Friday, November 26, 2010

საქართველოს დღევანდელი სატკივარის ერთი მხარე რუსლან მიქაბერიძის შემოქმედებაში

ბ-ნ რუსლან მიქაბერიძეს ჩვენი საზოგადოებისთვის წარდგენა არ სჭირდება. ბევრს გვინახავს, გვახსოვს და გვიყვარს მის მიერ შესრულებული როლები კინოსა და თეატრში, ბევრს გვახსოვს იგი 80-იანი წლების მეორე ნახევარში მიმდინარე მიტინგებიდან, გვახსოვს ის სიხარული, რაც მისი ლექსების მოსმენის დროს განგვიცდია, თუმცა კი ზოგჯერ მეტად მძიმე და დაძაბულ ვითარებაში. 90-იანი წლების განმავლობაში გამოვიდა ბ-ნ რუსლანის ლექესების ხუთი კრებული: „ლქსები, ეპიგრამები, პაროდიები“, „ამირანის მითი“, „სულიკო“, „სადღეგრძელო“, „ლალე“ (უკანასკნელი 2000 წელს), რომლებშიც მთავარი ადგილი უჭირავს პოლიტიკურ სატირას.

ჩვენი წერილის მიზანი არ არის ბ-ნ რუსლანის შემოქმედების განხილვა, ვინაიდან ეს მოითხოვდა ამ შემოქმედების საფუძვლიან შესწავლას, ნაწარმოებების თემების მიხედვით კლასიფიკაციას, შესაბამის ლიტერატურულ ცოდნასა და ლიტერატურული კრიტიკის გამოცდილებას, რაც ჩვენ, ჩვენი პროფესიული საქმიანობისა და ინტერესების (შეიარაღებული ძალებისა და ქვეყნის სამხედრო მშენებლობა, ისტორია) გამო არ გაგვაჩნია. გვინდა შევეხოთ მხოლოდ ერთ, ჩვენი აზრით, მეტად საჭირბოროტო საკითხს.

ჯერ თავიდან აღვნიშნავთ, რომ ბ-ნ რუსლანის ლექსებში ხშირად გვხვდება ისეთი სიტყვები და გამოთქმები, ან გადაკვრით მინიშნებანი, რომლებიც ჩვეულებრივ საუბარში უხერხულობას ქმნიან და საერთოდ მიღებული არ არის. მაგრამ ამას ბუნებრივია განაპირობებს თავად მისი შემოქმედების ხასიათი, ანუ პოლიტიკური სატირის თემატიკა, ვინაიდან როდესაც მკითხველს აკადემიურად ნათქვამი არ ესმის, ან კიდევ ესმის და მაინც თავის ცუდ საქციელზე ხელის აღებას არ აპირებს, ვინაიდან აქედან პირადად თავისთვის მოგებას მოელის, სხვა დანარჩენი კი „იქ ჰკიდია“ სადაც ავტორი მიგვანიშნებს, იგი იძულებული ხდება პირდაპირ უთხრას სათქმელი ასეთ, ასე ვთქვათ, ადამიანს.

გაცილებით უფრო ადრე, როდესაც, „მოსკოვის შიშით“, ანუ ყოფილ საბჭოთა კავშირში არსებული სახელმწიფოებრივი მშენებლობის სტანდარტების მოქმედების ძალით, ქართველი (სამწუხაროდ) პოლიტ- და სხვა საქმოსნები ვერ ბედავდნენ ამდენ თვითნებობასა და ყველაფრის სათავისოდ დაჩემებას, მაშინ არც ამდენი წინააღმდეგობანი იყო თავად ქართული საზოგადოების შიგნით, ჩვენს მთავარ შემაწუხებლად მიგვაჩნდა მოსკოვი და რუსეთის სახელმწიფო (სსრკ-ის სახით), და რუსლან მიქაბერიძის შემოქმედებაშიც უმეტესად ჟღერდა ტრადიციული ქართული პოეზიის მოტივები, თუმცა კი მკაფიო პოლიტიკური მიმართულებისა. საკმარისია გავიხსენოთ 1978 წლის 14 აპრილისადმი მიძღვნილი მისი ლექსი „მაინც მოვიდნენ ბიჭები“.

გაცოცხლდა მიწა ქართული
თქვენგან ფეხდანაბიჯები,
სიკვდილს შეპირდნენ და მაინც,
მაინც მოვიდნენ ბიჭები.

აპრილის დილას მოჰქონდა
სუნთქვა ამაყი მთებისა,
ავი შრიალი მოისმა
მოზარე დედის თმებისა.

თურმე ფუჭი არ ყოფილა
დიდგორში ჩაყრა ძვლებისა,
სისხლი დიმიტრის, თევდორეს,
ახალციხელი ძმებისა...

გადაგვარჩინა ღმერთმა და
თავის გაწირვამ ათასთა,
ყოველი წუთი იქ დგომის
ძვირად, რა ძვირად დაფასდა.

კურთხეულ იყოს შვილებო,
წინაპრის კვალზე დადგომა,
„იქნებ ეღირსოს ლუხუმსა,
ლაშარის გორზე შადგომა“...

ან კიდევ როგორ შორს არის პოლიტიკური სატირისგან ბ-ნ რუსლანის ლექსი „საბავშვო ბაღის აღმზრდელებს“.

მე აქ რომ არ ჩამოვთვალო
მოვალეობა სხვა რთული,
ქართული სულის შენების
თქვენ ხართ პირველი სართული...

აქ უნდა ეწერებოდეს
გულზე სიკეთის ანბანი,
თქვას მრავალხმიან ტირილში
პირველ-მეორე, ან ბანი...

სულ თქვენს ნერვებზე გადადის
ამათი ჩაცმა-გადაცმა,
გაწყრომა, დატატანება,
ალერსით ხელის გადასმა,
რთული კითხვებით თავდასხმა,
ჭამად დასმა და „გადასმა“...

უარეთ ერის სიცოცხლეს,
როგორც მორწმუნემ სახატეს,
რომ ბავშვი უცხო დეიდას
დედის ტოლ ქალად სახავდეს.

შეიგნოს ვისაც ეხება,
დიდი რამ რომ ავალია,
რომ ეს პატარა ჩაფსმული
სამშობლოს მომავალია.

მაგრამ უკანასკნელ ათწლეულებში, და უფრო ადრეც, ბევრი რამ დაგროვდა ქართულ საზოგადოებაში ისეთი, რაც განკურნებისთვის პაროდიასა და სატირას საჭიროებს. ამ წერილში გვინდა შევეხოთ ძირითადად ერთ საკითხს, რომელიც დაკავშირებულია ქართულ სამეცნიერო-კულტურულ და ინტელექტუალურ ასე ვთქვათ ელიტაში არსებულ მანკიერებებთან. სახელდობრ 1997 წ. გამოქვეყნებულ კრებულში „სულიკო“ პოეტს შეტანილი აქვს ლექსი სათაურით „ხელოვნებაში მოწყობის პრინციპი“:

ამაზე „იმან“ დარეკა
ეს კიდევ „იმის“ ის არი
ეს იმ მთავრობის, ეს ამის,
ეს ყველა მთავრობის არი.
ეს ძველი ბიჭის პროტეჟე,
ეს ჩვენი სპონსორის არი
ეს ხან რქებს ხმარობს, ხან გავას
კახპურ-თავხედურ ზნის არი;
ამ პოპულარულ სკლეროტიკს
ვერ დავძრავთ, დიდი ხნის არი;
ეს ინტრიგანი გვიჩივლებს
მკადრები ყველაფრის არი;
ეს ერთადერთი იმედი
„ცნობილი ოჯახის“ არი
(სხვაგან ვერსად ვერ მოაწყვეს
აშკარად მსგავსი ხის არი).
ამ ქალს არც ძუძუ, არც თეძო
ეშხი და თვალთა ისარი,
ის რაც ძალიან საჭირო
მისთვის და სცენისთვის არი,
არცერთი არ გააჩნია
არც მქონებელი ხმის არი
და ვერ გაიგებ რისთვის ყავთ
მთამაშებელი რის არი;
ეს შტატი „იმან“ დაუშვა
ესეც „იმის“ ძმის რძლის არი;
ეს როლი ვინც ეს დაწერა
იმისი დისშვილის არი,
ეს რეჟისორის ცოლს უნდა,
ეს მისი საყვარლის არი;
ამ როლზე შვილი გიჟდება,
ეს მისი ლაქიის არი;
ეს ამ დეფექტურს ეკუთვნის
(მემკვიდრე ძმაკაცის არი),
ეს „დიდი კაცის“ ბოზის და
ეს კიდევ ნაბოზრის არი...

ამ ლექსის განმარტებად სათაურის ქვეშ ავტორს დაბეჭდილი აქვს შემდეგი სიტყვები: „ნეტავი ამ ლექსში აღწერილი სურათი მარტო მე მეჩვენებოდეს და მარტო ჩვენ დარგში ხდებოდეს“. მაგრამ ალბათ მთელი ქართული საზოგადოება დაგვემოწმება, რომ ზემოთ მოყვანილი პრინციპებით კადრების შერჩევა და განაწილება მხოლოდ თეატრში არ ხდება და სხვა დარგებშიც, მეტ-ნაკლები ინტენსივობითა და აგრესიულობით მოქმედებს. მას, რა თქმა უნდა, ამოქმედებენ ის ადამიანები, რომლებიც ამისგან ხელს ითბობენ.

მაგრამ ხომ არიან როგორც თეატრში, ასევე სხვა სფეროებშიც ის სპეციალისტები, ვინც კარგად იცან თავიანთი საქმე, და ხელის შეწყობა რომ ჰქოდეთ, უდიდეს სარგებელს მოუტანდნენ საკუთარ ხალხსა და ქვეყანას. რეალურად კი რა რჩებათ მათ. ისევ ბ-ნ რუსლანს მოვუსმინოთ:

ხოლო ხელობა ვინც იცის
და მქონე უნარის არი
მისცემ აკეთებს, არ მისცემ,
არმკადრებელი თქმის არი.
ზიზღით შეჰყურებს ამ ბაზარს,
სხვა წესის სხვა წყობის არი,
და რაც ამ ხროვას მორჩება,
იმისი ხვედრი ის არი.

არადა ქართულ ენაში სიტყვა „თანანადები“ ნიშნავს „ვალს“, „თანამდები“ _ „მოვალეს“, „თანამდებობა“ კი _ „მოვალეობას“. და როგორ შეასრულებს მაგალითად ასეთი ექიმი, მასწავლებელი ან რომელიმე სხვა ადამიანი თავის პროფესიულ მოვალეობას, თუკი იგი თანამდებობაზე ზის მხოლოდ იმ „სტანდარტებისადმი შესაბამისობიდან“ გამომდინარე, რომელთა შესახებაც ბ-ნ რუსლანის ლექსის პირველ ნაწილში იყო ლაპარაკი?

აღნიშნულ მანკიერებას ერთის მხრივ მოსდევს, ხოლო მეორეს მხრივ კი ხელს უწყობს სხვაც, რომელზედაც ასევე დიდი გულისტკივილით საუბრობს რუსლან მიქაბერიძე თავის ლექსში „იუბილე ქართულად“:

ჯერ ენებს გადმოიგდებენ,
ქებით ყბებს ამოიგდებენ,
დარგში რაც რამე გაკეთდა,
სულ მისკენ მიათითებენ.
რას აღარ „დააბრალებენ“ _
გაასივ-გაადიდებენ,
უსმენ და ფიქრობ, აქებენ,
თუ ამ კაცს მასხრად იგდებენ?!
გმირობისა და ღირსების
ორდენებს ჩამოკიდებენ,
მერე ბანკეტზე ხოტბის დროს
გიგანტებს დააჭიდებენ,
„სამშობლოს სინდის-ნამუსად“
დაამტკიც-დაამკვიდრებენ,
თან შიგადაშიგ ჩუმჩუმად
იქილიკ-იხითხითებენ:
რაც აქეს, ათი იმდენად
გათხრიან, გააქიქებენ,
ხორაგს შეხრავენ „ეროვნულ“
სქელ ფაშვებს გაიდიდებენ,
ღვინით თვალს გაიჭიქებენ,
გონებას დაიბინდებენ,
ავარდნილ წნევებს, დროებით
აბებით ჩაიმშვიდებენ,
აიშლებ-აიყრებიან,
სხეულებს აიკიდებენ,
წასვლის წინ „იუბილართან“
ერთხელაც წაიფლიდებენ,
წავლენ და სადაც ეკიდათ,
ისევ იქ დაიკიდებენ.

აი ასეთია სავალალო სურათი იმ ჩვენი საზოგადოების ზნეობისა, რომელიც გულს უკლავს ქართველ პოეტს. ეს ხომ ბ-ნ რუსლანს რომელიმე შეუმჩნეველი ადამიანის იუბილე არა აქვს აღწერილი, რომელიც თავისთვის წყნარად შრომობს და იღწვის? აქ ხომ იმ ადამიანთა ნამდვილ სახეს გვიჩვენებს პოეტი, რომელთაც ერის მამებად მოაქვთ თავი, რომელნიც საქართველოს სამეცნირო, კულტურული, შემოქმედებითი და სხვა სფეროების სათავეში წამოსკუპებულან და დიდ პტივისცემასაც მოითხოვენ საზოგადოებისგან. და მერე განა კი არიან ამ პატივისცემის ღირსნი. დავუკვირდეთ, თუ როგორ შემზარავად ჟღერს ლექსის დასასრული: „წასვლის წინ „იუბილართან“ ერთხელაც წაიფლიდებენ, წავლენ და სადაც ეკიდათ, ისევ იქ დაიკიდებენ“.

აი, ასეთი პატრონების ხელში გვიწევს ცხოვრება, და ღმერთს მადლობას უნდა ვწირავდეთ, იმისთვის რომ კიდევ სული გვიდგას პირში. ჩვენ ახლა გვინდა აფხაზებისა და ოსების საქართველოს სახელმწიფოებრივ არეალში დაბრუნება, მაგრამ იმათ კი ენდომებათ ასეთ სიბინძურეში შემოსვლა. ბევრს ლაპარაკობენ ეკონომიკური ცხოვრების გაჯანსაღებაზე, მათ შორის აფხაზებისა და ოსების მოზიდვის მინითაც, და მხოლოდ დღევანდელი ხელისუფლებისკენ იშვერენ საყვედურით ხელს, უფრო მეტწილად ისინი, ვინც ამ ექვსი-შვიდი წლის წინ წინა ხელისუფლებას ავსებდა ზუსტად ასეთივე საყვედურებით, და რა გამოვიდა ამის შემდეგ? ბევრს კიდევ მარქსისტულ-ლენინური დიალექტიკური (თუ ისტორიული) მატერიალიზმიდან მოსდევს თეზისი, რომ „ყოფიერება განსაზღვრავს ცნობიერებას“ (ამასვე ადასტურებს ლიბერლური შეგნებაც თავისი ლოზუნგით: უბი ბენე იბი პატრია _ სადაც კარგად ვარ იქ არის სამშობლოც). ამის წინააღმდეგ მრავალი ნაშრომი აქვთ გამოქვეყნებული რუს მართლმადიდებელ ავტორებს, რომლებშიც ისინი უხვად და დამაჯერებლად იყენებენ ისტორიულ, ფილოსოფიურ, იურიდიულ და საზოგდოებრივ-პოლიტიკურ ცოდნასა და არგუმენტაციას. მაგრამ საქართველოს მცხოვრებთ ხომ მუდამ ჩასჩიჩინებენ დღევანდელი პოლიტსაქმოსნები, რომ რუსებისგან და რუსეთისგან მხოლოდ ცუდი და ჩვენთვის მავნე რამ მოდისო? ის პოლიტსაქმოსნები, რომლებიც ზემოთ აღნიშნული გარემოსა და მისი შემქმნელების ხელშეწყობით იქნენ აღზევებულნი თავიანთ სკამებზე. ახლა კი ამ სკამებს სხვები ეპოტინებიან, და გამართული აქვთ ერთი უშველებელი „სკამჭიდი“.

ბ-ნ რუსლან მიქბერიძეს კი უკვე კარგა ხანია გამოქვეყნებული აქვს ასეთი „სკამჭიდების“ მსვლელობისა და შედეგების სტანდარტული სურათი თავის ლექსში „მარადიული შეფარდება“:

„უმრავლესობა“ იმისთვის „იღწვის“
ვინმეს ართმევდეს, ვინმეს პარავდეს,
„პატრიოტული“ ყაყან-ლაყაფით
თავის უწმინდურ ზრახვებს ფარავდეს
და ყოველგვარი ომის ბალანსში
ეს შეფარდება არის მარადი:
კაცები ბრძოლას ეწირებიან
და მერე ბოზებს მიყავთ პარადი.

აი ასეთია სავალალო სურათი ჩვენი დღევანდელი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცნობიერების და ყოფიერებისა. ქრისტიანობა, იმავე რუსი ავტორების სიტყვით, გვასწავლის, რომ ყოფიერება კი არ განსაზღვრავს ცნობიერებას, არამედ პირიქით, რა ცნობიერებაც გვაქვს, რა ზნეობაც გაგვაჩნია ისეთსავე ყოფიერებას ვაწყობთ და ვაშენებთ პირადად ჩვენთვის და ჩვენს გარშემო. რომ არ უნდა ვკადრულობდეთ ჩვენს საქმიანობაში ისეთ რაიმეს, რასაც ჩვენი სარწმუნოება _ მართლმადიდებელი ქრისტიანობა გვიკრძალავს, ან არ გვიწონებს. და მაშინ ვიქნებით კარგად, მაშინ ვიქნებით დაცულნი უფლისა და მისი ანგელოზების მიერ. სხვა შემთხვევაში კი გვექნება მუდმივი მოუწესრიგებლობა, შფოთიანობა, სიდუხჭირე, გაუთავებელი „სკამჭიდი“ და კიდევ _ პოლიტიკური სატირა.

ირაკლი ხართიშვილი
2009 წლის მაისი

საქართველოსა და რუსეთის ისტორიული ურთიერთობების შესახებ

(წერილი ვერ იქნა გამოქვეყნებული ჟურნალ "ქვაკუთხედში")

როდესაც დღევანდელი ქართველების ერთ ნაწილს ელაპარაკები საქართველოს საგარეოპოლიტიკური ორიენტაციის შესახებ და ეუბნები დასავლეთის სახელმწიფოთა მოსახლეობის კათოლიკურ-ლუთერანულ-ანგლიკანურ-კალვინისტური ან სულაც ათეისტური მსოფლმხედველობის ჭეშმარიტი ქრისტიანობისგან დაშორება-განდგომის, ხოლო მათი მმართველი წრეების მასონურ-ილუმინატურად ანტიქრისტიანული ბუნების შესახებ, ასევე როდესაც ესაუბრები, რომ დღევანდელ მსოფლიო საზოგადოებრიობაში ჩვენთან სულიერად, რელიგიურად, კულტურულად და ზნეობრივად ყველაზე უფრო ახლოს დგანან მართლმადიდებლური აღმსარებლობის მატარებელი ხალხები და მათი სახელმწიფოები, ხოლო მათ შორის ყველაზე უფრო დიდი ძალა და შესაძლებლობები გააჩნია რუსეთს, და რომ ჩვენ, თუ გვინდა უფალთან სიახლოვე, ღვთის სასუფევლის ძიების გზით სიარული, ისევ ჩვენს მოძმე და სულიერად, ქრისტიანულ-მართლმადიდებლურად მონათესავე სამყაროსთან უნდა გვქონდეს უფრო მჭიდრო ურთიერთობა და კავშირები, მაშინ, ბევრ რამეში დათანხმების შემდეგ ისმის შეკითხვა: და განა კი რუსები საქმით არიან მართლმადიდებლები? განა მათ ისტორიულად სწორედ მართლმადიდებლობის დაცვის ლოზუნგით ბევრჯერ არ მოგვატყუეს და საბოლოოდ არ გადაყლაპეს საქართველოს სამეფო-სამთავროებიß განა თანამედროვე რუსეთის მმართველი წრეებიც იმავე მასონურ-ილუმინატურ ლოჟებში არ შედიან და იმავე ცენტრებიდნ არ იმართებიან ან კონტროლდებიან? და ამ შეფასებებშიც ბევრი რამ სწორი და ანგარიშგასაწევია.

მაგრამ, მეორეს მხრივ, ჩვენი ეკლესია გვასწავლის, რომ უფლისთვის ჩვენ ყველანი საყვარელი შვილები ვართ, მათ შორის ქართველებიც; რომ მამას არ სურს, რათა მისი შვილები ტანჯვითა და განსაცდელებით აღსავსე გზებით დადიოდნენ ამქვეყნიური ცხოვრების სარბიელზე, არამედ ამ განსაცდელებს ჩვენ თავად ვიტეხავთ საკუთარ თავზე ჩვენი მცდარი სურვილებით, ფიქრებითა და მოქმედებებით. მაგალითად, რადგან უფალი მოსიყვარულე მამაა, განა მას არ სურს ჩვენ, ადამიანებს, უფროსებისა და უმცროსების მიმართ ისეთივე მოსიყვარულე მამა-შვილური ურთიერთობები გვქონდეს, ხოლო თანატოლთა მიმართ კი _ და-ძმური სიახლოვე და სიყვარული? უფალი ხომ ამას გვასწავლის _ ღვთის სიყვარულს, მოყვასის სიყვარულს, სიმდაბლესა და სიმშვიდეს, გულწრფელობასა და ურთიერთ თანადგომას; და ჩვენ კი ვიქცევით ასე, თუ უფრო მეტად საკუთარი თანამოძმის ჩაწიხვლით, სიცრუით, ცილისწამებით ვისწრაფით საკუთარი კეთილდღეობის მოწყობისკენ? ჩვენს რეალობაში, სამწუხაროდ, ეს მეორე ფაქტორი უხვად მოგვეძევება. და ეს ერთი საზოგადოების, ერთი სახელმწიფოს შიგნით. სახელმწიფოებს შორის ურთიერთობებში, მათ მიერ განვლილ ისტორიულ გზაზე კი წარმოიქმნება მრავალნაირი რელიგიური, ტერიტორიული, იდეოლოგიური, კულტურული და ისტორიული ხასიათის მოსაზრებები და კონტრმოსაზრებები, რომლებშიც სწორად გარკვევა რთული ხდება, თუმცა კი მეტად საჭირო და აუცილებელია.

მაგალითად, ჩვენ ძალზედ გვეამაყება დავითისა და თამარის საქართველოს გახსენება და ხშირად იმ მდგომარეობის დაბრუნებასაც ვნატრობთ, ამაზე ვწერთ, ვმღერივართ, ვლაპარაკობთ. მაგრამ იმ ხანად ჩვენი მეზობლი სომხეთი ცალკეულ ტერიტორიულ ერთეულებად იყო დაქუცმაცებული, მუსლიმანური მმართველობის ქვეშ მოქცეული, და სწორედ ამის გამოც გახდა შესაძლებელი საქრთველოს სახელმწიფოს მიერ სომხური ისტორიული გარემოს ნაწილ-ნაწილ საკუთარ შემადგენლობაში მოქცევა. და განა ასეთი რამის ხელმეორედ გადატანა უნდათ კი სომხებს, განა ასეთმა დაქუცმაცებულობამ ხელი შეუწყო მათი ზნეობის აღმავლობას, მათ დაახლოებას უფალთან, ჭეშმარიტ სარწმუნოებაში დაბრუნებას? ისტორიულად ვხედავთ, რომ არა. მაშინ რატომ ისურვებს უფალი ხელმეორედ იგივეს განმეორებას? ან რატომ მოინდომებს უფალი კვლავ დაკნინებას სომხობისა მხოლოდ იმიტომ, რომ მავანი და მავანი ქართველის პატივმოყვარეობა დაკმაყოფილდეს და ახალი მასალა მიეცეს მორიგი სადღეგრძლოებისთვის? თუკი რუსების ისტორიული მიზნები და მისწრაფებები არ მოგვწონს, განა კი ჩვენი ასეთივე მისწრაფებები მოსაწონია სხვებისთვის, მოსაწონია ღმერთისთვის?

აღნიშნულ საკითხებში ჩვენი საზოგადოების გარკვევა ჩვენი ისტორიკოსების საქმეა და სერიოზულ კვლევებთან, ფიქრსა და ღვაწლთან არის დაკავშირებული. და ვინაიდან ჩვენ, არაისტორიკოსმა ვცადეთ გარკვეულწილად ასეთი საკითხისთვის მოგვეკიდა ხელი, ეს იმაზე მიგვანიშნებს, რომ ჩვენი ისტორიკოსების საქმიანობაში ამ მხრივ ბევრი რამ წესრიგში არ უნდა იყოს. სწორედ ამ უწესრიგობების გამოა ისიც, რომ ერთიანი, სწორი და მეტ-ნაკლებად სრული სურათი საქართველოსა და რუსეთის ისტორიული ურთიერთობების განვითარების შესახებ ჩვენს ხალხს არ გააჩნია; არის რაღაც ცალკეული ნაგლეჯები, მეტად შეზუდული ცოდნა და ხშირად ტენდენციური, ფალსიფიცირებული. ამით იმის თქმა კი არ გვინდა, რომ ყველაფერში ქართველები ვტყუივართ ან ყველაფერში დამნაშავენი თავად ჩვენ ვართ, არამედ იმისა, რომ ბევრი რამ ამ ურთიერთობებში, სადაც თავი მართალი გვგონია, ისე არ არის, როგორც ეს ჩვენი ისტორიკოსებისგან ვიცით, მათ ნაწერებში წაგვიკითხავს ან კიდევ რადიოთი და ტელევიზიით მოგვისმენია.

ზემოთ ნათქვამის დასადასტურებლად საკმარისია გავიხსენოთ თუნდაც ჩვენი ჟურნალის („ქვაკუთხედი“) ა. წ. 1-ლ ნომერში გამოქვეყნებული წმ. ილია მართლის (ილია ჭავჭავაძის) წერილი „ასის წლის წინათ“, რომელიც ილიამ გამოაქვეყნა გაზეთ „ივერიაში“ 1899 წლის ნოემბრის ბოლოს, ხოლო ჩვენ კი იგი მხოლოდ შემოკლებით გავაცანით ჩვენს მკითხველს თავად წერილის დიდი მოცულობის გამო. წმ. ილია მართალმა აღნიშნული წერილი გამოაქვეყნა 1799 წლის 26 ნოემბერს, მანამდე ზუსტად ასი წლის წინ, საქართველოს (ქართლ-კახეთის) სამეფოსა და რუსეთის იმპერიას შორის დადებული ხელშეკრულების (1799 წლის 23 ნოემბერს ხელმოწერილი პეტერბურგის ტრაქტატის) საფუძველზე რუსული არმიის ეგერთა პოლკის თბილისში შემოსვლის თარიღის აღსანიშნავად, რომლის შემდეგაც რუსები უკვე საბოლოოდ დამკვიდრდნენ იმდროინდელ საქართველოში. იგი მთლიანად რუსეთის მიმართ ლოიალურობით არის განმსჭვალული, თუმცა კი ილიასაც შეეძლო ჩამოეთვალა მრავალი ის საყვედური, რომლებსაც ჩვენ ჩამოვთვლით ხოლმე რუსეთის მიმართ. და რატომ არ გააკეთა ეს? ნუთუ ილია კომპრომისზე წავიდა ამ წერილში თავის სინდისთან? კი მაგრამ რატომ წავიდოდა, ან რის სანაცვლოდ, ან რა მიიღო მისგან? არაფერი არ ადასტურებს ილიას ანგარებიან სურვილებს და ამის სანაცვლოდ მის მიერ „ჩინ-მენდლების“ მიღებას. არის მხოლოდ ერთი გარემოება, ილიას მიერ რუსეთის უმაღლესი ხელისუფლებისთვის საქართველოს ავტონომიური მოწყობის შეთავაზება ირიბი ფორმით, ისტორიული სარჩულის მოშველიებით, როდესაც იგი წერს, რომ გიორგი მეფემ შესთავაზა რუსეთს სამხედრო-პოლიტიკური კავშირი საქართველოს საშინაო საქმეებში ჩაურევლობის პირობითო, თუმცა კი სინამდვილეში 1799 წლის 23 ნოემბრის ტრაქტატით სულ სხვა ურთიერთობები იქნა დამყარებული, რომლებიც თავის წიგნში „ცხოვრება გიორგი XIII-სა“ კარგად აქვს აღწერილი პლატონ იოსელიანს.

