Saturday, December 30, 2017

კანონპროექტისთვის “მობილიზაციის შესახებ”

(წერილი პირველად გამოქვეყნდა პარლამენტის კვლევითი დეპარტამენტის ნაშრომის სახით 1998 წელს)

საქართველოს პარლამეტში განსხილველად წარმოდგენილი კანონპროექტის “მობილიზაციის შესახებ” გაცნობისას აშკარად თვალშისაცემია ის, რომ მის შემმუშავებლებს უსარგებლიათ რომელიღაც დიდი სახელმწიფოს ანალოგიური დოკუმენტით და მის საფუძვლად სწორედ მისი თარგმანი გამოუყენებიათ. ამას ადასტურებს კანონპროექტში ნათქვამი დებულება, რომ “სამობილიზაციო მომზადებისა და მობილიზაციის შინაარსი” სხვათა შორის ითვალისწინებს “სამხედრო ძალებისთვის მობილიზაციით მისაწოდებლად განკუთვნილი ტექნიკის მომზადებას”.

ცხადია, ნებისმიერი სახელმწიფოს შეიარაღებულ ძალებს საომარი კონფლიქტის ან სხვა საჭიროების შემთხვევაში “მობილიზაციით მისაწოდებლად” შესაბამისმა ორგანიზაციებმა და დაწესებულებებმა უნდა მოუმზადონ ის ტექნიკა და შეიარაღება, რომლებიც მანამდე საწყობებში (სპეციალურ ბოქსებში) იქნება შენახული და განკუთვნილი იქნება მხოლოდ კრიზისულ სიტუაციებში გამოსაყენებლად. მაგრამ ასეთი მოთხოვნილება შეიძლება ჰქონდეთ მხოლოდ იმ სახელმწიფოებს, რომელთაც შეიარაღება და სამხედრო ტექნიკა გააჩნიათ როგორც რეგულარულ ჯარებში ყოველდღიური საბრძოლო მომზადებისა და პერიოდული სწავლებებისთვის, ისე სპეციალურ საწყობებშიც საგანგებო ან კრიზისულ სიტუაციებში გაწვეული რეზერვისტების ხარჯზე დამატებითი შენაერთების, ნაწილებისა და ქვედანაყოფების დასაკომპლექტებლად.

ასეთ ქვეყნებს ჩვენს ახლომდებარე რეგიონებში მიეკუთვნებიან რუსეთი და თურქეთი. პირველ მათგანს “ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულებისა” (CFE ხელშეკრულება, 1990 წ.) და ტაშკენტის შეთანხმების (1992 წ.) საფუძველზე* განსაზღვრული ჩვეულებრივი შეიარაღების მაქსიმალური დონეების შესაბამისად თავისი ტერიტორიის ევროპულ ნაწილში ჰყავს 5560-მდე საბრძოლო ტანკი, ურალის აღმოსავლეთით კი – კიდევ 10 000-მდე; ასევე 9800-ზე ცოტა მეტი მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა (ძირითადად ქვეითთა საბრძოლო მანქანები და ჯავშანტრანსპორტერები), ურალს იქით კი – 16 500-მდე და ა. შ. ასევე თურქეთს თავისი ტერიტორიის იმ ნაწილში, რომელიც შედის CFE ხელშეკრულების მოქმედების ზონაში, ჰყავს 2542 საბრძოლო ტანკი, ზონის გარეთ კი – 1663; ასევე ამ ზონაში – 2529 მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა, ზონის გარეთ – 1269. (*საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ 1992 წლის მაისში ტაშკენტში დაიდო შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც CFE ხელშეკრულებით ყოფილი სსრკ-თვის მისი ტერიტორიის ევროპულ ნაწილში განსაზღვრული ჩვეულებრივი შეიარაღების კვოტები გადაანაწილეს ამ ტერიტორიაზე წარმოქმნილ ახალ შვიდ დამოუკიდებელ სახელმწიფოს შორის, ბალტიის ქვეყნების გამოკლებით) 

ეს მონაცემები ამოღებულია სტრატეგიული კვლევების ლონდონის საერთაშორისო ინსტიტუტის უკანასკნელი საცნობარო გამოცემიდან The Military Balance 1988/99 და იმაზე მიუთითებენ, რომ ორივე სახელმწიფოს ჯავშანტექნიკის მნიშვნელოვანი რაოდენობა მართლაც ჰყავს შეყვანილი საწყობებში და მათი სარდლობები, ბუნებრივია, ვარაუდობენ საჭიროების შემთხვევაში სამობილიზაციო მომზადების ფარგლებში მათ მომზადებასა და მოქმედი ჯარებისთვის მიწოდებას.

საინტერესოა რა მდგომარეობაა ამ მხრივ საქართველოს შეიარაღებულ ძალებში. იმავე გამოცემის The Military Balance 1988/99 მიხედვით საქართველოს დღესდღეობით ჰყავს 79 საბრძოლო ტანკი და 111 მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა. ხოლო CFE ხელშეკრულებისა და ტაშკენტის შეთანხმების მიხედვით შეუძლია რეგულარულ ჯარებში იყოლიოს არაუმეტეს 220 საბრძოლო ტანკის, 220 მოჯავშნული საბრძოლო მანქანის, 285 საველე საარტილერიო სისტემის, 50 დამრტყმელი ვერტმფრენის და 100 საბრძოლო თვითმფრინავისა. თანამედროვე სახელმწიფოთა პრაქტიკიდან გამომდინარე, ჩვენი ქვეყნის თავდაცვის გარანტირებულად უზრუნველყოფისთვის, ეს იმდენად მცირე და არასაკმარისი რაოდენობაა, რომ უბრლოდ უაზრობა იქნებოდა ამ შეიარაღებისა და ტექნიკის რამდენადმე შესამჩნევი ნაწილის საწყობებში განლაგება. ეს, ბუნებრივია, კარგად ესმოდათ 1992 წლის ტაშკენტის შეთანხმების შემმუშავებელ რუს სამხედრო სპეციალისტებს, როდესაც ამიერკავკასიის სახელმწიფოებისთვის (მათ შორის საქართველოსთვის) პროტოკოლით განსაზღვრული ჩვეულებრივი შეიარაღების მაქსიმალური დონეები (კვოტები) მოიხსენიეს მხოლოდ რეგულარულ ჯარებში. სპეციალურ საწყობებში კი რაიმე დამატებითი მარაგების შესახებ სიტყვაც არ დაუძრავთ. 

თავისთავად ცხადია, რომ რეგულარულ ჯარებში განლაგებულ მოკრძალებული რაოდენობის საბრძოლო ტექნიკასა და შეიარაღებას, რომელსაც სისტემატიურად უნდა იყენებდნენ ნაწილებსა და ქვედანაყოფებში საბრძოლო მომზადებისთვის და გეგმიური სწავლებების ჩასატარებლად, კრიზისულ სიტუაციებში ნაწილობრივი ან სრული მობილიზაციის გამოცხადებისას რამდენადმე სერიოზული მომზადება არ უნდა დასჭირდეს.

შედარებისთვის განვიხილოთ ევროპის მცირე სახელმწიფოების, როგორც ჩრდილოატლანტიკური კავშირის წევრების (დანია და ნორვეგია), ისე ნეიტრალური ქვეყნების (შვედეთი და შვეიცარია) გამოცდილება, რომლებშიც კონტინენტის დიდი სახელმწიფოებისგან (გერმანია, გაერთიანებული სამეფო, საფრანგეთი) განსხვავებით მიღებულია ტოტალური (საყოველთაო) თავდაცვის კონცეფცია. იგი ითვალისწინებს როგორც მასობრივი დაზიანების იარაღის, ისე შეიარაღებული ბრძოლის ჩვეულებრივი საშუალებების გამოყენებით შესაძლო ომისთვის ქვეყნის შეიარაღებული ძალების, ეკონომიკისა და მოსახლეობის ეფექტურად მომზადებისკენ მიმართული სამხედრო-პოლიტიკური, სამხედრო, სამხედრო-ტექნიკური, ეკონომიკური და სამოქალაქო ხასიათის სხვა ღონისძიებების გატარებას.

ამ ქვეყნების სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობები თავიანთი შეიარაღებული ძალების სრულყოფასა და ქვეყნის ტერიტორიის ოპერატიულ მოწყობასთან ერთად დიდ ყურადღებას უთმობენ თავდაცვის ინტერესებში სარეზერვო საჯარისო ერთეულების უსწრაფეს დაკომპლექტებასა და ქვეყნის სამოქალაქო სექტორის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი რგოლების – ადმინისტრაციული ორგანოების, ეკონომიკის, სამოქალაქო თავდაცვის განვითარებას.

ამ ზომებისა და ღონისძიებების აზრი ნათელია – აღნიშნული სახელმწიფოების (დანია, ნორვეგია, შვედეთი, შვეიცარია) მცირე ტერიტორია, მოსახლეობა და შედარებით მოკრძალებული ეკონომიკური რესურსები მათ უსწრაფეს მობილიზებასა და ოპტიმალურ გამოყენებას მოითხოვს საჭიროების შემთხვევაში ქვეყნის თავდაცვისა და უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად.

სამწუხაროდ, როგორც ჩანს, “მობილიზაციის შესახებ” კანონპროექტის ქართველმა შემმუშავებლებმა ვერ გაითვალისწინეს აღნიშნული ქვეყნების მდიდარი გამოცდილება, რაც აუცილებლად იქნება შესასწავლი და ანგარიშგასაწევი უკვე მიღებული კანონების შემდგომი დახვეწის სამუშაოების ჩატარებისას, არა მხოლოდ ცალკეული კანონპროექტების დონეზე, არამედ მთლიანობაში ქვეყნის თავდაცვის კონცეფციის გამომუშავებისთვის.

ირაკლი ხართიშვილი

Wednesday, December 27, 2017

kavkasiuri nagazi (Caucasian sheep-dog) kavkaskaia avcharka gruzinskaia ...

"ქალაი ვარ გასათხოვარი" • "ხევი" სოფ.სნო(ყაზბეგი)

მოხეური შაირები, ანსამბლი "დიდებაი"

Georgian Dance From Old Movie

27 თუშური

ქართლური საცეკვაო

გარეკახური საჭიდაო - ბავშვთა ფოლკლორული ანსამბლი გურჯაანი

ცანგალა და გოგონა - ბავშვთა ფოლკლორული ანსამბლი "გურჯაანი"

კახური შაირები - ბავშვთა ფოლკლორული ანსამბლი "გურჯაანი"

ბოდბელი ბიჭი - ბავშვთა ფოლკლორული ანსამბლი "გურჯაანი"

Me shentvis vwerdi lamaz striqonebs - ana malazonia gela daiauri (NEW!!!)

Tuesday, December 19, 2017

André Rieu - Schneewalzer

Schneewalzer

Тамара Яндиева «Шуточная»

მე შენზე ვწერდი ლამაზ სტრიქონებს გარდაცვლილი თეონა ქუმსიაშვილი v

★ ქაფიანიძე ★ არჩვაძე ★ ჯაფარიძე

საკაოს რომ ჩამოთოვა, რაჭული

მარიამ ელიეშვილი - ჩვენ ახლა ერთურთს

ბესარიონ გაბაშვილის (ბესიკის) და გოდერძი ფირალიშვილის პოეზიიდან

მცირე შესავალი 

ქვემოთ შემოთავაზებული მასალები ეხება ქართლ-კახეთში ერეკლე II-ის მეფობის ხანას. ბესიკ გაბაშვილის პოეტურ თხზულებებში, რომლებიც დავით სარდალს (ორბელიან-ყაფლანიშვილს) ეხება, მოჩანს პოეტის თანაგრძნობა დავითის თავზე დატეხილი განსაცდელებისა და უბედურებათა გამო, რომლების შესახებ უფრო სრულად აქვს დაწერილი XIX საუკუნის ცნობილ ქართველ ისტორიკოსს პლატონ იოსელიანს თავის წიგნში „ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა“, საიდანაც მკითხველს შესაბამის ამონარიდებს შევთავაზებთ. გარდა ამისა, ბესიკის პოემებისა და ლექსების უფრო კარგად გაგებისთვის უნდა ითქვას ისიც, რომ ის და მამამისი (სასულიერო პირი ზაქარია გაბაშვილი) განდევნილი იყვნენ ქართლ-კახეთის სამეფოდან (ერთის მხრივ, კათალიკოს ანტონ I-თან დაპირისპირებისა და, მეორეს მხრივ, თავად ბესიკის მიერ მეფის დის ანასადმი ზედმეტად სამიჯნურო ლექსების დაწერის გამო /„ტანო ტატანო“/ და სხვა) და იმერეთში ჰქონდათ თავი შეფარებული. გარდა ამისა, როგორც ერეკლეს კარზე რუსეთის მინისტრი პოლკოვნიკი ს. დ. ბურნაშოვი წერს თავის მცირე თხზულებაში Картина Грузии (საქართველოს სურათი), იმერეთში თავშეფარებული ბესიკ გაბაშვილი და ქსნის ერისთავთა ერთერთი შთამომავალიც, ბევრს ცდილობდნენ ერეკლე II-სა და იმერეთის მეფეებს – სოლომონ I-სა და მის შემდგომ დავით გიორგის ძეს შორის უნდობლობისა და მტრობის შენარჩუნება-გაძლიერებისთვის. ამიტომ ქვემოთ შესაბამის ამონარიდებსაც მოვიყვანთ პოლკონიკ ბურნაშოვის ხსენებული წიგნიდან.