სახელდობრ, პლატონ იოსელიანი წერს, რომ „ძმათაგან და გარეშე მტერთაგან შეწუხებული მეფე არღა ჰხედავდა ქვეყანასა მტკიცედ დაბინავებულად. ამისთვის მოინდომა და თუმცა დიდის ღელვითა, გარნა გაბედა და მისწერა დესპანთა თვისთა, რუსეთისაგან განმზადებულთა შემდგომი წერილითი დარიგება და ჰაზრი თვისი უკანასკნელი და გარდაწყვეტილებითი:

„... უმსხვერპლეთ ყოველი სამეფო და სამფლობელოი ჩემი უზაკველითა და ქრისტიანებრითა ჭეშმარიტებითა მსხვერპლებითა და დაუდევით არა თუ მფარველობასა ქვეშე უდიდებულესსა დიდსა რუსეთისა საიმპერატოროსა ტახტსა, არამედ დაანებეთ სრულსა ნებასა და მზრუნველობასა მათსა, რათა ამიერითგან დაიდვას სამეფო ქართლოსიანთა საიმპერიოდ რუსეთისად წესითა მით, ვითარცა სხვანი იგი რუსეთსა შინა პყრობილნი პროვინციანი სარგებლონენ...“.

დესპანთა ამათ მეცადინებითა შესდგა და დამტკიცდა ტრაქტატი, მიღებული იმპერატორისა პავლესაგან.

აჰა თვით ჰაზრნი და მუხლნი ტრაქტატისა ამის, რომელიცა იპოება დაბეჭდილსა ფრანციზულად წიგნსა შინა როტიესსა (Inteneraire de Tiflis a Constantinopole /Bruxelles, 1829/ pag. 68):

„1799 წელსა, 23 ნოემბერსა, შედგა ახალი ტრაქტატი შორის პავლე იმპერატორისა და გიორგი მეფისა შემდეგი:

1.

მისი დიდებულება იმპერატორი ყოვლისა რუსეთისა მიიღებს ტიტულსა „მეფე საქართველოისა და შემდეგნი მისნი მემკვიდრენი“.

2.

ძე მეფისა გიორგისა დავით ტიტულსა „განმგე საქართველოისა“ და გარდავალს ესე შთამომავლობითა პირმშოდამ პირმშომდის.

3.

საქართველოისა ერი და მუნ მსახლობელნი 12 წლისა განგრძობასა, არ გაიღებენ არასა ხარჯსა, რათა დაეწყვნენ თვისსა მდგომარეობასა შემდეგ ესოდენთა ბრძოლათა. განმგე საქართველოისა მიიღებს რუსეთიდამ 12 წელსა მისთვის და სამეფოსა სახლისა წევრთათვის 20.000 თუმანს (200.000).

4.

მადანი ოქროისა და ვერცხლისა ახტალას და მისხანასა (მიშხანასა), შევა რუსთა განმგებაში და იმითი აივსება ზემო თქმული ჯამი ფულისა.

5.

6.000 რუსისა ჯარი სრულისა კომპლექტითა იდგება საქართველოში. ქართველნი გამოვლენ ცხენოსნად ამა ქვეითისა ჯარისათვის.

6.

ქართველნივე მოაგროვებენ ჯარსა ესოდენსა, რაოდენიცა საჭირო იქმნების დასაცველად სამზღვრებისა.

7.

რუსნი წარმოგზავნიან ინჟენერთა თვისთა აღსაშენებელად და განსაახლებელად ციხეთა მათ ადგილთა ზედა, სადაცა დაინახება საჭიროდ.

8.

ფულსა, მოჭრილსა თფილისში, ექმნება ერთსა მხარეს ღერბი რუსეთისა და მეორეს საქართველოისა.

9.

საზრდო რუსეთისა ჯარისათვის მოიყიდება იმავე ფასითა, რომელიცა იქმნება დანიშნული ადგილობრივთა მცხოვრებთათვის.

10.

როდესაც მოხდება აღწერა ხალხისა, უნდა იქმნას კომლეურად და არა თვითო სულად (ქვემოთ არის შენიშვნა: წიგნი დაბადებისა, პირველი ნეშტთა თავი 21. მეორე მეფეთა თავი 24. ქართველთა მეფენი, მოშიშნი ღვთისა ბრძანებისა, ერიდებოდნენ ს უ ლ ო ბ ი თ მცხოვრებთა აღწერასა).

(ხელმოწერილია):

რუსეთისა მხრით
რ ო ს ტ ო პ ჩ ი ნ ი ღ რ ა ფ ი.
საქართველოისა მხრით
ა ვ ა ლ ო ვ ი.
ფ ა ლ ა ვ ა ნ დ ო ვ ი.“

როგორც ვხედავთ, აღნიშნული ტრაქტატის მიხედვით, საქართველო (ქართლ-კახეთის სამეფო) რუსეთის მფარველობის ქვეშ მყოფი სახელმწიფოს სტატუსიდან გადავიდა რუსეთის იმპერიის ქვეშევრდომის სტატუსში, საქრთველოს მეფის წოდება მიიღეს რუსეთის იმპერატორებმა, ხოლო გიორგი XIII-ის შთამომავლები იქცნენ საქრთველოს განმგებლებად, ანუ მეფის ნაცვლებად. წმ. ილია მართალი ამის შესახებ სწერს: „სხვა გზა არ იყო, მეფე გიორგის ან ოსმალეთთან უნდა დაეჭირა საქმე, ან სპარსეთთან და ან რუსეთთან, რომ როგორმე გადაერჩინა საქართველო ამოდენ ერთად ზედმოსეულ უბედურებისაგან. ამ საქმეს აჩქარება უნდოდა. ღვთის-მოსავმა და ღვთის-მოყვარე მეფე გიორგიმ, რა თქმა უნდა, ერთმორწმუნე რუსეთი არჩია. ამას ეუბნებოდა წინაპართა ანდერძიცა, რადგანაც მისდა მეფობის წინათაც, ჯერ კიდევ 1576 წლითგან, საქართველოს მეფენი ბევრჯერ გამოჰლაპარაკებიან რუსეთს და მისგან ხელშეწყობასა და ხელის გამართვას მოჰლოდებიან. ქრისტეს ჯვარისათვის ჯვარცმულ ერის მეფემ ქრისტეს ჯვარისვე მოსავი ერი მოიწვია საშველად და მფარველად“.

იქნებ ჩვენ დღეს სწორედ ის ღვთისმოსაობა და ღვთის სიყვარული გვაკლია, როდესაც ასე განქიქებით ვეკიდებით რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებს და ყველა ჩვენს უბედურებას რუსებს მივაწერთ, საკუთარი უკუღმართობანი კი გვავიწყდება? მაგალითისთვის თუნდაც გავიხსენოთ ფრანგი ოფიცრის შარლ დე გრაი დე ფუას მოგონებანი საქართველოს შესახებ, რომელიც იყო გენერალ ტოტლებენის ადიუტანტი და 1769 წლის შემოდგომაზე მის რაზმთან ერთად ჩამოვიდა საქართველოში ოსმალეთის წინააღმდეგ მოქმედებებისთვის. რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების ამ ეპიზოდის შესახებ სხვა დროს უფრო დეტალურად გვექნება საუბარი, ახლა კი გვინდა მოვიყვანოთ მცირე ამონარიდი დე გრაი დე ფუას ნაშრომიდან, რომელიც ნათლად გვიჩვენებს საქართველოს მოსახლეობის იმდროინდელ მძიმე მდგომარეობას. სახელდობრ, დე გრაი წერს:

„ბოლოს ანანურს მივაღწიეთ. ეს პირველი ქალაქია საქართველოში, რომელიც მდებარეობს კავკასიონის გადაღმა (დე გრაი არ გულისხმობს ხევს, ახლანდელ ყაზბეგის რაიონს, ვინაიდან იგი კავკასიონის მთავარი ქედის ჩრდილო კალთებზეა გაშლილი _ ი. ხ.). ზარბაზნები კვლავ ლაფეტებზე დავაყენეთ და გავემართეთ მეორე ქალაქ დუშეთისაკენ, რომელიც მხოლოდ 50 ვერსითაა დაშორებული ანანურიდან. ეს ორი ქალაქი მეტად პატარაა. მათი შემოგარენი ნანგრევებს წარმოადგენს. თათარი ლეკები ხშირად გამოდიან თავისი მთებიდან, ატყვევებენ მცხოვრებლებს, რომლებიც ოდნავ დაშორდებიან თავის ქალაქს, და თურქებზე ჰყიდიან მათ.

დუშეთიდან მუხრანამდე დაახლოებით 80 ვერსია. მიუხედავად იმისა, რომ თათრები ხშირად დათარეშობენ ქალაქის გარშემო, ქალაქის შემოგარენი მაინც უკეთაა დამუშავებული, ვინაიდან აქ უფრო მეტი მცხოვრებია, რომელთაც თათართა თავდასხმის შემატყობინებელი განგაშის პირველსავე ხმაზე შეუძლიათ ამხედრდნენ ცხენებზე და დაედევნონ მათ.

მუხრანიდან ლამისყანამდე 120 ვერსია. ეს პატარა ქალაქი მთის ძირში მდებარეობს და ისევე გაძარცულ-გაუკაცრიელებულია, როგორც დუშეთი. აქედან მივედით მეჯვრისხევს, რომელიც ლამისყანიდან 30 ვერსითაა დაშორებული და სადაც ასევე ცუდი მდგომარეობაა. ბოლოს აქედან 40 ვერსის მანძილზე ვიხილეთ ქალაქი ცხინვალი, ყველაზე დიდი ქალაქი, რომელიც ჩვენ შემოგვხვდა. ამჯერად ჩვენ იქ სრულებით არ შევჩერებულვართ და განვაგრძეთ გზა აბისისაკენ, რომელიც აქედან 30 ვერსითაა დაშორებული და უკანასკნელი ქალაქია, რომელიც ეკუთვნის ერეკლეს.

ბოლოს ჩვენ დავტოვეთ ქართლი და შევედით იმერეთში. 60 ვერსი განვვლეთ ისე, რომ კაცი არ შეგვხვედრია. რამდენიმე ნასოფლარი ადასტურებდა მხოლოდ, რომ ეს ქვეყანა დასახლებული ყოფილა.

თავადი მოურავოვი წინ მიგვიძღვოდა. ისე გადავიარეთ ტყით შემოსილი მთები, რომ არც ერთი ვაკე ადგილი არ გვინახავს. ბოლოს, მას შემდეგ, რაც მეტად ვიწრო გზებით გავიარეთ 200 ვერსამდე, სადაც ჩვენი არტილერია, მიუხედავად მისი სიმცირისა, გაჭირვებით გადიოდა, შემოგვხვდა მეფე სოლომონი, რომელიც ჩვენს შემოსაგებებლად მოდიოდა. ამ მეფის ღატაკურმა იერმა, მისმა სამოსმა, თანმხლებმა ამალამ მის შესახებ შეგვიქმნა იმის შესაბამისი შეხედულება, რაც ერეკლემ უკვე წარმოგვისახა.

სოლომონს არც ერთი ქალაქი არ გააჩნდა. დაახლოებით 1500 კაცით ტყეში ლტოლვილი იგი 15 დღეზე ხანგრძლივად ერთი და იგივე ადგილას არ ბანაკდება იმის შიშით, რომ თურქებმა არ მოახელონ. თვით თავის ქვეშევრდომებში დაეჭვებული, იგი ყაჩაღების წინამძღოლს უფრო ჰგავდა, ვიდრე ხელმწიფეს. დაახლოებით 40 წლისა იყო. მისი ხასიათი საკმაოდ ემსგავსებოდა გრაფ ტოტლებენისას. თავდაპირველად ყოველნაირად დაუწყეს ერთმანეთს მეგობრობის დამტკიცება და ამავე დროს ერთმანეთს არ ენდობოდნენ...

ამასთანავე პური შემოგვაკლდა, სოლომონს არ ძალუძდა გამოეკვება 500 კაცი (ასეთი იყო ტოტლებენის რაზმის რიცხოვნება იმ ხანად _ ი. ხ.). იმერლები მხოლოდ წაბლითა და გოგრით იკვებებიან, იშვიათია, როდესაც ისინი პურს ჭამენ. მათ მიერ მოყვანილ ქერს იყენებენ ცხენების საკვებად. მალე ჩვენ მთელი სურსათ-სანოვაგე გავაჩანაგეთ. სოლომონმა ყველგან დაგზავნა ხალხი. იგი თვითონ წავიდა იმ სურვილით, რომ დაერბია ერთი პატარა მხარე, რომელიც დადიანს ეკუთვნოდა. იმედოვნებდა, რომ იქ იშოვნიდა ქერს და ერთხანს გამოგვკვებავდა“.

აი ასეთი მძიმე მდგომარეობა იყო საქართველოში რუსეთის იმპერიის მფარველობაში შესვლამდე 10-15 წლის წინ. ქვეყნის გამაჩანაგებელი ლეკთა თარეშის აღსაკვეთად ერეკლემ მორიგე ჯარის ჩამოყალიბებას მიმართა, რომელსიც სამხედრო სამსახურისთვის ვარგისი ყველა ქართველი, თუშ-ფშავ-ხევსურებისა გარდა, რომლებიც ისედაც მუდმივად სამხედრო სამსახურში იმყოფებოდნენ, წელიწადის განმავლობასი ერთი თვით უნდა გამოსულიყო მეფის ლაშქარში საკუთარი ხარჯით, რისთვისაც ერეკლე გლეხებს ანთავისუფლებდა გარკვეული გადასახადებისგან. მორიგე ჯარს სათავეში ედგა ლეონ ბატონიშვილი, ხოლო თავად მეფე ერეკლე წელიწადში ერთი თვის მანძილზე იხდიდა მასში სამსახურის მოვალეობას. და სამეფომ იმ ხანად მართლაც ამოისუნთქა ამდენი გასაჭირისგან. მაგრამ ლეონ ბატონიშვილის მოულოდნელი დაღუპვის შემდეგ მორიგე ჯარიც დაიშალა?! რატომ არ აღმოჩნდა ქვეყანაში ისეთი ადამიანი, რომელიც ჩაუდგებოდა სათავეში ამ მეტად საშურ საქმეს? ხომ ყველამ დაინახა მისგან გამოსული დამშვიდება და მოშენება ქვეყნისა? რატომ არიდებდა თავს ჩვენი თავადაზნაურობა მის პირდაპირ მოვალეობას _ მეფისა და ქვეყნის სამსახურს? გლეხობა ხომ სწორედ იმისთვის აძლევდა სარჩოს თავადაზნაურობას, რათა ამ უკანასკნელს იარაღით ხელში დაეცვა სამეფო და მისი მოსახლეობა? სწორედ ასეთ მდგომარეობას მოჰყვა შედეგად 1783 წლის ივლისში გეორგივსკის ტრაქტატის დადება და ქართლ-კახეთის სამეფოს რუსეთის იმპერიის მფარველობაში შესვლა, რომლითაც საქართველოს მეფე რუსეთზე დამოკიდებული ხდებოდა საგარეო პოლიტიკის წარმოებაში, საშინაო საკითხების განკარგვაში კი სრულიად დამოუკიდებელი იყო. გარდა ამისა, იგი მოთხოვნის შემთხვევაში თავისი ჯარით უნდა გამოსულიყო რუსეთის იმპერიის სამსახურში, თავის ტერიტორიაზე მფარველობა უნდა გაეწია რუსეთის ქვეშევრდომებისთვის, ხოლო თანამდებობებზე მოხელეთა დანიშვნისას უნდა გაეთვალისწინებინა მათი დამსახურება რუსეთის სამეფო ტახტის წინაშე, როგორც საქართველოს მფარველისა.

როგორც ზემოთ ვნახეთ, გეორგისკის ტრაქტატის მოქმედება დიდ ხანს არ გაგრძელებულა, საქართველოს სამეფოს მდგომარეობა არ გაუმჯობესებულა რუსეთის მფარველობაში შესვლით. ამის გამო ჩვენი ისტორიკოსების უმეტესობა რუსეთის ვერაგულ პოლიტიკას აკისრებს პასუხისმგებლობას, მაგრამ განა ტოტლებენის მეთაურობით რუსული ჯარის შემოსვლამდე არ იყო ის მძიმე მდგომარეობა ქართლსა და იმერეთში, რაც დე გრაის აქვს აღწერილი თავის ნაშრომში? განა ანანურში, დუშეთში, მუხრანში, ლამისყანაში, მეჯვრისხევში და ბევრ სხვა სოფელში მოსახლეობის მდგომარეობა მაგალითად, ამ მოვლენებიდან ასი წლის შემდეგ, 1870-იან წლებში ისეთივე მძიმე იყო, როგორიც მანამდე ასი წლის წინათ? განა დღეს ასე გაქილიკებულ საბჭოთა პერიოდში ამ სოფლების მოსახლეობა ისე ცუდად ცხოვრობდა, ვიდრე ჩვენს ქვეყანაში რუსული ჯარების გამოჩენამდე, ან თუნდაც დღეს? როდესაც ქვეყნის, ასე ვთქვათ, ხელისუფალნი, ყიზილბაში მმართველებივით ექცევიან საკუთარ მოსახლეობას და მსოფლიო ბანკის, საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა და სხვა უჯიშო გადამთიელების კარნახით საქართველოს ბაზარს ავსებენ უცხოური ხილით, ბოსტნეულით, მათგან დამზადებული კონსერვებით და ა. შ., ქართველ გლეხკაცს, მუშასა და ინტელიგენტს კი სულს უხუთავენ? დღეს რომ გაიძახიან, სახელმწიფო ბიუჯეტიდან მარტო სახელმწიფო მოხელეთა აპარატი, ჯარი და პოლიცია უნდა ფინანსდებოდესო, სხვებმა კი თავად უნდა გამონახონ კერძო სპონსორებიო, რადგან ასე არის ახლა დასავლეთშიო, აბა ვკითხოთ მათ, როდესაც 1800-იანი წლების დასაწყისში ნაპოლეონის მიერ შევიწროვებული ან სულაც დაპყრობილი ავსტრიის, პრუსიისა და სხვა გერმანული სამეფო-სამთავროების მამულიშვილები სიტყვითა და კალმით იბრძოდნენ საკუთარი ქვეყნის აღორძინებისა და განთავისუფლებისთვის, ისინიც ასევე უსულგულოდ ეკიდებოდნენ ეროვნულ მეურნეობას, განათლებას, მეცნიერებასა და კულტურას; განა იოჰან გოტლიბ ფიხტე არ წერდა მგზნებარე მიმართვებს გერმანელი ერისადმი, განა იგი არ აყენებდა ეროვნული განათლების გაძლიერებისა და სრულყოფის საკითხებს, განა ჯანსაღი დასავლური გამოცდილების მიყოლა არ იქნებოდა ისიც, რომ როდესაც მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი სერიოზულ ხელმოკლეობას განიცდის, მაშინ ხელისუფლება პირველი უნდა აძლევდეს მაგალითს თავისი მომჭირნეობითა და მცირე ხარჯებით, და ჩვენთან კი ხდება ასე? იქნებ თავად ჩვენი საზოგადოების შიგნით გვეძებნა ჩვენი უბდურებების მიზეზი და არა მხოლოდ სხვათა ვერაგობაში, გინდაც დასავლეთის და გინდაც რუსეთისა? თუნდაც დღევანდელ დღეს განა რას დაგვაკლებდნენ უცხოური ძალები მთელი თავიანთი მონდომების მიუხედავად, თავად ცალკეული ქართველები რომ არ მიეყიდებოდნენ მათ და არ ქმნიდნენ იმ უცხო მტრული ძალების ჩვენდამი მეგობრულობის ილუზიას და ამით არ აბნევდნენ ქართულ საზოგადოებას? რუსებსაც ჰქონდათ ისეთი დრო, ბორის გოდუნოვის სიკვდილის შემდეგ, როდესაც რუსეთის ტახტზე გამოჩნდნენ ცრუ პრტენდენტები, სამი ცრუ დიმიტრი, ერთმანეთის მიყოლებით, რომლებიც მეფისწულებად ასაღებდნენ თავს. და რადგანაც დიდებულთა გარკვეულ წრეებს თავიანთი მიზნების განხორციელებისთვის აწყობდათ ისინი, ამიტომ მხარს უჭერდნენ მათ, ხალხსაც აბნევდნენ და უცხო ძალებსაც (პოლონელებს) აპარპაშებდნენ თავიანთ სატახტო ქალაქში, სანამ ჯანსაღმა რუსულმა ძალებმა მინინისა და პოჟარსკის თაოსნობით არ გახვეტეს მოსკოვიდან და საერთოდ რუსეთიდან მთელი ეს ნაგავი მათ მხარდამჭერ პოლონურ შლიახტასთან ერთად. ახლა კი იმ შლიახტიჩების ჩამომავალნი, ამერიკისგან წაქეზებულები, იმედოვნებენ რუსეთისგან ადრე წართმეული ტერიტორიების ისევ საკუთარ ხელში ჩაგდებას და აგულიანებენ დასავლეთ ევროპის წამყვან სახელმწიფოებს რუსეთის წინააღმდეგ ამერიკული ხისტი პოლიტიკისთვის მხარდასაჭერად. და სამწუხაროდ, საქართველოს ხელისუფალნიც ამ ძალების აქტიური მხარდამჭერები არიან, მაგრამ გერმანიამ და საფრანგეთმა კარგად იციან რუსებისა და რუსული სახელმწიფოს ავ-კარგიანობა, მისი ისტორიული გზა და მისი დღევანდელი ძალაც. ისინი ხან რუსეთის წინააღმდეგ და ხანაც მასთან კავშირში ომებს აწარმოებდნენ მაშინ, როდესაც ჩეხეთი და უნგრეთი გერმანიის იმპერიაში შედიოდნენ, პოლონეთი კი 1773 წლიდან პრუსიის მეფის ფრიდრიხ დიდის ინიციატივით სამად იყო გაყოფილი პრუსიას, ავსტრო-უნგრეთსა და რუსეთს შორის, თანაც იმ პირველი გაყოფისას რუსეთს ერგო თავისივე ძველი სამფლობელო ბელორუსია, ავსტრია-უნგრეთს ასევე ძველი რუსული გალიცია, პრუსიას კი პომერანია და დიდი პოლონეთის ნაწილი. ამას შემდეგ მოჰყვა პოლონეთის მეორე და მესამე გაყოფებიც, რომელიც ცალკე სალაპარაკო თემაა და დღევანდელ ჩვენს საკითხს არ შეეხება.

სულ ახლახანს ინტერნეტში გავეცანით ერთ მასლას, რომლშიც ნათქვამი იყო, რომ კარლა დელ-პონტემ, რომელიც ამ რამდენიმე ხნის წინ ჰააგის სასამართლოში იუგოსლავიის ყოფილი პრეზიდენტის სლობოდან მილოშევიჩის ბრალმდებელი იყო, ამჟამად კი არგენტინაში იმყოფება შვეიცარიის ელჩად, გამოსცა წიგნი, რომელშიც წერს, რომ ჰააგის სასამართლოში მუშაობისას მასთან შედიოდა მასალები კოსოვარი ალბანელების მიერ სერბების დახოცვისა და მათი შინაგანი ორგანოებით ვაჭრობის შესახებ. იგი ასევე ამბობს, რომ მას უნდოდა ამ ინფორმაციის გახმაურება, მაგრამ ამას ხელს უშლიდა კოსოვოში გაეროს წარმომადგენლობა და მისი ხელმძღვანელი, ამჟამად საფრანგეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი, კუშნერი. სერბეთის სასამართლო ორგანოებმა ამ წიგნის გამოქვყნების შემდეგ აღძრეს სისხლის სამართლის საქმე. ცნობილია ისიც, რომ ახალგაზრდა სერბების დახოცვასა და მათი ორგანოებით ვაჭრობაში განსაკუთრებით გამოიჩინა თავი კოსოვოს ახლანდელმა პრემიერ მინისტრმა, რომელიც ადრე საველე მეთაური იყო. კარლა დელ პონტე წერს, რომ მასთან მიდიოდნენ სერბები და სთავაზობდნენ კოსოვარების მიერ მასობრივად დახოცილი ადამიანების სამარხების ჩვნებას, მაგრამ „ცივილიზებულ“ დასავლეთს არ უნდოდა ამ ინფორმაციის გახმაურება, სანამ არ გაფორმდებოდა კოსოვოს პროვინციის სერბეთისგან გამოყოფა და „ცივილიზებული“ სამყაროს მიერ მისი აღიარება. იმ მასალაში ნახსენები იყო 300 უკვალოდ დაკარგული ახალგაზრდა სერბის შესახებ, რომლებზედაც ეჭვობდნენ, რომ ისინი ასეთნაირად იქნენ დახოცილები და გამოშიგნულები ალბანელთა მიერ. ჩვენი ხელისუფლება, ადამიანის უფლებების დასაცავად ასე თავგადამკვდარი არასამთავრობოები, სამართლიანობისა და დემოკრატიის (ხალხის მმართველობის) დამკვიდრებისთვის ძილგამკრთალი ოპოზიციური პარტიები კი ამ საკითხზე ჩუმად არიან და ისევ „ამერიკა, ამერიკის“ ძახილით აპირებენ ხელისუფლებასთან სკამებისთვის საბრძოლველად ახალ რაუნდებში ჩაბმას.

ახლახანს ჩვენს რედაქციას უსაყვედურეს, რომ თქვენს ჟურნალში მხოლოდ რუსული, სერბული და ბერძნული ენიდან თარგმნილ მასალებს აქვეყნებთო, დასავლეთმა რაღა დაგიშავათო. ამიტომ ჩვენი წერილის დასასრურლს გვინდა ჩვენს მკითხველს შევთავაზოთ ამონარიდი ისევ ფრანგი ავტორის, ჯაკ ფრანსუა გამბას წიგნიდან მოგზაურობა ამიერკავკასიაში. მან საქართველოში იმოგზურა 1819-1824 წლებში, შემდეგ კი იყო საფრანგეთის კონსული თბილისში, უნდოდა აქ ევროპული მეურნეობის მოწყობა, მაგრამ 1833 წელს გარდაიცვლა. თავისი წიგნის I ტომის დასასრულს იგი მიმოიხილავს დასავლეთ საქართველოს ისტორიულ წარსულს და სხვათა შორის, სხვა ევროპულ და აღმოსავლურ მასალებზე დაყრდნობით, წერს:

„მოგზაურმა შარდენმა დეტალურად აღწერა შინაური ომები, რომლებიც მრავალი წლის განმავლობაში აჩანაგებდა ამ ბედკრულ ქვეყანას. იმხანად გამარჯვებულნი და დამარცხებულნი ისეთი სისასტიკით უსწორდებოდნენ ერთმანეთს, რომ მსგავს მაგალითებს მხოლოდ სპარსეთის ისტორიაში თუ შევხვდებით. მათი სისასტიკე არ ზოგავდა არც ბავშვებს, არც მოხუცებს, არც სქესსა და არც სილამაზეს.

სამეგრელოს ერთერთ ყველაზე დიდ ხელისუფალთაგან ლევან დადიანი მოიხსენიება, რომელიც 1650-იან წლებში მეფობდა. იგი გაეყარა აფხაზთა მთავრის ახალგაზრდა, ტურფა და ჭკვიან ასულს და ვიდრე მამამისს უკან მიჰგვრიდა, დადიანმა ქალს ცხვირი, ყურები და ხელები დააჭრა. შემდეგ მან ცოლი წაართვა საკუთარ ბიძას, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში მისი მეურვე იყო და ვისი წყალობითაც საკუთარი გვირგვინი ჰქონდა შენარჩუნებული.

რაც შეეხება იმერეთს, სულ მცირე დროის განმავლობაში აქ ერთმანეთის მონაცვლეობით მეფობდნენ ბაგრატი, ვახტანგი, ვამეყი და არჩილი, რომელთაც რიგრიგობით დასთხარეს თვალები ან მოკლეს. ერთ-ერთმა მათგანმა. კერძოდ, ბაგრატმა, კვლავ დაიბრუნა ტახტი, საკუთარი ხელით განგმირა ტახტიდან გადაყენებული წინამორბედი, ამოჰკვეთა მას გული, ხელებით დასრისა და გაუგონარი სიფიცხით შეპყრობილმა იგი ნაკუწ-ნაკუწ დაგლიჯა. ასეთ საშინელებებს რომ გაიგებ, ადამიანს სურვილი გებადება ეს უზურპატორები არა მეფეთა, არამედ დიდ ბოროტმოქმედთა შორის მოიხსენიო.

ამ დროიდან მოყოლებული, ვიდრე ამ ქვეყანას რუსები დაეპატრონებოდნენ, არც კია დიდად დასანანი, რომ ისტორიამ არ შემოგვინახა ამ ბედკრული ქვეყნის არც ავკაცთა სახელები და არც ის საშინელი ამბები, რასაც აქ უნდა ჰქონოდა ადგილი.

რაკი მეფეები თავს ასეთი ბარბაროსობის ნებას აძლევდნენ, სავსებით ცხადია, რომ ისინი ქვეშევრდომებს ისე ექცეოდნენ, როგორც საძაგელ ნახირს. აქ ხშირი ყოფილა სხეულის დასახიჩრების შემთხვევები. ზოგჯერ ამ ზომას იმიტომ მიმართავდნენ, რათა ყმების გაქცევები აღეკვეთათ, მაგრამ ზოგჯერ ასევე სჯიდნენ სულ უმნიშვნელო დანაშაულისთვისაც...

იმერეთის უკანასკნელ მეფეს სოლომონი ერქვა. რუსებმა მასზე ეჭვი მიიტანეს და მეფე თბილისში ჩაიყვანეს. აქ იგი სატუსაღოში ჩაამწყვდიეს, მაგრამ ერთგული კაცის თავდადების წყალობით მას გაქცევის სასუალება მიეცა. სოლომონ მეფე ტრაპიზონში გარდაიცვალა, სადაც მას თურქეთის ფაშამ თავშესაფარი მისცა.

როდესაც იმპერატორმა ალექსანდრემ, როგორც მონარქმა იმერეთი დაიკავა, ხოლო სამეგრელოსა და გურიაზე სიუზერენის უფლება განახორციელა, მისი ხელისუფლების პირველი ქმედება იმაში გამოიხატა, რომ მან აკრძალა თურქებისათვის ტყვეთა მიყიდვა, ლაგამი ამოსდო მთავრებისა და ბატონების სისასტიკეს და აუკრძალა მათ სხეულის დამახინჯებისა და სიკვდილით დასჯის კანონის გამოყენება. ამგვარად, ამ მხარისათვის ისეთი სიმშვიდისა და შვების აისი ამობრწყინდა, როგორსაც იგი არასდროს არ ყოფილა ჩვეული.

სწორი წარმოდგენა რომ ვიქონიოთ აზიაში რუსეთისა და ინგლისის მფლობელობის შეფარდებითს სიმტკიცეზე, საკმარისია შედარებულ იქნას ამ ორი სახელმწიფოს მმართველობის სისტემა მათ მიერ დაპყრობილ ქვეყნებში.

რუსები ძირითადად ძალაში ტოვებენ იმპერიასთან შემოერთებული ხალხების კანონებსა და ჩვეულებებს, მაგრამ საკუთარ სიძლიერეში დარწმუნებულნი უყოყმანოდ აუქმებენ ბარბაროსობის ყოველ ნიშან-წესს.

რაც შეეხება ინგლისელებს, ინდოეთში, მაგალითად, ისინი არ კრძალავენ იქაური ხალხების კანონებსა და ჩვეულებებს. განათლებული ერის წარმომადგენლები, ერისა, რომელსაც თავი მოაქვს ამდენი ქველმოქმედებით, იძულებულნი არიან ყოველ წელს მოითმინონ რელიგიური ფანატიზმის საფუძველზე სიკვდილმისჯილი უამრავი ქვრივი ქალის კოცონზე დაწვის საშინელი სპექტაკლები. თუნდაც ეს ფაქტი ნამდვილად ადასტურებს, რომ ინგლისის ხელისუფლება ინდოეთში არამყარია, ადასტურებს ალბათ იმასაც, თუ რაოდენ ადვილია ქვეყნის დაპყრობა.

აქ წყდება იმ მოვლენათა თხრობა, რომელთა ასპარეზიც კოლხეთი იყო. ამიერიდან რუსეთის უზარმაზარი იმპერიის შემადგენლობაში შესული ეს ქვეყანა, ამჟამად მისი ერთერთი პროვინციათაგანი, ისტორიის კუთვნილებას აღარ წარმოადგენს“.

ასეთია XIX საუკუნის ფრანგი დიპლომატისა და კომერსანტის შეხედულება საქართველოს ისტორიაზე, იმდროინდელ მდგომარეობასა და საქართველოში რუსეთის მფლობელობაზე. ბევრი რამე ამ მოსაზრებაში შესაძლოა სხვანაირად იქნას ჩამოყალიბებული, ბევრიც მისაღებია, ბევრიც სადაო, მაგრამ ყოველივე ამას, ისევე როგორც წმ. ილია მართლის, პლატონ იოსელიანისა და შარლ დე გრაი დე ფუას ნაწერებს სჭირდება სათანადო შესწავლა, გააზრება და გაანალიზება დღევანდელობისთვის სასარგებლო დასკვნების გასაკეთებლად. ხოლო „ამერიკა, ამერიკასა“ და „ნატო, ნატოს“ ძახილით რუსეთისკენ ფურთხება საკუთარი ისტორიისა და საკუთარი სინდისის, საკუთარი სულისკენ ფურთხებასაც ნიშნავს. ღმერთმა სწორ გზაზე მოიყვანოს და ატაროს ქართველი ხალხი, გვესწავლოს ჩვენი ისტორია, კარგად გაგვეგოს საიდან მოვდივართ, დღეს სად ვართ და საით უნდა წავიდეთ; და როგორც წმინდა ილია მართალი გვასწავლის, თავი დაგვეღწიოს იმ გადაგვარებისა და გათახსირებისათვის, რომელიც ყველა ერს ემართება, როცა ის საკუთარ წარსულს ივიწყებს.

ირაკლი ხართიშვილი
2009 წლის მარტი

გეორგიევსკის ტრაქტატზე წარმოდგენის გაყალბება ქართულ ისტორიულ აზროვნებაში

(წერილი ვერ იქნა გამოქვეყნებული ჟურნალ "ქვაკუთხედში")

1989 წელს თბილისში გამოიცა წიგნი „ისტორიული რარიტეტები“, რომელშიც ხელახლა გამოქვეყნებულია ბიბლიოგრაფიულ იშვიათობებად ქცეული ივ. ჯავახიშვილის (ორი), პ. სურგულაძისა (ორი) და პროფ. ლისტის (ერთი) 1918 და 1919 წლებში გამოცემული ნაშრომები (სულ ხუთი ნაშრომი). ამჯერად ჩვენი მკითხველის ყურადღება გვინდა შევაჩეროთ ივ. ჯავახიშვილის მიერ 1919 წელს თბილისში გამოქვეყნებულ ნაშრომზე „დამოკიდებულება რუსეთსა და საქართველოს შორის მე-XVIII-ე საუკუნეში“.

წინასიტყვაობაში ავტორი აღნიშნავს: „რუსეთ-საქართველოს ურთიერთშორისი დამოკიდებულებისა და საქართველოს რუსეთთან შეერთების შესახებ გამოკვლევანი და წერილები წინათაც საკმაოდ მოიპოვებოდა, მათ შორის ხელთუფლიშვილისა და ზ. ავალიშვილისა ცნობილი თხზულებებიც ითვლება. ამისდა მიუხედავად ამ მონოგრაფიის გამოქვეყნება განსაკუთრებით იმიტომ გადავსწყვიტე, რომ ყველა აქამდის გამოცემულს თხზულებებში რუსეთში არსებულ პოლიტიკურ და საცენზურო პირობების სიმკაცრის წყალობით ავტორებს ისტორიული სიმართლის სრული სინამდვილითა და გულახდილობით გამოთქმა არ შეეძლოთ. ეს ნაკლი უნდა შევსებულიყო და ჩემი მონოგრაფიის უმთავრეს მიზანსაც სწორედ ეს შეადგენდა. ამას გარდა ვითარცა ისტორიკოსს მე იმდროინდელი ამბების ფარული ამამოძრავებელი ძალისა და მისწრაფების სიცხადიდ გამოაშკარავება მაინტერესებდა. თვით რუსეთ-საქართველოს 1783 წ. ხელშეკრულების განხილვაც ახალ თვალსაზრისით შეიძლებოდა და საჭიროც იყო. მკითხველი ალბათ შეამჩნევს რომ ყველა ამ მხრივ ამ მონოგრაფიაში არა ერთი ახალი შეხედულებაა, ან ძველი წინანდელზე უფრო მეტის ხაზგასმულობითა და დასაბუთებულობით არის გამოთქმული... საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდგომ საქართველოს რესპუბლიკის ყოველი მოქალაქე მოვალეა თავისი ქვეყნის წარსული იცოდეს, განსაკუთრებით ისეთი ხანა, როგორიც მე-XVIII-ე ს-ეა. აწინდელმა ქართველმა პოლიტიკოსმა ამ ჩვენს წარსულშიაც შეიძლება ბევრი რამ საგულისხმო და გამაფრთხილებელი ამოიკითხოს“.

ასეთი შესავლის შემდეგ ივ. ჯავახიშვილი გადადის ძირითადი საკითხის განხილვაზე. ნაწარმოების IV თავი ეძღვნება 1783 წლის ხელშეკრულებას რუსეთ-საქართველოს შორის, ანუ გეორგიევსკის ტრაქტატს, რომელიც დაიდო ივლისის თვეში რუსეთის ჯარების კავკასიის ხაზის წმ. გიორგის სახელობის ციხესიმაგრეში. რა თქმა უნდა რუსეთის იმპერიაში მოქმედებდა სახელმწიფო ცენზურა და ყველაფრის თქმა ისტორიკოსებსა და მკვლევარებს მაშინ არ შეეძლოთ. რა თქმა უნდა, ია-ვარდებით მოფენილი არ იყო ქართველი ერის გზა რუსეთის სახელმწიფოს შემადგენლობაში; თუმცა კი საქართველოს რუსეთთან შეერთებასაც თავისი ისტორიული მიზეზები და წინაპირობები გააჩნდა; თუმცა კი არსებობს მოსაზრებაც, რომ იმდროინდელი ქართველობა უკიდურესად იყო შევიწროვებული, დასუსტებული და სისხლისაგან დაცლილი, და რომ სწორედ რუსეთის ისტორიული სახელმწიფოს შემადგენლობაში შეძლო მან ფიზიკურად გადარჩენა, მუსლიმანთა აოხრება-თარეშისგან მოსვენება, ძალების მოკრება და წმ. ილია მართლისა (ჭავჭავაძისა) და სხვა მამულიშვილთა მოღვაწეობით, თავისი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და ეროვნული ინტერესების დაცვა-განვითარება. მაგრამ ეს სხვა საუბრის თემაა. ჩვენ კი ისევ გეორგიევსკის ტრაქტატს დავუბრუნდეთ.

ივ. ჯავახიშვილი თავისი მონოგრაფიის IV თავის §2-ში გადმოგვცემს აღნიშნული ტრაქტატის შინაარსს: „ამ ხელშეკრულებაში განსაზღვრულია უფლებრივი დამოკიდებულება რუსეთსა და საქართველოს შორის. მეექვსე მუხლში სახელდობრ ნათქვამია, რომ „მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობა ქართლისა, კახეთისა (ქართლ-კახეთისა) და საქართველოის სამეფოებზე უზენაესის ხელმწიფებისა და მფარველობის კეთილმოსურნეობით მიმღები თავისი და თავისი შთამომავლობის სახელით აღთქმასა სდებს: 1) რომ ამ სამეფოთა ერნი მის სახელმწიფოსთან მჭიდრო კავშირში და სრულს თანხმობაში ჩასთვალოს და მაშასადამე მისი მტრები თავის მტრებად მიიჩნიოს“.

ამისდა მიხედვით რუსეთის ხელმწიფე თავის და თავის შთამომავლობის სახელით „უზაკველის აღთქმით“ აღთქმასა სდებს, რომ „მოწყალება და მფარველობა მათი ქართლისა და კახეთის (ქართლ-კახეთის) მეფეებს არას დროს არ ჩამოშორდებათ“ ($2). საქართველოს მეფეთა უფლება მემკვიდრეობით გადავიდოდა და რუსეთის ხელმწიფე აღთქმასა სდებდა, რომ ერეკლე მეფე და მისი შთამომავლობა მუდამ, განუწყვეტლივ სამეფო უფლებით მოსილი იქმნებიან (§6, პუნქტი 2). საქართველოს სამეფო ტახტზე მისი მეფეები მემკვიდრეობის ძალით ადიან. დამოკიდებულება რუსეთის ხელმწიფესა და საქართველოს მეფეს შორის ამ მხრივ მხოლოდ იმით გამოიხატებოდა, რომ მემკვიდრეობის უფლებით საქართველოს ტახტზე ახლად ასულს მეფეს უმალ ეს ამბავი უნდა რუსეთის ხელმწიფისათვის ეცნობებინა და თავის დესპანის პირით საინვესტიტურო სიგელით და სამეფო ნიშნების გამოგზავნით დამტკიცება ეთხოვა. ამაების მიღებისთანავე მეფეს უნდა რუსეთის მინისტრის თანდასწრებით რუსეთის სახელმწიფოს ერთგულებისა და გულმოდგინებისა, ხოლო სრულიად რუსეთის ხელმწიფეების უზენაესი ხელმწიფებისა და მფარველობის ცნობის აღთქმა დაედვა (§3).

სამეფოს შინაურ საქმეების მართვა-გამგეობაში, კანონმდებლობაში და უზენაეს მართლმსაჯულებაში, გადასახადების დაწესებასა და აკრეფაში საქართველოს მეფე სრულიად დამოუკიდებელი იყო (§6, პუნქტი 3).

თვით რუსეთის ხელმწიფის კარზე საქართველოს მეფეს თავისი მინისტრი, ანუ რეზიდენტი ჰყავდა და რუსეთის ხელმწიფესაც თავის მხრივ საქართველოს სამეფო კარზე რუსეთის წარმომადგენელი მინისტრი, ანუ რეზიდენტი იმყოფებოდა (§5). საქართველოს მეფეს საერთაშორისო დამოკიდებულების უფლებაც ჰქონდა, მხოლოდ იმ მხრივ შეზღუდვილი, რომ ამ ურთიერთობისათვის რუსეთის მინისტრ-რეზიდენტისა და მონაპირეთ მთავართან წინასწარი შეთანხმება იყო საჭირო. სხვა სახელმწიფოების დესპანებისათვის, ან მიღებული წერილების გასაცემ პასუხის შესახებაც რუსეთის იმავე წარმომადგენლებთან თათბირი უნდა ჰქონოდა (§4).

ამ ხელშეკრულების მიზანი საქართველოსთვის იმაში მდგომარეობდა, რომ რუსეთის სახელმწიფო საქართველოს მიწაწყლისა. მეზობლებისა და მტრებისაგან დაცვა-დახმარებას კისრულობდა. ამისთვის მას ქართული ლაშქრისათვის მისაშველებლად აღმოსავლეთ საქართველოში 2 სრული ბატალიონი ქვეითობა, ოთხი ზარბაზნითურთ უნდა ჰყოლოდა (ცალკ. არტიკ. §2). ეს მუხლი აღმოსავლეთ საქართველოს მხოლოდ მაშინდელ სამზღვრების ხელშეუხებლობას ეხებოდა.

მაგრამ ერეკლე მეფეს მარტო ამისთვის არ დაუდვია ეს ხელშეკრულება: მას უფრო ფართო და შორსგამჭვრეტელი მიზანი ჰქონდა დასახული: ქართველობის გაერთიანებასა და სრულიად საქართველოს აღდგენაზე ოცნებობდა. ამიტომ ამ ხელშეკრულებაში მან განსაკუთრებულ მე-4-ე არტიკულად შეატანინა, რომ რუსეთის ხელმწიფე აღთქმას სდებდა ომის დროს იარაღის საშუალებით, ხოლო მშვიდობიანობის დროს თავგამოდებით ყოველნაირად ეცდებოდა, რომ ქართლ-კახეთის სამეფოს დაუბრუნდნენ და მის სამფლობელოებად დარჩნენ ყველა ის ადგილები, რომელნიც მას ძველითგანვე ეკუთვნოდენ. ამასთანავე რუსეთის ხელმწიფეები აღთქმას სდებდენ, რომ საქართველოს ამ ახლად დაბრუნებულ და შემოერთებულ ქვეყნების ხელშეუხებლობის უზრუნველყოფის თავდებობასაც კისრულობდენ (არტიკ. 2).

თავის მხრივ საქართველოს მოვალეობად ჰქონდა, რუსეთის სახელმწიფოს მიხმარებოდა და რუსეთის ქვეშევრდომებისადმი საქართველოში განსაკუთრებული მფარველობა გამოეჩინა (არტიკ. 7). მაგრამ ცხადია ამით არ განისაზღვრებოდა ის სარგებლობა, რომელიც ამ ხელშეკრულებას რუსეთისთვის უნდა მოეტანა. რუსეთის მთავრობა განსაკუთრებით იმ იდუმალ დიდ სარგებლობაზე ოცნებობდა, რომელსაც ასეთი წინასწარი სიამოვნებით მოელოდა ეკატერინე II-ე“. (ციტატის დასასრული _ ი. ხ.).

აი, ასე გადმოგვცემს ივ. ჯავახიშვილი გეორგიევსკის ტრაქტატის შინაარსს, ხოლო შემდეგ გადადის სხვადასხვა ავტორების (ბელგიელი პროფესორის ერნსტ ნისის, გერმანელი პროფესორის ფონ ლისტცის, ზ. ავალიშვილის, მ. ხელთუფლიშვილის) მიერ ტრაქტატის ხასიათის შეფასებაზე _ იყო თუ არა ეს მეგობრობისა და კავშირის ხელშეკრულება (ნისი), თუ რუსეთის პროტექტორატისა და სუვერენობის დამყარება საქართველოზე (ფონ ლისტცი), ერთდროულად მფარველობაც, პროტექტორატიცა და ვასალობაც (ზ. ავალიშვილი) თუ წმინდა პროტექტორატი და მფარველობა (მ. ხელთუფლიშვილი). და საბოლოოდ ასკვნის, რომ უმჯობესია სახელმძღვანელოდ ავიღოთ ის დებულება, როგორც მას უყურებდნენ მისი დამდები პირები _ სრულიად რუსეთის იმპერატრიცა და ქართლ-კახეთის მეფე, ანუ „მფარველობითი მოკავშირეობის“ დამოკიდებულება.

როგორც ვხედავთ, გეორგიევსკის ტრაქტატის ხასიათის შეფასებასთან მიმართებით ივ. ჯავახიშვილი არ სცილდება რუსეთის იმპერიაში დამკვიდრებულ ოფიციალურ შეხედულებას, რომელიც ძირითადად განსაზღვრული იყო თავად ეკატერინე II-ის მიერ პროფ ა. ცაგარელის მეცადინეობით გამოქვეყნებულ მის ერთ საბუთში. რუსულ დედანთან ერთად ივ. ჯავახიშვილს მოჰყავს მისი ქართული თარგმანიც: „მის უდიდებულესობის აზრი იყო, რომ ქართველ მეფეებთან (ე. ი. ერეკლე II-სა და სოლომონთან) დადებულიყო მოკავშირეობის ხელშეკრულება ისე, რომ ისინი ქვეშევრდომებად კი არა, არამედ სრულიად რუსეთის სახელმწიფოს მფარველობის ქვეშ მყოფ მოკავშირეებად ყოფილიყვნენ წოდებულნი“.

კეთილი და პატიოსანი, ასეთი საბოლოო შეფასება მნიშვნელოვნად უფრო რბილია ბელგიელი, გერმანელი და წინამორბედი ქართველი ავტორების შეფასებასთან შედარებით. მაგრამ განა აღნიშნულმა ავტორებმა არ იცოდნენ ეკატერინე II-ის ამ წერილის შესახებ? ისინი ხომ ლაპარაკობდნენ არა სახელწოდებაზე, არამედ სამართლებრივ შინაარსზე. განა ამას ვერ მიხვდებოდა ივ. ჯავახიშვილიც? მაშ რატომ გაჩერდა მხოლოდ ეკატერინე II-სა და ერეკლე II-ის მიერ გამოთქმულ ამ შეფასებებზე? ესეც კიდევ არაფერია იმასთან შედარებით, რა გაყალბებებიც დაიწყეს გეორგიევსკის ტრაქტატის ხასიათისა თანამედროვე საქართველოში. ყველას გვეხსომება ამ რამდენიმე წლის წინ ტელეკომპანია „იმედის“ მიერ გაშვებული ერეკლე მეფის „ტელეგასამართლება“ (რამდენიმე სერიად) სწორედ აღნიშნული ხელშეკრულების დადების გამოისობით, თურმე, ნუ იტყვით, „საქართველოს სახელმწიფოებრივი ინტერესების შესაძლო ღალატის გამო“. ამ ტელესანახაობებში ქართველი ისტორიკოსებიც გამოჰყავდათ, და ერთი მათგანი, აწ გარდაცვლილი (ამიტომ სახელის დასახელებისგან თავს შევიკავებთ), ერეკლე II-ის „გასამართლებლად“, ყველას დაბეჯითებით გვარწმუნებდა, რომ ქართლ-კახეთის სამეფომ რუსეთის იმპერიასთან თ ა ნ ა ს წ ო რ უ ფ ლ ე ბ ი ა ნ ი სამოკავშირეო ხელშეკრულება დასდოო (ხაზი ჩვენია _ ი. ხ.). და ძალიან ბევრს ჩვენში სჯერა ამ სიყალბის. ან კიდევ, თუ რაიმე ისე არ წავიდა რუსეთ-საქართველოს იმდროინდელ და შემდგომ ურთიერთობებში, მაინცა და მაინც ამაში რუსეთს ადანაშაულებს.

მაგრამ ჩვენი წერილის დაკვირვებით წამკითხველი ადვილად შეამჩნევდა, რომ თავად ტრაქტატის შინაარსის გადმოცემისას ივ. ჯავახიშვილი, რატომღაც, თხრობას იწყებს მე-6 მუხლიდან (არტიკულიდან), და არა პირველიდან, და შემდეგ აქეთ-იქით გადადის და გადმოდის. თანაც პირველი მუხლის შესახებ საერთოდ არაფერს ამბობს. და, მერე, რა სწერია ამ მუხლში? იქ, თანამედროვე ქართულზე გადმოტანით, სიტყვა-სიტყვით ნათქვამია შემდეგი: „მისი უგანათლებულესობა მეფე ქართლისა და კახეთისა თავისი სახელით, თავისი მემკვიდრეებისა და მენაცვალეთა სახელით საზეიმოდ სამარადისოდ უარს ამბობს ყოველგვარ ვასალობაზე, ან სხვა რაიმე წოდებით (ტიტულით) ყველანაირ დამოკიდებულებაზე სპარსეთის ან რომელიმე სხვა სახელმწიფოსგან; და ამით აცხადებს მთელი მსოფლიოს წინაშე, რომ იგი არ აღიარებს თავის თავზე ან თავის მენაცვალეთა თავზე სხვა თვითმპყრობელობას თვინიერ სრულიად რუსეთის საიმპერატორო ტახტის და მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობისა და მისი მაღალი მემკვიდრეებისა და მენაცვალეთა უმაღლესი ხელისუფლების და მფარველობისა, ჰპირდება რა ამ ტახტს ერთგულებასა და მზადყოფნას შეეწეოდეს სახელმწიფოს სარგებელს ყველა შემთხვევაში, სადაც კი ამას მისგან მოითხოვენ”.

როგორც ვხედავთ, ამ მუხლში (არტიკულში) სრულიად რუსეთის იმპერატრიცა მოხსენიებულია ტიტულით “მისი უდიდებულესობა”, ერეკლე მეფე კი ტიტულით “მისი უგანათლებულესობა”, რაც ფეოდალურ იერარქიაში რანგით ჩამოუვარდება “უდიდებულესობის” ტიტულს და შეესაბამება არა ევროპელ მონარქს, არამედ მფლობელ მთავარს (владетельный князь). ანუ, როგორც მანამდეც, ირანის შაჰი იყო მისი უდიდებულესობა (его величество), ხოლო გურჯისტანის ვალი ერეკლე ხანი _ მისი უგანათლებულესობა (его светлость), ან როგორც ოსმალეთის სულთანი იყო მისი უდიდებულესობა, ხოლო ყირიმის ხანი _ მისი უგანათლებულესობა, ან როგორც რუსეთის იმპერატრიცა იყო მისი უდიდებულესობა, ხოლო საღვთო რომის იმპერიის უგანათლებულესი თავადი გრიგორი პოტიომკინი _ მისი უგანათლებულესობა, ან კიდევ უფრო მოგვიანებით, როგორც სრულიად რუსეთის იმპერატორი ნიკოლოზ I იყო მისი უდიდებულესობა, ხოლო გრაფი პასკევიჩი ვარშავის ბრძოლით აღების შემდეგ გახდა უგანათლებულესი თავადი _ მისი უგანათლებულესობა, ასევე, ქართლ-კახეთის მეეფეც სრულიად რუსეთის საიმპერატორო კართან შევიდა დაქვემდებარებულ დამოკიდებულებაში, თუმცა კი მფარველობაში და არა ქვეშევრდომობაში, როგორც მაგალითად იყვნენ, და ბუნებრივადაც, პოტიომკინი და პასკევიჩი.

ერეკლე მეფისგან განსხვავებით, რუსეთში ფრიად პატივცემულ და დაფასებულ გენერალს პეტრე ბაგრატიონს, მრავალი ომის გმირსა და ჯილდოების კავალერს, ჰქონდა ტიტული “მისი ბრწყინვალება” (его сиятельство), როგორც ბუნებრივ რუს თავადებს: დოლგორუკოვებს, რეპნინებს, გაგარინებს, შერემეტევებს და სხვათა. ასეთივე ტიტულები მიიღეს რუსეთის იმპერიის იერარქიაში შემდგომში ქართველმა თავადებმაც: ბაგრატიონ-მუხრანელებმა, ორბელიანებმა, ციციშვილებმა, ვახვახიშვილებმა, ჩოლოყაშვილებმა, აბაშიძეებმა, წერეთლებმა, დადიანებმა, შერვაშიძეებმა, აფაქიძეებმა და სხვათა.

ამ აზრის განსამტკიცებლად მოვიყვანთ ტრაქტატის მე-5 მუხლს, რომლის შესახებაც ივ. ჯავახიშვილი ლაპარაკობს, მაგრამ, ისევ ნაკლულად, ტენდენციურად: “რათა უფრო მოხერხებულად ჰქონდეს საჭირო ურთიერთობა და თანხმობა რუსეთის საიმპერატორო კართან, მის უგანათლებულესობა მეფეს სურს იყოლიოს მის კარზე თავისი მინისტრი ან რეზიდენტი, ხოლო მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობა, მოწყალედ ღებულობს რა ამას, ჰპირდება, რომ ამ პირს მის კარზე მიიღებენ მისი თანასწორი მდგომარეობის მქონე ს ხ ვ ა მ ფ ლ ო ბ ე ლ ი მ თ ა ვ რ ე ბ ი ს მინისტრების თანაბრად (на ровне министров прочих владетельных князей), და მასთან ერთად სურვილს გამოთქვამს თავის მხრივ შეინახოს მისი უგანათლებულესობის კარზე რუსეთის მინისტრი ან რეზიდენტი”. აქაც პირდაპირ ნათქვამია ერეკლე II-ის რანგის შესახებ რუსეთის ტახტთან მიმართებით.

გარდა ამისა, ტრაქტატის იმავე პირველ მუხლში ერეკლე მეფე საზეიმოდ აცხადებს, რომ ამიერიდან სამარადისოდ უარს ამბობს ირანის ან სხვა რომელიმე მესამე სახელმწიფოს ვასალობაზე, ან სხვა რაიმე სახით დამოკიდებულებაზე და არ აღიარებს თავის თავზე და თავის მემკვიდრეებზე არავის თვითმპყრობელობას გარდა სრულიად რუსეთის იმპერატორებისა; რომ ერთგულად და გულმოდგინედ ემსახურება რუსეთის იმპერიის ტახტის ინტერესებს.

ტრაქტატის მეორე მუხლი, რომელზედაც ივ. ჯავახიშვილი უკვე ლაპარაკობს, ასეთია: “მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობა, ღებულობს რა მისი უგანათლებულესობის მხრიდან ასეთ გულწრფელ დაპირებას, მის თანაბრად ჰპირდება და თავისი იმპერატორობითი სიტყვით აიმედებს თავისგან და თავის მენაცვალეთაგან, რომ მათი წყალობა და მფარველობა ქართლისა და კახეთის უგანათლებულეს მეფეებს არასოდეს წაერთმევათ. რის დასამტკიცებლადაც მისი უდიდებულესობა აძლევს თავის იმპერატორობით თავდებობას მისი უგანათლებულესობის მეფე ერეკლე თეიმურაზის ძის ახლანდელი სამფლობელოიების მთლიანობის შენარჩუნებაზე, ვარაუდობს რა ასეთი თავდებობის გავრცელებას იმ სამფლობელოებზეც, რომლებიც დროთა განმავლობაში გარემოებების გამო შეძენილი და მტკიცედ მისდამი დაქვემდებარებული იქნება”.

ამ პირველი ორი მუხლით განსაზღვრულია რუსეთ-საქართველოს მომავალი ურთიერთ დამოკიდებულების საფუძვლები, ხოლო ხელშეკრულების დანარჩენი მუხლები კი წარმოადგენს ამ საფუძვლების გაშლასა და ხორცშესხმას კონკრეტული მიმართულებებით. ამიტომ უპრიანი იქნებოდა ობიექტურ და სიმართლის გულშემატკივარ მკვლევარს ტრაქტატის შინაარსის გადმოცემა დაეწყო არა მე-6 მუხლით, არამედ _ პირველით. ივ. ჯავახიშვილი, სამწუხაროდ, ასე არ მოიქცა. სწორედ ამაში გვესახება ჩვენ მისი ტენდენციურობა (რბილად რომ ვთქვათ). მკითხველი ამაში ნათლად დარწმუნდება თავად გეორგიევსკის ტრაქტატის ტექსტის ყურადღებით გაცნობისას.