პლატონ იოსელიანი ერეკლე II-ის სამეფო სახლში განვითარებული დაპირისპირებულობისა და მტრობის შესახებ 


(ამონარიდები მისი წიგნიდან „ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა“ /ან როგორც თითონ უწერია: „ცხოვრება მეფისა გიორგი მეათცამეტისა“/; აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ პლატონ იოსელიანი კათალიკოს ანტონ I-ის მიერ ქართულ დიდგვაროვან საზოგადოებაში დამკვიდრებული მაღალი /დარბაისლური/ სტილით წერდა, რის გამოც თანამედროვე მკითხველისთვის მისი ენა შეიძლება გარკვეულწილად მძიმედ და რთულად გასაგებიც იყოს, მაგრამ მის წიგნში არსებული ცოდნა და ინფორმაცია, ჩვენი აზრით, იმსახურებს იმას, რომ ამ სირთულეს მოვერიოთ და ავტორის მიერ მოთხრობილი ამბები გულდასმით წავიკითხოთ)

სიმრავლე ძეთა და ასულთა მეფისა ძისა გიორგისა და ესრეთივე სიმრავლე სამთა ცოლთაგან ძეთა და ასულთა ირაკლისა, იყო მიზეზი სამეფოჲსა სახლისათვის კეთილისა და ბოროტისა. ნაყოფი კეთილი ესრეთისა შვილთა სიმრავლისა იყო ესე, რომელ დაშორებული ძველად ქართლი და კახეთი შეერთდა უფრო მტკიცედ. სასახლემან მეფისამან მოითხოვა ქართლიდამ, რომელიცა უწოდებდა აქამდე მეფესა ირაკლის კ ა ხ თ - ბ ა ტ ო ნ ს ა, და ა რ ა | მ ე ფ ე ს ა, სასძლონი და მეფისა ასულნი მოიძიებდენ თვისთა საქმროთა ქართლისა თავადთა სახლთაგან. დაჲ მეფისა ირაკლისა ანნა, იყო ცოლი დიმიტრისა ყაფლანიშვილისა; მეფის ასული, დაჲ გიორგისა თამარ, მიათხოვეს სარდარსა დავით ორბელიანსა; ქეთევან მეფის ირაკლის ასული მუხრანის ბატონსა იოანეს, მეფის ირაკლის ასული მარიამ დავით ციციშვილსა; მეფის ძის გიორგის ასული სოფიო თარხნიშვილსა ლუარსაბს; მისივე ქალი რიფსიმე ჩოლაყაშვილსა დიმიტრის. ესრეთვე მიიყვანეს მეფის ძეთა ცოლად: თეიმურაზმან ოთარ ამილახვრისა ქალი ელენე; ფარნაოზმან ელიზბარ ერისთავის ასული ანნა.

ესრეთ დაკავშირდა ქართლი და კახეთი ერთობითა თავადთა და სამეფოჲსა სახლისა მძახლობითა და მოყვრობითა. ამან კავშირმან დაავიწყა ქართლისა მეფისა გვარი, დაშთენილი რუსეთსა 1724 წლიდამ; ამან ერთობამან ნათესაობითმან მოსპო თქმულობა ქართლისა ერისა: ი რ ა კ ლ ი | მ ა მ ა | კ ა ხ ე თ ი ს ა | დ ა | მ ა მ ი ნ ა ც ვ ა ლ ი | ქ ა რ თ ლ ი ს ა. მეორის მხრითა სიმრავლემან ძეთა და ასულთა დაბადეს ურჩება და მედიდურება სახლისა მწევრთა შორის, სადაცა იყოფოდა მეფის ასული რძლად და ანუ რომლისაგანცა წარიყვანდნენ მეფის ძენი ქალთა სასძლოდ თვისად. თავადნი ესენი, დამოკიდებულნი მოყვრობითა მეფეთა თანა, არღა ემორჩილებოდენ მეფისა მოხელეთა, რომელნიცა იყვნენ მდივან-ბეგად, მდივნად, მოურავად, ციხეთა მცველად და სხვად სამეფოჲსა საქმეთა განმგედ. დასუსტდა ჰაზრი და მნიშვნელობა პირმშოობისა; ეცინოდენ მემკვიდრეობასა; არა პატივსცემდენ პირველობასა და თვითეული წევრი სამეფოჲსა სახლისა გონებდა თავსა თვისსა მეფობისათვის განმზადებულად. სჯული არღა სჯულობდა სამეფოში, სადაცა უფლებდენ მეფის ძენი და კარისკაცნი მათნი.

განმრავლებულთა ძეთა თვისთა (ერეკლე II-მ) დაუნიშნა საცხოვრებელად და განსაგებელად ადგილნი და თემნი: მეფის ძეს გიორგის ბორჩალო და ყაზახის ნაწილი; იულონსა ქსნის ადგილები (რადგანაც ერისთავიანთ მიეღოთ ქსანი); ვახტანგსა ანუ ალმასხანსა არაგვი და სხვათა სხვანი ადგილნი. თვით მიზეზი მეფის ძისა ალექსანდრესი ლტოლვისა სპარსეთად, ჯერეთ პირველად მამისავე თვისისა დროს, იყო ესე, რომელ არა უბოძა მამამან ირაკლი საკმაო საცხოვრებელად საუფლისწულო.

ესრეთსა უსწოროსა განწილვსა შეუდგნენ უწესოებანი, შფოთნი, და დიდნი აღრეულობანი. მეფის ძე გიორგი, ვითარცა მემკვიდრე, მორიდებული შფოთთა, მიენდობოდა მამისა ნებასა და შორით ხედვიდა ძმათა სისუსტესა მიტაცებისათვის მემკვიდრეობისა და აღრეულობათა მათ, რომელნიცა ამწარებდნენ მოხუცსა მამასა; თვით ირაკლი მოხუცებისა გამო და დედოფლისა გამო დედინაცვლისა პირმშოჲსა გიორგისათვის იყოფებოდა მერყეობასა და აგრილებდენ გულსა მისსა გიორგისადმი. ესრეთსა მდგომარეობასა მყოფი მეფის ძე გიორგი, დაშორებული ძმათა, ცხოვრობდა ცალკედ და მყუდროდ. შთაგონებითა დედოფლისა და ძეთა მისთა, მეფეცა ირაკლი მიიყვანეს მას მდგომარეობასა, რომელ სიძესა მისსა სარდალსა და სალთხუცესსა დავით ყაფლანიშვილსა, თამარისა მეუღლესა, მოუღო მეფემან სალთხუცობა და მიუბოძა ესე სიძესა თვისსა მუხრანის ბატონსა იოანეს. ესრეთმან მეფის მოქცევამან მოსწყლო გული მეფის ასულისა თამარისა, რომელიცა მწუხარებისა ელდითა გარდაიცვალა 1786 წელსა. – (თავი X – ხსენებული წიგნიდან).

ტრაკტატისა ძალითა შორის იმპერატრიცისა ეკატერინა II და ირაკლისა, მეფის ძე გიორგი დამტკიცდა მემკვიდრედ საქართველოჲსა; მიიღოცა ორდენი ალექსანდრე ნეველისა. ამან ტრაკტატმან სრულიად აღამღვრია გული ძმათა, დედოფლისა და კარისკაცთა, მეფისა ირაკლის მხლებელთა. მტერნი გაძლიერდნენ; ირაკლი ღელავდა; დედოფალი სძულობდა. თვით გიორგი იშვიათად ხედავდა მამასა თვისსა. 1789 წელსა მოვიდა იმერეთით მეფის ძე არჩილი. გიორგი თვით მივიდა და ნახა. არა იამა ესე მეფესა და ეძიებდენ მიზეზსა, რომელმანცა განაღვიძა იგი მასთან სამეგობროდ. – არჩილმან სასახლიდამ სცა თოფი მოლასა, რომელიცა დაჰკიოდა მეჩეთიდამ მოედანსა სამეფოსა. შესწუხნა მეფე დიდად; ხოლო გიორგი არა, და იტყოდა სიტყვათა არჩილისადმი სანუგეშოთა. ამანცა უფრო განარისხა მეფე, და ბრძანებდა სიტყვათა მკვახეთა გიორგისათვის. – (თავი XI).


1783 წელსა ოდესცა იწყეს საეკკლესიოთა წიგნთა ბეჭდვა ქ. თფილისს, მაშინ მოახსენეს მეფესა, რათა რუსთა წესითა შემდგომად სიტყვათა: „დროსა კეთილმორწმუნისა მეფისა ირაკლი მეორისა და დედოფლისა დარეჯანისა“ დაემატოს ესეცა „და მემკვიდრისა მათისა მეფისა ძისა გიორგისა“, სურვილისამებრ თვით მეფის ძისა და განსასვენებელად ძმათა, რომელნიცა მარადის განიზრახვიდენ მეფობისა მიტაცებასა, იწყინა ესე მეფემან და უბრძანა სტამბისა ზედამხედველსა... არღა მოახსენებდეს მას ესრეთსა უშვერსა მოხსენებასა. კათოლიკოსმან ანტონი სტუქსა კეჟერაშვილი მღვდელი და აბრამ ურიათ-ყოფილი და... მღვდელივე... მბეჭდავნი წიგნთა. დაბეჭდილნი რავდენნიმე დაწყებითნი ფურცელნი, მოითხოვა და ბრძანა მისცენ ცეცხლსა და არღა იქმნეს ესე. ტრიფილე არქიდიაკონსა ებრძანა კათოლიკოსისა პირითა საყვედური დიდი და მოძღვარმან მეფისა ზაქარია სულხანიშვილმან მბეჭდავმანვე გამოუცხადა მას ტრიფილეს ბრალისა მიტევება გაბედვისათვის ბეჭდვისა და დასტამბვისა რისამე. – არ ნებართულისა მეფისაგან და თვით კათოლიკოსისა. ერთი ესრეთი ფურცელი ვნახე დავით რექტორისა წიგნებში; მომსყიდავი რავდენთამე მისთა წიგნთა. – არა ვიცი სადა მიეფარა ეს ფურცელი დასამტკიცებელად ესრეთისა ჩემისა მოთხრობისა. – (თავი LIV).

შემდგომად გარდაცვალებისა მეფისა სოლომონ პირველისა, ოდეს გამეფდა იმერეთს დავით, მოვიდნენ იმერეთით ევთიმი გენათელი, დოსითეოს ქუთათელი, სარდალი ქაიხოსრო წერეთელი, პაატა მიქელაძე, სალთხუცესი ზურაბ წერეთელი, სეხნია წულუკიძე, იოანე აბაშიძე, იოანე აგიაშვილი, ქაიხოსრო ჩიჯავაზე და ფიცისკაცნი ლორთქიფანიძე, იოსელიანი, ავალიანი და სხვანი. ესენი ითხოვდენ, რადგანაც არა სურს მეფესა ირაკლის მეფე დავით, მიმტაცებელი ტახტისა, ინებოს და შეიერთოს თვისდა სამეფოდ იმერეთი, ვითარცა იყო ერთ მთავრობისა დროთა. დესპანნი იმერთა არწმუნებდენ მეფესა, რომელ ყოვლადი სამეფო იმერეთისა მოელის სიქადულით და მხიარულებით საქმისა ამის დასასრულსა; თვით მთავართა გურიისას და ოდიშისას სურთ და სწყურიანთ ესე. მცხოვრებთა გლეხთაცა იციან ესე და უხარისთ ბატონობა თქვენი იმერეთსა, მტერთაგან... გაოხრებულსა. მეფემან უგდო ყური და ნაცვლად პასუხისა პირად ბრძანა იქმნას რჩევა საქმისა. დანიშნულსა დღესა კათოლიკოსი, მღვდელმთავარნი, თავადნი, სარდალნი, სალთხუცესნი, მდივანბეგნი ქართლ-კახეთისა, შეიკრიბნენ სამეფოსა პალატაში და შევიდნენ განსჯასა. პირველი და ძლიერი ხმა ერთობისათვის იყო ჭაბუა ორბელიანისა. მას შეუდგნენ კათოლიკოსი ანტონი, სარდალი დავით ყაფლანიშვილი, სოლომონ ლიონიძე, ზაქარია მოურავი ქიზიყისა, ანდრონიკაშვილი, ჯარდან ჩოლაყაშვილი, იოსებ ბარათაშვილი და სხვანი. მეფე სდუმებდა და ბრძენი ჭაბუა ასმენდა ქუხილისა სიტყვებითა დიდსა საქვეყნოსა სარგებლობასა; აკურთხევდა ჰაზრთა ამათ, ზეგარდამო შთაგონებულთა დესპანთადმი და იმერთა ერის. „ნუ ჰყოვნი, მეფეო! – იტყოდა ჭაბუა, – მეფე ერისათვის და არა ერი მეფისათვის, ერი იმერთა ითხოვს ერთობასა და კავშირსა. ვითარ ეტყვის მეფე უარსა? ვიცი და მესმის ჰაზრი თქვენი, მეფეო: ვითარ მოუღო მეფობა შვილისშვილსა ჩემსა? ესრეთი ჰაზრი უეჭველად არის უბედურებითი იმერთათვის, უსარგებლო ქვეყნისათვის, დამღუპავი ქვეყანისა. – ვითარ მოეღო მეფობა ქართლისა, ქართლისა მეფეთა და რაჲ დაკარგა საქართველომან დაკავშირებითა ქართლისა და კახეთისა? ვითარ მოეღო მეამბოხეთა არაგვისა ერისთავთა საერისთავო არაგვი? ვითარ მოეღო საუკუნოდ ქსანი ქსნისა ერისთავთა? ბედნიერება ერისა ითხოვს ერთობასა, ძლიერება მეფობისა არის ერთა დაკავშირება“. – „ბატონო მეფევ, – მოახსენა ქაიხოსრო წერეთელმან, – უკეთუ ვერ დამტკიცდება ერთობა და შეუდგება უწესობა, სავნო ქართლისათვის და მეფობისა თქვენისათვის, – მაშინ დაუტევეთ იმერეთისა მეფობა, მაშინ თქვენც უბოძეთ იმერთა ნება, იყოლიონ თვისდა მეფე თვისი. ამითი არა დაშავდება რა. სცადეთ რა შეუდგება, მიიღეთ გვირგვინი ჩვენიცა, განძლიერდით ჩვენით და განგვაძლიერეთ თქვენით. – ირწმუნეთ, მეფევ ბატონო, რომ სცნობს ამას მტერი და მიეცემა შიშსა და მორიდებასა“. შემდეგ დუმილისა მეფისაგან, მუხრანის ბატონმან იოანე მოახსენა კრებასა: „დაკავშირება იმერეთისა დიახ ძნელია. ჩვენ ქართველთა ვერ მოგვივლია ჩვენთვის, ვითარ მოვუაროთ იმერეთსა? რათ ვექმნეთ პატრონად ქვეყანასა, რომელსაცა ჰყავს საკუთარი პატრონი, შვილისშვილი მეფისა?“ – სარდალმან დავით, განრისხებულმან წარმოსთქვა სიტყვა: „მართლად აღიარებს მუხრან-ბატონი, რომ ვერ მოუვლის იგი დღეს ქვეყანასა თავისისა ხრმლითა და ბაირაღითა. მოვა დრო და მოსცემს ღმერთი სხვასა მუხრანის-ბატონსა, რომლისა ხრმალი უფრო მჭრელი იქმნება“. – სიტყვამან ამან დაბადა ამბოხი, აწყინა მეფესა და წყინებული მეფე წამოდგა და შევიდა სხვასა ოთახსა. დაიშალა შეკრებილება პირველი.