ამჯერად შევეხებით მხოლოდ ერთ საკითს, ანუ იმას, რომ ივ. ჯავახიშვილი თავის ნაშრომში ლაპარაკობს რუსეთის ხელისუფლების მიერ აღმოსავლეთ საქართველოს ხელისუფლებისადმი მიცემულ აღთქმებზე, მაგრამ, რატომღაც, ავიწყდება პირიქით, ერეკლე მეფის მიერ მიცემული აღთქმების მოხსენიება. ტრაქტატის მე-6 მუხლი, რომელშიც განსაზღვრულია რუსეთის იმპერატორების ვალდებულებანი საქართველოს მეფეთა წინაშე, შეიცავს სამ პუნქტს, და იგი თითქმის სრულად მოყვანილი აქვს ივ. ჯავახიშვილს. ხოლო ტრაქტატის მე-7 მუხლი, რომელშიც განსაზღვრულია ქართლ-კახეთის მეფეთა ვალდებულებები რუსეთის ტახტის წინაშე, ასევე შეიცავს სამ პუნქტს, მაგრამ მათგან მხოლოდ ერთი პუნქტის ნაწილი აქვს ჩვენს პატივცემულ ისტორიკოსს მოტანილი _ რუსეთის ქვეშევრდომებზე ზრუნვა. ქვემოთ მოგვყავს ეს მუხლი სრულად: “მისი უგანათლებულესობა მეფე, ღებულობს რა სათანადო კრძალულებით მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის მხრიდან ასეთ მოწყალე დაიმედებას, თავისი და თავისი შთამომავლების სახელით ჰპირდება: 1. ყოველთვის მზად იყოს თავისი ჯარებით მისი უდიდებულესობის სამსახურისთვის. 2. რუსეთის უფროს მოხელეებს მიმართავდეს ყოველთვის ყველა საქმეში, რომლებიც შეეხება მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის სამსახურს, აკმაყოფილებდეს მათ მოთხოვნებს და მისი უდიდებულესობის ქვეშევრდომებს იცავდეს ყველანაირი წყენისა და შევიწროვებისგან. 3. თანამდებობებზე პირების დანიშვნისა და მათი დაწინაურებისას საგანგებო პატივს მიაგებდეს სრულიად რუსეთის იმპერიის წინაშე მათ დამსახურებას, რომლის მფარველობაზეც არის დამოკიდებული ქართლისა და კახეთის სამეფოების სიმშვიდე და კეთილდღეობა”.

ესეც ერეკლე მეფის მიერ დადებული საზეიმო აღთქმაა რუსეთის საიმპერატორო ტახტის წინაშე, მაგრამ, რატომღაც ივ. ჯავახიშვილი ამასაც აჩუმათებს. ამის შემდეგ უკვე აღარ არის გასაკვირი ჩვენს საზოგადოებაში არსებული დამახინჯებული წარმოდგენა გეორგიევსკის ტრაქტატის შესახებ, გაუთავებელი საყვედურები რუსეთისა და რუსების მიმართ, რომელშიც ტონს ისევ ივ. ჯავახიშვილი იძლევა ამ თავისი, სამწუხაროდ, ტენდენციური მონოგრაფიით, შედეგი კი ყველასთვის ცნობილია _ გაუთავებელი გაუგებრობანი, მტრობა, სისხლი და უბედურება ფუჭ დიდებასა და წვრილმან პატივმოყვარეობას ან კარიერიზმს გამოკიდებული “პოლიტსაქმოსნების” განსაკუთრებული აქტიურობით, უმეცრებით, სიბრიყვით ან აშკარა უსინდისობით. და სადამდე გვინდა ასე სიარული? განა რუსებიც ასევე ღმერთის შვილები არ არიან? განა უფალს ასევე არ სტკივა გული ჩვენგან მათ მიმართ ცილისწამებების გამო? იქნებ ჩვენ შორის არსებული სისხლიანი კონფლიქტები ბევრწილად ისევ ჩვენი მიზეზით არის გამოწვეული?

1919 წელს, როდესაც ივ. ჯავახიშვილის ეს ნაშრომი ქვეყნდებოდა, საქართველოში შემოსული იყვნენ ბრიტანული ჯარი და ბრიტანული მმართველობა, რომელიც მონდომებული იყო რუსეთის იმპერიის დაშლისთვის და საამისოდ სჭირდებოდა გაუგებრობებისა და მტრობის დათესვა რუსულ-ქართულ ურთიერთობებში. გარდა ამისა, XX საუკუნის დასაწყისი ხასიათდებოდა ერებისა და ხალხების განათლებული ნაწილის ძლიერი ათეიზაციით როგორც მთელს ევროპაში, ასევე რუსეთის იმპერიაშიც. ამ ორი ფატქორის შედეგს უნდა წარმოადგენდეს ივ. ჯავახიშვილის ეს სამწუხარო ტენდენციურობა რუსეთის მიმართ, და ამის გამოსწორება, ღვთის რწმენითა და ცოდნით ჩვენი, დღევანდელი ქართველობის ვალია. შეგვეწიოს უფალი ყველას ამ დიდ და წმინდა საქმეში.

ირაკლი ხართიშვილი
2008 წლის აპრილი

გეორგივესკის ტრაქტატი _ საქართველოზე რუსეთის იმპერიის მფარველობის ხელშეკრულება

(წერილი ვერ იქნა გამოქვეყნებული ჟურნალ "ქვაკუთხედში")

რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობები დღესდღეობით სერიოზულად არის გამწვავებული, იმდენად რომ საქართველოს ხელისუფლება გადაჭრით უარყოფს ატლანტიკური დასავლეთისა და რუსეთის სულ უფრო მზარდ დაპირისპირებაში რუსეთის მიერ შემოთავაზებული ნეიტრალიტეტისა და დასავლურ სახედრო-პოლიტიკურ სტრუქტურებში არშესვლის, ამერიკული, თურქული და სხვა დასავლური შეიარაღებული ძალებისთვის საკუთარი ტერიტორიის არდათმობის წინადადებას და ამის საპირისპიროდ აქტიურ ქმედებებს მიმართავს არა მხოლოდ საკუთარ ტერიტორიაზე მათთვის სამხედრო ბაზებისა და ობიექტების გამოსაყენებლად მიცემის, არამედ რუსეთის დასავლეთ და სამხრეთ საზღვრების გაყოლებით მდებარე პოსტსაბჭოთა სახელმწიფოებში პროამერიკული რეჟიმების დამკვიდრებისა და იქაც ამერიკული სამხედრო ყოფნის უზრუნველსაყოფად პირობების მომზადების მიმართულებით. ეს ძალზედ საშიში და სახიფათო ქმედებებია, სხვას რომ ამჯერად თავი დავანებოთ, საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან, და ყოველივე ამის უკან ატლანტიკური დოლარების კვალი აშკარად მოჩანს, ისევე, როგორც ამ კურსის მხარდამჭერი ე.წ. პოლიტიკური პარტიების, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების საქმიანობის უკანაც. და ხშირად ეს ადამიანები თავიანთი პოზიციის გასამართლებლად და დასასაბუთებლად იშველიებენ თავად რუსეთის ნაბიჯებსა და მათ არაკეთილმოსურნეობას საქართველოს მიმართ.

მაგრამ როდესაც ორ ქვეყანას შორის კრიზისული ან ომის სიტუაცია ყალიბდება, იქ კეთილმოსურნეობას სულ უფრო ნაკლებად უნდა ველოდეთ. ამიტომ მეტად მნიშველოვანია მივიდეთ ამ კონფლიქტური სიტუაციების ან საერთოდ ამ ურთიერთობების სათავეებთან და იქიდან შევუდგეთ იმის გარკვევას, თუ სად, როდის და ვისი მიზეზით დაიწყო წყლის ამღვრევა და სად არის შესაძლებელი საქმის გამოსწორება. რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებში ერთერთ ასეთ სათავეს წარმოადგენს 1783 წლის 24 ივლისს (ძველი სტილით) რუსეთის იმპერიის ჯარების კავკასიის ხაზზე წმ. გიორგის სახელობის სიმაგრეში რუსეთსა და საქართველოს (ქართლ-კახეთის სამეფოს) შორის დადებული ხელშეკრულება მფარველობასა და მოკავშირეობაზე, რომელიც ისტორიულად ცნობილია გეორგიევსკის ტრაქტატის სახელწოდებით. ამ დოკუმენტის ტექსტი გამოცემული იყო საბჭოთა საქართველოშიც _ ქართული და რუსული ტექსტები _ და ჩვენ ამჯერად ვიხელმძღვანელებთ გიორგი პაიჭაძის მიერ 1983 წელს თბილისში გამოცემული წიგნით “გეორგიევსკის ტრაქტატი”.

გეორგიევსკის ტრაქტატის ქართული დედანი დაწერილია თანამედროვე ქართველი მკითხველისთვის ძალზედ მძიმედ გასაგები ენითა და ტერმინოლოგიით, რის დასადასტურებლადაც მოვიყვანთ ტრაქტატის პირველ არტიკულს (მუხლს): “უგანათლებულესობა მისი მეფე ქართლისა და კახეთისა სახელითა თვისითა, მემკვიდრეთა და მენაცვალეთა თვისთა, დღესასწაულობით უკუნსთქუამს ყოველსა ვალობასა, ანუ ვითარსამე ტიტლოსა, ყოვლისაგან მოკიდულებისა სპარსთასა ანუ სხუათა მფლობელთასა. და ამით ცხად ჰყოფს წინაშე პირსა ყოვლისა სოფლისასა, ვითარმედ არა შერაცხს იგი თავის ზედა და მენაცვალეთა თვისთა ზედა სხვასა თვითმპყრობელსა, თვინიერ უზენაესისა ხელმწიფებისა და მფარველობისა მისისა იმპერატორების დიდებულებისა, და მაღალთა მისთა მემკვიდრეთა და მენაცვალეთა საიმპერატოროისა ტახტისა ყოვლისა რუსეთისათა, აღმთქმელი ტახტისა მის ერთგულებისა და მზა ყოფისა შეწევნისათვის სარგებლისა სახელმწიფოისა, ყოველსა შინა შემთხუევასა და დროსა, სადაცა ეს ითხოების მისდამი”.

ქართული ტექსტის გაგების სირთულის გამო გვინდა ჩვენს მკითხველს მივაწოდოთ რუსული პირის თარგმანი თანამედროვე ქართულ ენაზე, თუმცა კი ზოგიერთი ტერმინისა და გამონათქვამის გადმოტანას შევეცდებით 1783 წლის დოკუმენტის ქართული დედნიდან. გეორგიევსკის ტრაქტატს გააჩნია შესავალი, რომელშიც ვკითხულობთ:

“სახელითა ღმრთისა ყოვლისა შემძლებელისა ერთისა სამწმინდაობასა შინა დიდებულისათა:

უძველესი დროიდან სრულიად რუსეთის იმპერია ქართველ ხალხთან ერთმორწმუნეობით წარმოადგენდა დაცვას, დახმარებასა და თავშესაფარს ამ ხალხისა და მისი უგანათლებულესი მფლობელებისთვის იმ ტანჯვათაგან, რომლებსაც ისინი განიცდიდნენ თავიანთი მეზობლებისგან. სრულიად რუსეთის თვითმპყრობელების მიერ, ქართველი მეფეებისთვის, მათი საგვარეულოსა და ქვეშევრდომებისთვის ბოძებულმა მფარველობამ წარმოქმნა უკანასკნელთა ის დამოკიდებულება პირველებზე, რომელიც ყველაზე უფრო სრულად ჩანს თავად რუსეთის საიმპერატორო ტიტულიდან . მისმა იმპერატორობითმა უდიდებულესობამ, აწ ბედნიერად მმეფობმა, საკმარისი სახითა და ნათლად გამოაცხადა ამ ხალხისადი თავისი მონარქიული კეთილგანწყობა და მისი სიკეთისათვის თავისი დიდსულოვანი განგებულების შესახებ თავისი ძლიერი მცდელობებით, რომლებიც გამოყენებულ იქნა ამ ხალხის გამოხსნისთვის მონობის უღლისგან და ჭაბუკებითა და ქალწულებით გადასახდელი საყვედრებელი ხარკისგან, რომლებსაც ერთი ნაწილი ქართველებისა სავალდებულოდ იხდიდა, და ასევე განაცხადა თავისი მონარქიული მზრუნველობის შესახებ მათი მფლობელების მიმართ. ამ განწყობილებით ყურად იღო რა სიმდაბლით მისი ტახტისადმი წარდგენლი თხოვნა ქართლისა და კახეთის უგანათლებულესი მეფის ერეკლე თეიმურაზის ძისა, მთელი მისი მემკვიდრეებითა და მენაცვალეებით , მთელი მისი სამეფოებითა და მხარეებით მისი უდიდებულესობისა და მის მაღალ მემკვიდრეთა და მენაცვალეთა მონარქიული მფარველობის ქვეშ მიღების შესახებ, სრულიად რუსეთის იმპერატორების ქართლისა და კახეთის მეფეებზე უმაღლესი ხელისუფლების აღიარებით, ყოვლად მოწყალედ ისურვა დაადგინოს და დადოს მოხსენიებულ უგანათლებულეს მეფესთან სამეგობრო ხელშეკრულება, რომლის მეშვეობითაც, ერთის მხრივ, მისი უგანათლებულესობა თავისი სახელითა და თავის მენაცვალეთა სახელით აღიარებდა რა მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობისა და მის მაღალ მენაცვალეთა უმაღლეს ხელისუფლებასა და მფარველობას ქართლისა და კახეთის სამეფოების მფლობელებსა და ხალხებზე, აგრეთვე მათ მფლობელობაში მყოფ სხვა ხალხებზეც, აღნიშნავდა საზეიმოდ და ზუსტად თავის ვალდებულებებს სრულიად რუსეთის იმპერიისადმი; ხოლო მეორეს მხრივ _ მის იმპერატორობით უდიდებულესობას ასევე შეეძლებოდა საზეიმოდ აღნიშვნა იმისა, თუ რა უპირატესობებსა და სარგებელს უბოძებდა იგი თავისი გულუხვი და ძლიერი ხელით მოხსენიებულ ხალხებსა და მათ უგანათლებულეს მფლობელებს”.

შემდეგ შესავალში ნათქვამია, რომ ტრაქტატზე ხელმოსაწერად რუსეთის მხრიდან დადგენილ იქნა რომის იმპერიის უგანათლებულესი მთავარი, მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის ჯარების გენერალ-ანშეფი, რეგულარული და არარეგულარული მსუბუქი ცხენოსანი ჯარებისა და სხვა ბევრი სამხედრო ძალის მბრძანებელი, სენატორი, სახელმწიფო სამხედრო კოლეგიის ვიცე-პრეზიდენტი, ხელმწიფის მენაცვალე ასტრახანის, სარატოვის, აზოვისა და ნოვოროსიისკის მხარეებში, მისი უდიდებულესობის გენერალ-ადიუტანტი და ნამდვილი კამერჰერი... გრიგოლ ალექსანდრეს ძე პოტიომკინი, რომელმაც, თავის მხრივ, ამ უფლებებით აღჭურვა მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის…არმიის გენერალ-პორუტჩიკი, ასტრახანის გუბერნიის ჯარების სარდალი, მისი უდიდებულესობის ნამდვილი კამერჰერი... პავლე პოტიომკინი; საქართველოს მხრიდან ტრაქტატზე ხელმოსაწერად არჩეულ იქნენ მათი ბრწყინვალებანი მარცხენა ხელის ჯარების სარდალი (ქართული ტერმინოლოგიით _ მემარცხენე სპსპეტი) თავადი იოანე კონსტანტინეს ძე ბაგრატიონი (მუხრანბატონი) და ერეკლე მეფის მანდატურთუხუცესი (რუსული ტერმინოლოგიით _ გენერალ-ადიუტანტი) და ყაზახის სამთავროს ზედამხედველითავადი გარსევან რევაზის ძე ჭავჭავაძე.

“ხსენებულმა სრულუფლებიანმა წარმომადგენლებმა, შეუდგნენ რა ღუთის შეწევნით საქმეს და გაცვალეს რა ურთიერთშორის თავიანთი უფლებამოსილებანი, მათი ძალით დაადგინეს, დაასკვნეს და ხელი მოაწერეს შემდეგ არტიკულებს.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი პ ი რ ვ ე ლ ი

მისი უგანათლებულესობა მეფე ქართლისა და კახეთისა თავისი სახელით, თავისი მემკვიდრეებისა და მენაცვალეთა სახელით საზეიმოდ სამარადისოდ უარს ამბობს ყოველგვარ ვასალობაზე, ან სხვა რაიმე წოდებით ყველანაირ დამოკიდებულებაზე სპარსეთის ან რომელიმე სხვა სახელმწიფოსგან; და ამით აცხადებს მთელი მსოფლიოს წინაშე, რომ იგი არ აღიარებს თავის თავზე ან თავის მენაცვალეთა თავზე სხვა თვითმპყრობელობას თვინიერ სრულიად რუსეთის საიმპერატორო ტახტის და მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობისა და მისი მაღალი მემკვიდრეებისა და მენაცვალეთა უმაღლესი ხელისუფლების და მფარველობისა, ჰპირდება რა ამ ტახტს ერთგულებასა და მზადყოფნას შეეწეოდეს სახელმწიფოს სარგებელს ყველა შემთხვევაში, სადაც კი ამას მისგან მოითხოვენ.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე ო რ ე

მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობა, ღებულობს რა მისი უგანათლებულესობის მხრიდან ასეთ გულწრფელ დაპირებას, მის თანაბრად ჰპირდება და თავისი იმპერატორობითი სიტყვით აიმედებს თავისგან და თავის მენაცვალეთაგან, რომ მათი წყალობა და მფარველობა ქართლისა და კახეთის უგანათლებულეს მეფეებს არასოდეს წაერთმევათ. რის დასამტკიცებლადაც მისი უდიდებულესობა აძლევს თავის იმპერატორობით თავდებობას მისი უგანათლებულესობის მეფე ერეკლე თეიმურაზის ძის ახლანდელი სამფლობელოიების მთლიანობის შენარჩუნებაზე, ვარაუდობს რა ასეთი თავდებობის გავრცელებას იმ სამფლობელოებზეც, რომლებიც დროთა განმავლობაში გარემოებების გამო შეძენილი და მტკიცედ მისდამი დაქვემდებარებული იქნება.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე ს ა მ ე

იმ გულწრფელობის გამოსახატავად, რომლითაც მისი უგანათლებულესობა ქართლისა და კახეთის მეფე აღიარებს სრულიად რუსეთის იმპერატორთა უმაღლეს ხელისუფლებასა და მფარველობას, დადგენილია, ხსენებული მეფეები მეფობაზე მემკვიდრეობით შედგომისას მაშინვე უნდა ატყობინებდნენ ამის შესახებ რუსეთის საიმპერატორო კარს, მოითხოვენ რა თავისი წარგზავნილების მეშვეობით იმპერატორის მიერ მეფობაზე დამტკიცებას ინვესტიტურით, რომელშიც იქნება სიგელი, დროშა სრულიად რუსეთის იმპერიის ღერბით, რომელსაც შიგნით ექნება მოხსენიებული სამეფოს ღერბი, ხმალი, მბრძანებლობის კვერთხი და მანტია, ანუ ყარყუმის მოსასხამი. ამ ნიშნებს ან მეფის მიერ წარგზავნილებს ჩააბარებენ, ან კიდევ სასაზღვრო უფროსობის მეშვეობით ჩაუტანენ მეფეს, რომელმაც მათი მიღებისას რუსეთის მინისტრის თანდასწრებით საზეიმოდ უნდა დადოს ფიცი რუსეთის იმპერიის ერთგულებასა და მისდამი გულმოდგინებაზე და მფარველობის აღიარებაზე იმ ფორმით, რომელიც თან ერთვის ამ ტრაქტატს.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე ო თ ხ ე

იმის დასამტკიცებლად, რომ მისი უგანათლებულესობის განზრახვა სრულიად რუსეთის იმპერიასთან მის ასე მჭიდროდ შეერთებასა და ამ იმპერიის ყოვლადუგანათლებულესი მფლობელების უმაღლესი ხელისუფლებისა და მფარველობის აღიარებაში ყოვლად უზაკველია, მისი უგანათლებულესობა პირობას დებს, რომ მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის მთავარ მოსაზღვრე უფროსთან და თავის კარზე აკრედიტებულ მინისტრთან წინასწარი შეთანხმების გარეშე არ ექნება ურთიერთობები მის გარემომცველ მეზობლებთან. ხოლო როდესაც მათგან მოვლენ წარმოგზავნილები ან ჩამოტანილ იქნება წერილები, მათი მიღებისას რჩევები იქონიოს მთავარ მოსაზღვრე უფროსთან და მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის მინისტრთან ასეთი წარმოგზანილების უკან გასტუმრებისა და მათი მფლობელებისთვის შესაფერისი სტყვის მიგების საკითხებში.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე ხ უ თ ე

რათა უფრო მოხერხებულად ჰქონდეს საჭირო ურთიერთობა და თანხმობა რუსეთის საიმპერატორო კართან,, მის უგანათლებულესობა მეფეს სურს იყოლიოს მის კარზე თავისი მინისტრი ან რეზიდენტი, ხოლო მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობა,. მოწყალედ ღებულობს რა ამას, ჰპირდება, რომ ამ პირს მის კარზე მიიღებენ მისი თანასწორი მდგომარეობის მქონე სხვა მფლობელი მთავრების მინისტრების თანაბრად, და მასთან ერთად სურვილს გამოთქვამს თავის მხრივ შეინახოს მისი უგანათლებულესობის კარზე რუსეთის მინისტრი ან რეზიდენტი.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე ე ქ ვ ს ე

მისი იმპერატორობითი უდიდებლესობა, ღებულობს რა წყალობით ქართლისა და საქართველოს სამეფოებზე მისი უმაღლესი ხელისუფლებისა და მფარველობის აღიარებას, თავისი სახელითა და თავის მენაცვალეთა სახელით ჰპირდება: 1. იმ სამეფოთა ხალხები მიაჩნდეს მჭიდრო კავშირსა და სრულ თანხმობაში მყოფად მის იმპერიასთან და, აქედან გამომდინარე, მათ მტრებს შერაცხდეს საკუთარ მტრებად; რისთვისაც ოტომანის პორტასთან, ან სპარსეთთან, ან სხვა სახელმწიფოსა და სამფლობელოსთან დადებული სამშვიდობო ხელშეკრულება უნდა ვრცელდებოდეს მისი უდიდებულესობის მფარველობაში მყოფ ამ ხალხებზეც. 2. უგანათლებულეს მეფეს ერეკლე თეიმურაზის ძეს და მისი სახლის მემკვიდრეებსა და შთამომავლებს უეჭველად ინარჩუნებდეს ქართლისა და კახეთის სამეფო ტახტზე. 3. შინაგან მმართველობასთან შეუღლებულ ხელისუფლებას, მსჯავრსა და სამართალს და გადასახადების აკრეფას მისცემს მის უგანათლებულესობას მეფეს “სრულსა შინა ნებასა და სარგებლობასა მისსა”, აუკრძალავს რა თავის სამხედრო და სამოქალაქო უფროსებს ამ მხრივ რაიმე განკარგულებების გაცემას.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე შ ვ ი დ ე

მისი უგანათლებულესობა მეფე, ღებულობს რა სათანადო კრძალულებით მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის მხრიდან ასეთ მოწყალე დაიმედებას, თავისი და თავისი შთამომავლების სახელით ჰპირდება: 1. ყოველთვის მზად იყოს თავისი ჯარებით მისი უდიდებულესობის სამსახურისთვის. 2. რუსეთის უფროს მოხელეებს მიმართავდეს ყოველთვის ყველა საქმეში, რომლებიც შეეხება მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის სამსახურს, აკმაყოფილებდეს მათ მოთხოვნებს და მისი უდიდებულესობის ქვეშევრდომებს იცავდეს ყველანაირი წყენისა და შევიწროვებისგან. 3. თანამდებობეზე პირების დანიშვნისა და მათი დაწინაურებისას საგანგებო პატივს მიაგებდეს სრულიად რუსეთის იმპერიის წინაშე მათ დამსახურებას, რომლის მფარველობაზეც არის დამოკიდებული ქართლისა და კახეთის სამეფოების სიმშვიდე და კეთილდღეობა.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე რ ვ ე

მისი უგანათლებულესობის მეფისა და მისი ხალხებისადმი მონარქის განსაკუთრებული მოწყალების დასამტკიცებლად და ამ ერთმორწმუნე ხალხების რუსეთთან უმეტესად შეერთებისთვის მისი იმპერატორობითი უდიდებლესობა ინებებს, რომ მათი კათოლიკოსი ანუ უფროსი მთავარეპისკოპოსი რუსეთის იერარქების რიცხვში შედიოდეს მერვე ხარისხში, სახელდობრ ტობოლსკელის შემდეგ, და ყოვლადმოწყალედ უბოძებს მას სამარადისოდ უწმინდესი სინოდის წევრის წოდებას; ხოლო საქართველოს ეკლესიის მმართველობისა და იმ ურთიერთობის შესახებ, რომელშიც უნდა იყოს იგი რუსეთის სინოდთან, შედგენილ იქნება განსაკუთრებული არტიკული.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე ც ხ რ ე

განფენს რა თავის წყალობას მისი უგანათლებულესობის მეფის ქვეშევრდომ თავადებსა და აზნაურებზე, მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობა ადგენს, რომ ისინი სრულიად რუსეთის იმპერიაში ისარგებლებენ ყველა იმ უპირატესობითა და სარგებლით, რომლებიც მინიჭებული აქვთ რუსეთის კეთილშობილებს; ხოლო მისი უგანათლებულესობა, ღებულობს რა მადლიერებით მისი ქვეშევრდომებისადმი ასეთ მოწყალე დამოკიდებულებას, ვალდებულებას იღებს გაგზავნოს მისი უდიდებულესობის კარზე ყველა კეთლშობილი გვარების სიები, რათა მათი მიხედვით შესაძლებელი იქნას იმის ზუსტად ცოდნა, თუ ვის ეკუთვნის ასეთი განსხვავებული უფლება.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე ა თ ე

ვადგენთ, რომ ქართლისა და კახეთის ყველა მოსახლეს შეუძლია სახლდებოდეს რუსეთში, ჩადიოდეს იქ და მერე უკან ბრუნდებოდეს დაუბრკოლებლად; ტყვეებს კი, თუკი მათ იარაღით ან მოლაპარაკებებით თურქებისგან ან სპარსელებისგან გაანთავისუფლებენ, გაუშვებენ თავიანთ სახლებში სურვილისამებრ, მხოლოდ ეს უკანასკნელნი დააბრუნებენ მათი გამოსყიდვისა და გამოყვანის ხარჯებს; მისი უგანათლებულესობა მეფეც ამის წმინდად შესრულებას ჰპირდება რუსეთის ქვეშევრდომების მიმართ, რომლებიც მეზობლებთან ტყვეობაში ჩავარდებიან.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე თ ე რ თ მ ე ტ ე

ქართლისა და კახეთის ვაჭართა წოდებას შეუძლია თავისუფლად ეწეოდეს ვაჭრობას რუსეთში, ისარგებლებს რა იმავე უფლებებითა და უპირატესობებით, რომლებითაც რუსეთის ბუნებრივი ქვეშევრდომები სარგებლობენ; ასევე მეფე ჰპირდება მთავარ მოსაზღვრე უფროსთან ან მისი უდიდებულესობის მინისტრთან ერთად დაადგნოს რუსეთის ვაჭართა წოდებისთვის ვაჭრობაში ყოველმხრივი ხელის შეწყობა მის მხარეებში ან კიდევ სავაჭროდ მგზავრობისას სხვა ქვეყნებისკენ, ვინაიდან ასეთი ზუსტი დადგენილების გარეშე რუსეთის ვაჭრობის სარგებლიანობას ადგილი ვერ ექნება.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე თ ო რ მ ე ტ ე

ეს ხელშეკრულება იდება სამარადისოდ; მაგრამ თუკი რაიმეს შეცვლას ან მიმატებას ჩათვლიან საჭიროდ ურთიერთ სარგებლიანობისთვის, ასეთ რამეს ადგილი ექნება ორმხრივი შეთანხმებით.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი მ ე ც ა მ ე ტ ე

რატიფიკაციები მოცემულ ტრაქტატზე გაცვლილი უნდა იქნას ექვს თვეში მისი ხელმოწერიდან ან უფრო ადრეც, თუკი ეს შესაძლებელი იქნება

რის დასადასტურებლადაც ქვემორე ხელისმომწერმა სრულუფლებიანმა წარმომადგენლებმა, მათი სრული უფლებების ძალით, ხელი მოაწერეს ამ არტიკულებს და დაუსვეს მათ თავიანთი ბეჭდები წმ. გიორგის ციხესიმაგრეში 1783 წლის 24 ივლისს.

დედანზე ხელი მოაწერეს:
პ ა ვ ლ ე პ ო ტ ი ო მ კ ი ნ ი
თავადი ი ო ა ნ ე ბ ა გ რ ა ტ ი ო ნ ი
თავადი გ ა რ ს ე ვ ა ნ ჭ ა ვ ჭ ა ვ ა ძ ე



ს ე პ ა რ ა ტ უ ლ ი ა რ ტ ი კ უ ლ ე ბ ი

ა რ ტ ი კ უ ლ ი ს ე პ ა რ ა ტ უ ლ ი პ ი რ ვ ე ლ ი

მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის მტკიცე განზრახვაა, რომ მისი ერთმორწმუნე ხალხები, მის იმპერიასთან ასე მჭიდრო კავშირებით შეერთებულნი, იმყოფებოდნენ ურთიერთშორის მეგობრობასა და სრულ თანხმობაში, მათი მოშურნე მეზობლებისთვის შიშის მომგვრელად და შეერთებული ძალებით მათ თავისუფლებაზე, სიმშვიდესა და კეთილდღეობაზე ამხედრებული მტრების მოგერიებისთვის მზადმყოფად, ახალისებს და უბიძგებს მის უდიდებულესობას მისცეს მის უგანათლებულესობას ქართლისა და კახეთის მეფეს ერეკლე თეიმურაზის ძეს მეგობრული რჩევები და დარიგებები მეგობრობისა და კეთილი თანხმობის შენარჩუნებაზე იმერეთის უგანათლებულეს მეფესთან სოლომონთან და ყოველივე იმის დადგენის შესახებ, რაც შესაძლებელია მხოლოდ უწყობდეს ხელს სხვადასხვანაირი უთანხმოებების აღკვეთასა და ყველანაირი გაუგებრობების თავიდან აცილებას, ჰპირდება რა თავისი საიმპერატორო სიტყვით არა მხოლოდ ხელს უწყობდეს თავისი მონდომებითა და მცდელობებით ამ მეტად სასარგებლო საქმის აღსრულებას, არამედ ასეთ თანხმობასა და მშვიდობაზე თავისი თავდებობის მიცემასაც.

მისი უგანათლებულესობა მეფე ერეკლე, ღებულობს რა სათანადო მადლიერებით მისი უდიდებულესობის დიდსულოვან მზრუნველობას ერთიანი წარმოშობისა და კანონის მქონე ხალხებს შორის მეგობრობის დასაცავად და მის უმაღლეს თავდებობას, ამით აღიარებს, რომ უგანათლებულეს მეფე სოლომონთან მათ ურთიერთ საქმეებში აწ და მომავალშიც აღიარებს მის იმპერატორობით უდიდებულესობას სრულ არბიტრად, დაუქვემდებარებს რა ამ ორ მფლობელს შორის სრულიად მოულოდნელად წარმოქმნილ უთანხმოებებსა და გაუგებრობებს მის უმაღლეს გადაწყვეტას.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი ს ე პ ა რ ა ტ უ ლ ი მ ე ო რ ე

ქართლისა და კახეთის სამფლობელოების მეზობელთა მხრიდან ყოველგვარი შემოჭრისგან დასაცავად და მისი უგანათლებულესობის მეფის ჯარების თავდაცვის გასაძლიერებლად მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობა ჰპირდება მის (მისი უგანათლებულესობის მეფის _ ი.ხ.) მხარეებში ინახავდეს ქვეითი ჯარის ორ სრულ ბატალიონს ოთხი ზარბაზნით, რომლებსაც შტატებით დადგენილ პროვიანტსა და ფურაჟს მიაწვდიან ნატურით იმ მხარეებიდან მისი უგანათლებულესობის შეთანხმების მიხედვით მთავარ მოსაზღვრე უფროსთან შტატებით დადგენილი ფასის შესაბამისად.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი ს ე პ ა რ ა ტ უ ლ ი მ ე ს ა მ ე

ომის შემთხვევისთვის მთავარი მოსაზღვრე უფროსი მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის მხრიდან უფლებამოსილი უნდა იყოს მის უგანათლებულესობასთან ქართლისა და კახეთის მეფესთან შეთანხმებასა და ზომების მიღებაზე აღნიშნული მიწების დაცვისა და მოწინააღმდეგის წინააღმდეგ მოქმედებების თაობაზე, რომელიც სხვანაირად არ შეიძლება იქნას მიჩნეული, თუ არა საერთო მტრად. ამასთან მხარეები ადგენენ, რომ თუ კი ქართლისა და კახეთის ჯარების ნაწილი გამოყენებული იქნება მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის სამსახურში მათი ქვეყნის ფარგლებს გარეთ, მაშინ მათ უნდა მიეცეთ სრული ანაზღაურება მისი უდიდებულესობის სხვა ჯარების თანაბრად.

ა რ ტ ი კ უ ლ ი ს ე პ ა რ ა ტ უ ლ ი მ ე ო თ ხ ე

მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობა ჰპირდება ომის შემხთვევაში მიმართოს ყველანაირ მცდელობას იარაღით დახმარებისთვის, ხოლო მშვიდობიანობის დროს აყენებდეს მოთხოვნებს იმ მიწებისა და ადგილების დასაბრუნებლად, რომლებიც უძველესი დროიდან ქართლისა და კახეთის სამეფოს ეკუთვნოდა, რომლებიც დარჩება კიდეც იქაური მეფეების მფლობელობაში სრულიად რუსეთის იმპერატორების მათზე მფარველობისა და უმაღლესი ხელისუფლების შესახებ დადებული ტრაქტატის საფუძველზე.

ამ სეპარატულ არტიკულებს ექნებათ ისეთივე ძალა, როგორც რომ ისინი სიტყვა-სიტყვით თავად ტექსტში ყოფილიყო შეტანილი; რის გამოც რატიფიცირებაც მათზე იმავე ვადაში უნდა იქნას გაცვლილი.

რის დასადასტურებლადაც ქვემორე ხელის მომწერმა სრულუფლებიანმა წარმომადგენლებმა ხელი მოაწერეს ამ არტიკულებს და დაუსვეს მათ თავიანთი ბეჭდები წმ. გიორგის სახელობის ციხესიმაგრეში 1783 წლის 24 ივლისს.

დედანზე ხელმოწერილია:
პ ა ვ ლ ე პ ო ტ ი ო მ კ ი ნ ი
თავადი ი ო ა ნ ე ბ ა გ რ ა ტ ი ო ნ ი
თავადი გ ა რ ს ე ვ ა ნ ჭ ა ვ ჭ ა ვ ა ძ ე


დ ა მ ა ტ ე ბ ი თ ი ა რ ტ ი კ უ ლ ი

[ქ ა რ თ ლ ი ს ა დ ა კ ა ხ ე თ ი ს მ ე ფ ე ე ბ ი ს თ ა ვ ზ ე გ ვ ი რ გ ვ ი ნ ი ს დ ა დ გ მ ი ს ა დ ა წ მ ი ნ დ ა მ ი რ ო ნ ი ს ც ხ ე ბ ი თ მ ე ფ ე დ კ უ რ თ ხ ე ვ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ]

როგორც ქართლისა და კახეთის მეფეებს უძველესი დროიდან თავზე ადგამენ სამეფო გვირგვინს და სცხებენ წმინდა მირონს მეფედ კურთხევისას, ამიტომ მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობა თავისი და თავის მენაცვალეთა სახელით არა მხოლოდ ყოვლად მოწყალედ რთავს ნებავს ხსენებულ მეფეებს იყენებდნენ ამ წმინდა წესს, არამედ თავისი კეთილი ნების უფრო მეტად დადასტურებისთვის მეფობაზე საიმპერატორო ინვესტიტურის ხელშეკრულებაში ჩადებულ სხვა ნიშნებზე დამატებით უწყალობებს მათ ჩვეულებრივ სამეფო გვირგვინს, რომელსაც როგორც ამჟამად მისი უმაღლესობა მფლობელი მეფე ერეკლე მეორე გამოიყენებს, ისე მისმა უგანათლებულესმა მენაცვალეებმაც მომავალში ეს გვირგვინი უნდა დაიდგან თავზე მეფედ კურთხევისას.

მისი უმაღლესობა მეფე ერეკლე ღებულობს რა მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის უმაღლეს წყალობას სათანადო კეთილკრძალულებითა და მადლიერებით, თავისი და თავის მენაცვალეთა სახელით პირობას დებს, რომ მისი მენაცვალენი სამეფო გვირგვინის დადგმისა და მირონცხების წმინდა წესს არ აღასრულებენ მანამდე, სანამ ტრაქტატით დადგენილ ფიცს არ დადებენ სრულიად რუსეთის საიმპერატორო ტახტის ერთგულებაზე და არ მიიღებენ მეფობაზე დამტკიცების საიმპერატორო სიგელს ინვესტიტურით.

ეს არტიკული მიჩნეულ უნდა იქნას ტრაქტატის შემადგენელი სხვა არტიკულების რიცხვში, რის დასადასტურებლადაც ტრაქტატზე ხელმოსაწერად უფლებამოსილმა წარმომადგენლებმა მათთვის მინიჭებული რწმუნების ძალით ხელი მოაწერეს და ბეჭედი დაუსვეს 178... წლის “ “ თვეს.

პ ა ვ ლ ე პ ო ტ ი ო მ კ ი ნ ი
თავადი ი ო ა ნ ე ბ ა გ რ ა ტ ი ო ნ ი
თავადი გ ა რ ს ე ვ ა ნ ჭ ა ვ ჭ ა ვ ა ძ ე


[ფ ი ც ი ს ნ ი მ უ შ ი]

ნიმუში, რომლის მიხედვითაც მისი უგანათლებულესობა მეფე ქართლისა და კახეთისა ერეკლე თეიმურაზის ძე ფიცით პირობას დადებს მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის, სრულიად რუსეთის თვითმპყრობელის ერთგულებაზე და ქართლისა და კახეთის მეფეებზე სრულიად რუსეთის იმპერატორების მფარველობისა და უმაღლესი ხელისუფლების აღიარებაზე.

მე, ქვემოთ დასახელებული, პირობას ვდებ და ყოვლისშემძლე ღმერთს ვფიცავ მისი წმიდა სახარების წინაშე იმაზე, რომ მსურს და ვალდებული ვარ ვიყო მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის, სრულიად რუსეთის ყოვლად უგანათლებულესი და უმპყრობელესი დიდი ხელმწიფის იმპერატრიცისა და თვითმპყრობელის ეკატერინე ალექსის ასულისა და მისი ყოვლად უსაყვარლესი ძის ყოვლად უგანათლებულესი ხელმწიფის მეფისწულისა და დიდი მთავრის პავლე პეტრეს ძის, სრულიად რუსეთის საიმპერატორო ტახტის კანონიერი მემკვიდრისა და იმ ტახტის ყველა მაღალი მენაცვალის ერთგული, გულმოდგინე და კეთილმოსურნე, და ვაღიარებ ჩემი სახელით, ჩემი და მთელი ჩემი სამეფოებისა და მხარეების მემკვიდრეებისა და მენაცვალეთა სახელით მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობისა და მისი მაღალი მემკვიდრეების სამარადისოდ უმაღლეს მფარველობასა და უმაღლეს ხელმწიფებას ჩემზე და ჩემს მენაცვალე ქართლისა და კახეთის მეფეებზე, და, ამის შედეგად, უარვყოფ რა ჩემზე და ჩემს სამფლობელოებზე, რანაირი სახელწოდებით ან საბაბითაც არ უნდა იყოს, სხვა ხელმწიფეებისა და სახელმწიფოების ბატონობას ან ხელისუფლებას, და უარს ვამბობ რა მათ მფარველობაზე, ვალდებულებას ვიღებ ჩემი სუფთა ქრისტიანული სინდისით რუსეთის სახელმწიფოს მოწინააღმდეგეები მიმაჩნდეს ჩემს საკუთარ მოწინააღმდეგეებად, ვიყო დამჯერი და მზად მყოფი ყველა შემთხვევაში, სადაც მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობისა და სრულიად რუსეთის სახელმწიფოს სამსახურში საჭირო ვიქნები; და ამ სამსახურში არ ვზოგავდე ჩემს სიცოცხლეს სისხლის უკანასკნელ წვეთამდე; მისი უდიდებულესობის სამხედრო და სამოქალაქო უფროსებთან და სამსახურში მყოფებთან ვიყო გულწრფელი თანხმობით; და თუ კი მისი უდიდებულესობისა და მისი იმპერიისთვის რაიმე საზიანო ან უკადრისი საქმე ან განზრახვა შევიტყო, მაშინვე ვაუწყო ამის შესახებ; ერთი სიტყვით, ვიქცეოდე ისე, როგორც რუსეთის ხალხებთან ჩემი ერთმორწმუნეობისა და მისი იმპერატორობითი უდიდებულესობის მფარველობისა და უმაღლესი ხელისუფლების შესაბამისად ჩემი მოვალეობისთვის შესაფერი და საჭირო იქნება. ამ ჩემი ფიცის დასასრულს ვემთხვევი სიტყვასა და ჯვარს მაცხოვრისა ჩემისა. ამინ.

ეს ნიმუში მომავალშიც უნდა ემსახურებოდეს ქართლისა და კახეთის მეფეებს ფიცის პირობის დადებისას მათი მეფობაზე შედგომისა და რუსეთის საიმპერატორო კარისგან ნაწყალობევი დამამტკიცებელი სიგელის მიღებისას ინვესტიტურის ნიშნებით.

ამის დასადასტურებლად ქვემორე ხელისმომწერმა უფლებამოსილმა პირებმა მათი სრული უფლებამოსილების ძალით ამ ნიმუშს ხელი მოაწერეს და დაუსვეს თავიანთი ბეჭდები წმ. გიორგის ციხესიმარეში 1783 წლის 24 ივლისს.

დედანს ხელი მოაწერეს:
პ ა ვ ლ ე პ ო ტ ი ო მ კ ი ნ ი
თავადი ი ო ა ნ ე ბ ა გ რ ა ტ ი ო ნ ი
თავადი გ ა რ ს ე ვ ა ნ ჭ ა ვ ჭ ა ვ ა ძ ე

ასეთია გეორგიევსკის ტრაქტატისა და მისი თანმხლები დოკუმენტების ტექსტი, რომელიც თუმცა კი არ წარმოადგენს მის იურიდიულად გამართულ თარგმანს, მაგრამ, ჩვენი აზრით, დაწვრილებით წარმოდგენას მისცემს ჩვენს მკითხველს ამ ხელშეკრულების შესახებ. ჩვენს საზოგადოებაში სამწუხაროდ დამკვიდრებულია ის შეხედულება, რომ გეორგიევსკის ტრაქტატი არის თანასწორუფლებიანი შეთანხმება ორ სახელმწიფოს შორის მოკავშირეობაზე, და რომ რუსეთი სისტემატიურად არღვევდა ამ შეთანხმების პირობებს, რათა საქართველო სულ უფრო მეტად გაჭირვებულ მდგომარეობაში ჩაეყენებია, ხოლო შემდეგ კი დაეპყრო და გადაეყლაპა, რაც განახორციელა კიდეც 1800-იანი წლების დასაწყისში.

მაგრამ ტრაქტატის ტექსტიდან ნათლად ჩანს, რომ ეს არ ყოფილა თანასწორუფლებიანი შეთანხმება ორ სახელმწიფოს შორის, და რომ ერეკლე მეორე გარკვეულ ვასალურ დამოკიდებულებაში შევიდა რუსეთის იმპერიასთან, თუმცა კი არა ქვეშევრდომის, არამედ მოკავშირის სახით. დოკუმენტში ქართლ-კახეთის მეფე მოხსენიებულია ტიტულით “მისი უგანათლებულესობა”, რაც შეესაბამება მფლობელი მთავრის პატივს, რუსეთის იმპერატრიცა კი _ ტიტულით “მისი უდიდებულესობა”, რაც ევროპელი მონარქების წოდებაა, და ასევე უწოდებდნენ ისინი ირანის შაჰებსა და ოსმალეთის სულთნებს. ერეკლე მეფე ვალდებულებას იღებს მეზობელ მფლობელებთან ურთიერთობებში კონსულტაციები იქონიოს და სერიოზულ ანგარიშს უწევდეს ჩრდილო-კავკასიაში დადგენილ რუს სამხედრო უფროსებთან ან საიმპერატორო კართან. რუსეთის იმპერატრიცა კი არ არის ვალდებული პრუსიასთან, ავსტრიასთან, შვედეთთან ან ინგლის-საფრანგეთთან ურთიერთობებში კონსულტაციები იქონიოს ქართლ-კახეთის მეფესთან და ა.შ.

რუსეთის მართლმადიდებლური იმპერიის, გნებავთ მეფის რუსეთის არსებობის დროს გეორგიევსკის ტრაქტატის შესახებ როგორც რუსულ, ისე ქართულ საზოგადოებაშიც სწორი წარმოდგენა არსებობდა. მაგრამ დასავლეთ ევროპასა და შეერთებულ შტატებში არსებული მსოფლიო რევოლუციური ცენტრებისა და საიდუმლო საზოგადოებების ძალისხმევით ინსპირირებული და ორგანიზებული რუსული რევოლუციური მოძრაობის, რუსეთის 1905 და 1917 წლების რევოლუციების შედეგად რუსეთის იმპერიის (გნებავთ რუსეთის ისტორიული სახელმწიფოს) დანგრევის კვალდაკვალ საქართველოში გაჩნდა ყალბი და შეგნებულად დამახინჯებული წარმოდგენა გეორგიევსკის ტრაქტატისა და საერთოდ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების შესახებ, ხოლო ამ გაყალბების ერთერთი ავტორთაგანი, სამწუხაროდ, გახლდათ საქართველოში პატივცემული და დაფასებული ისტორიკოსი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის უმთავრესი დამაარსებელი აკადემიკოსი ივანე ჯავახიშვილი, რასაც შემდგომში ვაჩვენებთ ჩვენს მკითხველს. ბ-ნ ივანეს აღიარებული ავტორიტეტი წარმოადგენდა მისი შეხედულებისადმი ქართული საზოგადოების ნდობის საწინდარს, თუმცა კი ქართველ ისტორიკოსებს მეტი მოეთხოვებოდათ საბჭოთა პერიოდის ბოლო ათწლეულების ქართული საზოგადოებრიობის სწორი ისტორიული ორიენტაციისთვის, და ასევე მოეთხოვებათ დღესაც.

ხოლო ასეთი გაყალბებული ისტორიული გზით მიმავალ ქართველობას რომ გზაში უამრავი გაჭირვება, სისხლიანი განსადცელები და უბედურებანი ხვდება, ეს უკვე გასაკვირი არ უნდა იყოს.

ირაკლი ხართიშვილი
2007 წლის ზფხული

რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების შესახებ

(ეს წერილი არ იქნა გამოქვეყნებული გაზეთში "ახალი 7 დღე")

ეს წერილი დაწერილ იქნა 2006 წლის სექტემბერში გაზეთისთვის „ახალი 7 დღე“ რომელთანაც 2005 წლის მარტის თვიდან სისტემატიურად ვთანამშრომლობდი, და რომლიც მანამდე არ გაურბოდა დაებეჭდა ისეთი წერილები, რომლებშიც მიმდინარე სამხედრო-პოლიტიკური პროცესები გაშუქებული იყო რუსი ავტორების, ნატალია ნაროჩნიცკაიასა და სხვათა თვალთახედვითაც. მაგრამ 2006 წლის ივლის-აგვისტოს თვეში რედაქციამ უარი თქვა გამოექვეყნებინა ჩემი წერილი „ქრისტიანობა და პოლიტიკა“, რომელშიც გატარებული იყო ის აზრი, რომ ქრისტიანი ერის მიერ შექმნილი სახელმწიფო ცხოვრებაში უნდა ატარებდეს ქრისტიანობის სწავლებაზე დამყარებულ პოლიტიკას, ხოლო სექტემბრის თვეში კი _ ქვემოთ მოყვანილი წერილიც. ალბათ ეს მოულოდნელი აკრძალვა გამომდინარეობდა არა თავად რედაქციის სურვილიდან, არამედ ხელისუფლებისგან მიღებული მითითების საფუძველზე. ასეთი აკრძალვების პრაქტიკამ კი მიგვიყვანა იმ შედეგებამდე, რომლებიც დღეს გვაქვს. ქვემოთ გამოქვეყნებული წერილი ძირითადად ინარჩუნებს ამ ორი წლის წინანდელი დედნის ტექსტს, ორ-სამ ადგილეს მცირე რედაქციული შესწორებებით.

გვიანდელი განმარტება: რუსეთისა და საქრთველოს ურთიერთობებს მრავალსაუკუნოვანი ისტორია აქვს და ჩვენი დღევანდელი საზოგადოების წარმოდგენაში, სამწუხაროდ, ეს ისტორია ძლიერ დამახინჯებულად არის ჩადებული მავანთა და მავანთა მიერ. მაგრამ ერთ საჟურნალო წერილში ამ საკითხის მთლიანად გადმოცემა და გაანალიზება შეუძლებელია. ამიტომ ისტორიულ პერიპეტიებს ამჯერად გვერდს ავუვლით, და მხოლოდ პრობლემის თანამედროვე მხარეს შევეხებით. ყველას უნდა ახსოვდეს, რომ 2006 წლის ზაფხულის მიწურულსა და შემოდგომაზე საქართველოს ხელისუფლების მიერ რუსი სამხედრო მზვერავების დაკავებისა და სხვა მიმდინარე მოვლენების გამო, ურთიერთობები რუსეთსა და საქრთველოს შორის უკიდურესად იყო დაძაბული, რასაც თან ახლდა რუსეთის ფედერაციის ელჩის წასვლა საქართველოდან, დიპლომატიური ურთიერთობების მნიშვნელოვნად შემცირება, ხოლო თავად რუსეთში ქართველების დევნა-შევიწროვება. რა თქმა უნდა, ყოველი სახელმწიფო უნდა იღწვოდეს და იბრძოდეს საკუთარ ტერიტორიაზე უცხო სახელმწიფოთა სადაზვერვო საქმიანობის შეზღუდვისა და საერთოდ აღკვეთისთვის, მაგრამ არა მხოლოდ გამორჩევით რომელიმე ერთი სახელმწიფოსი. იმ ტელერეპორტაჟების მიხედვით, რომლებსაც ჩვენ ვუყურებდით, და ჩანაწერებისა, რომლებსაც გვასმენინებდნენ, რუსი მზვერავები აგროვებდნენ ინფორმაციას ქართული ჯარების ბრძოლისუნარიანობისა და საბრძოლველად მზადყოფნის შესახებ. მაგრამ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროში უკვე ათ წელიწადზე მეტია მოკალათებული არიან აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთის, გერმანიის, თურქეთისა და ნატო-ს სხვა ქვეყნების სამხედრო მოსამსახურეები, მათ შორის სამხედრო მზვერავებიც, რომლებიც არა მხოლოდ ინფორმაციას აგროვებენ, ამუშავებენ და გადასცემენ თავიანთ ხელმძღვანელობებს, არამედ სისტემატიურად ისეთ რეკომენდაციებსა და მითითებებს აძლევენ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ხელმძღვანელობასა და თანამშრომლებს, რაც ხშირად პირდაპირ ეწინააღმდეგება თანამედროვე სამხდრო მშენებლობის პრაქტიკას, და მიმართულია ჩვენი ქვეყნის თავდაცვისუნარიან სახელმწიფოდ ვერჩამოყალიბებისკენ. და ეს დასავლელი მზვერავები, და არა მხოლოდ სამხედრო სფეროში, სრულიად თავისუფლად და დაუბრკოლებლად ეწევიან ძირგამომთხრელ საქმიანობას ჩვენს ქვეყანაში, და ამ ქვეყნის მესვეურები მათ არანაირ პასუხს არ სთხოვენ ამის გამო. ესეც საქართველოს თანამედროვე ცხოვრების ერთერთი პარადოქსია, და არა ერთადერთი.

ამ განწყობით იმავე 2006 წლის შემოდგომაზე დავწერეთ წერილი გაზეთისთვის „ახალი 7 დღე“, რომელთანაც მანამდე უკვე წელიწადზე მეტი ვთანამშრომლობდით, მაგრამ ამჯერად გაზეთის ხელმძღვანელობამ არ მოისურვა მისი გაცნობა და გამოქვეყნება, წერილის მკაფიო ანტიამერიკული განწყობის გამო, თუმცა კი მასში ოთხი დიდი ამერიკული ციტატა გვქონდა მოყვანილი, რომლებიც ნათელს ჰფენდნენ ამ განწყობის წარმოშობისა და განვითარების ნამდვილ მიზეზებს. ამჯერად შეიძლებოდა ამ წერილის პირდაპირ გამოქვეყნება ჩვეს ჟურნალში, მაგრამ მისი შედარებით დიდი მოცულობის გამო, სამი თვე დასჭირდებოდა მის სრულად დაბეჭდვას. აგვისტოს სისხლიანი კონფლიქტის შემდეგ კი სჯობს რუსეთის დღევანდელი სატკივარის გასაჟღერებლად პირველ რიგში შედარებით უფრო მოკლედ და კომპაქტურად დაწერილი მასალის გამოქვეყნება. ხოლო ამ სატკივარის გაცნობითა და გაცნობიერებით ჩვენს მკითხველსაც ალბათ უფრო განსხვავებული წარმოდგენა ჩამოუყალიბდება საკითხზე იმისგან, რასაც საქართველოს ოფიციოზი და პროდასავლური არაოფიციოზი აჟღერებს, განსაკუთრებით ტელეეთერიდან (გ ა ნ მ ა რ ტ ე ბ ი ს დ ა ს ა ს რ უ ლ ი).

უკანასკნელ თვეებში რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობები მეტისმეტად გამწვავდა და ორივე ქვეყნის საზოგადოებაში არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. ამ ფონზე გაცილებით უფრო ერთგვაროვანია საქართველოს მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში გამოთქმული მოსაზრებები, რომლებიც თითქმის ცალსაცად მიმართულია რუსეთის ხელისუფლების პოლიტიკის წინააღმდეგ. მაგრამ განა ასე ცალსახადაა სინამდვილეში საქმე?

სინამდვილეში, და ამის შესახებ უკვე 1999 წლის ზაფხულიდან ვაქვეყნებდი წერილებს ძირითადად გაზეთ „საქართველოში“, ახლა კი „ახალ 7 დღეში“, სწორედ ამერიკის შეერთებული შტატების სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობის მხრიდან დაიწყო 90-იანი წლების დასაწყისიდანვე დასავლეთისა და რუსეთის შეიარაღებული დაპირისპირების ესკალაცია. იმ დროს, როდესაც დაიშალა ვარშავის ხელშეკრულების ორგანიზაცია და შემდეგ საბჭოთა კავშირიც, როდესაც დასრულებულად გამოაცხადეს დასავლეთსა და რუსეთს შორის ცივი ომი და ნატო-ს ბლოკში დაიწყეს მისი წევრი სახელმწიფოების სამხედრო ხარჯების, შეიარაღებული ძალებისა და შეიარაღებათა შემცირება, თურქეთის ხელისუფლებამ კვლავინდებურად განაგრძო თავისი სამხედრო ხარჯებისა და ძირითადი შეიარაღების რაოდენობრივი ზრდა და ხარისხობრივი განახლება, რამაც ამ 10-15 წლის მანძილზე მკვეთრად აამაღლა ამ ქვეყნის შეიარაღბული ძალების საბრძოლო მზადყოფნა და ბრძოლისუნარიანობა. ქვემოთ ცხრილში ნაჩვენებია ნატო-ს მსხვილი სახლმწიფოების ეკონომიკური და სამხედრო მონაცემები 1990 წლების დასაწყისსა და დასასრულში. ისინი მოყვანილია სტრატეგიული კვლევების ლონდონის საერთაშორისო ინსტიტუტის ყოველწლიური გამოცემის Military Balance-ის მიხედვით, და ვინაიდან ეს კრებული გამოდის ყოველი წლის შემოდგომაზე, ამიტომ ეკონომიკური მაჩვენებლები მოყვანილია 1990 და 1999 წლების მიხედვით, ხოლო სამხედრო კი _ 1991 და 2000 წლებისა.