სცნო დედოფალმან დარეჯან საუბარი ესე ყოველი, განრისხნა და მიაწერა ჰაზრი ესე მეფის ძეს გიორგის, რადგანაც სარდალი დავით იყო დისწული მისი საყვარელი და მეტოქი მუხრანის ბატონისა. დაიბარა ჭაბუა და მრისხანედ უბრძანებდა ყვედრებითთა სიტყვათა.


„არა, ბატონო დედოფალო, ვერ შევიქმნები ორგული, – იტყოდა ჭაბუა, – მეფისა და სამეფოჲსა. ჰაზრი ჩემი დაჰშთება უცვალებელად, მტკიცედ და უკეთუ არ აღსრულდება, შთავიტან თან საფლავსა. რად მიბრძანებთ, არ ვიყო ერთგული მეფისა. ვიცი, რასაცა ვიტყვი. არ ვხედავ კეთილად საქმესა და ასე ვარჩევ? ვიყო და მერქვას მრჩეველი მეფისა და ვურჩევდე რასმე ბოროტსა? – ვჰგონებ იქმნება საქმე ეშმაკისა, ბოროტისა კაცისა და ქვეყნის მტერისა. ამისთვის გაბედვით ვიტყვი და უშიშრად მოვახსენებ მეფესა ჩემსა და თქვენ ბატონსა ჩემსა დედოფალსა, სიტყვათა ამათ“.

მეფის ძე გიორგი, მორიდებული მამისა და დედინაცვლისა, არ ინახვინებდა არცა დესპანთა და არცა კარისკაცთა, რათა არა წარმოსთქვან რაიმე სიტყვა და არ მივიდეს ჰაზრი რაიმე ახალი მეფისადმი მასზედ გაიჭვიანებულისა.

ქუთათელი და გაენათელი, აბაშიძე და სხვანი დესპანნი მიუთხრობდეს დედოფალსა იმერეთისა მდგომარეობასა და სრულიად დაღუპვასა, უკეთუ არ მოხდება ერთობა ქართველთა თანა. დედოფალი ბრძანებდა უარსა და იტყოდა ვერ გამოწირვასა იმერეთისა გვირგვინისა შვილისშვილისა ხელთაგან.

დღესა მესამესა, შემდეგ პირველისა, იყო შეკრებილობა მეორე. ჭაბუა კვალად იტყოდა მასვე; კათოლიკოსი ანტონი ამტკიცებდა მათსა ჰაზრსა. მაშინ მეფემან უბრძანა მეფის ძეს გიორგის: „რას იტყვი, გიორგი, შენ? – „ხელმწიფეო ჩემო! სიტყვა ჩემი, ვითარცა ჰხედავ, იქმნება მრავალთათვის წინააღმდეგი და მაინც გავბედავ მოგახსენო: შეერთება იმერეთისა ქართლისადმი არის სიმტკიცე მეფობისა; თუ გნებავსთ უძლეველობა ქვეყანისა ჩვენისა მტერთაგან, უნდა იქმნას ერთობა. რა არის უკეთილეს, რა არის მშვენიერ, ვითარ ერთობა ძმათა, – იტყვის წინასწარმეტყველი დავით. სამეფო ისრაილთა დაეცა მაშინ, როდესაც განსქდა ორად მეფობა სოლომონისა. დაეცა საბერძნეთი, ოდეს განიყო ორად და სამად. მეფობა განყოფილი არა დაადგრეს, – ბრძანებს მაცხოვარი“. – სიტყვანი ესენი მოიწონეს შეკრებულთა მსაჯულთა. ჭაბუამ კვალად აღამაღლა ხმა და მოსთხოვა მდაბლად, რათა თანახმა იქმნეს მეფე ერთობისა ჰაზრისათვის და აღასრულოს თხოვა იმერეთისა დესპანთა. მაშინ მეფე აღსდგა და ბრძანა: „თხოვასა ამას ვერ მივიღებ; მტერი მადგას კარსა; ვერ გავიხდი ახალსა მტერსა, რომელიცა უნდა იყოს შვილისშვილი ჩემი იმერთა ტახტისათვის განმზადებული. – დესპანნო! წარვედით და იმერთა ერსა გამოუცხადეთ, რომ დავსვამ იმერეთისა ტახტზედ შვილისშვილსა ჩემსა და ესრეთისა კავშირითა თავით თვისით იქმნება ერთობა იმერეთისა ქართლისა თანა“. ესრეთ დაბოლოვდა დესპანობა იმერთა და ჰაზრი ერთობისა.

მასვე წელსა 1790 წარავლინეს ჯარი ქართველთა 4000 და თანაჰყვა სარდლად მუხრანის ბატონი იოანე, ქიზიყის მოურავი ზაქარია ანდრონიკაშვილი, ჯარდან ეშიკაღას-ბაში ჩოლაყაშვილი; ანდრონიკაშვილი რევაზ (ცოლისძმა მეფის ძისა გიორგისა), და მეფის ძე იულონ; გარდააგდეს მეფე დავით და განამეფეს სოლომონ მეორე ქუთაისს. – (თავი XII). 


პოლკოვნიკი ბურნაშოვი მისი დროის იმერეთის სამეფოს შესახებ 


აწ გარდაცვლილ მეფე სოლომონს, თავისი გამორჩეული სიმამაცისა და საკუთარი ხალხის მართვაში განსაკუთრებული უნარის წყალობით, იყო რა იშვიათი ხელმწიფე თავის მიწაზე, ჰქონდა მხურვალე სურვილი შემოსულიყო სრულიად რუსეთის ტახტის მფარველობის ქვეშ, რუსეთის შესახებ თუნდაც ერთი სიტყვის გაგონება ახდენდა მასში რაღაც განსაკუთრებული გრძნობის აღძვრას, და იმერეთში ჩამოსულ ჩვენს ყველაზე უფრო დაბალი ხარისხის მოხელეებსაც გამოუხატავდა იგი უზომო პატივისცემას. თუმცა კი ყოველთვის ოტომანის პორტას მოწინააღმდეგე გახლდათ, მაგრამ სულეიმან-ფაშასთან ჰქონდა მჭიდრო კავშირი, და მის მიერ ძველი ჩვეულების მიხედვით ნაშვილები იყო. მისმა უკანასკნელმა წარუმატებელმა ექსპედიციამ აჭარლების წინააღმდეგ (წერია – против Очаровъ), რაც მოახდინა სულეიმან-ფაშას თანხმობით, დააჩქარა მისი აღსასრული, და მას შემდეგ ხელი ეწყობოდა ყოველგვარ შინააშლილობასა და შინამტრობას იმერეთში.

უთანხმოება მისი მეფე ირაკლისთან მოხდა თავისი ურჩი ვაჟიშვილის მეფისწულ ალექსანდრეს გამო, რომელსაც მხეცური ზნე-ხასიათი ჰქონდა, და თავისი ღვიძლი ძმის არჩილის გამოც, მეფე ირაკლის სიძისა, რომელიც ასეთივე ზნე-ხასიათის პატრონი გახლდათ. ისინი წავიდნენ იმერეთიდან და მიღებულ იქნენ ტფილისში ისე, როგორც საერთოდ ორივენი მიჩვეული არიან ღებულობდნენ თავიანთი დაცვის ქვეშ მეორე სამეფოს მეაბოხე თავადებს, ისევე როგორც ახლანდელი მეფეც დავითიც წავიდა აქედან და თავშესაფარი ჰპოვა ტფილისში; სოლომონ მეფემ ამის თანაბრად მიიღო თავისთან საქართველოდან გაქცეული თავად ერისთავის ვაჟიშვილი, რომელსაც ბრალს სდებდნენ ამბოხებაში მეფე ირაკლის წინააღმდეგ (ალბათ ლაპარაკია ქსნის ერისთავებზე, რომელთაც ერეკლემ მამულები ჩამოართვა 1770-იან წლებში – ი. ხ.) და ცოლად შერთო თავისი ასული, და მეფისადმი არაკეთილად განწყობილი ბევრი სხვა თავადიც. აქედან მომდინარეობდა ორივე მხრიდან სხვადასხვანაირი უკმაყოფილებანი, და თუმცა კი თავისი ვაჟიშვილისა და ძმის სიკვდილის შემდეგ იგი, როგორც ვთქვით, შეურიგდა მეფე ირაკლის, შინაგნი უთანხმოება მაინც არსებობდა 1783 წლამდე. ახლანდელი მეფე დავითი (გიორგის ძე – ი. ხ.) სოლომონ მეფის ბიძაშვილი ცხოვრობდა სიღარიბეში და სოლომონ მეფის ღვიძლი ძმის არჩილის ვაჟიც – რომლის დედაც გახლავთ მეფე ირაკლის ქალიშვილი. დავითს (არჩილის ძეს – ი. ხ.) თავის დედასთან მეფის ასულთან ერთად ჩამოართვეს სამემკვიდრეო სოფლები იმერეთში, მაგრამ ჩემს მიმართ არსებული ნდობის გამო ბოლოს და ბოლოს მიღწეულ იქნა შეთანხმება ორივე მხრიდან; მეფე ირაკლის შვილიშვილი ახალგაზრდა თავადი დავითი (არჩილის ძე – ი. ხ.) მიღებულ იქნა შვილად და მემკვიდრედ, ბიძაშვილი ახლანდელი მეფე დავითი (გიორგის ძე – ი. ხ.) დაბრუნებულ იქნა იმერეთში, და მიეცა სოფლები; მეფე ირაკლის მხრიდან მიეცა რამდენიმე სოფელი თავად ერისთავს, რომელსაც წართმული ჰქონდა საქართველოში სახელგანთქმული მთელი მისი მამული.

სოლომონ მეფის სწრაფმა გარდაცვალებამ მწუხარებასა და გაურკვევლობაში (недоуменіе) ჩააგდო უპირველესი ადამიანები ახალი მეფის არჩევის საკითხში. თავადმა წერეთელმა, ახლა მფლობელი მეფის სიძემ, რომელსაც პატივს სცემენ თავისიანებს შორის, იმედი ჰქონდა რა ნათესაობითი სიახლოვის წყალობით მომავალში უპირატესობების მიღებისა, და სარგებლობდა რა სხვების მწუხარებითა და დათრგუნულობით (уныніе) გარდაცვლილი მეფის აღსასრულის გამო, მეფედ გამოაცხადა თავისი ცოლისძმა თავადი დავითი (გიორგის ძე – ი. ხ.) კანონიერი მემკვიდრისა და სოლომონ მეფის ღვიძლი ძმიშვილის საზარალოდ, და ამით მტრობისა და შინააშლილობის თესლი ჩათესა, რომელიც ადრე თუ გვიან უნდა დასრულდეს ერთ-ერთის სიკვდილით. თავადი წერეთელი შეცდა თავის ვარაუდებში; მეფე ირკლისგან გამოქცეული თავადი ერისთავი, სოლომონ მეფის სიძე, ღვიძლი ძმა დედოფლისა, მეფე დავითის მეუღლისა, გამოქცეული ქართველთან, მღვდლის შვილთან, ბესარიონთან ერთად (იგულისხმება ცნობილი ქართველი პოეტი ბესიკი – ბესარიონ გაბაშვილი – ი. ხ.), დაეუფლნენ მეფის ნებისყოფას; ვინაიდან დავით მეფე ახალგაზრდა კაცია, სათანადო აღზრდისა და განათლების გარეშე, თუმცა კი განწყობითა და გულით მეტად კეთილია და პირადად ჩინებულად მამაციც. თავადმა ერისთავმა, რომელიც მარტავს მის ნებას, ირაკლი მეფისთვის სამგიეროს გადახდის მიზნით, მისი მამისთვის სოფლებისა და მთელი მამულების ჩამორთმევის გამო, არ მისცა საშუალება დავით მეფეს, რათა დაეკმაყოფილებინა ირაკლის შვილიშვილი დავითი მამისეული სოფლებით (იგულისხმება დავით არჩილის ძე, შემდგომში იმერეთის უკანასკნელი მეფე სოლომონ II, აწ ჩვენი ეკლესიის მიერ წმინდანად შერაცხული – ი. ხ.) და დაესაჩუქრებინა თავადი წერეთელი მისთვის სასურველი ციხესიმაგრეებითა და სოფლებით, თავისთვის გაწეული სამსახურის გამო მეფედ არჩევის დროს პირდაპირი მემკვიდრის წინშე უპირატესობის მიცემით: ამ საქციელმა აიძულა ახალგაზრდა თავადი გარეთ ეძია დახმარება; მეფე ირკალიმ მისმა პაპამ ჩემი წარდგინების მიხედვით არ მიიღო სხვა მონაწილეობა ამ საქმეში, თუ არა თხოვნისა და რჩევების მიცმისა დავით მეფისთვის, უარი უთხრა რა თავის შვილიშვილს ყველანაირ პირდაპირ და გარეშე დახმარებაზე, რომელსაც შეეძლო ძმათაშორისი ომის გაჩაღება; თავადი წერეთელი, მოტყუვდა რა თავის იმედებში, მიეწება ახალგაზრდა თავადს დავითს, პატივცემულ და ხალხით ძლიერ თავად წულუკიძეებთან ერთად, რომელთაც ასევე წართმეული ჰქონდათ თვიანთი ღირსებები და ძალაუფლება; მათ მეფე ირაკლის დარიგებისა და ჩემი ძლიერი დარწმუნების მიუხედავად, მოახდინეს ძლიერი შინაომები, წავიდნენ სულემან-ფაშასთან, რომლის მიერ გამოგზავნილი ლეკები და თურქები დავით მეფისგან სასტიკად იქნენ დამარცხებული, ხოლო ამბოხებულ თავადებს მთელი სოფლები ჩამოართვეს გამონაკლისების გარეშე; დარჩნენ ისინი ალყაშემორტყმულები მიუვალ ციხესიმაგრეში, საიდანაც თავადი დავითი საიდუმლოდ წავიდა ახალციხეში და იქ იმყოფებოდა ახლანდელ დრომდე, საქართველოდან ჩემი გამომგზავრების წინ გაუშვა იგი სულეიმან-ფაშამ იმერეთში, თუ რა განზრახვით, ჩემთვის უცნობია დროის სიმცირის გამო, თუმცა კი იმედი უნდ გვქონდეს, რომ ისინი მშვიდად შეეწყობიან ერთმანეთს.