ფინანსური და სამხედრო . . . . აშშ . . საფრანგე- . გერმანია . დიდი ბრი- . იტალია . თურქეთი
მონაცემები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . თი . . . . . . . . . . . . . . . . . ტანეთი

1 9 9 0 / 1 9 9 1 წ ე ლ ი

მთლიანი შიდა პროდუქტი
(მლრდ. დოლარი) . . . . . . . . 5423,4 . . 1187,15 . . . 1499,54 . . . . 986,72 . .1090,75 . . 114,29
მთლიანი შიდა პროდუქტის
საშუალო წილი ერთ სულ
მოსახლეზე (დოლარი) . . . . .21700 . . . 21900 . . . . . 19500 . . . . 17400 . . . .19028 . . . .2100
სამხედრო ხარჯები

(მლრდ. დოლარი) . . . . . . . . 304,09 . . . . 42,78 . . . . . .42,76 . . . . . 39,26 . . . . 24,74 . . . .5,00
მოსახლეობა (ათასი
ადამიანი) . . . . . . . . . . . . .250348,8 . . 56655,8 . . . 76877,4 . . .56670,8 . . 57322,0 . 56981,8
საბრძოლო ტანკები . . . . . . . .15585 . . . . . 1349 . . . . . . 4726 . . . . . . 1314 . . . . . .1220 . . . 3783
მოჯავშნული საბრძოლო
მანქანები . . . . . . . . . . . . . . . . 31964 . . . . . 4491 . . . . . . .5269 . . . . . .4549 . . . . . 3879 . . . .3560
საველე საარტილერიო
სისტემები . . . . . . . . . . . . . . . . 8827+ . . . .1403 . . . . . . .4579 . . . . . . . 729 . . . . .1952 . . . .4187
ოპერატიულ-ტაქტიკური
სარაკეტო სისტემები . . . . . . . . . 95 . . . . . . . .40 . . . . . . . . . 26 . . . . . . . . . 14 . . . . . . . .6 . . . . – . . .
დამრტყმელი ვერტმფრენები .1653 . . . . . .248 . . . . . . . 207 . . . . . . . . 368 . . . . . .* . . . . . . .– . . .
საბრძოლო თვითმფრინა-
ვები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7348 . . . . . .1013 . . . . . . . 746 . . . . . . . . 898 . . . . . . 537 . . . . 650

1 9 9 9 / 2 0 0 0 წ ე ლ ი

მთლიანი შიდა პროდუქტი
(მლრდ. დოლარი) . . . . . . . . 9200,0 . . . . 1400,0 . . . .1900,0 . . . . . 1400,0 . . . 1100,0 . . . 186,0
მთლიანი შიდა პროდუქტის
საშუალო წილი ერთ სულ
მოსახლეზე (დოლარი) . . . . . 33100 . . . . .24000 . . . . 23500 . . . . . . 22300 . . . 22000 . . . .6000
სამხედრო ხარჯები (მლრდ.
დოლარი) . . . . . . . . . . . . . . . . . 275,5 . . . . . . .37,1 . . . . . . .31,1 . . . . . . . . 36,6 . . . . . 22,0 . . . . .10,1
მოსახლეობა (ათასი
ადამიანი) . . . . . . . . . . . . . 276636,0 . . . 59425,0 . . . .82112,0 . . . . .58882,0 . 57930,0 . 66130,0
საბრძოლო ტანკები . . . . . . . . .7900 . . . . . . . 834 . . . . . . .2815 . . . . . . . . .616 . . . . . . 699 . . . .4205
მოჯავშნული საბრძოლო
მანქანები . . . . . . . . . . . . . . . . 22100 . . . . . . .4613 . . . . . .5279 . . . . . . . . 2426 . . . . .2682 . . . . 4293
საველე საარტილერიო
სისტემები . . . . . . . . . . . . . . . . 6074 . . . . . . . . 802 . . . . . .2115 . . . . . . . . . 457 . . . . . . 895 . . . . 4964
ოპერატიულ-ტაქტიკური
სარაკეტო სისტემები . . . . . . . 1075 . . . . . . . . – . . . . . . . . – . . . . . . . . . . . – . . . . . . . . . – . . . . . . 12-მდე
დამრტყმელი ვერტმფრენები 1502 . . . . . . . . .239 . . . . . . .204 . . . . . . . . . 269 . . . . . . 134 . . . . . .37
საბრძოლო თვითმფრინა-
ვები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4191 . . . . . . . . .599 . . . . . . .609 . . . . . . . . . 600 . . . . . .336 . . . . . .505

აღნიშნულ ცხრილში თურქეთის ხელისუფლების მიერ სამხედრო ხარჯების გაორმაგება, 5-დან 10,1 მლრდ. დოლარამდე გაზრდა თვალსაჩინოა. რაც შეეხება ძირითადი შეტევითი შეიარაღების რაოდენობრივ ზრდასა და ხარისხობრივ გაუმჯობესებას, აქ შეიძლება ითქვას, რომ ამ ქვეყნის შეიარაღებიდან მთლიანად გამოიყვანეს ან კიდევ მნიშვნელოვნად შეამცირეს უკვე გვარიანად მოძველებული M-47 და M-48A1/A2 ტიპების ამერიკული წარმოების საბრძოლო ტანკები, M-2/-3 და M-59 ტიპების ჯავშანტრანსპორტერები, F-104 და F-5 სერიების საბრძოლო თვითმფრინავები (F-104 „სტარფაითერი“ გამანადგურებელ თვითმფრინავებს მათი ხშირი ავარიულობის გამო დასავლეთგერმანელი პილოტები „მფრინავ კუბოებსაც“ უწოდებდნენ), „გაფისა“ და „თენგის“ ტიპების ამერიკული წყალქვეშა ნავები, „გირინგის“, „კარპენტერისა“ და „სამნერის“ ამერიკული წარმობის საესკადრო ნაღმოსნები, „კიოლნის“ ტიპის დასავლეთგერმანული ფრეგატები. ხოლო მათ ნაცვლად, სამხედრო-ტექნიკური დახმარების ფარგლერბში, იმავე შეერთებული შტატებისა და გერმანიისგან მიიღეს MLRS/ATACMS ტიპის ოპერატიულ-ტაქტიკური მართვადი რაკეტების გასაშვები დანადგარები (სროლის სიშორე 190 კმ-მდე), M-60A1/A3 და „ლეოპარდ-1A1/A3“ ტიპების საბრძოლო ტანკები, M-113 და YPR-765 ტიპების ჯავშანტრანსპორტერები და ქვეითთა საბრძოლო მანქანები, თვითმავალი ჰაუბიცები დამატებითი რაოდენობა, განსაკუთრებით M-110A1/A2 ტიპების 203,2-მმ ქვემეხები (სროლის სიშორე 24-30 კმ-მდე, მსხვრევად-ფუგასური ჭურვის წონა 90 კგ-ზე მეტი), AH-1W/P „ქინგ კობრას“ ტიპის დამრტყმელი ვერტმფრენები, F-4E/RF-4E და F-16C/D ტიპების ტაქტიკური გამანადგურებელი და სადაზვერვო თვითმფრინავები, 209-ტიპის დიზელური წყალქვეშა ნავები, „ნოქსის“, „პერისა“ და MEKO 200 ტიპების ფრეგატები, და სხვა შეიარაღება. მათ მნიშვნელოვან ნაწილს თურქები ნაწილობრივ თავად აწარმოებენ ამერიკული და გერმანული ლიცენზიებით.

თანაც შეერთებულმა შტატებმა და გერმანიამ გააძლიერეს იმ ქვეყნის სამხედრო მანქანა, რომლის ხელისუფლების წარმომადგენლები არც კი მალავენ თავიანთ პრეტენზიებს კავკასიისა და ცენტრალური აზიის ტერიტორიებზე, ასევე მიანიშნებენ რუსეთის ფედერაციის ჩრდილო-კავკასიის, ვოლგისპირეთისა და თათარსტანის, ჩინეთის უიღურსტანისა და ირანის აზერბაიჯანის ტერიტორიებზე თავიანთი ისტორიული უფლება-ინტერესების შესახებაც. სახელდობრ, ჩემთვის ცნობილია, რომ 1980-იანი წლების შუახანებში თურქეთის მაშინდელმა პრემიერ-მინისტრმა, შემდგომში პრეზიდენტმა, თურგუთ ოზალმა დასავლური პრესისთვის მიცემულ ინტერვიუში განაცხადა: ჩვენ დიდი პრეტენზიები არა გვაქვს, ვინაიდან თურქეთი მხოლოდ რეგიონული სახელმწიფოა „ადრიატიკიდან ჩინეთის დიდ კედლამდე“-ო.

ყველა ჭკუათმყოფელი ადამიანისთვის ნათელი უნდა იყოს, რომ რუსეთი, ირანი და ჩინეთი არ დათმობდნენ არც თავიანთ ინტერესებს მათ უშუალო მეზობლობაში მყოფ ტერიტორიებზე და მით უმეტეს არც საკუთარ ტერიტორიებს. აშშ-ისა და გერმანიის მიერ თურქების გაძლიერების საპასუხოდ ჯერ რუსეთ-ირანის სამხედრო-პოლიტიკური დაახლოება დაიწყო (თუმცა კი ირანის ხელმძღვანელობა მანამდე საბჭოთა კავშირსაც შეერთებული შტატების დარად თავის უპირველეს მტრად აცხადებდა), შემდეგ კი თანდათანობით ჩინეთიც ჩაერთო ამ კოალიციაში.

ბევრს უნდა ახსოვდეს 1999 წლის შემოდგომაზე რუსეთის პრეზიდენტის ბ. ელცინის ვიზიტი ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში, საიდანაც, რა თქმა უნდა ჩინეთის ხელმძღვანელობასთან წინასწარი მოლაპარაკებების საფუძველზე, მან ღია მუქარა შეუთვალა ტელევიზიის მეშვეობით აშშ-ის პრეზიდენტს ბ. კლინტონს, რომ თუკი ამერიკა თავს არ დაანებებდა რუსეთის წინააღმდეგ ეკონომიკური და პოლიტიკური ინტრიგების ხლართვას, რუსეთს შეეძლო ამაზე ომით ეპასუხა სარაკეტო-ბირთვული იარაღის გამოყენებით. რომ არ ყოფილიყო ასეთ განცხადებაზე ჩინეთის ხელმძღვანელობის თანხმობა, მაშინ ცხადია, რომ მას რუსეთის პრეზიდნტი პეკინიდან ვერ გააკეთებდა.

ამის გარშემო საქართველოს ხელისუფლებაში, პოლიტიკურად აქტიურ საპარლამენტო და არასაპარლამენტო სპექტრში, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში ერთი ამბავი ატეხესიმის გამო, რომ „რუსეთი იარაღს აჟღარუნებს“ და „ომით იმუქრებაო“, მაგრამ იმაზე კი ხმას არ იღებდნენ, თუ რამ აიძულა რუსეთის ხელისუფლება ამ ნაბიჯზე წასულიყო. ან რატომ მოხდა ის, რომ საყოველთაო მშვიდობის დამკვიდრებისა და ომის საშიშროების თავიდან აცილების რიტორიკის საფარქვეშ დასავლეთის წამყვანი სახელმწიფოების მმართველი წრეები ცენტრალურ ევროპაში სამხედრო დაპირიპირების მკვეთრად შემცირების ფონზე თურქეთის შეიარაღებული ძალების რამდენიმეჯერადი გაძლიერებით ახალ შეიარაღებულ დაპირისპირებას ამზადებდნენ კავკასია-ცენტრალური აზიის მიმართულებით.

ასევე ცნობილია, რომ სწორედ დასავლეთის მმართველი წრეების ხელშეწყობით ყოფილი იუგოსლავიის ფედერაციის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბებულ იქნა მცირე მუსლიმანური სახელმწიფო ბოსნია და ჰერცოგოვინა, რომლის პრეზიდენტიც ა. იზეტბეგოვიჩი 90-იანი წლების შუახანებში აყენებდა მუსლიმანური ფედერაციის ჩამოყალიბების იდეას „ადრიატიკიდან ჩინეთის დიდ კდლამდე“ (როგორ ჰგავს ეს მანამდე ათი წლით ადრე თურგუთ ოზალის მიერ ინტერვიუში ნათქვამს?)

1999 წელს იმავე დასავლეთის სახელმწიფოტა პირდაპირი სამხედრო ჩარევის შედეგად („ტევტონური მეთოდებით“) ბალკანეთში დაიწყეს კიდევ ერთი მუსლიმანური წარმონაქმნის კოსოვოს ცალკე სახელმწიფოდ ჩამოყალიბება-დამკვიდრებისთვის ხელის შეწყობა. ისტორიულ მეციერებათა დოქტორი, რუსეთის ფედერაციის სახლმწიფო სათათბიროს წევრი, საგარეო ურთიერთობათა საპარლამენტო კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილე ნატალია ნაროჩნიცკაია თავის რამდენიმე ნაშრომში აღნიშნავს, რომ „ადრიატიკიდან ჩინეთის დიდ კედლამდე“ გადაჭიმული მუსლიმანური ფედერაციის პროექტი მოიცავს ელიფსის მაგვარ ტერიტორიას, რომლიც ჩრდილოეთიდან შემოსაზღვრულია რკალით, რომელიც გადის სახელმწიფოებზე (ტერიტორიებზე): ბოსნია-ჰერცოგოვინა _ კოსოვო _ თურქეთი _ ყირიმი _ ჩრდილო-კავკასია _ ვოლგისპირეთი _ შუა აზია _ ირანი _ ავღანეთი _ პაკისტანი; სამხრეთ რკალი კი მოიცავს შემდეგ სახელმწიფოებს: ბოსნია-ჰერცოგოვინა _ კოსოვო _ თურქეთი _ არაბული სახელმწიფოები _ ირანი _ ავღანეთი _ პაკისტანი. ამ დიდი გეოპოლიტიკური ელიფსის შიგნით მოთავსებულია შედარებით მცირე ენერგეტიკული ელიფსიც, რომელზედაც დასავლეთის მმართველ წრეებს დიდი ინტერესები გააჩნიათ. აქ დამკვიდრებისთვის ისინი ჯერ კიდევ 1990-იანი წლებიდან ამზადებენ სამხედრო-პოლიტიკურ სიტუაციასა და შეიარაღებულ ძალებს _ ე. ი. ამზადებენ ომს, რომელიც ნელ-ნელა უახლოვდება საქართველოსაც.

მაშინ რა არის გასაკვირი იმაში, რომ რუსეთის სახელმწიფოს ჰყავდეს საქმეში ჩვენზე უფრო კარგად ჩახედული სამოქალაქო და სამხედრო სპეციალისტები ისეთი სამხედრო, პოლიტიკური, ეკონომიკური და სხვა მუქარების შესაფასებლად, დასახარისხებლად და მათზე მათზე შეძლებისდა გვარად ადექვატური პასუხების გასაცემად. და როდესაც ჯერ კიდევ 90-იანი წლების დასაწყისიდან რუსი სპეციალისტები და სახელმწიფო მოხელეები პრინციპულად წინააღმდეგი გამოდიან ნატო-ს ბლოკის აღმოსავლეთისკენ გაფართოების საკითხში და ამაში საკუთარი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტისთვის სერიოზულ საფრთხეს ხედავენ, განა ჩვენ კი არ უნდა დავფიქრდეთ დიდი სახელმწიფოების მოსალოდნელი სერიოზული დაჯახებისა და მათ შორის საქართველოს გამოჭყლეტვის საშიშროების თაობაზე? განა ეს რაიმე აბსტრაქტული შიშია და მას სერიოზული საფუძველი არ გააჩნია? განა რას მიიღებენ დღესდრეობით ამის უგულვებელმყოფელი ქართველები იმის სანაცვლოდ, რაც შემდეგ შესაძლოა გადასატანი მოუხდეთ _ საკუთარი ქვეყნის დაქცევა-გაჩანაგება, საყვარელი ადამიანების დახოცვა და დასახიჩრება, გამხეცებული, დაბოლილი და დამთვრალი უცხოელი ჯარისკაცებისგან საკუთარი ახლობელი ქალების, ქალიშვილების, გოგონებისა და ბიჭების გაუპატიურება-დახოცვის თავიანთი თვალებით ყურება და ა. შ. გაერიდებიან და სხვაგან გადასახლდებიან? ეს არ იქნება მხოლოდ ლოკალური სამხედრო კონფლიქტი. რუსეთ-ირან-ჩინეთის წინააღმდეგ დასავლეთის სახელმწიფოთა ომი იმთავითვე შეიძენს მსოფლიო ომის მასშტაბებს. გარდა ამისა, სად დაემალებიან საკუთარი ხალხის გამაუბედურებელი ნაკაცარები ღვთის სასჯელს?

ამ სასჯელის თავიდან ასაცილებლად შესაძლებელია მხოლოდ თავის სინდისში, ღვთის მიერ ბოძებულ ამ წყალობაში ჩახედვისა და არა ანგარებიანი, არამედ პატიოსანი და ზნეობრივი პოლიტიკის წარმოების გზით. ჩვენ კი რას ვაკეთებთ? ჯერ კიდევ 90-იანი წლების დასაწყისიდანვე ვემხრობოდით შეერთებულ შტატებსა და ნატო-ს ყოფილი იუგოსლავიის ფედერაციის სუბიექტებად _ სლოვენიად, ხორვატიად, ბოსნია-ჰერცოგოვინად, სერბეთ-ჩერნოგორიადა და მაკედონიად _ დანაწილების საქმეში. მაგრამ ბოსნიელი მუსლიმანები რომ გასულ საუკუნეებში თურქ-ოსმალების მიერ გამაჰმადიანებული სერბები არიან, ხოლო ხორვატები_ იმავე პერიოდში უნგრელებისა და ავსტრიელების მიერ გაკათოლიკებული სერბები? ჩვენც ხომ გვყავს ჟამთა სიავის გამო გამაჰმადიანებული და გაკათოლიკებული ქართველები, და განა ვისურვებდით იმას, რომ ჩვენი ქვეყანა და ჩვენი ერი უცხო ძალების გავლენით დაჩეხილიყო და ერთმანეთს დანასისხლად გადაჰკიდებოდა? რა თქმა უნდა, არა. მაშინ რაღატომ ვუსურვებთ ამას სერბებს, და რატომ ვუჭერთ ასეთ უღვთო საქმეში დასავლეთს მხარს?

ჩვენ არც ის გვინდა, რომ აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი დავკარგოთ, მაგრამ ასევე მხარს ვუჭერთ ამერიკულ პროექტებს სერბეთისთვის კოსოვო-მეტოხიის ჩამოცილებაზე. სახარებაში კი უფალი გვაფრთხილებს _ სხვას არ ვუსურვოთ და არ გავუკეთოთ ის, რასაც საკუთარ თავს არ ვუსურვებდით, და არ გვნდომებოდა, რომ ჩვენთვის გაეკეთებინათ. ჩვენ, ერთერთი უძველესი ქრისტიანი და მართლმადიდებელი ერი აშშ-ის ხელისუფლების მაამებლობისთვის ღმერთის მცნებას გადავდივართ და თანაც მისგან წყალობას ველოდებით. იქნებ ისევ საკუთარ სინდისში ჩაგვეხედა და ღმერთთან ორპირობისთვის თავი დაგვენებებინა?

რაც შეეხება საკუთრივ რუსეთ-საქართველოს დღევანდელ დაპირისპირებას, ეს უფრო მეტად არა რუსულ-ქართული, არამედ რუსულ-ამერიკული კონფლიქტი უნდა იყოს, და ჩვენი წერილის პირველ ნაწილში მოყვანილი დაპირისპირების შემდგომ განვითარებას წარმოადგენდეს. ამის განცხადების საფუძველს გვაძლევს ის გარემოება, რომ ამ კონფლიტში საქართველოს ხელისუფლება რუსეთის ხელისუფლების წინაშე მუდმივად აყენებს არა საქართვლოს, არამედ შეერთებული შტატების ინტერესებს. უფრო კონკრეტულად: 1996 წლის აპრილში თბილისში ჩატარდა ნატო-ს ბლოკის პირველი წარმომადგენლობითი ღია სართაშორისო კონფერენცია თემაზე „მცირე სახელმწიფოთა ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციის განვითარება“. კონფერენციას ატარებდა ნატო-ს ინფორმაციისა და პრესის ოფისი ფრიდრიხ ებერტის ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით, საქართველოში კი მას მასპინძლობდა კავკასიური ინსტიტუტი, ხოლო ჩატარებულ იქნა კრწანისის სამთავრობო რეზიდენციაში.

მოგვიანებით გამოქვეყნებულ კონფერენციის მასალებში საგანგებოდ აღნიშნულია, რომ მასში სამუშაოდ სპეციალურად მოიწვიეს ამერიკელი სამხედრო ექსპერტი ქენეთ ბრაუერი. მე პირადად ვმონაწილეობდი ამ კონფერენციის მუშაობაში და კარგად მახსოვს მისი მიმდინარეობა, მაგრამ უფრო მეტი სიზუსტისთვის ისვ გამოქვეყნებულ ტექსტს დავყრდნობი. ბ-ნმა ბრაუერმა ერთერთი სამუშაო ჯგუფის სხდომაზე განაცხადა: „ნატო-ს ქვეყნებში თავდაცვას არ უყურებენ სერიოზულად, რადგან აქვთ გარანტია ამერიკული ბირთვული იარაღის სახით... ნატო-ს წევრ ქვეყნებში სამხედრო სამსახურში იყენებენ 18-38 წლის მამაკაცთა მხოლოდ 2-10%-ს, (იგულისხმება ომიანობის დროის შეიარაღებული ძალები _ ი. ხ.). ეს იმიტომ, რომ ისინი დიდი ქვეყნებია. ფინეთი, შვედეთი, შვეიცარია, სინგაპური და ისრაელი საგანგებო ვითარებაში იყენებენ იმავე ასაკის მამაკაცების 100%-ს. რას ნიშნავს ეს? თუ ქვეყანაში ხუთმილიონიანი მოსახლეობაა, ნატო-ს პრაქტიკის თანახმად, ომის შემთხვევაში მხოლოდ 60 ათასი ადამიანი უნდა გაიწვიონ, მაგრამ რეალურად 5 მილიონ ადამიანზე შეიძლება 550-ათასიანი არმიის მობილიზებაც... პატარა ქვეყნებში არმია მოსამზადებელი სკოლაა. ნამდვილი ძალა რეზერვია. ყველა გაწვეული კარგად უნდა მომზადდეს. მაგრამ თითოეული ქვეყნის პრეზიდენტს სჭირდება სწრაფი რეაგირების ძალაც. ამისთვის საკმარისია 18-თვიანი გაწვევა. ამ ვადის პირველი მესამედის მანძილზე ჯარისკაცი გადის ინდივიდუალურ წვრთნას, მეორე მესამედი ეთმობა მომზადებას სამხდრო ნაწილში, ბოლო მესამედს კი ჯარისკაცი პრეზიდენტის ხელქვეით მსახურობს. შემდეგ ჯარისკაცი გადადის რეზერვში და მას ახალი შეცვლის... ამის შედეგად მოხდება შეკავშირებული, შეკრული სამხედრო ნაწილების შექმნა, რომელთა წევრებიც ერთ სარეზერვო ნაწილში იმსახურებენ შემდგომი 20 წლის მნძილზე. ესაა უწყვეტი ჯაჭვი და ხუთ-ექვს წელიწადში იარსებებს მაღალკვალიფიციური არმია. იწყებთ პატარა ბირთვით და 20 წელიწადში გეყოლბათ 500-ათას კაციანი რეზერვი. იმედია ამ დროისთვის ფულიც გექნებათ (სათანადო შეიარაღებისა და სამხედრო ტექნიკის შესაძენად)“.

რეკომენდაციები, როგორც ვხედავთ, მეტად მარტივი, მკაფიო და ნათელია. ამერიკლმა ექსპერტმა ისინი მოგვცა 1996 წლის აპრილში და მას შემდეგ რომ ჩვენს ხელისუფლებას, ასევე ამ სფეროთი დაკავებულ არასამთავრობო და ჟურნალისტურ წრეებს, ე. წ. პოლიტიკურ პარტიებს რომ რეალურად ეზრუნათ საქართველოს სამხედრო მშენებლობის ჯანსაღ ნიადაგზე დაფუძნებისა და სწორად წარმართვისთვის, სადღეისოდ ჩვენ გვეყოლებოდა 200-250 ათასი კარგად მომზადებული რეზერვისტი, 250-300 საბრძოლო ტანკი, 550-600 მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა, 400-მდე საველე არტილერიის ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი, 70-მდე დამრტყმელი ვერტმფრენი, 200-ზე მეტი საბრძოლო თვითმფრინავი, სარაკეტო, სატორპედო და საარტილერიო კატარღები, ზღვაში სანაღმო ომის წარმოების მცირე ხომალდები, სანაპირო არტილერიისა და ხომალდსაწინააღმდეგო სარაკეტო დანადგარები, საზენიტო და ტანკსაწინააღმდგო საშუალებები (მათ შორის მართვადი სარაკეტო კომპლექსებიც), სხვა შეიარაღება. მაგრამ ჩვენი ქვეყანა სამწუხაროდ ყოველივე ამის გარეშეა, თანაც მსოფლიო პროცესების შუაგულში მონაწილეობის შესახებ მყვირლა განცხადებებით.

ამ წერილში შემოვიფარგლებით ჩვენი ქვეყნის მძიმე მდგომარეობის მხოლოდ ერთი გარემოების გაშუქებით. საქმე ეხება საქართველოში რუსეთის ფედერაციის სამხედრო ბაზების ყოფნის საკითხს. 1990-2000-იანი წლების მიჯნაზე საქართველოს ხელისუფლება მოითხოვდა რუსული სამხედრო ბაზების ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიიდნ დაუყოვნებლივ გაყვანას და ამისკენ აქეზებდა მას დასავლეთიც, რუსები კი ბაზების გასაყვანად 14-წლიან ვადას ითხოვდნენ. საქართველოს ხელისუფლება რომ დათანხმებოდა რუსეთის პირობებს, 14 წლის მანძილზე დაეტოვებინა ჩვენთან ბათუმსა და ახალქალაქში _ თურქეთიდან საქართველოში შემომავალ ძირითად გზებზე რუსული სამხედრო ბაზები, მაშინ ისინი დააფიქსირებდნენ საქართველოს ამ ეტაპზე რუსეთის სამხედრო-სტრატეგიულ ორბიტაში ყოფნას ანუ არსებულ სტატუს-ქვოს, ხოლო საქართველოს სამხედრო ხელმძღვანელობას ექნებოდა 14-წლიანი ვადა ჩვენი ქვეყნის თავდაცვითი სისტემის ისეთნაირად მოსაწყობად, რომ საჭიროების შემთხვევაში შესაძლებელი ყოფილიყო ქვეყნის სუერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის დასაცვად 300-350 ათასიანი შეიარაღებული ძალების მობილიზება სათანადო საბრძოლო ტქნიკითა და შეიარაღებით.

ამის საპასუხოდ ჩვენი ხლისუფლება დაჟინებით მოითხოვს რუსული სამხედრო ბაზების საქართველოდან გაყვანას ისე, ტრაპიზონში, არტაანსა და სარიყამიშში მდგარი თურქული მე-3 საველე არმიის 48-ე ქვეითი ბრიგდის, 25-ე მექანიზებული ბრიგადისა და მე-9 ქვეითი დივიზიის შესაძლო შემოსვლის გზებზე მას არანაირი შესაბამისი ძალები და საშუალებები არ გააჩნია. თურქული არმიის ამ ერთეულებში ეუთო-ს ოფიციალური დოკუმენტების მიხედვით, 1998 წლის დასაწყისში ნაჩვენები იყო მთლიანობაში პირადი შემადგენლობის 23600-ზე მეტი ადამიანი, 170-მდე საბრძოლო ტანკი M-48A5, 205-ზე მეტი ჯავშანტრანსპორტერი M-113A1/A2, 260-მდე საველე საარტილერიო სისტემა (105, 155 და 203,2 მმ ყალიბების 115-მდე ბუქსირებადი ჰაუბიცა, 90-მდე 106,7-მმ და 60-მდე 120-მმ ნაღმსატყოტცნი), 11 დამრტყმელი ვერტმფრენი AH-1W/P „ქინგ კობრა“ და სხვა შეიარაღება. თურქთის სამხედრო-საჰაერო ძალებში კი, როგორც უკვე ვთქვით, შედის ხუთ ასეულზე მეტი ამერიკული ტაქტიკური გამანადგურებელი: F-16C/D, F-4E/RF-4E, F-5A/B.

დროა უკვე მივხვდეთ, რომ ომი ომობანა არა არის, და არც პოლიტიკაა უწყინარი თამაშები. ორივე ლოცვის, შრომისა და ბრძოლის ფართო ასპარეზია იმათთვის, ვისაც უყვართ საკუთარი ქვეყანა, უწინარეს ყოვლისა აყენებენ ერის წიაღში ისტორიულად ჩამოყალიბებულ და დამკვიდრებულ სულიერ ფასეულობებს და შეუძლიათ ლოცვაც, შრომაცა და ბრძოლაც მისი ინტერსების დასაცავად. ამას კი, როგორც ბატონი ბრაუერის რჩევიდან გამომდინარეობს, სჭირდება შესაბამისი დროც. ამიტომ, გონივრულად მეჩვენებოდა ის 14 წელიწადი, რომელსაც რუსეთის ხელმძღვანელობა მოითხოვდა ბათუმიდან და ახალქალაქიდან თავისი სამხედრო ბაზების გასაყვანად. საქართველოს ხელისუფლებამ კი უარყო ეს ვადა და რუსეთის სარდლობამ თავისი სამხედრო ბაზების გაყვანა დაიწყო ისეთ პირობებში, როდესაც ჩვენს ქვეყანას არ გააჩნია სათანადო ძალები და საშუალებები საკუთარი თავდაცვის უზრუნველსაყოფად. ამერიკელების დახმარებით შექმნილი ის ოთხი ქვეითი ბრიგადა თურქულ არმიასთან სულ რამდენიმე საათის საბრძოლო მოქმედებებისთვის შეიძლება იყოს საკმარისი. შემდეგ კი მტერი თავისუფლად გაბატონდება ჩვენს ქვეყანაში აქედან გამომდინარე ყველა სავალალო შედეგით. თუ რა თქმა უნდა, უფრო ძლიერი სახელმწიფო არ არის უკვე ჩვენზე გაბატონებული, ან სათანადო პირობები არა აქვს შექმნილი აქ თავისი უფლებების დასაფიქსირებლად.

ცხადია, ვგულისხმობ აშშ-ს, და იმასაც, რომ საქართველოდან რუსეთის სამხედრო ბაზების უმოკლეს ვადებში გაყვანის მოთხოვნა მოლაპარაკებებზე წარმოადგენდა სწორედ შეერთებული შტატების ინტერესს, რათა მას სუსტი და საკუთარი თავდაცვის უნარის არმქონე ქვეყანა პირდაპირ რუსეთის გავლენის სფეროდან ჩაეგდო საკუთარ ხელში. შეერთებულ შტატებს აქვს ისეთი გეოპოლიტიკური ინტერესები, რომლებსაც მისი ხელისუფლება ღიად ახმოვანებს და იცავს, მათ შორის სამხედრო ძალითაც, ვინაიდან ისინი ჯდება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ნორმებში. მაგრამ შეერთებული შტატების ხლმძღვანელობას გააჩნია ისეთი გეოპოლიტიკური ინტერესებიც, რომლებსაც იგი ღიად ვერ განაცხადებს, რადგანაც ისინი სცილდება საერთაშორისო სამართლის ნორმებს და აშკარად აჩვენებს ამერიკული საგარეო პილიტიკის იმპერიალისტურ (გნებავთ, დამპყრობლურ, აგრესიულ) ხასიათს. სწორედ ამერიკის ასეთ ინტერესებს ახმოვანებს სამწუხაროდ აშშ-ის სამსახურში ჩამდგარი საქართველოს ხელისუფლება, ხოლო დასავლურ-ქართული კავშირის მიზანს კი უნდა წარმოადგენდეს შეერთებული შტატების, ასევე სავარაუდოდ დიდი ბრიტანეთისა და თურქეთის შეიარაღებული ძალების მიერ საქართველოსა და აზერბაიჯანის ტერიტორიების დაკავება და წყნარად ათვისება შემდგომში როგორც აღმოსავლეთისკენ _ ცენტრალური აზიისკენ, ისე ჩრდილოეთისკენ _ რუსეთის ფედერაციის მიმართულებით მოქმედებებისთვის.

ზემოთ ნათქვამის დასადასტურებლად მოვიყვან ფრაგმენტებს გაზეთ „ახალი 7 დღის“ 2006 წლის 25-31 აგვისტოს ნომერში აშშ-ის კენტუკის შტატის მორჰიდის უნივერსიტეტის პროფესორთან, დოქტორ რებეკა ს. კიტზთან გამოქვეყნებული ინტერვიუდან. ქ-ნი კიტზი, რომელიც წინა წლებში საქართველოში სტუმრობდა სოციალურ საკითხებში სამეცნიერო კვლევების ჩატარების მიზნით, ინტერვიუში ამბობს: „...მეორეს მხრივ, ტერმინს „კრიზისი“ ვიყენებ, როგორც მეტაფორას მმართველობის კრიზისის აღსანიშნავად აქ აშშ-ში. კრიზისად მე მივიჩნევ ამერიკის ჩარევას სხვა ერების საშინაო საქმეებში, მათ შორის საქართველოს და, რასაკვირველია, ერაყისა და ავღანეთის საშინაო საქმეებში... იმედი მაქვს, რომ თქვენ გააანალიზებთ საკუთარ მდგომარეობას, ანუ იმას, თუ რა სახით სჯობს იყოთ ამერიკასთან სიმბიოტურ კავშირში. ამის მიზეზი კი ის არის, რომ დანამდვილებით ვიცი: ნავთობისა და შუა აღმოსავლეთთან დაახლოებისთვის ამერიკა საქართველოს ექსპლუატაცაიას უწევს... საქართველო განაგრძობს საკუთარი თავის, როგორც რუსეთის მსხვერპლის აღქმას და მოელის, რომ ამერიკა დაიცავს მას რუსეთის ჩაგვრისგან. მე ვადასტურებ ჩემს წიგნში იმას, რომ საქართველო ამერიკის მსხვერპლი ხდება ამერიკის მიერ გარეგნულად შენიღბული ფინანსური, ეკონომკური განვითარებისა და ჰუმანიტარული დახმარების საშუალებით. როცა ამერიკის მთავრობა დახმარებას იძლევა, იგი ყოველთვის მოელის რაღაცას ამის სანაცვლოდ. როგორც წესი, ეს გახლავთ ამერიკის ნების მორჩილება... ვფიქრობ, რომ ქართველებს უფრო მეტად უნდათ, რომ სხვებმა ევროპელებად აღიქვან ისინი, ვიდრე სინამდვილეში არიან... ჩემთვის ქართული კულტურა უფრო ევრაზიულია, ვიდრე ევროპული, ევროპულისა და აზიურის საუკეთესო შერწყმაა, რაც მე ძალიან მომწონს. საქართველომ არ უნდა დაკარგოს თავისი სახე. საქართველოს ხიბლი იმაშია, რომ ევრაზიული ქვეყანაა, ამიტომ ძალიან ხვდება თვალს ვითომდა ევროპისკენ სწრაფვა _ სკვერებში დადგმული დიდი სატელევიზიო ეკრანები. უკეთესია ეს ფული, რაც მათ დადგმაში დაიხარჯა, ღარიბებსა და პენსიონერებს მოხმარდეს... გისურვებთ თავისუფალ პრესას, პატიოსან მთავრობას, სიღარიბის დაძლევას. ვიმედოვნებ, რომ საქართველო ამერიკის ნეოკოლონიალური ზეგავლენისგან თავისუფალი ქვეყანა გახდება. მე ვისურვებდი საქართველოს სრულ დამოუკიდებლობას საზღვარგარეთის პილიტიკისგან, იმდენად, რამდენადაც ეს შესაძლებელია“. დიდი მადლობა ამერიკელ ქალბატონსა და მეცნიერს ჩვენდამი ასეთი გულისხმიერებისთვის, რასაც ხშირად თავად ჩვენი თანამემამულეებიც არ იჩენენ.

გარდა ამისა, ინტერნეტში „ИноСМИ.რუ“ ვებ-გვერდზე 1005 წლის მარტში გამოქვეყნდა აშშ-ის „საგარეო ურთიერთობათა საბჭოს“ ვიცე-პრეზიდენტის, ცენტრალური აზიისა და ახლო აღმოსავლეთის პრობლემებში კვლევების ხელმძღვანელის ილან ბერმანის მიერ „The Washington Quarterly“-ის ფურცლებზე გამოქვეყნებული სტატიის „ცენტრალური აზია და კავკასია: ახალი ბრძოლის ველი“ რუსული თარგმანი. თავად ეს წერილი მეტისმეტად საინტერესო და აქტუალურია, შემდგომში იმედია მის სრულ ქართულ თარგმანსაც შევთავაზებთ ჩვენი გაზეთის მკითხველს (ბუნებრივია, იგულისხმება გაზეთი „ახალი 7 დღე“ სადაც მაშინ ვთანამშრომლობდი, უფრო სწორად, მათანამშრომლებდნენ _ ი. ხ.), ამჯერად კი მოვიყვან რამდენიმე ამონარიდს: „...ნიუ-იორკსა და ვაშინგტონში ტერაქტების შემდეგ ტერორიზმის წინააღმდეგ გლობალური კამპანიის დაწყების მომდევნო პერიოდში აშშ-ის სამხედრო ყოფნამ რუსეთის „ახლო საზღვარგარეთში“ მიაღწია უპრეცედენტო დონეს. მოვლენების მსგავსი განვითარება მოსკოვში იწვევს სულ უფრო მეტ შეშფოთებას. თავიდან პუტინი მხარს უჭერდა ვაშინგტონის გეგმებს _ მოსკოვში რიგი პოლიტიკური წრეების საწინააღმდეგოდ იგი დაეთანხმა ამერიკულ სამხედრო ყოფნას რუსეთის მეზობლობაში. მაგრამ ამ ყოფნის განუხრელი ზრდა კავკასიასა და ცენტრალურ აზიაში რუსებში ბადებს არც თუ უსაფუძვლო შეშფოთებას, რომ, ავღანეთში მდგომარეობის „სტაბილიზაციის“ შემდეგ ამერიკული ჯარების გაყვანის თაობაზე განცხადებების მიუხდავად, ვაშინგტონი სინამდვილეში გეგმავს რეგიონში სამუდამოდ დარჩენას. დროთა განმავლობაში მსგავსმა შეშფოთებებმა, თავად რუსეთის გავლენის შესუსტების გამო შეშფოთებასთან ერთად, გამოიწვია გეოპოლიტიკური შეჯახებების სერიები პოსტსაბჭოთა სივრცის ტერიტორიაზე... თუკი ომი ავღანეთში იქცა „კატალიზატორად“, რომელმაც ვაშინგტონს ინტერესი გაუღვიძა ცენტრალური აზიისა და კავკასიისადმი, ამ ინტერესის შენარჩუნებას ხელი შეუწყო პენტაგონის სტრატეგიული გეგმების შეცვლამ. თავდაცვის მინისტრის დონალდ რამსფელდის ხელმძღვანელობით ამერიკელი სამხედროები შეუდგნენ სტრატეგიული პრიორიტეტების ყოვლისმომცველ გადასინჯვას. 1990-იან წლებში სსრკ-ის დაშლის შემდეგ შექმნილმა სიტუაციამ ვერ ჰპოვა განსაკუთრებული ასახვა შეერთებული შტატების სტრატეგიულ დოქტრინებში: რუსეთმა უბრალოდ დაიკავა სსრკ-ის ადგილი მთავარი პოტენციური მოწინააღმდეგის, თუმცა კი არა ისეთი ძლიერისა და მდიდრის სახით. ბუშის ადმინისტრაციამ, რომელიც მიჰყვებოდა 2001 წლის „ოთხწლიანი თავდაცვითი მომიხილვის“ რეკომენდაციებს, პირიქით, სიმძიმის ცენტრი გადაიტანა ისეთი პოტენციალის შექმნაზე, რომელიც მისცემდა მოკავშირეთა უსაფრთხოების, მოწინააღმდეგეთა შეკავების, აგრესიის აცილებისა და, საჭიროების შემთხვევაში, გადამჭრელი დამარცხების მიყენების გარანტიას ნებისმიერი მოწინააღმდეგისთვის, რომლის შეკავებაც ვერ მოხერხდა.

ამ ახალმა პრიორიტეტებმა, თავის მხრივ, უზრუნველყვეს აშშ-ის სამხედრო დოქტრინის გადასვლა წარსულ საუკუნეში მოქმედი სტატიკური მოდელიდან, რომელიც დამოკიდებული იყო კონკრეტულ მოწინააღმდეგეზე, ახალ სტრატეგიაზე, რომელიც მოწოდებულია უზრუნველყოს გარანტიები, შეკავება, დაშინება და თავდაცვა ნებისმიერი პოტენციური მოწინააღმდეგის წინააღმდეგ ნებისმიერ პირობებში. ეს ფუნდამენტური ცვლილებები განმტკიცებულ იქნა მოხსენებაში „ეროვნული უსაფრთხოების უზრუნველყოფის სტრატეგია“, რომელიც თეთრმა სახლმა გაავრცელა 2002 წლის სექტემბერში და რომელიც წარმოადგენდა გაბედულ განცხადებას იმის თაობაზე, რომ „ცივი ომის პერიოდის მასობრივი არმიების შეკავებისთვის მოწყობილი შეიარაღებული ძალები უნდა გარდავქმნათ, თანაც დიდი ყურადღება დავუთმოთ იმას, თუ რანაირად აწარმოებს მოწინააღმდეგე საბრძოლო მოქმედებებს, და არა საკითხს იმის შესახებ, თუ სად ან როდის შეიძლება დაიწყოს ომი“.

ამ გარდაქმნის მთავარ „ფრონტად“ იქცა პოსტსაბჭოთა სივრცე. 2002 წელს, პრეზიდენტისა და კონგრესისდმი თავის მოხსენებაში რამსფელდი აღნიშნავდა, რომ „არასტაბილურობის ვრცელი რკალის მთელი სივრცე ახლო აღმოსავლეთიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთ აზიამდე გადაიქცა გაძლიერებედი და დასუსტებადი რეგიონული სახელმწიფოებისგან შემდგარ „მგრგვინავ (ფეთქებად) ნარევად“. ამის საპასუხოდ პენტაგონმა დაიწყო შეიარაღებული ძალების გლობალური პერედისლოცირება, რომელიც მოწოდებული უზრუნველყოს სტრატეგიული კონტროლი „არასტაბილურობის რკალზე“ ამ თეატრებზე სამხედრო ყოფნის გაფართოების ხარჯზე.

...პოსტსაბჭოთა სივრცეში მოსკოვის განახლებული პოლიტიკის კიდევ ერთ საფუძვლად იქცა იდეა რუსთის როგორც იმპერიის შესახებ... ქვეყნის შიგნით რუსეთის იმპერიული ამბიციების აღდგენისადმი წინააღმდეგობები პრაქტიკულად არ არის აღმასრულებელი ხელისუფლების გაძლიერების წყალობით. პუტინის მიერ გატარებულმა რიგმა საკანონმდებლო და ადმინისტრაციულმა ღონისძიებებმა, საშუალება მისცეს მას პრაქტიკულად მოეხდინა პოლიტიკური ძალაუფლებისა და ინიციატივის მონოპოლიზება... ყველა ამ ფქტორმა ერთად მისცა კიდეც პუტინს პრაქტიკულად შეუზღუდავი შესაძლებლობები იმისთვის, რათა ცხოვრებაში გაეტარებინა თავისი ნეო-იმპერიალისტური იდები.

მექანიზმი, რომლის მეშვეობითაც ეს შესაძლოა გაკეთებულ იქნას, წარმოდგენილია, მაგალითად, სამხედრო კონცეფციის პროექტში, რომელიც რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ გამოაქვეყნა 2003 წლის ოქტომბერში. ე. წ. „ივანოვის დოქტრინაში“, რომელსაც ეს სახელი უწოდეს მისი მთავარი ავტორის თავდაცვის მინისტრის სერგეი ივანოვის გამო, რუსეთის სტრატეგიული პრიორიტეტები და შეიარაღებული ძალების გამოყნების მოდელები განიცდის რადიკალურ გადაფასებას. რუსეთის უსაფრთხოებისადმი ძირითადი სამხედრო მუქარების სიაში დოკუმენტში ფიგურირებს „სამხედრო ბლოკებისა და კავშირების გაფართოება რუსეთის ფედერაციისა და მის მოკავშირეთა სამხედრო უსაფრთხოების საზარალოდ“, აგრეთვე „უცხოური ჯარების შეყვანა (რუსეთის ფედერაციასთან შეთანხმებისა და გაეროს უშიშროების საბჭოს სანქციის გარეშე) იმ სახელმწიფოთა ტერიტორიებზე, რომლებიც უშუალოდ ესაზღვრებიან რუსეთის ფედერაციას და მისდამი მეგობრულად არიან განწყობილი“. ორივე ამ ფორმულირების უკან მოჩანს ცუდად დამალული მინიშნება ვაშინგტონის უკანასკნელ სტრატეგიულ ნაბიჯებზე“.

ამ მუქარებზე საპასუხოდ დოქტრინაში ლაპარაკია შეიარაღებული ძალების დამსწრები გამოყენების შესაძლებლობაზე არა მხოლოდ სამხედრო მუქარებთან საბრძოლველად, არამედ იმ რეგიონებში მისასვლელების უზრუნველსაყოფად სადაც თავმოყრილია (რუსეთის) სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ან ფინანსური ინტერესები. ეს არის 11 სექტემბრის შემდეგ პოსტსაბჭოთა სივრცეზე რუსული გავლენის შენარჩუნების მოდელის პრაქტიკულად მზა პროექტი. ეს მოდელი ძალზე მოსწონს კრემლს და მის კედლებში სარგებლობს სრული მხარდაჭერით“.

როგორც მოყვანლი ამერიკული ციტატებიდან ჩანს, არა მხოლოდ 1990-იანი წლების განმავლობაში, არამედ 2001 წლის 11 სექტემბრის შემდეგაც, რუსეთთან სამხდრო-პოლიტიკური დაპირისპირების შემდგომი ესკალაციის პროვოცირება და მისი განვითარების ინიციატივა მოდის სწორედ აშშ-ის, ანუ ატლანტიკური დასავლეთის მმართველი წრეების მხრიდან. თუკი გავიხსენებთ 80-90იანი წლების მიჯნას, როდესაც საკითხი იდგა აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებიდან საბჭოთა ჯარების გამოყვანის თაობაზე, მაშინ შეერთებული შტატებისა და ნატო-ს ბლოკის ხელმძღვანელობა აცხადებდა, რომ არ აპირებდა ნატო-ს გაფართოებას ამ ქვეყნების ჩრდილოატლანტიკურ კავშირში მიღების ხარჯზე. როგორც შემდგომში ვნახეთ, ეს სიცრუე გამოდგა და ნატო-მ დაიწყო აღმოსავლეთისკენ გაფართოება სწორედ აღმოსავლეთ ევროპის სახელმწიფოებისა და ყოფილი საბჭოთა ბალტიისპირეთის რესპუბლიკების თავის შემადგენლობაში გაწევრიანების ხარჯზე. უფრო მეტიც, რუსი მკვლევარი და პოლიტიკოსი ნატალია ნაროჩნიცკაია აღნიშნავს, რომ სლოვაკეთის პრეზიდენტმა ვ. მეჩიარმა, ცდილობდა რა დასავლეთსა და რუსეთს შორის სამხედრო წონასწორობისა, და ამით, სტაბილურობის შენარჩუნებას, 90-იან წლებში წამოაყენა აღმოსავლეთ ევროპის თავდაცვითი კავშირის შექმნის იდეა ნატო-სა და რუსეთის ფედერაციის გარანტიით. რუსეთის ხელმძღვანელობა ამ წინადადებას თანხმობით შეხვდა, სამაგიეროდ სასტიკი მუქარები და კრიტიკა წამოვიდა ვაშინგტონიდან. შემდეგ ქ-ნი ნაროჩნიცკაია წერს: „1996 წელს ზ. ბჟეზინსკი უცერემონიოდ დაემუქრა ვ. მეჩიარს: „თუკი სლოვაკეთი არ გახდება ნატო-ს წევრი, მაშინ ისტორია გამოუტანს მას (ვ. მეჩიარს) მკაცრ განაჩენს, რამდენადაც იგი სარგებლობდა თავისი ამომრჩევლების სრული ნდობით, რაც არსებითად შეამსუბუქებდა სლოვაკეთის ინტეგრირებას ნატო-ში... ეს მთელი სლოვაკი ხალხის ტრაგედიაა... და თქვენ ამის გამო მწარედ ინანებთ“. მეჩიარი გადააყენეს დასავლეთიდან დაფინანსებული მის წინააღმდეგ ხანგრძლივი ძირგამომთხრელი კამპანიის შედეგად, რაზედაც ღიად წერდა ლონდონური „სპექტეიტორი“.

რაც შეეხება ილან ბერმანის ნაშრომიდან მოყვანილ ციტატას, იქიდან აშკარად ჩანს, რომ 2001 წლის 11 სექტემბრის შემდეგ ცენტრალური აზიის სახელმწიფოებში ამერიკეული სამხედრო კონტინგენტები შევიდნენ ავღანეთში თალიბების ხელისუფლებასთან ერთობლივი ბრძოლისა და ომის შემდეგ მდგომარეობის სტაბილიზების საბაბით, მაგრამ ამის მერე პენტაგონის სტრატეგიულ დოკუმენტებში დაიწყეს ლაპარაკი ახლო აღმოსავლეთიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთ აზიამდე (ანუ ჩრდილოეთ კორეამდე) „არასტაბილურობის დიდი რკალის“ არსებობისა და იქ ამერიკული სამხედრო ყოფნის აუცილბლობის შესახებ. ანუ რუსეთის ფედერაციის მთელი სამხრეთ საზღვრის გაყოლებაზე (ჩინეთთან მოსაზღვრე ნაწილის გამოკლებით, რადგანაც ჩინელები თავიანთ ტერიტორიაზე ამერიკულ ჯარებს არ დაუშვებდნენ) ამერიკული სამხედრო ბაზების სისტემის შექნის გეგმების თაობაზე.

რუსი პოლიტიკოსებისა და მკვლევარების სერიოზული და დასაბუთებული არგუმენტებით, ამავე ღონისძიებების შემადგენელი ნაწილია სუამ-ის შექმნაც, მასში ასევე ნატო-ს ბლოკის წევრი ბალტიისპირა სახელმწიფოების მონაწილეობით, რაც ნიშნავს ბალტიის ზღვიდან შავ ზღვამდე ამერიკული სამხედრო ყოფნის უზრუნველყოფისთვის წინაპირობების მომზადებას, მთელ ამ რეგიონში რუსეთის გავლენის შეზღუდვას, და პერსპექტივაში მის განდევნას მთლიანად კავკასიიდან, ჩრდილოეთ კავკასიის ჩათვლით. შესაძლოა დღევანდელი (და გუშინდელი) საქართველოს ხელისუფლების მიერ წარმოებული პროპაგანდისგან ქართველთა ერთ ნაწილს რუსეთის კავკასიიდან განდევნა დიდ სიკეთედ მოეჩვენოს, მაგრამ არ უნდა გვავიწყდებოდეს, რომ XVI_XVIII საუკუნეებში ინგლის-საფრანგეთის სტრატეგიული მოკავშირეების _ ირანისა და ოსმალეთის დამპყრობლური პოლიტიკისგან, აგრეთვე მათ მიერ წაქეზებული და დაქირავებული დაღესტნელი და სხვა ჩრდილო-კავკასიელი მარბიელი და მოთარეშე ჯარებისგან შეწუხებული საქართველოს მეფე-მთავრები სწორედ რუსეთს სთხოვდნენ სამხედრო, პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, კულტურულ და რელიგიურ დახმარებას, რასაც პირველ ეტაპზე ნაწილობრივ და ეპიზოდურად ღებულობდნენ კიდეც. სახელდობრ, კახეთის მეფეები XVI საუკუნეში რუსებს სთხოვდნენ თერგზე ციხე-სიმაგრის აშენებასა და იქ ძლიერი გარნიზონის ჩაყენებას ჩრდილოკავკასიელი მოთარეშეების შესაბოჭად და ასალაგმავად. დღესდღეობით უკვე ატლანტიკური დასავლეთის ეგიდით ხდება იგივე დროების მობრუნების მცდელობა და, სამწუხაროდ, დასვლურ ფულებსა და სხვა სატყუარებზე დახარბებული საქართველოს ხელისუფლება, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და ე. წ. პოლიტიკური პარტიების დიდი ნაწილი, მათ მიერ კონტროლირებადი მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების დახმარებით, ხელს უწყობენ იგივე დროების მობრუნებას.

დაახლოებით ამ ორი-სამი თვის წინ საქართველოს ტელევიზიამ აჩვნა ტელეხიდის გადმოცემა საქართველოს პარლამენტის წევრს ნიკა გვარამიასა და ვ. ჟირინოვსკის შორის. საუბარი მეტად ემოციური და ურთიერთსაყვედურებით აღსავსე იყო და ამ ფონზე ჟირინოვსკიმ მოუწოდა ნიკა გვარამიას საქართველოს ხელი აეღო პროამერიკულ ორიენტაციაზე და დამდგარიყო პრორუსული საგარეო პილიტიკის გზაზე. ქართველი პარლამენტარის შეკითხვაზე, თუ რას ნიშნავდა ეს პრორუსულობა, ჟირინოვსკიმ უპასუხა, რომ საქართველოს ფინეთის მსგავსად დაეკავებინა ნეიტრალური პოზიცია, არ შესულიყო ბალტიისპირა ქვეყნების მსგავსად ნატო-ში ან რუსეთისადმი მტრულ სხვა სამხედრო-პოლიტიკურ კავშირებში და არ დაეშვა ამერიკული ჯარები თავის ტერიტორიაზე. ამრიგად, ვ. ჟირინოვსკი საქართველოს ხელისუფლებას სთავაზობდა არა ჩვენი ქვეყნის რუსეთის შემადგენლობაში შეყვანას, ან რუსეთთან სამხედრო-პოლიტიკური კავშირის გაფორმებას, არამედ ფინეთის (და ასევე შვედეთის) მსგავსად დასავლეთისა და რუსეთის საგარეოპოლიტიკურ დაპირისპირებაში ნეიტრალური პოზიციის დაკავებასა და რუსეთთან მშვიდობიანი, კეთილმეზობლური და, პერსპექტივაში, მეგობრული ურთიერთობების განვითარებას.

საქართველოს ტელეეთერიდან ხშირად ამბობენ, რომ ჟირინოვსკი ჩვეულებრივ კრემლის პოზიციას ახმოვანებსო. ჰო და, თუკი ასეა, თუკი საქართველოს რუსეთის ხელისუფლება ჟირინოვსკი ამ გამოსვლით სთავაზობდა ნეიტრალიტეტის სანაცვლოდ კეთილმეზობლური და მეგობრული ურთიერთობების განვითარებას, რასაც პერსპექტივაში დროებით დაკარგული ტერიტორიების ხელისუფლებასთან და საზოგადოებასთან რუსეთის ხელისუფლების ქმედითი შუამავლობაც იქნებოდა ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის აღსადგენად. თავისთავად ცხადია, რომ არც ის მწვავე დაპირისპირება განვითარდებოდა რუსეთსა და საქრთველოს შორის რომელიც დღეს გვაქვს სხეზე. უკანასკნელ დღეებში საქართველოს პრეზიდენტი აცხადებს, რომ სურს რუსეთთან კეთილმეზობლური ურთიერთობების დამყარება. ძალიან კარგი, მაგრამ ასეთი ურთიერთობების აუცილებელ პირობას წარმოადგენს მყარი გარანტიები ერთმანეთისთვის, რომ ეს სახელმწიფოები არც თავად შეეცდებიან შეიარაღებული ძალით ერთიმეორის დამორჩილებას, და არც ისეთ სამხედრო-პოლიტიკურ ხელშეკრულებებს დადებენ მესამე ქვეყნებთან, ან არ გაწევრიანდებინ ისეთ სამხედრო ბლოკებში, რომლებიც მეორე მეზობელს თავისთვის საფრთხეების შემცველად მიაჩნია. რუსეთის ფედერაცია ნათლად და მკაფიოდ მიანიშნებს საქართველოს ხელისუფლებას, რომ შეერთებული შტატები და ნატო-ს ბლოკი მისი ყველაზე უფრო სერიოზული პოტენციური მოწინააღმდეგეებია, რომელთაგანაც იგი მოელის სამხედრო საფრთხეებს. საქართველოს ხელმძღვანელობა კი ერთის მხრივ აცხადებს რუსეთთან კეთილმეზობლური ურთიერთობების განვითარების აუცილებლობაზე, ხოლო მეორეს მხრივ მეცადინეობს ნატო-ში გასაწევრიანებლად, სუამ-ს აძლევს ანტირუსულ ხასიათს, ხოლო რუსეთის ხელისუფლებას ეუბნება _ შენ შენი სამხედრო ბაზები აქედან გაიყვანე და ის კი შენი საქმე აღარ არის, მე ჩემს ტერიტორიაზე ამერიკულ და თურქულ ჯარებს შემოვიყვან თუ არაო.

განა ჩვენი მკითხველი კი ისურვებდა, რომ თუკი მას ჰყავს პირადი მტერი, რომლისგნაც თავისთვის და თავისი ოჯახის წევრებისთვის ზიანის მოტანას მოელის, და თუკი ეს მტერი მონახავდა ჩვენი მკითხველი ახლო მეზობლობაში ფეხის მოსაკიდებელსა და ჩასაბუდებელს, ალბათ შემდგომში თავისი ბოროტი განზრახვის აღსრულების მიზნით, ხოლო თუ ჩვენი მკითხველი მიმართავდა იმ თავის მეზობელს თხოვნით, რომ ასეთი ბუდე არ დაეთმო მისი მტრისთვის, ხოლო მეზობელი კი უპასუხებდა, რომ მას არ მიაჩნია ის ადამიანი (ან ადამიანები) მისი ოჯახის მტრად, და საერთოდ არავის საქმე არ არის, თუ ვის შემოუშვებს იგი თავის სახლში, მოხერხდებოდა მათ შორის ისეთივე კეთილი მეზობლობის გაგრძელება? ვგონებთ, რომ არა! პირიქით, შესაძლოა ჩვენმა მკითხველმა თავად დაიწყოს მეცადინეობა დამსწრები დარტყმის მისაყენებლად თავის უწინდელ კეთილ მეზობელზე მანამდე, სანამ იქ მისი მტერი სერიოზულად ფეხის მოკიდებას შეძლებს. და ესეც კანონზომიერია. „მაგრამ მტერს მტრულად მოექეც, თავად უფალმა ბრძანაო, ის სჯობს რაც მალე ვეცდებით, გულში გავურჭოთ დანაო“ _ გვეუბნება ვაჟა-ფშაველა; ფრანგებს კი აქვთ საყოველთაოდ ცნობილი გამოთქმები: „ა ლა გერ, ქომ ა ლა გერ“, რაც ქართულად ნიშნავს _ „ომში, როგორც ომში“ და „სე ლა გერ“ _ „ასეთია ომი“.

თუკი რუსებს ჩვენგან უარყოფითი პასუხი ექნებათ, მაშინ ისინიც გვიპასუხებენ, რომ აშშ-ისა და ნატო-გან ისინი მომავალში ომს მოელიან, ვინაიდან მათი სპეციალისტები ატლანტიკური დასავლეთის უკანასკნელი 10-15 წლის ღონისძიებებში ხედავენ საამისოდ სერიოზულ ნიშნებს. რომ ამ მოსალოდნელი ომის წარმოებას რუსეთი აპირებს არა საკუთრივ თავის ტერიტორიაზე, არამედ კავკასიონის ქედის სამხრეთით, სახელდობრ საქართველოს ტერიტორიაზე, და ეს გასაკვირიც არ უნდა იყოს. ისიც ბუნებრივია, რომ ამისთვის იგი შეცდება კავკასიონის მთავარი ქედის სამხრეთით ცხინვალის რეგიონსა და აფხაზეთში მის ხელთ არსებული სერიოზული პლაცდარმების შენარჩუნებას, სადაც შესაძლებელი იქნება ჯარების მსხვილი დაჯგუფებების შემოყვანა და აქტიური საბრძოლო მოქმედებების წარმოება. და თუ ეს მოხდა, ეს ისეთი შეიარაღებითა და ისეთი მასშტაბების საბრძოლო მოქმედებები იქნება, რომლებიც ამიერკავკასიასა და მის ხალხებს თავის ტერიტორიაზე არასდროს არ უნახავთ. აქამდე ღმერთი გვიფარავდა ამისგან, მაგრამ თუკი ჩვენ ჩვენი უგუნურებითა და სიხარბით შევყავით მასში თავი, მაშინ გაცილებით უფრო დიდი მსხვერპლისა და განსაცდელების გადატანა მოგვიწევს, პირველ რიგში კი იმათ, ვისგანაც ქართული საზოგადოება აღმოჩნდება მოტყუებული და ასეთ უბედურებაში გახვეული.

რაც შეეხება უკანასკნელ კვირეებში რუსთიდან ქართველების გამოდევნასა და იქ ოფიციალურად მცხოვრებთა შევიწროვებას, ამას საქართველოს მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში მიეცა კაცთმოძულეობის, ქსენოფობიისა და ფაშიზმის შეფასება. ეს ასეც იქნებოდა, თუკი არ იარსებებდა ის გარემოებები, რომლებზედაც ზემოთ გვქონდა საუბარი. მაგრამ თუკი გავითვალისწინებთ, რომ ხდება დასავლეთის მმართველი წრეების მხრიდან რუსეთის ფედერაციის წინააღმდეგ მსხვილმასშტაბიანი ომისთვის მიზანმიმართული მზადება და რუსეთის მიერ არაერთგზის შეგონების მიუხედავად, საქართველოს ხელისუფლება და პოლიტიკურად აქტიური მნიშვნელოვანი ნაწილი ჩართულია ამ მზადებაში, მაშინ შეგვიძლია გავიხსენოთ, რომ პირველი მსოფლიო ომის დაწყების პირველ დღეებში ასევე სდევნიდნენ, არბევდნენ და ქვეყნიდან აძევებდნენ საფრანგეთსა და დიდ ბრიტანეთში გერმანელებსა და ავსტრო-უნგრელებს, ხოლო გერმანიასა და ავსტრო-უნგრეთში _ ბრიტანელებსა და ფრანგებს. გამოჩენილი გერმანელი პოეტი და მწერალი ჰერმან ჰესე იმ ხანად შვეიცარიაში ცხოვრობდა, და როდესაც შვეიცარიის ხელისუფლებამ ომის დაწყებისთანავე მოახდინა მის ტერიტორიაზე მყოფი გერმანელი სამხედრო პირების ციხეებსა და ბანაკებში ინტერნირება, იგი მათთვის გაზეთსა და ჟურნალს უშვებდა და სხვანაირადაც როგორც შეეძლო უმსუბუქებდა თავის თანამემამულეებს ასეთ მოულოდნელ ტყვეობას. ასევე, მეორე მსოფლიო ომის დროს ამერიკულმა ხელისუფლებამ მოახდინა თავის ქვეყანაში მცხოვრები იაპონური წარმოშობის მოსახლეობის ინტერნირება, რაც გამოწვეული იყო არა იმ ადამიანების დანაშაულის, არამედ სახელმწიფოს მიერ წინასწარი უსაფრთხოების ზომების მიღების გამო.

ეს უნდა იცოდნენ იმ ადამიანებმაც, რომლებიც ასე ცალსახად ლაპარაკობენ რუსეთის ხელისუფლებისა და რუსეთის მოსახლეობის ერთი ნაწილის ქართველთმოძულეობაზე, ქსენოფობიასა და ფაშისტურ გამოხტომებზე, მაგრამ ამის არდანახვა უბრალოდ ამ ადამიანების სიხარბით გამოწვეულ სიბეცეზე თუ მეტყველებს, ვინაიდან რაც ახლა ხდება, ეს მხოლოდ სუსტი გამოვლინებაა იმ განსაცდელებისა, რასაც ისინი მთელი ჩვენი ქვეყნისთვის, მთელი ქართველი ერისა და საქრთველოს მთელი მოსახლეობისთვის, ჩვენდა საზიანოდ და საუბედუროდ ამზადებენ, ან რის მზადებაშიც მონაწილეობენ.

რუსები კი თავის მხრივ გვეუბნებიან, ჩვენ თქვენი მოსახლეობა ჩვენს ქვეყანაში მივიღეთ და შევიფარეთ, მივეცით სამუშაო ან კერძო ინიციატივის გამოჩენის საშუალება, რასაც თქვენ ვერ აძლევდით; ისინი აქ შემოსავალს ღებულობენ და საქართველოშიც თავიანთ ახლობლებს არჩენენ. ახლა კი, რაკი არ გსურთ რუსეთთან კეთილმეზობლური ურთიერთობების დამყარება და განვითარება, მაშინ თქვენ თვითონ წაიყვანეთ თქვენი თანამემამულეები, დაასაქმეთ ისინი და აცხოვრეთ მათი ოჯახებიო. უფრო ადრე ბუნებრივ აირს საერთაშორისოსთან შედარებით თითქმის ნახევარ ფასში გაძლევდით, ვინაიდან მომავალში ჩვენი ურთიერთდაახლოების იმედი გვქონდაო. როდესაც თქვენ გადაჭრით გადაწყვიტეთ ნატო-სა და სხვა დასავლური სტრუქტურებისკენ წასვლა, მაშინ ბუნებრივი აირის მოწოდებაც ჩვენ საერთაშორისო ფასებში დაგიწყეთ. ამაზე თქვენ ხმამაღლა აცხადებდით, რომ რუსული პოლიტიკის გამო ჩვენ გაზი გაგვიძვირდაო. და ამბობდით სიცრუეს, ვინაიდან ეს რუსული პოლიტიკა კი არა, არამედ ქართულ პოლიტიკაზე რუსეთის კანონზომიერი პასუხის შედეგი იყოო. და ამაშიც მართლები იქნებიან.

ასევე ყველას გვახსოვს ამ რამდენიმე თვის წინ ჩრდილო-კავკასიაში საქართველოსკენ მომავალ გაზსადენზე მომხდარი აფეთქება. მაშინ საქართველოს ხელისუფლებამ ერთი ამბავი ატეხა _ რუსებმა განგებ შეგვიწყვიტეს გაზის მოწოდებაო. ამის საპასუხოდ რუსეთი დაგპირდა, რომ აზერბაიჯანიდან მომავალი ხაზით გამოუშვებდა ჩვენთვის განკუთვნილ ბუნებრივ აირსაც და ეს მან მართლაც გააკეთა, რაც გამოიხატა ჩვენს ბინებში მოწოდებული გაზის ნაკადის რაოდენობაში. ამის საპასუხოდ ჩვენი მთავრობა ისევ აყვირდა, საზიზღარმა რუსებმა გაზი გადაგვიკეტეს და მეგობარი აზერბაიჯანი თავისი წილიდან გვაძლევს ჩვენცო. ბუნებრივია, რომ ასეთ პირობებში რუსეთი შეწყვეტდა ჩვენთვის აზერბაიჯანის გაზსადენის მეშვეობით ბუნებრივი აირის მოწოდებას და გვეტყოდა, რომ რაკი აზერბაიჯანი გაძლევთ თავისი წილიდან, ხოლო ჩემდამი ისევ ცილისმწამებლობასა და უმადურობას იჩენთ, მე მართლაც აღარ გამოვუშვებ თქვენთვის დამატებით ბუნებრივ აირსო. და იმ დღეებში მართლაც მკვეთრად შეგვიმცირდა ბუნებრივი აირის მოწოდება, რაც ასევე გამოიხატა, ჩვენ ბინებში მდგარი გაზქურების მუშაობაში. და რა შუაშია აქ რუსეთი, როდესაც აქაც მთავარ მიზეზს წარმოადგენდა ჩვენი ხელისუფლებისა და ამერიკული საელჩოს მიერ კონტროლირებადი „ოპოზიციური“ სპექტრის უსინდისობა, უმადურობა და ცილისმწამებლობა? ეს ოპოზიცია ხშირად აცხადებს, რომ ხელისუფლებაში მისი მოსვლის შემთხვევაში საქართველოს პროამერიკული განვითარების ხაზის შენარჩუნებით ისინი შეეცდებიან რუსეთთანაც ნორმალური ურთიერთობების დამყარებას, მაგრამ საქმე კი სულ სხვას გვიჩვენებს: ჯერ ერთი, რომ გაუგებარია ატლანტიკური დასავლეთის მიერ ასეთი სერიოზული ომის მზადების პირობებში თუ როგორ მოახერხებენ ისინი ერთდროულად ორ ნავში ჯდომას, და მეორეც, რატომ არ იჩენენ ისინი რუსეთთან ასეთი ნორმალური ურთიერთობების განვითარების ინიციატივას უკვე ხელისუფლებისადმი ოპოზიციის პირობებში, რაღა მაინცა და მაინც სავარძლები სჭირდებათ თუნდაც რუსული სატკივარის თავად რუსებისგან გასაგებად? მათთან დასალაპარაკებლად? ყველაფრიდან ჩანს, რომ ეს მხოლოდ მათი სარეკლამო ფანდია, და რომ ხელისუფლებაში მოსვლის შემთხვევაში რუსეთთან ურთიერთობების ნორმალიზაციის დაპირებები აღარც კი გაახსენდებათ.

სწორედ ამის გამოძახილი უნდა ყოფილიყო მოსკოვში სულ ახლახანს ერთი რუსი მოქალაქის მიერ ტელეინტერვიუში ნათქვამი სიტყვები _ „ქართველებს პატივს არა ვცემ, რადგანაც ისინი გველები არიანო“ (потому, что они гады). რა-რა და, მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის მანძილზე ქართველებისთვის გველები არავის დაუძახია, ახლა კი ამასაც მოვესწარით. ნუ მოვიქცევით გველებივით, მოვიქცეთ კაცურად და მაშინ ჩვენს მიმართაც სხვანაირი დამოკიდებულება ექნებათ.

დასასრულს გვინდა შევხოთ საქართვლოს კულტურის მოღვაწეთა გამოსვლებს ტელევიზიით და მიმდინარე მოვლენების მათეულ შეფასებებს. ეს შეფასებები ცალსახად მიმართული იყო რუსეთის ხელისუფლების წინააღმდეგ და ადანაშაულებდა რუსეთის მმართველ წრეებს ანტიქარsთული განწყობების გაღვივებაში. მაგრამ მათ რომ სცოდნოდათ ამ წერილში გამოქვყნებული ინფორმაცია, მაშინ ალბათ მათი შეფასებებიც უფრო სხვანაირი იქნებოდა. და რატომ არ იცოდნენ? საქართველოს სამხედრო მშენებლობაში დასავლეთის კარნახით მიმდინარე მავნე ტენდენციების შესახებ, ეუთო-ს ეგიდით საქართველოსთვის დადგენილი ჯავშანსატანკო ტექნიკისა და საველე არტილერიის კვოტების უკიდურესი არასაკმარისობის შესახებ, ატლანტიკური დასავლეთის მმართველი წრეების მიერ კავკასია_ცენტრალური აზიის მიმართულებით დიდი ომის მზადების შესახებ, ამ ომის მზადების ინიციატორთა საპირისპიროდ რუსეთ-ირან-ჩინეთის კავშირის წარმოშობისა და მომავალში კიდევ უფრო მეტად შესაძლო განვითარების შესახებ, რაც ომს გარდაუვალად მისცემს მსოფლიო ომის ხასიათს, ხომ უკვე 1999 წლის ზაფხულიდან ვაქვეყნებდით ძირითადად გაზეთებში „საქართველო“ და „ახალი 7 დღე“, სადაც გამოქვეყნებული 50-მდე წერილის 70-80% შეადგენდა ყოველ კონკრეტულ განსახილველ საკითხში დასავლეთის წამყვან და მცირე სახელმწიფოთა სამხედრო მშენებლობის უკვე აპრობირებული თეორიული ცოდნისა და პრაქტიკული გამოცდილების განხილვა გადმოცემას, და მხოლოდ 20-30% _ ამ ცოდნისა და გამოცდილების საფუძველზე საქართველოს თავდაცვის სისტემისა და სამხედრო მშენებლობისთვის საჭირო გზების გაანალიზებას. საზოგადოების განათლებულ და მოაზროვნე ნაწილს კი შეუდარებლად უფრო მეტი მოეთხოვება ღვთისა და ერის წინაშე; ხლისუფლების მიმართაც მეტი სიფხიზლე და მეტი კრიტიკულობა მართებს.

ქვემოთ გვინდა მოვიყვანოთ, მცირედი შემოკლებით, ამერიკელი რომანისტის, დრამატურგისა და ესეისტის გორ ვიდალის მიერ ბრიტანულ „The Independent“-ში გამოქვეყნებული წერილის „ირანი შემდეგია, ვინ იქნება მერე?“ ქართული თარგმანი. ეს მასალა ასევე გამოქვეყნებულია ინტერნეტში რუსების მიერ საიტზე „ИноСМИ.რუ“ 2005 წლის თებერვალში.

„ახლახანს სეიმურ ჰერშისა და „The New Yorker“-ის წყალობით შევიტყვეთ, რომ ჩემი ძველი პროგნოზები გამართლდა. ამერიკული ჯარები ომობენ ერაყში და ასეთნაირად უხანგრძლივებენ პრეზიდენტს „ომს ტერორიზმთან“.

არ არსებობს სხვა ომები, გარდა იმისა, რომელსაც ცალმხრივად აწარმოებს პრეზიდენტი _ სუსტი კონგრესისა და ნავთობით მდიდარი სუსტი ქვეყნების წინააღმდეგ... ეს არის უბრალოდ ბუშის ომი. მას არაფერი აქვს საერთო ამერიკელ ხალხთან. ჩვენ არ გვემუქრებოდა საფრთხე მასობრივი განადგურების იარაღისგან. საფრთხე ამოდიოდა (ამერიკული) ადმინისტრაციისგან, რომელმაც შეიყვარა ომი იმის გამო, რომ ომი აძლევს მას განსაკუთრებულ შესაძლებლობას თავი აარიდოს „კანონს (ბილს) უფლებების შესახებ“ და მშვიდად უშვებდეს ციხეში უკმაყოფილოებს. ჩვენ წარსულში გვქონდა საშინელი დღეები, მაგრამ დღევანდელ დღესთან მათ ვერ შევადარებთ. მაინც რას უნდა ველოდეთ ჩვენ?

თუკი მოკლედ ვიტყვით, კატასტროფას. ირანს/სპარსეთს გააჩნია დიდებული კულტურა, ერთერთი ყველაზე უფრო მდიდარი ჩვენს პლანეტაზე. დიახ, ამ სახელმწიფოს აქვს ატომური იარაღი, და სწორედ ამის გამო ჩვენი ხელმძღვანელები ისეთ სახეს ღებულობენ, თითქოს ირანელები მხოლოდ იმაზე ოცნებობენ, რომ ჩვენ აგვაფეთქონ, რამდენადაც ჩვენ გვაქვს თავისუფლება და დემოკრატია, რამდენადაც ჩვენ გვაქვს აყვავებული სახელმწიფო. (სინამდვილეში არც თავისუფლება და არც დემოკრატია ჩვენ არა გვაქვს, მაგრამ ასეთია ოფიციალური ხაზი, და ჩვენგან მოითხოვენ რომ მისი გვჯეროდეს).

რა თქმა უნდა, ირანელებს ბევრი ნავთობი აქვთ, ასევე ბევრი მტერიც ჰყავთ ნეოკონსერვატორთა შორის, რომლებმაც მტკიცედ მოახდინეს პენტაგონის ოკუპირება. როგორც ჩანს, პრეზიდენტს არ ესმის, რა ხდება. მაგრამ თუკი ესმის, მაშინ ის სჩადის სერიოზულ დანაშაულს. სიტუაცია ასეთია: ჩვენ აღვმოჩნდით ვერდასრულებული ერაყული ტრაგედიის შუაგულში, პრეზიდენტი კი თავის საინაუგურაციო მიმართვაში აუღელვებლად უცხადებს ომს მთელ მსოფლიოს. იმის ნაცვლად, რომ ვლაპარაკობდეთ იმის შესახებ, თუ ბოლოს და ბოლოს როგორ უნდა გამოვაღწიოთ ერაყიდან და ავღანეთიდან, ჩვენ ვლაპარაკობთ იმაზე, თუ როგორ შევძვრეთ ირანში.

ჩვენ ვმოძრაობთ აბსოლუტური კატასტროფისკენ, ხოლო ამერიკელი ხალხი აღმოჩნდა უიარაღოდ _ ამ სიტყვის სამართლებრივი აზრით. თუკი ამერიკელი მოქალაქე ჩავარდება დიდ უბედურებაში _ მე ვამბობ ამის თაობაზე მთელი სერიოზულობით _ ვის მიმართავს იგი? მას არ შეუძლია მიმართოს თავის კონგრესმენს, რამდენადაც ის ეხმარება „ჯენერალ მოტორსს“ ან რომელიმე სხვა კომპანიას, რომელმაც ფული გადიხადა მის ასარჩევად. მას არ შეუძლია მიმართოს აღმასრულებელ ხელისუფლებას, რამდენადაც ეს ხელისუფლება დღეს მართავს საკონცენტრაციო ბანაკებს და არ უყვარს სხვაგვარად მოაზროვნეობა. სასამართლო განხილვა მეტად ძვირია, ხოლო მაღალი ინსტანციის სასამართლოები, ასე ვთქვათ, არ არიან ჩვენს მხარეზე.

ჩვენთვის არავია აუხსნია, თუ რატომ სურდა სადამ ჰუსეინს მთელი იმ იარაღით, რომელიც სინამდვილეში მას არც კი ჰქონია, ჩვენი აფეთქება. ჩვენ ვიცით, თუ რატომ მოგვაყენა დარტყმა უსამა ბენ ლადენმა. მან ჩვენ ბევრი უსიამოვნო წერილი გამოგვიგზავნა, რომლებშიც წარმოგვიდგინა მიზეზების გრძელი ჩამონათვალი, რელიგიური მიზეზებისა. იგი რელიგიური ფანატიკოსია. და იგი დაკავებული იყო რელიგიური საქმით, ჩვენ კი დაკავებული ვართ ჩვენი საქმეებით ნავთობისა და გაზის ბიზნესის ინტერესებში. სწორედ ამ ბიზნესის ხელმძღვანელები აკეთებენ ყოველივე ამაზე დიდ ფულს. მხოლოდ უფალმა ღმერთმა უწყის, თუ რით დასრულდება ეს ყოველივე, მაგრამ წაგებულები აღმოვჩნდებით ჩვენ, ამერიკელი ხალხი.

...ახლახანს სატელევიზიო გადაცემაში ჩვენ, ბედნიერ ამერიკელებს, გვიჩვენეს ჩვენი ყოფილი პრეზიდენტის ფრანკლინ რუზველტის ერთი ძველი საინაუგურაციო მოხსენება, რომელშიც იგი ლაპარაკობდა მის მიერ ჩვენთვის გამოჩენილი სოციალური უზრუნველყოფის თაობაზე. მაგრამ იმავე გადაცემაში მისი მემკვიდრე ჰარი ტრუმენი იწყებს ლაპარაკს საშინელი მტრის შესახებ. არსებითად იგი იწყებს ცივ ომს. რუზველტმა მიაღწია გარკვეულ შეთანხმებას სტალინთან და სსრკ-თან, რომელიც ჩვენთვის უზრუნველყოფდა მშვიდობიან ცხოვრებას და დაგვეხმარებოდა ცივი ომის თავიდან აცილებაში. მაგრამ ტრუმენს ამის თაობაზე არაფერი უხსენებია. განსაზღვრულმა ადამიანებმა, რომლებიც ომზე დიდ ფულს აკეთებდნენ, დაარწმუნეს იგი, რომ ჩვენ მუდმივად უნდა ვიარაღდებოდეთ, რათა ვაწარმოებდეთ მუდმივ ომს მუდმივი მშვიდობისთვის.

და აი ჩვენ მსოფლიოს მწვერვალზე ვართ, სამხედრო და ეკონომიკური აზრით. ჩვენ გვაქვს ატომური ბომბი. მაგრამ ჰარი ტრუმენი 1948 წელს კვლავ იწყებს ლაპარაკს, რომ უფრო ფრთხილად უნდა ვიყოთ _ რომ არის ერთი უწმინდური ქვეყანა, რომელსაც განზრახული აქვს მთელი მსოფლიოს დამორჩილება. მაგრამ მაშინ რუსებს სურდათ არცთუ ბევრი რამ _ მხოლოდ გადაეტანათ 20 მლნ. ადამიანის დაკარგვა, რომლებიც მეორე მსოფლიო ომის დროს დაიღუპნენ. იმ დროს ისინი არავის დამორჩილებას არ აპირებდნენ, მაგრამ ჩვენ ვიზრუნეთ იმის თაობაზე, რომ დაგვეშინებინა ისინი და გვეიძულებინა კარგად შეიარაღებულიყვნენ. ჩვენ მათგან შევქმენით აქტიური მტრები, და მას შემდეგ მუდმივად მტრებს ვიქმნით. ახლა ჩვენ ვაპირებთ ერთი მილიარდი მუსლიმანის წინააღმდეგ წასვლას. ბრწყინვალეა, ერთი მილიარდი ადამიანი, რომლებსაც ღრმად და გულწრფელად ვძულვართ. მხოლოდ რამდენიმე თაობის შემდეგ თუ შევძლებთ მათთან შერიგებას, თუკი ეს საერთოდ შესაძლებელი იქნება.

...გასაკვირი არ არის, რომ ადამიანები არ მიდიან ხმის მისაცემად. მათ იშვიათად უწევთ ხმის მიცემა რაიმეს მომხრედ. მაგრამ ხშირად უწევთ ხმის მიცემა რაიმეს წინააღმდეგ.

ჩავლილი არჩევნების მსვლელობისას წარმოიშვა უზარმაზარი ვერწარმოსადგენი ანტისაომარი პარტია. ჩვენ, როგორც ხალხს, მთლიანობაში გვჯეროდა, რომ არ უნდა ვიყოთ დაკავებული არა ჩვენი საქმით, რომ არ უნდა ვესხმოდეთ თავს სხვა ქვეყნებს, რომ „ჩვენ შინაც ბევრი საქმე გვაქვს“ და სხვა ასეთი. და დღეს მივიღეთ სახელმწიფო, რომელიც ძალზედ შორსაა დემოკრატიისგან, მაგრამ ჩვენ სულ ერთია მაინც ვცდილობთ ამ დემოკრატიის ყველგან ექსპორტირებას. მე პირადად ვფიქრობ, რომ პრაქტიკაში დემოკრატია _ ეს მხოლოდ ლამაზი სიტყვაა. ჩვენ მას ვიყენებთ როგორც კეტჩუპს და ვუმატებთ ყველანაირ კერძში. ჩვენ ვამბობთ, რომ დემოკრატია შეგვაქვს ერაყში. შედეგად კი გვაქვს მუდმივი ომი მუდმივი მშვიდობისთვის. ტრუმენის საქმე ცოცხლობს და იმარჯვებს. და ვინ იქნება ირანის შემდეგ? რუსეთი? თუ კიდევ ვინმე სხვა? უფალო, შეგვეწიე, რომ არ განვარისხოთ ჩინეთი. ისინი ხომ ჩვენზე ბევრჯერ უფრო მეტნი არიან.

ეს ომი დასრულდება ჩვენი განადგურებით, და სწორედ ამიტომ მე მსურს, რათა ჩვენ მას რაც შესაძლოა უფრო მალე დავაღწიოთ თავი. მე მსურს, რომ შევეცადოთ ჩვენი ჯარების სახლში დაბრუნებას. მე მსურს, რომ გამოვიგონოთ განათლების უფრო რეალისტური სისტემა. საქმე იმაშია, რომ დარწმუნებული ვარ: ოდესმე დემოკრატია მოვა აშშ-შიც, და ძალზედ მინდა, რომ იმ დროს ცოცხალი ვიყო, რათა მისი მოსვლა აღვნიშნო“.

ასეთია ამერიკელი მწერლის კრიტიკული დამოკიდებულება თავისი ქვეყნის საგარეოპოლიტიკური კურსისადმი, მისი როგორც შემოქმედის წუხილი საკუთარი ქვეყნისა და ხალხის მძიმე სულიერი და მოსალოდნელი მძიმე ფიზიკური ტკივილების გამო. ღმერთსა ვთხოვთ, რათა ასეთივე ღრმა და კრიტიკული ყოფილიყოს ქართული შემოქმედებითი ინტელიგენციის ფიქრები, განსწავლულობა და განცდები საკუთარი ერისა და ქვეყნის საკეთილდღეოდ. ასევე უნდა გვახსოვდეს, რომ წარმავალი კეთილდღეობა მხოლოდ ამქვეყნიურ საზრუნავს უკავშირდება, მარადიული კეთილდღეობა, მარადიული ნეტარება კი უფლის სამეფოს, ღვთის სასუფევლის ძიებასთანაა დაკავშირებული და იგი მხოლოდ მათთვის იქნება ხელმისაწვდომი, ვინც არ იფარგლება თავისი ცხოველური მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებით, ვისაც ახსოვს რომ ღვთისგან ბოძებული აქვს სული _ შემოქმედების უნარი და აქვს სინდისი თავისი სურვილებისა და შემოქმედების უნარის სწორი მიმართულებით წასაყვანად და სიახლოვესაც ამჯობინებს იმ ადამიანებთან და იმ ერებთან (ქვეყნებთან), ვისთანაც უფრო მეტი სულიერი სიახლოვე, საერთო სულიერი ფასეულობები და საერთო მიზნები გააჩნია.

ირაკლი ხართიშვილი
2006 წლის სექტემბერი