სამეგრელოს დადიანი არც თუ ძალზედ დიდად განთქმული თავადების ჩიქოვანების (წერია – Чекуани) საგვარეულოდან, ფეოდალური მფლობელია, ისვე როგორც თავადი გურიელიც, რომელიც მოვალეა აღიარებდეს იმერეთის მეფის ძალაუფლებას, ადამიანი ეშმაკი და ვერაგი, რომელმაც ხელიდნ არ გაუშვა შემთხვევა იმერეთში არსებულ ახლანდელ ამღვრეულ მდგომარეობაში თვითმპყრობელ ხელმწიფედ დამკვიდრებულიყო, რისი გაკეთებაც სოლომონ მეფის დროს არ შეეძლო; დავით მეფეს სჭირდებოდა მისი დახმარება; მან დაუთმო მას თავისი სამფლობელოს ბევრი მიწა, ხოლო დადიანმა მიიღო რა ისინი, ზურგი შეაქცია დავით მეფეს, და თუკი დავით მეფე დამკვიდრდება მფლობელობაში მის წინააღმდეგ მებრძოლ თავადებზე გამარჯვებით ან მათთან შერიგებით, მათი ძველი ჩვეულებების მიხედვით, ირაკლი მეფესთან მათ არასდროს არ ექნებათ ურთიერთშორის ჭეშმარიტი თანხმობა, სანამ არ დაუბრუნებენ სოფლებს თავად ერისთავს, იმერეთის დედოფლის ღვიძლ პაპას, რისი გაკეთებაც ირაკლი მეფეს არ შეუძლია, ვინაიდან ის მიწები დანაწილებული აქვთ ბატონიშვილებს, მის ვაჟებს. – (ამონარიდების დასასრული)


 ყოველივე ზემოთქმულის შემდეგ ალბათ უფრო გასაგები გახდება მკითხველისთვის ის განწყობები, რაც აშკარად ჩანს ბესარიონ გაბაშვილის (ბესიკის) ქვემოთ მოყვანილ პოემებსა და ლექსებში.




ა ს პ ი ნ ძ ი ს ა თ ვ ი ს 

დ ა ვ ი თ | ს ა რ დ ა ლ ზ ე დ

ასპინძის მიწა გიწამებს, ურგებ არს ჩემგან თმულები:
რუს-ქართველ-კახნი მოადგნენ აწყურსა დარაზმულები,
მუნით წყალს – ლეკნი რჩეულნი, დაღისტანს ბიჭად თნულები,
და ოსმალთ რაზმნი ურიცხვად, მათთანვე შენართულები.

2
იქეთი პირი მტკვარისა და ველნი მეწამულობდეს,
ოსმალთა დელმა ბინიში წითელ-ყვითლითა მკულობდეს;
აბჯართა ოქრო და ვეცხლი ხვანთქრის ხაზინას სძულობდეს,
კვლავ ლეკთა ყაწიმ-შაშხანნი მცირედრე ხვარაზმულობდეს.

3
რუსნიცა წითელ-მწვანითა და ლურჯით შეხამებოდენ,
თითბრის ჩანთანი ბრწყინვიდენ, ვარსკვლავთა ეგვანებოდენ;
ზარბაზნის გრგვინვა და თოფის ცის კიდეთ ეუბნებოდენ,
თვით მეფე, ქართველ და კახნი ომის ხალისით ხლდებოდენ.

4
ვაი, მას დღის მომხსენემან ვითარ ვინ რით განვაქიქო?!
ცილი დასდვეს მეფეს რუსთა: „ჩვენთვის კეთილს არა იქო!“
ღრაფი ჯარით გამობრუნდა, – მით სახელი ვერა იქო, –
სხვა პასუხი არვის მისცა: „სითაც მოველ, წავალ იქო!“

5
რა ნახეს ლეკთა და ოსმალთ რუსისა გამგზავრებანი,
წელმაგრად შეხვდათ ნიშანი, აუხდათ დანატრებანი,
დაფ-ზურნა-საყვირს უხშირეს, შეიქნა საოცრებანი:
ვის ჰქონდის მკლავთა იმედი, სრულად დაჰკარგნეს მცნებანი.

6
უიჭოდ ჰგონეს ლეკ-ოსმანთ თქვენიცა გაბრუნებანი,
დას-დასად დროსა გაიყვეს, მცირე ხანს ჰქონდათ ბჭობანი;
ანაზდი ელდა დაეცათ, ქართლ-კახელთ ექნათ გმობანი:
ვინ ვის უსწრობდა, მორბოდეს... ვითა ვთქვა მათი მკობანი!

7
გამოვლეს წყალი ოსმალთა და აგრევ ლეკთა კიჟინით,
დელიბაშ, აღა, ლევანდი სრულ ზედ დაესხნეს მიჟინით:
„დაბრუნდით, ნუღარ დასდგებით! – ხმა ისმა: – რას დაგვიჟინით?“
ერთის ხმა ასად ეგონისთ, შაშხანა მოწვიმს ჟიჟინით.

8
მაშინ გულს დაჰკარ მჯიღითა, მიწანი შესძრენ რყევითა,
ცხენმან შეგატყო შექშენა, შემზადა ტანი ნძრევითა;
თვალნი ნაკვერცხლად შეგექმნეს, აშეთდი სისხლმორევითა,
ცხვირისა ნესტვთა მოჰქროდენ ქარნი ქვეყნისა ნგრევითა.

9
მედგრად გაქუსლე მიდამო, თეთრი გეაჯდა რბევასა,
სისხლისა შვილნი იხელთენ, ვინ იყვნენ შენთან ჩვევასა,
ათნი სამ, გინა თუ ოცნი გისმენდნენ ომსა რჩევასა...
შავ გულო, სად ხარ, შენ გეტყვი, ვინ იყვი ჯილდო ძლევასა!

10
პირველ მიმართე წინმბრძოლთა დელებთა შუბოსანათა,
ხან გთქვიან კაცად, ხან ფრინვლად, ხან გმირად პილოს ტანათა.
დაჰფრიწენ მათნი წყობანი ანაზდად, მოკლე ხანათა,
კვლავ ლევანდთ გარდაელანგე, მისცემდი სისხლის ბანათა.

11
დელი ლევანდს ჰკრი, ლევანდი ბაშ-აღას მიაბრუნებდა,
ხრმალს განერკვია, მაშალა, ძღარბივით ქურქში ბრუნევდა;
მწყურვალე ხრმალი დაგეთროთ, ცათაცა შეაძრწუნებდა,
თეთრი ტაიჭი სისხლითა შეღებას არა ზრუნევდა.

12
კვლავ იქით ლეკთა ჩაუხდი, დამართნი ცისა გრეხანი,
წინა ჩაგისხდნენ დარჩევით ოსოქოლ და კატეხანი,
ერთად გამოსქდის ფინდიხი, ვითა რა მეხის ტეხანი,
გარდაუბრუნენ საფარი, მიეცათ მართ გატეხანი.

13
მოღმართ უყივლეთ გაქცეულთ, იცნეს ხმა შედგეს შენითა,
ყველაი შენთვის დაბრუნდა, თუ ვინ სად ჰრბოდა ქშენითა;
გაქცეულთ თათართ ვეღარსით გაგასწრეს წყალსა ცხენითა,
ხიდის ისარსა მისჯარენ სუნ-თათარ-ლეკნი რბენითა.

14
ზოგმან შემართა შიშითა წყალს გასვლა უფონობითა,
ზოგნი ერთმანერთს ხოცდიან, სრულად მიხდილნი ცნობითა,
არ იცოდიან, რამცა ქნან, ვერ იყვნენ ჭკუაბრძნობითა;
მი და მო ჰკაფდი უწყალოდ, მჭვრეტნი გაქებდეს მხნობითა.

15
არ მიეც გზანი სავალად, ოდენ ისარი საცოცად,
ერთი რა შედგის, უკანა წყალს გარდააგდის სახოცად,
ძვირად შეექნათ თავაზი, მუხლს გეხვეოდენ საკოცად,
ერთისა უიმედოთა ქართველთ აშოვე ას ოცად.

16
ხრმალი ჩააგენ მაძღარი, უბრძანეთ ალაფობანი,
გახდა ზრიალი, იპყრობდნენ, ვით ცხოვართ სადმე ჩობანი,
მეურდოეთა მოჰყვანდეს მათნი გმირებთა მჯობანი,
მოულოცვიდენ მეფესა, იეფდა კაცნის ძღნობანი.

17
ასრე გახშირდა ბინიში, ვით რიყე წითლად მსხდომია,
საათსა ჰყრიდნენ ყურუშად, ფოში რა მოსანდომია?!
რახტები ოქროს ცურვილი ცხენს ედვათ მოსახდომია,
ტოლომა, ქურქი, კაუხი ვერ რიცხვით მისახდომია.

18
ცხენნი მოჰყვანდეს ძვირფასნი, მისრის ნასყიდი ფრურებით,
წყლის მინაქონთა ვინ რიცხვდა, მომშთვართა თავმოძულებით,
თოფნი და ხრმალნი რჩეულნი ყაწიმ-ძეწკვებით კრულებით,
მაშინ დაგთქმიდნენ შაირსა სიბრძნით შემწყობნი მკულებით.

19
აწ მაშინდლისა ჟამისა რამცა ვითა ვთქვა ფერია,
მახსოვ შესრული ქალაქად, მით ცრემლი თვალთა მერია:
მიჯრით გამოკრფეს მნახავნი, სწყუროდათ შენი მზერია,
იგიცა დაგინატრიდენ, თუ ვინმცა გყვანდა მტერია.

20
ცოტაი ესე ნიშანი და საქმე მით მიყბედიან,
რომემცა მიცნა, ვის ვინა შორად გყავ მოამბედია,
ოდიდგან მახსოვს მე თქვენი: იყვენით ყრმად სახედია,
მუნითგან მოღმართ აქამდის შეგრტფოდის ყოვლთა ბედია.

21
სახლი გულებთა სავაჭრო გედგნეს გმირსავე ტანია,
ნარდიონს ვარჯნი ღვლარჭნილნი ღულამბრებ ანატანია,
მუნ შუბლის შარავანდობა მზის დისკოთ ნაჭვრეტანია,
ირისე ცასა ჰფერობდა, ცით კრთოდეს ამარტანია.

22
ორთავე ტოლთა ნარგისთა შორის ვარსკვლავნი თემობით,
ტოპაზის ღილთა მწყურნებთა ყორანნი სცვიდეს ჩემობით,
შაბარდუხს შური ეპოვნა, მონებდა გუგის მრწემობით,
მით თვალთა ჩემთა ღარიბთა ცრემლნი დაფარვენ მდენობით.

23
მზის სვეტის პინჩთა ნიავი ტკბილ ბერვით პალასინობდის,
მუნ გარე ბროწეულისა წყნარ ზღვებთა ზედან გჩინობდის,
ბარაინს მანგნი მოეცვნეს, ბალახშის ღელვით ლხინობდის,
მას გარე აშკი გიშრისა სისუფთეს გულმოდგინობდის.

24
სადაფთა გარე მსხდომელთა აებნეს თეთრნი ალამნი,
ყაფრად შედგმულსა მარმარსა ზე ედგნეს წყლულთა მალამნი,
ალვასა რტონი შეფრობდენ, როსტომის განასალამნი,
სამსონის ძალო ხელთაო, ხელსავე ცრემლი მალამნი.

25
ლომსა გულითა მკერდიცა ცის ლომის დაგეცაოდა,
ზურგსა მაღნიტნი აღკროდა, ფოლადთა გაეხმაოდა,
მკერდთა სიმტკიცე ანდამატს თვისებრვე დაეხაოდა,
ბეჭთა და წელთა ნაკვეთი ინდთ კალამთ შენაზაოდა.

26
მათ ქვეშე წვივთა ნაკვეთნი და მუხლთა ახილეობა,
სიმტკიცე ფერხთა ირმისებრ, ბროლთლილად თითთა წვრთილობა,
ფრჩხილთა არწივნი ნატრიდეს, აჯითა ჰქონდის ყრილობა,
სულდიდსა სული გფარფიდა, შვენოდის შენთან ზრდილობა.

27
ზრდილობად კმარდის შეხედვა უსაქმოდ ოდენ სახისა,
სახისა დაუსახისა, ვერვისგან დანაზრახისა,
დანაზრახისა თუ სადმე, ბრძენთა საქებად ახისა,
ახისა მუფარახისა, ვაი, აწ განალახისა!

28
ამას სურინ, ამად სწყურინ, აგერ სულსა განაკიდეს,
აგონდები, აღონდები, ერთსა ორად განაკიდეს,
ვაი, ვით არ, გხედავ სით არ, განატყორცი, განაკიდეს,
ესრეთ თურე აქვსყე ყურე სოფლის კვალთა განაკიდეს.


ცრემლთა მდინარე 

                                                                                სარდარო!
                                                                   რუსეთით ყარიბი
      ნაღვლისა მელნით აღმწები შავფრთოვანისა კალმისა
შევაწყვდევ გულსა სახმილისა კელიად და მუნით გამო
ხმამიწურვილი, აჰა, სადაით სად, სიხარულო, შენ გიყეფ
სიყვარული შენი, შენგან კიდეგან ქმნილი.

თ ქ მ უ ლ ი: | ს პ ა რ ს თ ა | ხ მ ი ს | რ ა ს ტ ი ს | გ უ შ ა ზ ე დ:
კ ი ლ ო | გ ლ ო ვ ი ს ა

1
ცრემლთა მდინარე, სისხლმჩინარე,
        მიპყრობს ხედვასა:
               ვითღა გიხილო?
სოფლისა ბრჭალმან, ვით გრიგალმან,
                     ჩემსა ბედასა
                             უსწორა კილო.
დრო მზის ფერები, ბნელ მთენები,
                     სად დაედასა,
                     ედემად ზრდილო!
ნუთუმცა გველმან, ენით მკვლელმან,
                     გმირსა ქედასა
                     დაგდვა საცილო?!
ვამე, თუ ხმითა შენცა მითა
                         შეგრთო სევდასა,
                         სცნა საწადილო!

2
ვარ ვაით მგონე, შენაღონე,
                         მომხსენი ახის,
                         აჰა, მანდა ვით!
ტანპილო ზრდილო, მე უძილო
                         ხსოვნა მაქვს სახის,
                         ყაჰრამან დავით!
მე სოფლის მდურვის, შენგან ურვის,
                         ხმა მესმა ზახის
                         არა მანდა ვით.
ამინთვნა გული, ხმელნარგული,
                         შენს გულთა მნახის
                         შესახედავით.
დამკრიბნა ზარნი საკუთარნი
                         სიცოცხლე ჭმახის,
                         გნატრი, სიკვდილო!

3
დას-დასად ყვარვა, სოფლის ფარვა
                         და ეტლი ტკბილი
                         ვინა მიგპარნა?
სწორ ვლა მთენათა ნაზენათა,
                         შენთვის ბედქმნილი
                         სად გარდედარნა?
ეს ვითა ვითნო? ჰე, ციითნო,
                         რად გრულავსთ ძილი,
                         რამან დაგფარნა?
სიტყვითი ლომი, უქმად მდგომი,
                         ვერ მზის შეყრილი
                         ვინ შეაზარნა?
ლესული ხრმალი, სისხლდამშრალი,
                         ქარქაშს ძევს ყრილი,
                         ვაჲ, უადგილო!

4
მზის დროშის ტოლნო, სოფლის მსტროლნო,
                         მოაკრბით გარედ,
                         მოიჯარენით!
თანზრდილნო გმირნო, ჩვენებრ მტირნო,
                         ვლეთ ლომის არედ,
                         ვკადროთ ბარ ენით:
ომის და ლხინის, გულმოდგინის,
                         დღე გვიხსენ მწარედ,
                         რამც ვიხარენით!
თუ არ შენითა მოთმენითა
                          გვყოფ სულის ჩარედ –
                          მტრით ვიზარენით!
თავდაყრით, ქენვით, სულთა ტკენვით
                          წარვალთ სამარედ,
                          ხელდაკრებილო!


რაც მიირეწა სოფელმან 

ოდეს რა ვიყავ სიახლედ, მასვე ვიახლებ თვალთა ღარიბთა
წინაშე დამდები და შორიშორ უცხოთა თემთა მავალი,
მას განიახლებ სისხლის ცრემლთა პატრონი.
                                                                         სარდარო!
                                                                                      ყარიბი

1
რაც მიირეწა სოფელმან, ვერღა დავსთვალე ჰამრითა,
ოდეს ვიტყოდე ენითა, სისხლი შეკუმშლის დამრითა;
მისი სიმწარე ყოველი გულს გარდამრთხმიან კამრითა,
მხოლოდ უშორეს ვლა მომცა, ვხედავცა წამიწამრითა.

2
სისხლისა ცრემლთა დაწთობა საახლოდ მომსურვებია,
ხილულთა დროთა ნიშატნი საბავთოდ მომწყურვებია,
ოდესნი ჟამნი დაგვემენ, მით თავი მომძულვებია;
ვაი, ღარიბსა ღარიბი ცრემლითა შეგეწებია!

3
გითხრაღა, გმირო, ხსენებით, ოდენ თუ ვიძლო ენითა:
ოდეს ავლაბრად მოვიდა აქალო თარეშ-ფრენითა,
ავარდი ვეფხვი სამდევროდ, გაჰყევ თეთრითა ცხენითა,
მინდორთა პირნი დაჰფარენ ლეკთა მძოვრების ფენითა.

4
მისძახდი, გმირო ბელადო: „ვინ ხარ?“ მან ხმა ჰყო: „აქალო!“
ცეცხლსა გითხოვდა, ვით თივა: „გამოვედ ჩემ კერძ აქ, ალო!“
გულმედგრად ლომმან შეჰყვირნე: „აჰა, ლომიო, ა, ქალო!“
მყის შეიხვეწა რაზმს შიგან: „სჯობსო – თქვა – თავი ვაქალო!“

5
თქვენ ოდენ შვიდნი თან გახლდენ კაცნი, სხვა არვინ მეტანი,
შვიდასთა ლეკთა დაუდგით მახენი გასაცეტანი,
მწუხრისა ჟამმან გაკმარნათ თქვენ მათი ცემა-ჟლეტანი,
მობრუნდი გამარჯვებული თეთრსავე მჯდომი მზეტანი.

6
მას აქეთ ვსთქვა თუ ყველაი, სად ვით იყავ, სადა ვით, –
ვა, თუ შეექმნას მსმენელთა უსმენნი ძნელნი სადავით,
მისთვის დავადგენ მრავალნი, მცირედსა ვიტყვი სადავით:
ვიცი, არ გიყვარს ქებანი, ჩვეულ ვარ მე თქვენსა, დავით!


ქება სოლომონ მეფისა 



1
ვსთხოვე ზენასა, მადლის მფენასა,
შენი შემკობა, მეფეთმეფეო!
მომცა მე სიტყვა, ვინც ქრისტედ ითქვა,
ვიპყარ კალამი, მელანს ვაწეო.
ჰკრთებიან ხელნი, კალმის შემხენი,
მიირთვი ესე მცირე მწვლილეო!
სწორედ არა ვთხზა, რისხვა არ მითხზა,
მვედრებელი ვარ, დიდ ხელმწიფეო!

2
მიხმს შენი ქება, თუ შემეძლება,
კეთილ თხემთაგან წარმონორჩვილო,
დავითის სქესო, მეფედ ნაწესო,
შვენიერებით აღმობუტკვილო,
სიბრძნითა ბრძენო, დავითის ძენო,
ტანად საროსებრ აღყვავებულო!
გაბრწყინვებს ღმერთი, მტერს დაჰკარ კვერთხი,
ხრმალბასრლესულო, აღზევებულო!

3
იესიანო, დავით სვიანო,
მეფევ, ღვთისაგან ამაღლებულო,
ამაღლებულო, გაბრწყინვებულო,
ღვთისაგან მეფედ დიდად ცხებულო,
გვირგვინოსანო, სკიპტრა-ხრლმოსანო,
ზესთა კურთხევით გამორჩეულო,
გონებით მდაბალ, დიდებით მაღალ,
ზესთა მადლთაგან აღცენებულო!

4
დღეს მოგცა ღმერთმან, სამებით ერთმან,
ნიში ხელმწიფის ყოვლად მოწყალის;
ხელი აღგიხვა, მტერი დაგიმხვა,
ქრისტიანები ესრეთ ეწყალვის.
აწ ამ ნიშითა მოსწყდენ შიშითა,
ვინცა ვინ იქმნეს ფრიად დიდ ძალის.
აწ მოგცეს ხრმალი, მტერთ სალახვარი,
მაჰმადის მოსავთ ი ამან დაღის.

5
დიდმან ხელმწიფემ, მტერთა განმკვეთემ,
კავალერია იღვაწა შენთვის;
გარდგკიდნა მარჯვნით, მისვადნა მარცხნით,
რათა იღვაწო ამა ერთათვის.
მარჯვენ-მარცხენით, არსიმარცხენით,
სრულიად გიცვა ამა შენთათვის,
ანდრია ხატის, ყოველთა მატის,
დასაცველი არს მარჯვ-მარცხენთათვის.

6
ხელმწიფევ დიდო, ყოველთ სადიდო,
მომლოცველი ვარ ამა ნიშნისა!
გადიდოს ღმერთმან, სამებით ერთმან,
მვედრებელი ვარ სულის წმიდისა!
სიცოცხლე მოგცეს, მტერი დაგიცეს,
მხიარულ იქმენ დღეს ამ ნიჭისა!
ამაღლდეს ტახტი, ვით არარატი,
ვერვინ შეიქმნეს მზრახე იშისა!

7
ვარსკვლავი იპყრეს, მტერი გაიპეს
პირველ მოგვებთა, ოდეს მგზავრობდენ,
ქრისტე მათ იცნეს, ეროდე ჰკიცხეს,
წინაძღომითა ადგილს სწავლობდენ.
ეგრეთვე დღესცა მტერი დაგეცა,
ოდეს ვარსკვლავი გულზე გხატობდენ.
ხატი ვარსკვლავი, შენი დამცავი,
სიხარულითა შენთან გალობდენ.


სოლომონ მეფის ეპიტაფია 

1
ადამის ძილთმან მიწა თქმისა სმენამან
მომატყვა ხმაი ურჩებით შოვებული,
მომსხლა უწყალომან სამოთხით დავითისით
ვაზი, მწდეველი ქრისტე ჩემისდა სისხლით,
ვითნე ბრძანება მეუფისა მეფემან.

2
სოლომონითმან სოლომონ მორჩ წარმომან,
მეფეთ წინ მეთქვა სვეტმან და ძემან მათმან,
აღვსთქვენ და აღვფხვრენ აგარიეთ ოსმანნი,
ჩემსა ზე მყოფნი, შენ ძლით, ღვთისა დედაო!
ვინაი აწ ვარ მიწა, მოქენე ბრალთა!

3
ოდეს ვხედვიდი, თვალ ურულოდცა ვგებდი
განხდად მდევნელთა აგარიანთა დევნით;
ვეფხფრთოვნად ბრძარვით ჭანგმახულ განფხვრა-სხლვითა
განძთა მიღებით შევმწირველობდი ძღვენთა,
აწ უტყვი სიტყვით გლოცავთ, ძმანო, შენდობად!


მზეჭაბუკ ორბელიანს 

1
დამპალო ლეშო, თვალხენეშო, გულღადარაო,
ეშმაკთ ბუდეო, ბეჭმრუდეო, კერპთ სადარაო,
არუზიანო, კუზიანო, მაწუნწარაო,
ხილვად საშიშო, გულმავიშო, გარსაგარაო,
მე შენი ქება მომენება, არ დავფარაო!

2
ბეჭ-მკერდი, კუზი და კურტუმი გაქვს უკუღმართი,
გვერდი, კისერი, პირის ფერი გონჯად დანართი,
უთლელის კუნძის შესაგვანი, ვერგასამართი,
სჯობს დაიკარგო, იმალვოდე, მოგესხას ღართი!
ეს მიკვირს: სახლში რად გიშვებენ, მეტიჩარაო?!

3
სამართალია, არღირს იყო მაგ სახელისა,
რადგან გიწვრთნია სიცრუე და ქცევა მელისა;
შენნი მიჯნურნი ველად რბიან ბროლის ყელისა:
შენმა გახეთქამ, ეშხი მოჰკლავთ შენის წელისა!
რა იქნება, რომ შენის პირით მზეს უდარაო?

4
ვინც დაგინახავს, ესრეთ იტყვის: „აი ჭაბუაო!“
ვინც კარგად გიცნობს, გაიღიმებს: „დიდი ცრუაო!“
ღამით ეშმაკსა შეგადრიან, დღისით: „ბუაო“.
კარგი რამ დაბადებულხარ, მაგ პირს: „ფუაო!“
მაგ შენმა სახემ სიცოცხლე ხომ დაგამწარაო!
მე შენი ქება მომენება, არ დავფარაო!


მირიან ბატონიშვილს 


1
კრემენჩუკს გრიგოლ უწოდა სახელად: „სახლო უკარო“,
მენიშნა, დავრთე ნებანი, თანხმობით თავი უკარო.
ყოვლის სოფლისა დესპანნი აქ ყრია განაფხუკარო,
დაბმულთა ღორთა გვამსგავსებთ, რომ გვნახოთ განატრუკარო.

2
„აიოს თეოს, აიოს“ – ამას ხშირად ხმობს გაიოს,
სტეფანა უტირაცუებს, შეაწყობს ტაღის ხმაიოს;
მაიორს ზილი წილად ხვდა, უსულით სულის დგმაიოს;
ბასისტად მანუჩარ გრგვინავს ყვავის ხმით: „ვალალ-ვაიოს“.

3
ერანით ელჩი ამაყი აწ თუ არ იცით ვითაო,
მიმოდაწრწინით იბღუნძვის ქურთუკის კუდის გვითაო.
დარბანდით მირზა სადუხი მალ-მალ ვლის ალთაფითაო,
მარცხენა წვივი გაუსქდა ამ მყრალსა სიმსივნითაო.

4
ყაზი-ყუმუხის პოსლანიკთ, ორთავე ბედთი ალიად,
შუღლი შეექმნათ იეფათ ამ უბადრუკებს მყრალიად;
ყველა შეიქნა უეჭვად თავისად დამაბრალიად,
ხინკალი შაქრად ეგონისთ, ქუმელი ხოხბის ყალიად.

5
მე ჩემი რაღა მოგითხრა: ვზი და მოგელის გულია,
თუმცა ვეღირსე ხილვასა, თაყვანსა შეგზღვნის სულია,
პაატავ, გებრალებოდე: ხსნილდება, მანდ არს გულია,
რამდენჯერ დამი აიღოს, გახსოვდე დაკარგულია!

6
ესე ასეთი მით გკადრეთ, თქვენც გტყორცოსთ ელისაბედით,
ამის მეტს რაღას დავკვესდით, ვიყვენით ძველის აბედით,
ვთქვით: თავი აღარ ვაწყინოთ, მეტი რამცა ვინ გავბედით?
კრულმცაა ამა ქალაქსა მომსვლელი თავით და ბედით!

ტაეპნი 

გიორგი, გრიგოლ, ერთად თაფლი გოლ,
გლახა, თამაზა, ერთ-ორ ლამაზა,
გოგი და ციბა, სხვას არ დავეძებ.


ასევე მეტად საყურადღებოა გოდერძი ფირალიშვილის ქვემოთ მოყვანილი ლექსი.


თუშთა, ფშავთა და ხევსურთაგან გლოვა ირაკლი მეორისა 


აღსდეგ გმირთ-გმირო, ნუ გძინავს, მტერთა ისმიან ხმანია,
გრძლად ძილის ჩვეულ როდის ხარ, მიგვიხმე უნჯნი ყმანია,
არ გნახოს მტერმან ძაბუნად, ვჰსდევნოთ, ვაკვეცნეთ თმანია,
ვართ ბრძოლად მათდა მოსრულნი, ზოგთაგან ოთხნი ძმანია.

2
გაშალე დროშა მძლეველი, წვერმახვი, მტერთა ზარია,
მოყმეთა ნახონ ფრიალი, მუნ მოსქდეს მთა და ბარია,
ქუხდეს მაჟარი, შაშხანა, ვით ზეცით მეხის გვარია,
განვჰფანტოთ მტერნი ჩვეულად, ვასვათ სასმელი მწარია.

3
განიფრთხე ძილი, ზე აღსდეგ, შთაიცვ წვრილთვალა რკინისა,
აღიღე ხელთა მაჟარი, მტერთა განმბნევი ტვინისა,
წინ მივალთ შენნი მეჭვრენი, ვითა მეგონნი ლხინისა,
შევჰსვამთ სისხლსაცა მტერთასა, უტკბეს კახეთის ღვინისა.

4
მტერს წინ წარვიქცევთ დიაცებრ, უკან იხედდენ ვეღარა,
ყოვლთვის ყოფილა ეს ესრეთ, ვინ შენზედ დაიკვეხა რა?
წარუღებთ სრულად საუნჯეთ, მთად ვჰგზავნით, დიაცთ ეხარა,
არ განიღვიძებ ბატონო, მოყმეთა რამცა გვეხარა!

5
აღვიღოთ, ძმანო, ფარ-ხმალი, ვასმინოთ ჩაჩქანთ ჩხერანი,
დავსხდეთ, დავიწყოთ ღრეობა, უყვარდის ჩვენნი მღერანი,
ცხენი მზად უდგას გმირთ-გმირსა, კაზმული ტურფად მერანი,
არ განიღვიძებს, მოსრულ არს ბედისა ჩვენის წერანი.

6
მეფე ერეკლე ჰსცოცხლობდინ აწცა და უკუნისამდე,
მტერთა თავმტეხი მეხისა, მოყმეთა მცველი აქამდე,
აწ სძინავს ბრძოლით მაშვრალსა და განიღვიძებს დილამდე,
თუ სადმე წარვალს, წარგვიყვანს, არღა გაგვიშვებს შინამდე.

7
გათენდა დილა, ბატონო, დრო არის მტერთა დასხმისა,
აღკაზმა ცხენთა და ჯორთა და მათი აღვირ ასხმისა,
კვეთა თავ-მკლავთა მტერთასა და სისხლის ველად დასხმისა,
უბრძანე ბუკთა ტკრციალი, ბანაკით ჯართა განსხმისა.

8
მზეცა აღმოხდა ქვეყანად, მაგრა ჩვენთვის კი ბნელია,
თუ შენ არ გნახავთ კაზმულსა, ჩვენი შინ წარსლვა ძნელია,
არ ჩვენ ვჰსცრემლეობთ მარტონი, ჰსტირს შენთვის მთა და ველია,
დავლეწნეთ, ძმანო, ფარ-ხმალნი რადღა გვეყრების ხელია.

9
ვიგლიჯნეთ თმა და ულვაშნი, თავშიგან ვიცეთ ლოდებით,
მიჰრულებია ნეტარსა, წარსულ არს ღვთისა წოდებით,
შევბღავლოთ ცრემლთა ფრქვევითა, თუმცა ისმინოს გოდებით,
აწ წარხდა ჩვენი ცხოვრება, გულითაც დავიკოდებით.

10
რაღადმე გვკიდავ ფარ-ხმალნი, უმისოდ ცუდი ბარგია,
დამიწდნენ თოფნი და შუბნი, მიწათ შეჰსჭამნეს კარგია,
იგი არა გვყავს საჭვრეტლად, სხვა ვიღა ვსძებნეთ ვარგია?
ჰოი, წარხდი ჩვენო ნუგეშო, დიდებავ დაგვეკარგია.

11
წარვიდეთ პირთა ხოკითა, სახლთა მიუთხრათ გლოვანი,
ვაგლოვნეთ მთანი და კლდენი, დავობლდით ჩაღმა-წოვანი,
ჩვენთანა ფშავნი-ხევსურნი, ყრმანი, ჭაბუკნი, მხცოვანნი,
ნუ შეგვშრინ ცრემლნი თვალთაგან და გულთა მისი ხსოვანი.

12
დაშთნენ მას ძენი, ძის ძენი, მათსა ვიტყოდეთ ქებასა,
გმირნი მამაცად აღზრდილნი, ჰყოფენ კეთილსა ძმობასა,
მტერთა მისცემენ პასუხსა, მოყმეთა თანხმაობასა,
აწღა გამოვჰსცნათ, მოძმენო, ვინმცა იქმს ერეკლობასა.


მოამზადა, შესავალი და ერთგვარი წანამძღვრების სახით
ამონარიდები ისტორიული თხზულებებიდან დაურთო

                                ირაკლი ხართიშვილმა

Saturday, December 16, 2017

ლიტერატურული პორტრეტი – ვახტანგ გოგიჩაიშვილი

დღევანდელ დღეს, ცნობადი სახეების გარდა, საზოგადოება ძნელად არჩევს იმ ადამიანებს, ვინც გავლილ გზაზე შთამბეჭდავ ნაკვალევს ტოვებს. თუმცა გარკვეულმა პროფესიულმა ჯგუფებმა იციან მათ შესახებ. გადამფასებლებიც გამოსაჩენია, რადგან, სწორედ იმ ყბადაღებული სახელების გარდა, არიან სპეტაკი და წრფელი, მაღალი იდეალებით შთაგონებული შემოქმედნი, რომლებიც ნამდვილად პოეზიის ანკარა წყაროს დაწაფებულან და მათთვის ბუნებრივია ქვეყნის ტკივილთან და ლხინთან შეზიარება. 

ამჯერად ამ შესავალს ვახტანგ გოგიჩაიშვილის პოეზია და პროზაული ნაწერები მათქმევინებს. იგი უთუოდ გამოირჩევა მოვლენათა პათეტიური გადმოცემის უნარით, მიმდინარე დროს თავის წილ სათქმელს რომ გამოსტაცებს და ფაქიზი, ნატიფი ემოციით გვაწვდის. მისი ლექსების რიტმში ხან ქარიშხალი გრგვინავს, ხან გარდასული ადამიანების სახეები იკვეთება თავისებური ხელწერით. მისი ბუნებიდან გამომდინარეობს ფხიზელი თვალი, რომელიც საზოგადოებრივ ცხოვრებაში თითქმის არანაირ შემთხვევას არ ტოვებს შეუმჩნეველად. მისთვის ჩვეულია აღქმა და სიტყვად თქმა, რაც უფრო მეტად შეიგრძნობა მისი დეკლამაციური ნიჭის წყალობით. მან გაიარა, როგორც ჩვენმა ქვეყანამ, უმძიმესი გზა; კომუნისტური რეჟიმის ნგრევისა და მის ნაცვლად ე. წ. „თავისუფალი“ აზროვნების გზა. ჩვენთვის, ქართველებისთვის, თავისუფალი აზროვნება პირდაპირ უფალთან მიმართებას ნიშნავს ისტორიულად და პრეისტორიულად. უძველესი იბერიელ-კავკასიელი ხალხი, დიახაც, დღესაც შემოქმედი ადამიანების წყალობით ცოცხლობს. მათ ნააზრევში ჩანს ერის კულტურა და მისი ფასეულობანი.

ვახტანგ გოგიჩაიშვილის პოეზიისათვის უცხოა შერყვნილი, ყალბთვლებიანი სამკაულები, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ იგი მსოფლიო, სხვა კულტურებს არ იღებდეს, პირიქით, მათი მცოდნე და დამფასებელია, როგორც ყოველი ინტელექტუალური მოაზროვნე. მას უყვარს კლასიკური მუსიკა და შესანიშნავი შემსრულებელიც გახლავთ. იგი ფლობს გერმანულ ენას და ორიგინალში კითხულობს გერმანულ ლიტერატურას, რასაც ბავშვობიდანვე აზიარეს მისმა მშობლებმა.

მისი პოეზია ჩვენი ქვეყნის სუნთქვაა მის ბაგეთაგან წარმოთქმული და ეს უკანასკნელი შეფასება, ცხადია, სხვა შემოქმედ ადამიანებზეც ვრცელდება. ამიტომ დიდი საქმეა ბუნებრივ, ნიჭიერ ხელოვანთა გამორჩევა. მეც ჩემი ხედვა გადმოვეცი მასზე და მის შემოქმედებაზე.

მისი პოეზია ნედლ რტოსა ჰგავს მუდამ მოყვავილესა და ნაყოფიერს. ეს რტო ჩვენს მიწა-წყალზე მზარდი ხის შტოა.

* * *

მისთვის დამახასიათებელია ცხოვრების სურათების აღწერა, ადამიანის სულის მოძრაობის ურთულეს მომენტებზე ყურადღების გამახვილება, გარდასულ ახლობელთა და საზოგადო მოღვაწეთა დაფასების უნარი და ეს ყველაფერი მისთვის ჩვეული რითმებით გამჭვირვალე ლექსებად ეწყობა.

მრავალი სიხარული ვუსურვოთ მას.

                                                მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილი 



ნიმუშები ვახტანგ გოგიჩაიშვილის პოეზიიდან 


რუსთველის გამზირზე 

მე საზეიმოდ გადავშლი წარსულს,
როს დავინახავ ნაცნობ ფილაქანს,
ისევ მოვძებნი მშვენიერ ასულს
და აღარ მივცემ არსად გასაქანს.

მე კვლავ დავივლი შენს ამაყ სივრცეს,
სადაც თვალები ეტრფიან ფერებს,
ეს სილამაზე ათასებს მისცეს
და ათასებმა ეს შეიფერეს.

მე გადავლახავ ატალღულ გამზირს,
გულს გამიხსნიან წარბთა მშვილდები,
ისევ იფეთქებს ოცნება ნაზი
და ათრთოლებას ვერ ავცილდები.

მე მიხარია, ჩვილი ყრმა ჩრდილში
მოსიყვარულედ როცა ტიტინებს
და ყვავილოვან შტოთა ღიმილში
მივულაციცებ ტურფა ბილილებს.

საუკუნეთა სუნთქვას ჩვეული
ჩუმად იღვიძებს ოპერის ბაღი
და ყველასაგან გამორჩეული
სხივებს ირეკლავს ქაშვეთის თაღი.

ჭადრებს და ბუჩქებს ვეჩურჩულები
და რომც არ ვამცნო, მათაც იციან,
რომ შენს გამზირზე მარად ულევი
გრძნობით უვლიათ ლადოს, ტიციანს.

და როს გავხედავ წვით მამადავითს,
სულს ჩაეღვრება კვლავ ალიონი, –
აქ აყოვნებდა არეულ ნაბიჯს
ღამენათევი გალაკტიონი. 

ნუ მომაგონებ წარსულის ნაღველს,
ნუ გამახსენებ ტანჯვა-წამებას,
მე ვადღეგრძელებ ყველა იმ ქართველს,
ვინც დაიმკვიდრა აქ უკვდავება.

გული სიახლით დაიწყებს ძგერას,
როცა შევიგრძნობ ნაცნობ ფილაქანს,
მე გამოვიჭერ შენს ბავშვურ მზერას
და აღარ მოგცემ არსად გასაქანს!

                                                         1977 


მამაჩემი 

ის ახლაც მიდგას ყოველდღე მხარში,
ჩუმად მკარნახობს და ჩუმად მზვერავს
და უკურნებელ სევდასაც დაშლის
ეს გამჭრიახი, ნათელი მზერა.

ის ახლაც ხელში განუყრელ ტომით
კვლავ შემხვდება და სიმხნეს მანიჭებს
და დაქანცული დღიური შრომით
სადარბაზოსკენ ითვლის ნაბიჯებს.

და თუ სიწმინდეს სიმუხთლე ფარავს,
რამ დაავიწყოს მებრძოლის წვლილი –
უხმოდ დატოვებს კრიალა დარბაზს
და ქარში ივლის თმააწეწილი;

მაშინ იფეთქებს კვლავ უთავბოლოდ
აზრი სიწმინდის და მხურვალების
და მოგონებად დარჩება მხოლოდ
გაოცებული, ცივი თვალები...

ის ახლაც მიდგას ყოველდღე მხარში,
ისევ მკარნახობს და ისევ მზვერავს
და იმ წარსულსაც, ვედრებით დაშლილს,
კვლავ დაუტოვებს შუქსავსე მზერას.

                                                                 1977 


ქაშვეთის ზარები 

ჰე, ქართველებო, ისმინეთ, რეკავენ ძველი ზარები!
ამ უწმინდესი ჰანგებით გაიღო სევდის კარები,
მოაწყდნენ ტაძარს ზღვასაებრ მამულიშვილნი სანდონი,
ამ გზაზე გამოატარეს დღეს კონსტანტინე ბატონი.
მზე იყო თვალებჩამქრალი, ზარებმა იწყეს გოდება,
ამ შეუწყვეტელ ფეხის ხმას ერწყმოდა მძლე მოწოდება,
წარსულით განახელებმა იმძლავრა ხალხის მორევმა
და ზეასწია სათუთად არსაკიძე და შორენა.
ოხრავდნენ წმინდა მამები, ოხრავდნენ მძიმედ, თავისთვის,
ეზმანებოდათ ლომგული, მეფეთა-მეფე დავითი,
კუბო მიჰქონდათ არწივებს, იჩრდილებოდა ცარგვალი...
ო, არასოდეს ნახულა დასაფლავება ამგვარი.
მიჰქონდათ კუბო სათუთად, ყველას ერჩოდა ძალ-ღონე,
იძურწებოდა დუშმანი, ზარების რეკვის გამგონე,
მიაცილებდა ბუმბერაზს ვარდების ზღვა მეწამული,
და შეძახილი: ქართველნო, საქმით გიყვარდეთ მამული!
საუკუნოვან გმირების მუდმივ ალაგთა მთოველი
შფოთავდა მცხეთა-ქალაქის ჭაღარა სვეტიცხოველი,
მუხლმოყრით იდგა ქაშვეთი, ზარების რეკვით დამწვარი
და რუსთაველის გამზირზე ელავდა წმინდა ლამპარი.
წარსულზე ჩემმა ზმანებამ ზეცაში შეკრა კამარა,
ფრთაგამოსხმულმა ჭაბუკმა წრფელი ცრემლები დაღვარა.
დიოდნენ ულევ ნაკადად მამულიშვილნი სანდონი,
ამ გზაზე გამოატარეს დღეს კონსტანტინე ბატონი...
ისევ რეკავდნენ ქაშვეთის მაღალხმიანი ზარები,
ზარები – დიად წარსულზე მარადჟამს მგლოვიარენი.

                                                                                       1978 


ვით დავივიწყო 

                            მიხეილ მესხს 

ვით დავივიწყო მქუხარე ტაში,
როცა მინდორზე პირველად გნახე,
გულს იტაცებდა შენს მიმოხვრაში
ვირტუოზობა და სიამაყე.

ცაგადასერილ მეტეორს ჰგავდი,
გვევლინებოდი მირაჟად იქნებ,
იმ თვალშეუვლებ ფინტთა ლაზათით
რომ მოცელავდი დამცველთა რიგებს.

დანავარდობდი ხუჭუჭა ბიჭი,
ქშინავდა მცველი თმააწეწილი,
ჰყვაოდა შენი ხალასი ნიჭი,
როგორც ველებზე მწვანე ჯეჯილი.

ასახელებდი სამშობლოს ყველგან, –
ათობით გრინთან და შაფრანეკთან,
მაგრამ ფანდების დაქსელვა ბედმა
ვაგლახ, ბოლომდე არ დაგანება.

გაცილებისას იარის მქონე
კვლავ ივსებოდი ჭაბუკურ ცეცხლით
და გუგუნებდა კვლავ სტადიონი:
მიხეილ მესხი, მიხეილ მესხი...

                                                         1978 


ღამით გალაკტიონთან 

მამადავითზე კამკამა ღამით
მწველმა ზრახვებმა დაიდეს ბინა,
ქროდნენ აჩრდილნი ნანატრ სიამით,
გულსაც ნუგეში კვლავ მოევლინა.

დიდხანს ვიყავი ჩაფიქრებული,
მესხურებოდა ციდან მირონი
და ჩურჩულებდა ვარსკვლავთ კრებული:
გალაკტიონი, გალაკტიონი.

ზეცით მოფენილ გასხივოსნებით
დაბინდულ მხარეს დაესხა რეტი,
უეცრად შეკრთა ამო ოცნებით
დამძიმებული მაღალი სვეტი.

შორით აღიძრა ბედით ნაფერი
ლურჯა ცხენების გამოქროლება,
როგორც ნიადაგ მიუსაფარი
შფოთვა, სიწრფელე, გამოგლოვება.

ნელა აღზევდა მიძინებული,
ქალწულებრივი, მხურვალე ლოცვა
და კაეშნიან პოეტის სული
თეთროვან გუმბათს გადაელოცა.

იმოსებოდა ამ სასოებით
მეფურ ლანდების ეს არემარე
და სიდიადით ნასაზრდოები
ვერცხლებს ჰფანტავდა მთაწმინდის მთვარე.

სულმა, ვედრებით ცაში აჭრილმა,
ჰპოვა ბილიკი გადანათელი...
ნაზად იწოდა მბორგავ აჩრდილთან
ერთადერთი გზის შორი სანთელი.

შემოიქარგა გზა უკვდავების
აფერადებულ სხივთა მძივებით
და შრიალებდნენ დემონის ფრთები
დაუფარავი შურისძიებით.

ოჰ, რა იხსნიდა ამ სითამამეს!
მდუმარე სვეტებს გაუკრთათ ძილი,
ახმიანებდა მოთენთილ ღამეს
მთიებს მინდობილ სულის ყივილი.

დიდხანს ვიდექი გულდაყურსული,
ტანს ეფრქვეოდა ციდან მირონი
და მომესმოდა ვარსკვლავთ ჩურჩული:
გალაკტიონი, გალაკტიონი...

                                                          1978 


1937 

მამულის თავზე ბრუნავდნენ წლები
სისხლის რუებით, კბილების ღრჭენით,
ერი, მრავალის მთმენი და მძლევი,
ბედს პასუხობდა თვის გადარჩენით.

მეოცეშიაც თუმცაღა ბევრი
წელი სეტყვავდა სიწრფელეს, მაისს,
ცაც შეიღება მეწამულ ფერით,
ოცდაჩვიდმეტო, შენ სხვა ხარ მაინც.

დღმდე არ ცხრება წარსულზე დარდი,
ვინ განგვიმარტოს შენზევე უკეთ,
ანაზდეულად რად ახანძარდი
და ყვავილები რად გადაბუგე;

რად დააღამე მგოსნური მზერა,
სივრცედგაშლილი ამაყი ხელი,
რად გააცივე ქართული კერა,
რად იყავ ყოვლის უარმყოფელი?!

რად მოაზღვავე ცრემლი ულევი?
/არგუნე თალხი შენ თვით ცხოვრებას/
ო, რად იყავი ლანგ-თემურების
და მაჰმად-ხანის განმეორება?!

რად დაგვიტოვე მარადი წყლული?
ვინ განგვიმარტოს შენზევე უკეთ...
ყრმა, შენს აკვანში დაბადებული,
ორმოცდაათი წლისაა უკვე.

მამულის თავზე ბრუნავდნენ წლები
სისხლის რუებით, კბილების ღრჭენით,
ერი, მრავალის მთმენი და მძლევი,
ბედს პასუხობდა თვის გადარჩენით.

მეოცეშიაც თუმცაღა ბევრი
წელი სეტყვავდა სიწრფელეს, მაისს,
ცაც შეიღება მეწამულ ფერით,
ოცდჩვიდმეტო, შენ სხვა ხარ მაინც.

                                                                  1987 


ფიქრები შორ პლანეტაზე, 
ანუ ტერენტი გრანელის ერთი ღამე 

შლეგი ოცნება სივრცეში მიქრის,
მინაზე ჟინჟღლავს წვიმა წყვეტილი
და ასანთლდები ღამეულ ფიქრით
და უძილობით ქანცგაწყვეტილი.
აღარ გშორდება ფიქრები ავი
და ამაოა ამ ცეცხლის ქრობა,
ვის განუცდია ნეტავ შენსავით
ეს სიმარტოვე და პატიმრობა!
წმინდა გარემოც შენებრ ნაზია,
ბებერ საყდართან ბუტბუტებს ქარი,
შენი თვალები ზეცით სავსეა
და გსურს გაქროლა მოუსვენარი.
შენ გეცოტავა, შენთვის დაბინდდა
ეს სინამდვილე ყოველდღიური
და აცრემლებულს უფრორე გინდა
გაფრთიანებდეს ჟინი ციური.
მოუწყენიათ სამრეკლოს ზარებს,
ჩათვლემილია ნისლში მთა-ველი,
ვინ მოგიშუშებს სულის იარებს?
არსაიდან ჩანს მწე და მფარველი;
და მიილევა ეს ღამეც ასე,
გულში გრძნეული ჰანგი იღვრება,
შენ ჟრჟოლვით ფიქრობ შორ პლანეტაზე
„და სიკვდილს უდრის ეს დაფიქრება“.
ფიქრობ, ეს ფიქრი ცხოვრებას იცავს,
მას მიაქანებს ხომალდი მალი
და ჭვრეტს ბურთივით დღეს დედამიწას
ადამის შვილი ფრთადაუმცხრალი.

                                                                      1987 


ენავ ქართულო 

ეს მერამდენედ შენით ჩაიცვა
რვალის ბეგთარი მთლად საქართველომ,
შენ ასწლეულთა სუნთქვამ დაგიცვა
ენავ ღვთიურო,
                          ენავ ნათელო.

შენთან შეხებით ბნელეთს მიეცეს
ყველა ორპირი, ყველა უმართლო,
შენი მზეობით ვძლევდეთ სიბეცეს,
თვით მონურ უღელს
                           ენავ გულქართლო.

ზოგჯერ გბილწავენ ძეგლზე, აბრებზე,
ზოგი ვაგლახად მეტსაც კადრულობს,
ისევ აგეშვას ცისკენ აფრები
ენავ ქართულო,
                            სულდგმავ ქართულო.

ათი წლის წინათ იყავ ზვარაკი...
ერის სიმტკიცე ისევ გეჭედოს
ილიას ენავ, ენავ აკაკის,
ჩვენო ხატებავ,
                              ჩვენო სვე-ბედო.

                                                              1988 


გამოთხოვება 

               ვუძღვნი მერაბ კოსტავას ხსოვნას 

ირყევა გოდოლი და თრთიან მინები,
დევგმირულ სხეულით მნათობებს მინებდი,
ვით გვეგრძნო, აგრერიგ მსწრაფლ მიიძინებდი,
მერაბ, უდრეკო სულო.

იბარებს მთაწმინდა ზეციურ ლოცვებით
შენს ცხელ გულს, აბაზმულს მერმისზე ოცნებით,
მიდიხარ გოლგოთურ გზის გასხივოსნებით,
მერაბ, ბედისგან კრულო.

გადმოსდით გვირგვინებს ფოშფოში ცრემლებად,
ვაზის ჯვრის ხატება კუბოს თავს ევლება,
ო, წმინდა მიწაშიც ვით მოგესვენება,
მერაბ, ერისა წყლულო.

გვჯეროდეს, ქარბუქით ხელახლა აავსებ
შენი ხმის ბუბუნში მღვიძარე ათასებს,
დღეს მთლად საქართველო წესისებრ გაფასებს,
მერაბ, ლეგენდად თქმულო.

                                                                     1989 


არ დაცხრა გული 

                       ვუძღვნი დედის დაბადების 70-ე წლისთავს 

ო, არ კმაროდა თითქოსდა ცრემლი
ანდა ღამეთა ფიქრებში თევა,
ამ შავი ბედით, ფრთადაუხრელით
მავანთა გესლმა დაიწყო ნთხევა.
გიორკეცებდნენ ნაღველს და ურვას,
/ვაი, ერთხელაც ვერ მოვუსწარი!/
როს ავისმქმნელად რეკავდა თურმე
სატელეფონო, მაცდური ზარი.
დედავ, ძვირფასო და საყვარელო!
უკვე არ ჩანდა არსაით შველა,
უნდა უღმერთო საფლავზე გევლო
და დღენიადაგ დნებოდი ნელა...
ერთ წყნარ საღამოს დამადექ თავზე
შენ, ამქვეყნიურ სიმუხთლის მცნობი,
უკანასკნელად, ეკლებით სავსემ
მომიალერსე დედური გრძნობით.
გაფრინდნენ წლები... არ დაცხრა გული,
ჭირს ძველებურად მარტოკა ყოფნა,
რამეთუ დროა კვლავ მოჟამული,
რამეთუ რბიან ჭინკები სოფლად.

                                                               1992 


ნანატრი სახე 

                 ნანა ესაკიას ხსოვნას 

პირისპირ დგომა, ლოდინის წუთი,
ანგელოზური ნაკვთები სახის,
გრძნობებით ყელში გაჩრილი ბურთი,
მკაცრი ტრიალი სვე-ბედის ჩარხის;
წინ – შენი სული, როგორც შუქურა,
უკან – ქვის კიბე, ნახევრად ბნელი,
როგორ მცოდნოდა! ეს იყო თურმე
ჩვენი შეხვედრა უკანასკნელი...
აღარ მეღირსა აღსავსეს წვითა
თქმა სამიჯნურო, თქმა გადამწყვეტი,
ისე დაგვშორდი, ამ ღვართქაფიდან
არ შეგხებია არც ერთი წვეთი.
დაღველფდა ვნება განვლილი წლებით,
ორთავ მივყევით საკუთარ შარას,
სანამდე მრავალჭირგანაძლები
გული ხელახლა არ შეგეყარა.
ეკრანზე გაჩნდა შავარშიანი
ნანატრი სახე, ნანატრი მზერა
და შემკობილმა ფაქიზი ჰანგით
ებანმა კვნესით კვლავ გაიჟღერა...
ხსენებას ცრემლი ისევ თან ახლავს,
ღამეულ ფიქრში თეთრდება თმები,
მზრუნველი დედა – სად წევხარ ახლა,
უბიწო მსხვერპლი ბოროტი ნების?!
პირისპირ დგომა, ლოდინის წუთი,
ანგელოზური ნაკვთები სახის,
გრძნობებით ყელში გაჩრილი ბურთი,
უღვთო ტრიალი სვე-ბედის ჩარხის...

                                                                   1993 


30 აგვისტო 

მთაზე დაკლაკნილ ბილიკით მავალს
მამაკაცთ გუნდის მოგესმის მღერა,
მამადავითის გიზიდავს ჰავა,
გულიც ჭაბუკურ ხალისით ღელავს.

მიეახლები დიდებულ აჩრდილს,
აქ შეკრებილებს გაარჩევ ნათლად,
მიჰყავხარ ჰანგებს, ზეცისკენ აჭრილს,
გადადნობილი ელვარე სანთლად.

ისევ აგავსებს ღვთიური შუქი
ილია მართლის საფლავთან მისვლით,
ოთხმოცდაათი წელია უკვე,
რაც დაიღვარა მოწამის სისხლი.

ოთხმოცდაათი წელია, რაც კი
აღარ კიაფობს ორბული მზერა...
ვაი, მამულო! დიდ შვილთა ფარცხვით
ვერრა გვასწავლოს ამა დღემ ჯერაც.

                                                                1997 


სტუმრობა 

                             გივი ტაბახმელაშვილს 

დღე მოგონებებს ტალღებად არწევს,
სხვა არის მაინც წარსულის განცდა,
შეხვედრა მძაფრი ზოდებად მაწევს
თმაშეთხელებულ, ძარღვიან კაცთან.

„დარეკვისათვის მადლობა დიდი,
მობრძანდით, გელით ბატონო გივი“,
წყვილს ხელებგაშლილს, მწყურვალ თვალს ვკიდებ,
ფოტოებს ადგას ტკბილ დროის სხივი. 

ჰა, გახდილია ქათიბი, ჩოხა,
ანთებდით ქარ-ცეცხლს სცენაზე ორნი,
ლაღ „ქისტაურსაც“ ვარდები მოჰყვა,
მოისმის სადღაც ტაშისხმა შორი.

გაიფანტება შავ წლების ბოლი,
დიდდება უფრო არდილი დედის,
ქუხს ალბერტ-ჰოლი... ეს მონაყოლი
მხურვალე ტანში შარბათად შედის.

ამ წუთებს ნეტა რა გადასწონის...
მორჩა სატანურ თვალების ზვრევაც,
მომელის ისევ მოკრებილ გონით
გულიდან დაძრულ სტრიქონთა წერა.

                                                                 2004 


სულმნათი 

          იაკობ გოგებაშვილის გარდაცვალების 
                        100 წლისთავის გამო 

მოვძებნე წიგნი ყდაგაცრეცილი,
გახუნებული, თხელი ფურცლებით,
როგორ ვაკადრო წარსულს წერტილი,
აჩქროლებულა გული უძღები.
შენით შევიცან ჩვენო სულმნათო
დიდი გმირების წმინდა სახელი,
გზა ნაღდ ქართველებს მათ გაუნათონ,
გზა – ბნელ ღამეთა ბევრჯერ მნახველი.
მამულის ტრფობით ვიყოთ დაჭრილი,
მათ სახელს ლოცვით გავიმეორებთ,
შორით ჩნდებიან მკრთალნი აჩრდილნი:
ცოტნე, იოთამ, ბერი თევდორე.
ლხენად უჩანდეთ ფრთალაღ არწივთა
ღვიძლი ერისთვის თავის გაწირვა,
საქართველოზე ფიქრში დაფერფვლაც
მათგან გადმოდის შემწე-მფარველად.
ხრმალსაც ირაკლის უჭკნობ დიდებით
აქვს არაერთი მხარე მოვლილი...
ეს „დედაენა“ – ალმოკიდებით
ყრმათა სულშია ღრმდ ჩაქსოვილი.
მწმენდს თხრობა მწუხრში, დილაარდიან,
ოხვრა, ვაება ახლად იწყება...
ბრძენო იაკობ! საქმეს მადლიანს
ნუმც მიეკაროს მტვრით დავიწყება.

                                            15 ივლისი 2012 წელი 


ფილმი 

               ვუძღვნი მიხეილ გოგიჩაიშვილის ხსოვნას 

ფრესკებს და ტაძრებს, ძველ საგალობლებს
თქვენს ლამაზ ფილმში მოაფენთ უხვად,
ადიდებთ მისით ქვეყანას მშობელს,
გულს ის წარსულში მძლედ შემოუძღვა.
ზოგთა სახეზე ალმური ჩნდება,
მნახველთა შორის მოისმის ღრენა,
კადრებში სცნობენ ღვთის მობრუნებას,
უნდათ აკრძალვა... დუმდება ენა.
თვალებსაც ლიბრი ვით გადაეკრას,
ჩარევა უწევს კულტურის თავკაცს*,
ექვსიოდ კაცი კვლავ უმზერს ეკრანს,
გაიმართება მსჯელობა აქაც.
ბატონო ვახტანგ, ბატონო ოთარ**
ფილმს ორივენი შედევრდ ნათლავთ,
თავკაციც განა სხვათაებრ სცოდავს,
სიტყვები მისი მოისმის მართლად:
„ო, თუკი ვუვლით ჯვარს, სვეტიცხოველს,
საგალობლებსაც სჭირდება დაცვა“...
არ უშინდება ნათელ აზრს ყოველს,
თუნდ „ძლიერებმა“ ჯვარზედაც აცვან.
„გვმართებს უთუოდ მონახვა ფორმის,
დანარჩენს ვიღებ საკუთარ თვზე“,
საქმის ბოლომდე მიყვანის მნდომი
არის ეროვნულ ღირსებით სავსე.
ეს თქვენი ხსნაა, სოსო და ანზორ***,
ნიჭიერება ვით დაიჩრდილოს,
ვარდები სუსხმა როდი დააზროს,
ქმნილება თქვენი ბევრს ელის ჯილდოს.
ორმოცზე მეტი წელია უკვე,
რაც იგი ათბობს სულიერ ყოფას,
ძველებურ ხიბლით კვლავ აჩუქურთმებს
აღდგომა დღესა და გიორგობას.

                                                  24-26 მაისი 2013 წელი 

* ცეკას მდივანი მიხეილ გოგიჩაიშვილი
** აკადემიკოსი ვახტანგ ბერიძე, კომპოზიტორი ოთარ თაქთაქიშვილი
*** ფილმ „ძველი ქართული საგალობლების“ (1970 წ.) ავტორები: სოსო ჩხაიძე, ანზორ ერქომაიშვილი


გამკობ სტროფებით 

                                                     თაკოს 

ქუჩიდან გჭვრეტდი, ეკრანთან მყოფი
სერავდი სივრცეს ელვარე ღიმით,
ვით ვიფიქრებდი, სილაღის ხმობით
თუ იხუვლებდა მდუმარე სიმი.

დღეს ახლოს გნახე, ფერებით სავსე,
ო, ამ დანახვით გაშტერდა თვალი,
გამოჩენილი ჩემს ვიწრო გზაზე
ხარ ცისიერი, ხარ დედოფალი.

ჟამმა ვერ შეძლო მეობის მართვა,
სტროფებით გამკობ შენ – ჩრდილუკარებს,
გონამღვრეული ხელახლა მზად ვარ,
მძაფრ მიჯნურობის მივენდო ქარებს.

მინდება შენს წინ დავემხო ფერხთით,
შემოგღაღადო უტურფეს ასულს...
ხიწვებშემოცლილ ამ გულის ფეთქვით
მყის უკუვაგდებ სევდიან წარსულს.

ფესვებმაგარი, ამაყი მოდგმა
კვლავ მიწილადებს სიმტკიცეს რვალის,
ჩვენს დაწყვილებით, ვუწყ, შევძლებ რომ ვთქვა:
გადახდილია მთავარი ვალი.

                                                                        2014 

Wednesday, December 6, 2017

Бог дзюдо (Мифуне Кудзо) 10 дан.

Монгольский спецназ

მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის ახალი წიგნები

(გაზეთ „ლიტერატურული საქართველოს“ ამა წლის 24 ნოემბრის ნომერში გამოქვეყნდა თანამედროვე ქართველი მწერლის ქ-ნ ლალი ბრეგვაძე-კახიანის წერილი „მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის ახალი წიგნები“, რომელსაც ქვემოთ ჩვენი ბლოგის მკითხველს ვთავაზობთ)

ჩვენმა საზოგადოებამ ამ ცოტა ხნის წინ მიიღო გერმანული ლიტერატურიდან ორი უმნიშვნელოვანესი წიგნის პირველი ქართული თარგმანი: ჰერმან ჰესეს რომანი „რიოში მარგალიტებით თამაში“ („ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა“) და ფრიდრიჰ ჰიოლდერლინის პოემა „ემპედოკლე“ (გამომცემლობა Carpe diem). თარგმანი ეკუთვნის მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილს. პირველი წიგნი მხატვრულად გიორგი მაღრაძემ გააფორმა, ხოლო მეორე – მირიან ყენიამ.


გასული საუკუნის გამოჩენილი გერმანელი მწერლის, ჰერმან ჰესეს უმთავრესი და ურთულესი რომანის „რიოში მარგალიტებით თამაში“, „რომანთა რომანს“ რომ უწოდებენ თვით გერმანელები, ქართულ ენაზე თარგმნა და გამოცემა ადვილი საქმე არ არის. იგი დიდი პასუხისმგებლობითაა შესრულებული. წიგნის კითხვისას იგრძნობა მწერალის რთული სამყარო და ის ხიბლი, რითაც მოცულია ეს ნაწარმოები. ნიშანდობლივია ტექსტის ღრმა წვდომა, რაც გერმანული ენის სრულყოფილ ცოდნას მოითხოვს. მარიამ ქსოვრელი ოსტატურად ახერხებს ნაწარმოების ქართულ ენაზე ბუნებრივად გადმოტანას. მთარგმნელი გაურბის ზედმეტსიტყვაობას, გაუბრალოებასა და ხელოვნურობას. ინტელექტუალური მკითხველი ამ წიგნის გაცნობისას ბევრი საინტერესო საკითხის წინაშე დგება.

გამოჩენილი გერმანელი პოეტის, ფრიდრიჰ ჰიოლდერლინის ტრაგედიას „ემპედოკლე“ წინ უძღვის შესავალი წერილი, რომელიც ამოღებულია ჰიოლდერლინის ნაწარმოებთა მთარგმნელისა და მკვლევარის, ქალბატონ ნაირა გელაშვილის წიგნიდან „ფრიდრიჰ ჰიოლდერლინი; ცხოვრება და შემოქმედება“, ასევე მას თან ახლავს ორიგინალი (გერმანული) ტექსტი, და დასასრულს თავად მთარგმნელის მიერ მოძიებული და მომზადებული კომენტარები ძველი ბერძნული ისტორიიდან და მითოლოგიიდან. ყოველივე ამას დართული აქვს გამომცემლის ანოტაცია, რომელსაც ქვემოთ გთავაზობთ: 


„კლასიციზმისა და რომანტიზმის ზღვარზე მყოფი დიდი გერმანელი პოეტის, ფრიდრიჰ ჰიოლდერლინის, ტრაგედია „ემპედოკლე“ (1800 წ.) ეძღვნება ძველ ბერძენ მოაზროვნესა და სახელმწიფო მოღვაწეს, პოეტსა და მკურნალს, ემპედოკლეს (483-423 წწ. ჩვენს წელთაღრიცხვამდე), რომელიც ლეგენდის მიხედვით გავარვარებულ ეტნაში ვარდება და ამით ის ერწყმის ბუნებას, კვლავ უბრუნდება ბუნების წიაღს, კვლავ აღადგენს ადამიანისა და ბუნების ერთიანობას.

თუმცა ჰიოლდერლინი ძველი საბერძნეთის მონატრებას შეუპყრია და ანტიკურ ფორმებს ირჩევს, მაგრამ ლირიკული დრამა პოეტის თანადროულია. ნაწარმოები აგებულია პირად განცდებზე და რომანტიკული ფილოსოფიის საფუძვლების თანაზიარია. პოემის შინაარსი სოციალურ-ზნეობრივი კონფლიქტის ფონზე ვითარდება და იხატება სიძულვილისა და სიყვარულის ურთიერთდაპირისპირება“.

თარგმანი შესრულებულია პოემისათვის დამახასიათებელი პოეტური და ამაღლებული განწყობით, შესანიშნავი ქართული ენით, რასაც ინტერესით ეცნობა მკითხველი.

ლალი ბრეგვაძე-კახიანი

P. S. ასევე გვინდა ვაცნობოთ მკითხველს, რომ მომავალ კვირა დღეს, 10 დეკემბერს, 15 საათზე საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის (ყოფილი საჯარო ბიბლიოთეკა) საგამოფენო დარბაზში შედგება მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის ზემოხსენებული წიგნებისა და ასევე მისი ლექსების ახალი კრებულის „ისევ შენამდე“ პრეზენტაცია. მსურველებს ვეპატიჟებით ამ შეკრებაზე. კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება.