Sunday, November 26, 2017

ქართლის მეფის თეიმურაზ მეორის პოეზიიდან



(ნაწილი II) 

დღისა და ღამის გაბაასება 

(ამონარიდები)

 ა ქ ა | გ ა ვ ა ზ ი ს ა | დ ა | შ ა ვ ა რ დ ნ ი ს | ნ ა დ ი რ ო ბ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

644
„ვთქვა წვრილად ნადირობანი წეროსი გავაზითაო,
ვერ ინადირებს სხვა კაცი, თუ არ ბატონი გზითაო,
ბევრი ხარჯი აქვს ქუდიან მფრინველსა შენახვითაო,
ბაზიერების უფროსი დამართავს თაბლებითაო.

645
როს დაიმართვის გავაზი, მზა იყოს მოტევაზედა,
წინა დღით გზავნონ კაცები, ბაზიერები ტბაზედა,
წავლენ, დაზვერენ წეროსა, სად მრავალი სხედს წყალზედა,
გავაზს მისცემენ იარაღს, მას ღამეს უსხდეს ხელზედა.

646
წერო დასხდების გაზაფხულ და კიდევ შემოდგომასო,
როს მოუნდებათ მოტევა, ცხენს დაუწყებენ კაზმასო,
წავლენ, წაასხმენ გავაზებს, ჰყვანდესთ მოტევის ნდომასო,
სადა სხდეს წერო ყავლითა, გარს უზმენ შემოდგომასო.

647
წეროსა, მსხდომსა ტბაზედა, გარს შემოავლონ ყავლია,
მეფემ შეისვას გავაზი ოსტატი კარგი, მალია,
სხვათ უსხდეთ სხვანი გავაზი, ავლენ ქედს, სად მაღალია,
ყავლისა კაცი ცხენს დასძრავს ქარსავით, ვით გრიგალია.

648
დააფრენენ წეროებსა, ყავლის კაცნი შეუტევენ.
გავაზებსა ქუდს დაჰხდიან, მაღლიდამე მოუტევენ,
ოსტატს გავაზს სხვა გავაზნი უყურებენ, თან მისდევენ,
მაიასა იკეთებენ, ფრინვენ, მაღლა აიწევენ.

649
ხალაჩიცა ძაღლნი თან ჰყვეს მეშველადა გავაზებსა,
ბრუნევდენცა გავაზები, სანამ ავა სიმაღლესა,
არ უშვებენ კიჟინითა ყავლა გარეთ წეროებსა,
რა მოექცა ზევიდამე, გავაზები მიჰყოფს ნებსა.

650
დაუწყებს ცემას გავაზი წეროსა ჩამოსაგდებლად,
თავსა გავაზსა მას სხვანი გავაზნი ჰყვანდეს მშველებლად,
შემოჰკვრენ, ჩამოაგდებენ, წერო არს მიწას მგდებელად,
თავს წააწვება ხალაჩი ძაღლი არასაშვებელად.

651
მას დღეს ოსტატი გავაზი ორს-სამსა მოჰკლავს ზევითა,
მკვდარს ჩამოაგდებს მიწაზე, თვით არ ჩამოჰყვეს ქვევითა,
სხვანი ჩამოჰყვნენ მკვდარს წეროს უოსტატობის ქცევითა,
თვით ჩამოჰყვება ბოლოსა, რა მოჰკლავს ხელის ცემითა.

652
ვინც რომ გავაზს ყავლის კაცი იმ დღეს უწინ უშველისო,
მას დღეს მეფე იმ კაცისა ჩამცმელია ხალათისო,
ბაზიერთა გავაზები ზედ წეროზედ დააძღისო,
გითხარ კარგი ნადირობა, აწ ვთქვა სხვაცა შავარდნისო.

653
როგორც რომ არის, მე გეტყვი, შავარდნის მოტევება-და:
ან იჯდეს წერო მინდორსა, ან არწივი მძორს ჯდება-და,
შავარდენს ებას ქუდს ძუა, კაცს პირში ეჭირება-და,
ცხენფიცხად უნდა, სადაც ზის, მფრინველსა შეტევება-და.

654
მას შეუტევს ცხენმალეთა, ქუდსა წაჰხდის შავარდენსო,
მოუტევს და ერთს მუქარას მისკენ სწრაფით გაირბენსო,
მიეწევა, შიგ შეესმის, დაიჭერს და არ აფრენსო,
ჩამოიღებს მიწაზედა, ზედ ხალაჩ ძაღლს წააწვენსო.

655
დაანებებს ხალაჩს ძაღლსა, თვითონ თავსა დასტრიალებს,
თავსა დაჰკრავს კობალს კაცი, მფრინველს მოჰკლავს, არ იბრალებს,
გამოართმევს ძაღლსა პირში, შავარდენსა ზედ გააძღებს.
ვთქვა, ბარისა მოტევანი ყვავსა როგორ ათამაშებს.

656
თამაშისთვის მოუტივოს კაცმან ყვავსა ორი ბარი,
წაიყვანონ მაღლა ცემით, უჩვენონ ყვავს მთა და ბარი,
ხან მიწაზედ ჩამოაგდონ საწყალი და პატიმარი,
ამდენი სცენ ხელი, ადგილს დაანარცხონ, იდვას მკვდრი.

657
გამართონ ტორუაზედა ქუდითა მარჯანიაო,
როს მიუტევენ, დიაღ, აქვს მას კაი თამაშიაო,
წაიყვანს მაღლა ტორუას, ვით წეროს გავაზიაო,
სცემს, ჩამოაგდებს მარჯანი, ტორუას დამჭერიაო.

658
სულა ვთქვი ნადირობანი შავთვალის ფრინველისაგან,
სონღული მისთვის არა ვთქვი, იმიტომ დავდეგ თქმისაგან:
თუ არა დიდი ხელმწიფე, არ შეინახვის სხვისაგან,
როს მიუტევენ, ონარი უფრო აქვს გავაზისაგან“.

ა ქ ა | ქ ო რ ი ს ა | დ ა | მ ი მ ი ნ ო ს | ნ ა დ ი რ ო ბ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

659
„აწ გეტყვი ნადირობასა, დევნებას ქორებისასა,
თუ ზაფხულია, დასდიან ქულებსა წითელისასა,
დამართვენ ახალს ქორებსა, დამჭერსა ლაპებისასა,
უტევენ ზაფხულ ჭორტიყსა და შემოდეგსა თვისასა.

660
ნაზამთრს მწყაზარსა წითელსა ქორს ზაფხულ ჩასმენ ძარშიო,
იკაპოეტებს, იქნების ბუმბულის გამოცვლაშიო,
გამოიყვანენ ქორებსა ნაკაპოეტსა სთველშიო,
ზოგს დაიჭერენ ბადითა, მწყაზარსა თუღუნს ველშიო.

661
შემოდეგსა ქორსა ბადეს აუმართვენ, იჭერებენ,
ერთმანერთში მოისყიდვენ, ბევრსა ფასსა გაიღებენ,
ბაზიერნი გამართვაში ხელსა აღარ აიღებენ,
ქორსა ფრთხილად აიყვანენ, ხელზე შემოიხუნებენ.

662
კაცისგან ნადირობასა ქორით ჯერ ვიტყვი იხვზედა:
როს გამოასხმენ კაპოეტს, ქორებს დამართვენ ტაბლზედა,
წავლენ, დაზვერენ იხვებსა, სად ჯოგი ისხდეს წყალზედა,
მეტაბლეს მიუყენებენ, თავს დახრის პირებაზედა.

663
ქორი უყურებს ბაზიერს, იხვს მიეპაროს ჩოჩვითო,
რა დაახლოვდეს, მოხედავს, ქორი ვის ხელთ ჰყავს ჯდომითო,
დაუგდებს დაბლა, ქორიცა ტაბლას მიატანს ნდომითო,
რა მივა, უკრავს იხვებსა კაცი მეტაბლე დრაშითო.

664
იხვისა ჯოგი დაფრინდეს, კაცი როს ტაბლის მკვრელია,
ქორიც უმატებს ონარსა, ძალიან გამფრენელია,
მიატანს წინა მამალსა იხვსა, ამოჰკრას ხელია,
ჩამოიღებდეს მიწაზედ, მეტაბლე ქორის მშველია. 

665
მებატონე ქორებს ტაბლზე ოთხს-ხუთს ერთად მოუყენებს,
თამაშა აქვს, დიაღ, კარგი, ის გამოსცდის, დიაღ ქორებს,
ნახვენ, უკვრენ, რომელიც სჯობს, მიდგეს, აღარ დაიყოვნებს,
სხვასა ქორებს უკან დაჰყრის, ყველას ონარს მოაწონებს.

666
მცდელი ქორი მას დღე ტაბლზე გამოიჩენს ონარებსა,
სხვას არა სდევს, წინ მამალსა იხვსა ხელსა ამოსდებსა,
წინას იხვსა ჩამოიღებს, უკან ჯოგსა დაიგდებსა,
სხვა ქორები უკანასა დაჭერასა იკადრებსა.

667
გამართვენ ქორსა კიდევა იხვზედა ყაზახურადო,
იხვსა უჩვენებს შორიდამ ქორს კაცი მას დასტურადო,
რა ნახავს, მიწას დაუგდებს, გარდაიქცევა ტურადო,
მიპარვით ქორი იხვს თავზედ წააწევს მიპარულადო.

668
კიდევ იხვსა ბაზიერი ქორს მოუტევს ხელდახელა,
სად დაიჭერს, ზედ გააძღებს, იმით ქორი გაახელა.
იხვის ნადირობას მოვრჩი, ახლა ხოხობს ვიახელა,
ხოხბის დევნა ბაზიერსა იამების, არ იძნელა.

669
წავლენ ადრე სახოხბეთა, ქორს წაასხმენ მეძებრითა,
დაუწყებენ ძევნას ძაღლნი, ქორსა ხედვენ წრიპინითა,
რა გაფრინდეს, მიუტევენ ქორსა კაცნი კაის ცდითა,
მალ უშველონ ნაბულზედა ძაღლებისა ძახილითა.

670
იქნების ქორი პირველვე მოტევას შეეჭიდოსა,
თუ იქ ვერ მისწვდა, ისი სჯობს, კამარას დაიჭიროსა,
ან კამარაში, ან მხარის წაყრის დროს ჩამოიღოსა,
თუ ეს ქნა ქორმან მამალზედ, კარგი ონარი იყოსა.

671
ეს ვერა ქნა, ქორი ხოხობს თან მოჰყვების, ანაბულებს,
მალედ კაცნი უშველიან, ნაბულს აღარ შეუსვენებს,
ნახვენ ეჟვნის ჟღარუნზედა – ზედ თავს აზის, უწრიპინებს,
მეძებრებით გაუფრენენ, ქორი ხოხობს იძაბუნებს.

672
ქორი ხოხობს ნაბულზედა ოსტატურად მოექცევა,
თავზე აზის, ვერას საქმით გაეპარვის, გაექცევა,
გაუგოგდეს, გარდუჯდების, ხის კინწერზე ზედ ექცევა,
რა ნაბული გაუფრინდეს, გარდუვარდეს, მიეწევა.

673
ნაბულს ხოხობს გაფრენილსა ქორი ფიცხად ზედ მიდგების,
თუ ზევით ვერ დაიჭირა, ისევ ლიხში ჩაეგდების,
ან მეძებარი დაიჭერს, ან თუ ძაღლებს მოურჩების,
დაიღალოს, ვერ გაფრინდეს, ქორს ხეზედა შეუჯდების.

674
ხეს შეჯდება რა ხოხობი, ზოგი ქორი ეძგერება,
თუ ოსტატი ქორი არის, ხეზედ აღარ ეტანება,
ერთს ხესა სხდეს, არას ერჩის, ქვეშ ძაღლები ეყეფება,
ბაზიერი ჩამოუგდებს ხოხობს, ქორი მოუხდება.

675
ოთხს-ხუთს მოუტევს, ერთს ქორსა კაცი არ დააღონებსო,
ბოლოს მამალსა ხოხობზე ზედ დააძღებენ ქორებსო,
ხოხბობა ბარში კარგია, კაკბობა – ღელებს, გორებსო,
უკეთ გაფრინდეს კაკაბზე, ქორი არ დაიყოვნებსო.

676
ქორით ვთქვი ნადირობანი, აწე ვთქვა მიმინოსა-და,
მწყერი და ღალღა როს მოვა გაზაფხულისა დროსა-და,
ზამთარში გამოკვებული მიმინო აისხასა-და,
გამართონ, კარგი შვება აქვს იმისა მოტევასა-და.

677
მიმინოს კარგად მოტევა ქორისგან უფრო ძნელია,
ვინც კაცი კარგად ადევნებს, შორით მწყრის წამწევნელია,
შორიდამ მოსწევს მიმინოს, მან გაიქნიოს ხელია,
ერთს მუქარაზედ დაიჭერს მწყერს სწრაფი გამფრენელია.

678
ადევნებენ მწყერს და ღალღას გაზაფხულზე ორსა თვესო,
რა დაცხების, მთაზე წავა, ბარზე ძვირადღა დადგესო,
ზოგსა დასმენ კაპოეტად, რაც მიმინო არ დასვესო,
ადევნებენ ლაპებს წვრილსა, სანამ მართლა დამსხვილდესო.

679
ზაფხულს მიმინოს ქულები კაცთ დაზარდონ ახალისი,
ბაზიერი გამმართველი მიმინოსა ახალისი,
პირველ ბავლად მწყერს გაუფრენს ხელით, მაზედ ახალ ისი,
სამს მიუტევს მას უკანა, ძაღლს უძახებს, ახალისი.

680
შემოდეგზედ ბევრი მოვა მწყერი, დია, გასუქდება,
მწყრისა მაშინ ნადირობა კაცსა, დიაღ, იამება,
ძვირად მორჩეს მიმინოსა, რაკი მწყერი დამძიმდება,
მას დროს მწყერი ჩანთაშია, დიაღ, ბევრი ჩაიდება.

681
ერთს კარგს ახალს მიმინოსა საქმე ვინმე გაუწიროს,
თუ ადევნოს საღამომდის, ასი უნდა დაიჭიროს,
ახალი სჯობს კაპოეტსა, რა მზემ სიცხე დაიპიროს,
სხვას ვერ ავნებს სიცხე ახალს, ნავარდი არ დაუხშიროს.

682
ახალი სჯობს მწყრისათვინა, მონავარდე არ იქნების,
თუ ნავარდს არ წაუვიდა, მწყერი ძვირად მოურჩების,
კაპოეტსა მიმინოსა სჭირს – სიცხის დროს დავარდების,
მაშინ ისიც ბევრს დაიჭერს, რა დღეები აგრილდების.

683
კაცი ესვრის კარგსა სეფქას, მუჭსა მარჯვედ აყოლებსა,
კარგს მიმინოს ერთი კარგი მესეფქეცა აჯობებსა,
ამდენს მოჰკლავს საღამომდის მწყერს, შინ ძლივსღა წაიღებსა,
გლეხმან კაცმან სხარტი იცის, იმწყერაებს, იხარებსა.

684
სხარტს ესვრის, თუცა დააცდენს, მწყერსა ჩაუგდებს ალალი,
დახეთქებულსა ბევრს მოჰკლავს, მისთვის შეიქნას ალალი,
ნანადირევი შინ ლხინზედ დაჯდეს, იმღეროს „ალალი“,
კაცმან დალიოს თვით ღვინო, წითელი ვითარცა ლალი“.

ა ქ ა | კ უ რ დ ღ ლ ი ს | ნ ა დ ი რ ო ბ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

685
„ერთი თამაშა ვერა სჯობს მინდორზე მწევრით კურდღლობას,
მაშინ იქნება დრო კარგი, როს თოვლი დადვას ზამთრობას,
ადრე ცხენს შესხდენ ვაჟკაცნი, რა ღამე იწყებს თენობას,
კურდღელსა ევლოს ღამითა, მის კვალს დაუწყებს ძებნობას.

686
კვალსა რა ნახვენ, გაჰკვლევენ, თავსა დაადგეს მდევარი,
წამოახტუნონ კურდღელი, ზედა მიუშვან მწევარი,
მიდგენ კიჟინით, აბრუნებს მას ძაღლი მალმომწევარი,
გაუსვამს პირსა, აიყვანს ის ოსტატურად მქცევარი.

687
ზოგს კურდღელს სჭირს: თავს წაადგენ – ვერ ადგების შიშობითა,
კაცსა ნახავს – გაინაბვის უფრო მისის რიდობითა,
იტყვიან თუ: „ქვა გდიაო“, არ ახსენონ კურდღლობითა,
ვისაცა აქვს, ისრით მოჰკლავს, ჩაუგდებენ ზნეობითა.

688
დიაღ ბევრსა დაიჭერენ დიდობასა თოვლისასა,
რამდენიც რომ დაახელონ, გზას ვერ ჰპოებს წასვლისასა,
კაცი ნახავს კარგს თამაშას, მოტევასა ძაღლისასა,
ეს დასრულდეს ნადირობა, აწ ვიტყოდე თევზისასა“.

ა ქ ა | თ ე ვ ზ ი ს | ნ ა დ ი რ ო ბ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

689
„სადაც თევზი ეგულვებათ, მას დასწურვენ დიდსა წყალსა,
ბოლოს შეჰკვრენ წყლისას, რომე არ გაუშვებს თევზს საწყალსა,
საცა ჰქონდეს მას მორევი, შიგ უგლიან ბევრს საგალსა,
აირევა რა საგალი, ფიცხლავ დასწვავს თევზსა თვალსა.

690
თვალებდამწვარი თევზები ნაპირს გამოვა წყლისა-და,
ბევრს მოჰკვლენ ნაპირს გამოსულს კაცი, მცემელი ხმლისა-და,
რაც დარჩეს მორევს, მსროლელი ბადესა გარდაშლისა-და,
იმით გამოჰკრეფს, მორევით რაც თევზი დარჩებისა-და.

691
კაცსა იამოს თვის ხელით სიკვდილი ორაგულისა,
როგორც სიკვდილი ისრითა, თოფით იამოს ხარისა,
ორაგულიცა ხარსავით კარგ ჩასაგდები არისა,
კარგი შვება აქვს თევზობას, ერთს სიხარულად კმარისა.

692
დაუწურავს წყალში თევზსა დაიჭერენ ბადეს მოსმით,
ისევ მის წყლით რომ მოხარშონ, გემოს მისცემს საამოს სმით,
წყლის პირს დაჯდეს, ლხინი ნახოს კაცმან ღვინის საამო სმით,
რა შვება აქვს დღისით კაცსა, გაეგონოს ყურს არ მოსმით!

693
დღისით გამორჩეს კაციცა მთასა, ტყესა თუ წყალსაო,
ღამევ, ხომ უგდე შენ ყური ამბავსა, ჩემსა თქმასაო,
მე რის გზით შემედარები? რას აქნევ ცუდს კვეხნასაო?
არ გმართებს, რომე ჩემთანა ამოიღებდე ხმასაო!“

ღამისაგან თქმა:

694
„დღეო, რით ამბობ სიტყვასა, რაზე ხარ ჩემზე მეტობით?
ნუ მოჰკვეხ, დია, ჩემზედა, ნუ ხარ თავისა ხედობით,
ნადირობაში მე წილსა არ მიდებ ძალის მქნელობით,
იქნების, დღისით ვერ მოკლას კაცმან ნადირი ბნელობით!

695
დიამც, ღამითა მფრინვლისა მოტევა არა მოხდესო,
სხვა ნადირობა სულ ყველა რად არ იქნების ღამესო?
ყვირილობაში ბევრს ხარსა მოჰკვლენ, რა იდგეს მთავრესო,
ხარი უმატებს მთვარეში ყვირილსა გასაკვირესო.

696
ღამით იქნების ამგვარი ნადირობანი ღორისა:
კვალს ნახვენ, ზამთარს უვლია, საცა ბილიკი არისა,
ბილიკს შეუკრავს მეთოფე, მოუვა, რაკი ნახისა,
ესვრის, თუ მოჰკლავს, უხარის კაცსა სიკვდილი ტახისა.

697
შემოდეგზედა საჩქვეფლად ტახი მივიდეს გუბზედა,
კვალს ნახვენ მონადირები, თქვან, თუ: „უვლია სულ ზედა“.
ღამით დაუსხდენ საყუჩში, ღორი მოუვა მზაზე-და,
ესვრის მეთოფე ტახს ახლოს, თოფსა ჰკრავს ბანებაზედა.

698
თევზი რომე სთქვი, ღამითა განა არ დაიჭირების?
ღამით გამოვა ნაპირსა – კარგ გვარად ინადირების,
სათხეველს ესვრის მეთევზე, ზედ თევზზედ გარდაიშლების,
გამოსწევს ბადეს სავსესა, წყლიდამე გამოიღების.

699
ორაგული რომ დაუწყებს შემოდეგზედა თხრასაო,
უწინვე ნახავს მეთევზე, ნათხარს შეამჩნევს წყალსაო,
რა დაღამდების, წავიდეს, ბარჯი ეჭიროს მზასაო,
მკვარსა აუნთებს, შიგ დახვდეს, – ორაგულს დასცემს ბარჯსაო.

700
ბევრს მოჰკლავს კაცი ორაგულს თხრაშიგან ბარჯით ღამითა,
რა გაათავებს თხრას თევზი, მერმე დაბრუნდეს დაღმითა;
კაცი დაიჭერს კიდევა მრავლისა ფაცრის ჩადგმითა,
ღამით იქნების ფაცრობაც, იჭერენ ერთს თვეს ამითა.

701
წყალი როდესაც აღიმღვრას გაზაფხულისა პირსაო,
მას დროსა კაცმან კონითა წყალი სულ გაუკრისაო,
თევზი წამოვა პირაღმა, მის დროს შიგ ჩაცვივისაო,
კონიც ხომ ღამით ისაქმებს? – მთქმელი ვარ მართალისაო!“ 

ა ქ ა | ო მ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

დღისაგან თქმა: 

702
„ბნელო, რას სჩმახავ სიტყვასა, რად ხარ ტყუილის მდომია?
შენ შემედარო ნათელსა – ვერ იტყვის კაცის ტომია!
აწ მოვყვე შებმას დღისითა, როგორ იქნების ომია,
გამოჩნდეს მაშინ მამაცი, გულსრული, ვითა ლომია.

703
დააწყონ რაზმი ოთხრიგად, წინ მეწინავე იდგესა,
სხვა დროშა მეორე ზურგად მეფეს მემარჯვნეთ უდგესა,
მარცხნივ მხარს მესამე დროშა მემარცხნეთ გაარიგესა,
მეფე მეოთხეს დროშითა სამს დროშას უკან ვლიდესა.

704
თვითოს რაზმსა უფროსადა სარდალი ჰყავს მარიგებლად,
ადრითგანვე მიცემული დროშაზედა ჯარი მხლებლად,
თავადი და გლეხი ბევრი დროშას ახლდეს შესაბმელად,
უნდა იყოს თვითო რაზმი თორმეტ ათას, არნაკლებლად.

705
რაზმს თვითოს წინ ჰყავს მეთოფე ქვეითი, ცხენიანია,
ქვეითს, ცხენიანს თავთავად ჰყავს მიჩენილი თავნია,
მეშუბარი დგას უკანა, შეკაზმული აქვსთ ტანია,
საომრად დამზადებული მოსაწონია ყმანია.

706
რა შეიქნას მტერი მტერზე ერთმანერთზე მიწეული,
ჯერ დასცლიან ზარბაზნებსა, ხმა აქვსთ ზეცას აწეული,
მერმე ესვრის ქვეითობა, ჩახმახი აქვსთ მოწეული,
მასთან დასცლის ცხენოსანიც მეთოფეცა გულად სრული.

707
ერთმანეთზე რა დასცლიან თოფს, შეუტევს მეშუბარი,
მეწინავეს სხვა დროშები ზურგს მოაბამს, ვით კლდე მყარი,
ვინცა ვარგა ვაჟიკაცი, წინ მივიდეს, არ დამდგარი,
„თორმეტს შუბზე გარდაწყვეტა“ – უთქვამსთ, დადებული არი.

708
გამარჯვებული შუბები თორმეტი გასტეხს მტერსაო,
რაკი გაიქცეს თვით მტერი, ვინ შეუნახავს ხელსაო?
შიგ გაერევა ვაჟკაცი, ვით ბარი გუნდში ტრედსაო,
მათ ჩამოყარონ მტერი და ბევრს გამოსჭრიდენ ყელსაო.

709
რა შეედრება კაცისთვის გამარჯვებულსა ომსა-და!
მას დღეს ვის მტერი მოუკლავს, მიართმევს ბატონს თავსა-და,
წყალობას უზამს ხელმწიფე, ჩააცმევს კარგს ხალათსა-და,
ზოგს მისცემს საჯილდაოთა მამულსა სახელოსა-და.

710
დამარცხებულს კაცს მოქნევა შუბის დიდ ჩაუვარდების,
კარგია, გამარჯვებული კაცი თუ დაიკოდების,
წინ იყოს ცოტად დაჭრილი, სახელი დაუვარდების,
დიდად მიიჩნევს ყველაყა, მტერსაცა შეუყვარდების.

711
ხელმწიფე ადგეს გარშემო – ციხესა მართებს შიშობა,
ყუმბარის სროლა, ზარბაზნის და ნაღმის მიცემულობა, –
ეს ყველა იქნას დღისითა მას ზედა იერიშობა,
აიღონ ციხე, მათ დარჩეს იმისი გაწყობილობა.

712
დღისით იქნების მტრის სახლში ცხენითა თარეშობანი,
ბევრის სოფლისა დარბევა, ჯარისგან ნაშოვრობანი,
გამარჯვებულთა ვაჟკაცთა შეექნასთ ნადიმობანი,
აწ ამას რა სჯობს, შენ მითხარ, თუცა გწადს კიდევ მბობანი?!“

ღამისაგან თქმა: 

713
„ღამით არ მოვა კარგიო, შენ ამბობ, თუ არ დღისაგან,
მეც გეტყვი ამის პასუხსა, ჯერ არ დავმდგარვარ თქმისაგან,
მტერსა ეშინის ღამითა ბნელობას თავს დასხმისაგან,
მძლავრს ჯარსა ამ გზით მოშლიან, სხვას რით დააკლებს რისაგან?

714
დიდსა ჯარსა თუ პირდაპირ დღისით ვერვინ მოერევის,
ღამით თავსა დაესხმიან, კაცი ხმლით შიგ შეერევის,
შეუტყობრად დასხმა მტერსა ფეხს აუდგამს, აირევის,
ამ გზით გატყდეს მძლავრი ჯარი, დამარცხდების, გაიქცევის.

715
დღისით არ იქნას თარეში, თუ ღამით არ ივლისა-და,
ჯარმან იაროს ღამითა, ჩქარად გამვლელმან გზისა-და,
ინათებს, თარეშს გაუშვებს მომთხრელი სოფლებისა-და,
უღამოდ დღე რასთვის ვარგა, მარტო რად იქნებისა-და?“

ა ქ ა | მ ი ჯ ნ უ რ თ | ა მ ბ ა ვ ი | პ ი რ ვ ე ლ ი: | ტ ა რ ი ე ლ ი ს ა

ღამისაგან თქმა: 

716
„ახლა ვთქვა მიჯნურთ ამბავი, ვინც რომ ყოფილან ხელობით,
ჯერეთ ვახსენებ ტარიელს, ნესტან-დარეჯანს ძველობით,
ავთანდილს, თინათინსა და ერთმანეთისა მკვლელობით,
ამათ თვით აქებს რუსთველი სიტყვათა შეუშლელობით.

717
ტარიელ აქო რუსთველმან, ვით მის სიკეთეს შვენოდა,
მას ხელსა საყვარლისათვის ან ცრემლი როგორ სდენოდა,
ძილი ერჩია ღვიძილსა, რომ ღამე არ გასთენოდა,
ვინც მიჯნურია, მე მრჩევლობს, დღევ, შენგან ამით მლხენოდა.

718
ღამე იყვის, ოდეს ასმათ სიხარულსა ეტყვის ლაღი,
ასმათ ლხინსა უქადებდა, როს ჩაევლო შიგან ბაღი,
მაშინ ნახა საყვარელი, მოეშორა გულსა დაღი,
ხელს ეტყოდენ: „ნუღარა სწუხ, სიხარულის კარი აღი!“

719
„ვეფხისატყაოსანს“ შიგან როგორ სწერია, იცია,
ტარიელს, ნესტან-დარეჯანს ღამით დაედვათ ფიცია:
„არ მინდოდესო შენს მეტი!“ – პირი მათ ჰქონდა მტკიცია,
როს განსაცდელი მოუხდათ, დღე იყო – კარგა ვიცია.

720
როდეს შეიქნა ტარიელ, გლახ, სასიძოსა მკვლელადო,
ნესტან-დარეჯან მამიდამ ქაჯებსა მისცა ხელადო,
რა რომ შეიტყო ტარიელ, მისთვის გაიჭრა ველადო,
ვეფხისა ტყავი ირჩია ტანზედა ჩასაცმელადო.

721
ვერა არგო თავის თავსა მან დამწვარმან მიჯნურობით,
ხელი მინდორს დავიდოდა, დატიროდა გულწყლულობით,
როსტენ მეფე და ავთანდილ როდეს იყვნეს ნადირობით,
მაშინ ნახეს მოყმე იგი სურვილისგან ფერმკრთალობით.

722
რა ნახა მეფემ როსტევან ყმა იგი მინდორს ხელობით,
იგ შესაპყრობლად მოუნდა, სპა გაუძახა ქველობით,
რა შემოხედა, გაფიცხდა, სისხლი ადინა ველობით,
ვისცა გარდაჰკრის მათრახი, ლხინს შეუცვლიდის წყენობით.

723
მეფე განრისხნა მათზედა, თვით წავა დასაჭერადა,
ტარიელ შეჯდა შავზედა, იგ ნაქებია ცხენადა,
რა სცნა, თუ მეფე მოვაო, მათრახს ჰკრავს გასარბენადა,
წამს შინა გაუჩინარდა, გაჰხდენ კვალისა მზერადა.

724
მეფე გაჰკვირდა, ვერ ნახა ვერც კვალი განარბენია,
დანაღვლიანდა, ფიქრობდა, ვეღარა ენამჭევრია,
ფიცხლავ მოასხეს, გაგზავნეს საძებრად კაცნი ბრძენია,
დავედრა: „ფიცხლად მოვლეთო, სად მინდორი და ტევრია“.

725
მეფეს ჰყვა ერთი ასული, თინათინ სახელდებული,
მისი ციმციმი პირისა მზისაებრ გაბრწყინვებული,
ავთანდილ მისის სურვილით დამწკნარი, ფერმიღებული,
ჰკრძალევდა, ჯერეთ არ ჰქონდა მას ჭირი განცხადებული.

726
ქალსა რა ესმა მამისა ეგეთნი მწუხარებანი,
დაჭმუნდა, მასცა შეექნა გულსა სევდა და ვებანი,
იტყოდა: „ამის უცნობმა თავსა არ მივცე შვებანი,
ვინც მიცნას მისი ამბავი, არ შერჩეს ცუდი რებანი!“

727
მარტო ჯდა საწოლს ავთანდილ, შექცევით ჩანგის მკვრელია,
მონა მოვიდა – „გიხმობსო მნათობთა დამჩაგვრელია“.
რა ესმა, სწრაფად წავიდა მისთვის ადრითგან ხელია,
ყმასა მას მზისა ნახვამა ცეცხლი დაუვსო ცხელია.

728
ქალმან უბრძანა ავთანდილს თავისი მჭმუნვარებანი,
გამოაცხადეს სურვილი, ერთმანერთისა ნებანი,
ფიცი აღუთქვა: „უშენოდ არ მომხდეს სხვისა თნებანი,
წადი და ძებნე იგი ყმა, თუ გწადდეს შენთვის შვებანი!“

729
ამ სიტყვითა ყმას ლახვარსა მოაშორებს საყვარელი:
„ძებნე, ოდეს მოყმე იგი თქვენ გენახათ ველთა მსვრელი,
მწადსო მისი მოპოვნება, არ მოიქცე ცუდათ მსვლელი“.
მაშინ მისცა მარგალიტი, იქნა მისი საწადელი.

730
ავთანდილ ჰკადრა: „ჰე, მზეო, რადგან გულს მოეც ლხინები,
მე ვსძებნო ფიცხლად იგი ყმა, თვალსა არ მივსცე ძილები“.
წავიდა, შეხვდა სამს კაცსა, სდით თვალთა ცრემლის მილები,
უფროსსა ძმასა მის ყმისგან თავს ჰქონდა დაკოდილები.

731
ჰკითხა: „ძმანო, ვინ შეგყრიათ სამესისხლოდ, ართუ ზავით?“
მათ უჩვენეს: „აწ მივაო!“ ავთანდილ სდევს წყნარსადავით,
ქვაბს რა მივა, წინა ქალი მოეგების მარტოთავით,
მიეახლის, ცხენს დააბამს, ხეზედ ავა მალვით, კრძალვით.

732
ნახა ყმა და საწყლად ქალი ერთმანერთის შეტირულად,
ქალმან ცხენი შეიყვანა ქვაბს უნაგრით გაწყობილად,
ყმავე აგრე მინდორს წავა, რა გათენდა ღამე დილად,
ავთანდილცა ქვაბს მივიდა, ასმათს ეტყვის სიტყვას ტკბილად.

733
ჯერ ეუცხოვა ასმათსა, ეწყინა ნახვა მისია,
ავთანდილ გამოუცხადა მას მიჯნურობა თვისია,
თქვა გულში ქალმან: „სურვილი რადგან ჰქონია ვისია?“
დაუტკბა, ასე შეჰყვარდა, ძმა ყოფილიყო თვისია.

734
ცოტა რამ მისი ამბავი ქალმან მას უთხრა წყლიანად,
ზედ ტარიელცა მოვიდა, არ დამდგარიყო გვიანად,
მოკლედ ვთქვა: ასმათ ორივე ერთად შეჰყარა ჭკვიანად,
რა ნახეს მათ ერთმანერთი, ვარდად ითქმოდეს, იანად.

735
ტარიელმან თვისი საქმე ყველა უთხრა გადასული,
ძმად ეფიცნენ ერთმანერთსა, გაუერთეს ორთავ სული,
დაჰპირდების ტარიელსა: „მე მოვძებნო დაკარგული“.
ჯერ დაბრუნდეს, შინა მივალს ჩქარად რამე, მხიარული.

736
მან ამბავი ტარიელის წვრილად ყველა მიიტანა,
თინათინსა მოახსენა, ყმა სურვილმან აიტანა,
მარტო ნახა, თვისმან მზემან საწოლშია შეიყვანა,
კიდე წავა ტარიელთან, თან არავინ გაიტანა.

737
მივა ქვაბს, უტარიელოდ მარტო მუნ დახვდა ქალიო,
ჰკითხავდა: „ნეტარ, სად არის?“ – ცრემლით აევსო თვალიო,
ასმათ ჰრქვა: „წახველ, მას უკან უფრო მოედვა ალიო,
მინდორს გაიჭრა ველათა სურვილით, ვითა მთვრალიო“.

738
წავიდა ძებნად, დაჩხრიკა ტყე, მინდორი, თუ არია,
ტარიელ ნახა მდებარე მიწას დაბნედით არია,
ერთკენ უც ლომი მოკლული, და ერთკენ ვეფხი მკვდარია,
ძლივ მოაბრუნა, ავთანდილ მისთვის მეშველად კმარია.

739
ცხენს შესვა, ორნივ წავიდენ, ქვაბს მივლენ მდუღრად ტირილით,
წინ ასმათ გამოეგება ცრემლდენით, ართუ ღიმილით,
მათ განათენეს ზახილით, არა განცხრომით, არ ძილით,
ფრიდონის გზასა ასწავლის, არ მოუბნეა სიცილით.

740
ნესტან-დარეჯანს სძებნიდა, წავა, პირს ივლის ზღვისასა,
არ მოაშორის გონება თავისი საყვარლისასა,
მე აქ ვიმოწმებ კვლაცაღა ნაწერსა რუსთველისასა:
ღამე ალხენდის, დღე სჯიდის, ელის ჩასვლასა მზისასა.

741
რა მოაგონდის მოყვარე, გაყრასა დაღონდებოდის,
ავთანდილ ტირილისაგან მის ეშყით არ დადგებოდის,
როდის დაღამდის, ვარსკვლავთა ამოსვლა იამებოდის,
მას დაამსგავსის თინათინ, უჭვრეტდის, ეუბნებოდის.

742
ავთანდილ რა სცნა ქალისა ქაჯთაგან პატიმრობანი,
მე შევამოკლებ, მოგითხრობს რუსთვლისა მუსიკობანი,
„ვეფხისტყაოსანს“ უხმობენ – მაშიგ თქვა მათი მკობანი,
მან ყველა წვრილად გაუწყოსთ მუნ მათი სადაობანი“. 

ა ქ ა | ვ ი ს რ ა მ ი ა ნ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

ღამისაგან თქმა: 

743
„აწ სხვა ვახსენო მიჯნური, ერთი რამინ და ვისია,
საყნოსად სურნელებითა ვარდი მოუხდის ვისია,
თუ არ იცოდე, იკითხე: ესე ამბავი ვისია?
ყური მომიგდე, წვრილად ვთქვა ესე ამბავი მისია.

744
შაჰი მოაბად მძლავრობდა მაშინ სპითა ხმელთა ფლობით,
ეტრფიალა მზესა ვისსა, წაიყვანა ხელმწიფობით,
რამინ ნახა, იგ შეიქნა სურვილითა ლახვარსობით,
ქალსა ჰყვანდა ძიძა ერთი, გრძნეულ იყო სიყრმით, შობით.

745
გაუმიჯნურდა ჯერ ძიძას ხერხით და ეშმაკობითა,
მალე ჩამოჰყვა რამინსა თვით ძიძა აშიყობითა,
რამინ ძიძასა ვედრიდა: „მეწიე ხელოვნობითა!“
იგი იმედსა უდებდა: „არა გყო ლახვარსობითა!“

746
ძიძა რა ვისსა ეუბნა, არს იგი მისა თნებითა,
რამინის ეშყსა უგებდა, იგ დაიყოლა ნებითა,
შაჰი მოაბადს წამალი მათ შეუმზადეს გრძნებითა,
გახადეს საჭურისადა, ვისი ჯდა სახლსა შვებითა.

747
შაჰი მოაბადს უბრალოდ ჰყავს იგი მზისა დარია,
მას რამინ თავსა ევლება, მსგავსად ფარვანას დარია,
ვისსა უხარის, იშვებდის: „ვართ ერთმანერთის დარია!“
ძიძა ამათი შემყრელი ზის ამოდ, ლხინად არია.

748
ღამითა შეიყრებოდენ მიჯნურნი ვისი, რამინა,
მზეს მოეხვივის, გულში თქვის: „მე იმის მეტი რა მინა?“
ქალს სჭვირდა ღაწვი ლალივით, ვით ღვინით წითლობს რა მინა,
მას გიშრის მშვილდზედ სადებლად არ ეჭირების რამ ინა.

749
რამინსაც ღამე ალხენდის, დღე ჭირში ჩააგდებდაო,
შაჰი მოაბად მათს საქმეს ყველაკას გაიგებდაო,
ვით მართებს, გაჯავრებული რამინსა დაიჭერდაო,
ვერ გაიმეტა სიკვდილით, პყრობილად დააბემდაო.

750
რამინ დაბმული ღამითა აეშვა, გაიპარა-და,
ისევ მოვიდა მათთანა, მზეს ვისსა შეეყარა-და,
მისმა ნახვამ და შეყრამან ყმას ჭირი უკუჰყარა-და,
უნდოდა შაჰი მოაბადს მიჯნურნი გაეყარა-და!

751
სანამ იცოცხლა, მას ყმასა ბევრი უჩვენა ჭირები,
როს მოკვდა შაჰი მოაბად, შეიქნა დასაჭირები,
რამინსა დარჩა ქალიცა, ქვეყნის მპყრობლობა, ძირები.
ეს დავასრულე, აწ სხვა ვთქვა მიჯნური გასაკვირები“.

ა ქ ა | ი ო ს ე ბ ი ს ა | დ ა | ზ ი ლ ი ხ ა ნ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

ღამისაგან თქმა: 

752
„რა იოსებ ძმათა მისთა ჭას ჩააგდეს, მისცეს ჭირსა,
ღმერთი ჰფარავს, იგ არ უზამს ძმებისაგან დანაპირსა,
ვაჭართ ნახეს, „გავყიდითო ღაწვთა ლალებრ განამჭვირსა“,
მისრ-ეგვიპტეს მიიყვანეს, ფასს ელიან არამცირსა.

753
ხელმწიფემან ფასად მისცა ოქრო მისი ასაწონი,
თვით იოსებ იყო ტურფა, ყოვლის კაცის მოსაწონი,
შვილი არ ჰყვა ფარაოსა, საქმე ჰქონდა დასაღონი,
მან იშვილა, ხმა დააგდო ქვეყანაზედ გასაგონი.

754
ფარაოს ჰყვანდა ცოლადა ზილიხან სახელდებული,
მას პირი ჰქონდა მზისაებრ ბრწყინვალე, განათლებული,
ღაწვი ვარდულებ გაშლილი და ბაგე გალალებული,
თვალ-წარბთა მისთა შვენებით მჭვრეტნია ვალალებული.

755
დიდად უყვარდა ფარაოს იოსებ, ჰყვანდა შვილადა,
არ გაიყრიდა გვერდიდამ, ვერც სხვა სახლს დაწვის ძილადა,
მშვენიერ სახილველადცა, ყველა ჰხედვიდა ტკბილადა,
ზილიხან ნახა, ლახვარი გულსა დაეცა ხშირადა.

756
მოეწონა ყმისა შავნი თვალნი, ხშირად წამწამება,
მისი ეშყი ზალიხანსა გულს შენასკვით წამ წამება,
მეტმან დიდმან მიჯნურობამ ქალს არ მისცა წამ წამება,
უნდა მისთვის თავდადებით სიკვდილი და წამ წამება.

757
ვეღარ მალევდა სურვილსა, თუცა ცდილობდა თმობასა,
შეეტყობოდა მას ეშყი, ვარდი იწყებდა ჭკნობასა:
მან ჭირნი თვისნი გამდელსა უთხრა, ელოდა ნდობასა,
მან ნუგეშინ სცა, თავს იდვა: „გაუწყებ ჩემსა ბრძნობასა“.

758
უთხრა თუ: „ვეტყვი იოსებს შენის ეშყისა საქმესა,
დავიყოლიებ, გიჩვენებ მისსა ტურფასა სახესა,
დავიმორჩილებ, დაუდგამ მიჯნურობისა მახესა,
შევყრი მზეს მთვარეს ღამითა მალვით, ვერავინ გნახესა“.

759
ქალმან უთხრა დიდი მადლი: „სულს ეგ სიტყვა ჩამიბრუნებს,
რასაც ეტყვი გაგიგონებს, შენ რჩევას არ დაგიწუნებს“.
გამდელიცა სათქმელადა წავა, აღარ დაიყოვნებს,
მარტო ნახავს გარდმოვლითა, ეტყვის ყველას, გააგონებს.

760
გამდლის იმგვარი სიტყვები იოსებს დააღონებდა,
რამდენიც უთხრა ტკბილადა, ვერასფერს მოაწონებდა,
ყმა გულში მისსა სიტყვასა არარად გაუგონებდა,
არ მიჰყვა ეშმაკის საქმეს, ღმერთს დამბადებელს ჰმონებდა.

761
მან პასუხი არა მისცა, გამობრუნდა გამდელიო,
თავის გაზრდილს მისი საქმე ყველა ჰკადრა მართალიო,
ზილიხანსა სევდისაგან გულს დაესო სამსჭვალიო,
უჭკვოდ გახდა, უცნობოდა, სურვილისგან დამთვრალიო.

762
ქალსა ეტყოდა გამდელი სიტყვას არ დასაღონათა:
„ნუ მოჰკვდებიო, ჩვენ გვმართებს სხვა ჭკუა მოვიგონოთა,
ერთხელ ვეცადნეთ ღამითა საწოლში მოვიყვანოთა,
ეგების დავიმორჩილოთ, რაც გვინდა, გავაგონოთა“.

763
მათ ტყუილით და ხერხითა სხვა საქმე მოაგვარესა,
მივა გამდელი კიდევა, ტკბილს ეტყვის, არა მწარესა:
„ნახეო ერთხელ ზილიხან!“ ამ გზითა დაიყოლესა,
იგ ატყუებდენ იოსებს, მაგრამ ღვთით ვერა ავნესა.

764
რა შეღამდა, წაიყვანეს მათ იოსებ ტანით ალვით,
დახვდა სრანი მოკაზმულნი, შეიყვანეს ფარვა-მალვით,
მოეგება წინა მთვარე მხიარულად, არა კრძალვით,
ყმას სდის ოფლი სირცხვილითა, რა ზილიხან ნახა ხალვით.

765
იოსებ იჯდა თავ-დახრით, არ აიხედა ზევითა,
შეატყო ქალსა, რომ იყო ეშმაკურისა ქცევითა,
ადგა ყმა წასასვლელადა, შუქი მოჰფინა მზე ვითა,
კალთასა ხელი მოჰკიდა ზილიხან ქვე დაწევითა.

766
რა იოსებ ქალისაგან ნახა საქმე საკვირველი,
ადგა, მკვირცხლად წამოვიდა მუნ ხანისა არ დამზმელი,
ქალსა ეცა გულს ლახვარი, ტირს ვაების წარმომთქმელი,
თქვა: „უცილოდ ამას იქით მე სიცოცხლეს აღარ ველი!“

767
ქალის ნება აღარა ქნა, უცხო საქმე მოურთვესა,
ჯავრით ცილი ყმას დასწამეს, შეაბეზღეს ხელმწიფესა,
ღმერთს წინაშე ის მართალი ჯურღმულშია ჩააგდესა,
რაც მოუხდათ ბოლოს საქმე, ყველა წიგნში დაწერესა“.

ა ქ ა | ლ ე ი ლ – მ ა ჯ ნ უ ნ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

ღამისაგან თქმა: 

768
„მოგითხრობ მაჯნუნისასა, ვის გული ჰქონდა სალები,
ლეილისთანა სიტურფით არვინ ყოფილა ქალები,
ვინც ნახის, უჭკვოდ გახადის, შეიქნის შესაბრალები,
მაჯნუნსა მისი სურვილით სწვიდა ცეცხლისა ალები.

769
ხან დაბნდის მეტის სევდითა, ხან იყვის ისრე რეტადო,
ყმას ჩამორეცხდა მუდამად ღაწვს ცრემლი ცხელი წვეთადო,
ვითაც მართებდათ, მის ყმისა მშობელნი წუხდენ მეტადო,
თქვეს: „კაცი ვგზავნოთ ქალისა პატრონთან შესახვეწადო!“

770
მათ გაგზავნეს მოციქული ლეილისა სათხოვნელად,
შეუთვალეს: „ჩვენსა შვილსა ნუ გახდითო უფრო ხელად,
ჩვენ გვიბოძეთ ქალი პირმზე ამა ყმისა შესაყრელად“,
რა უამბეს, მისცეს ქალი, იყვნენ მადლის გარდამხდელად.

771
შექნეს ქორწილის მზადება, ლხინს აპირებენ არავსა,
შეჰყრიან ერთად მნათობთა ჭვრეტთა გულისა მზარავსა,
ცოტას ხანს უკან სოფელი მათ ლხინსა გაუმწარავსა;
ქალსა ჰყვა ერთი გოშია, მიჯნურს არ დაუფარავსა.

772
იგი ყმა სავსე ლხინითა უზის გავსილსა მთვარესა,
გოშია ახტა ტახტზედა, ტახტს შემოუვლის გარესა,
მაჯნუნი ხელთა აიყვანს, პირს პირზე დააკარებსა,
შეხედეს, იცნეს – ხელობდა, ფიცხლავ გააგდეს გარესა.

773
გააგდეს საწყლად მაჯნუნი, სამყოფად უჩნდის ველია,
დარჩა ლეილი გულწყლულად, მუდამ ცრემლისა მღვრელია,
მათ შობითგანვე ორთავე ბედი აქვს დანაბნელია,
მზეს უჯდა, ძაღლსა ჰკოცნიდა – ვინა იქს, თუ არ ხელია?

774
შინ ვერა დადგა მაჯნუნი, ვლიდა სად მთა და კლდენია,
მხეცთაებრ რბოდა, მას უჩნდა სამყოფად კლდე და ღრენია,
ლეილის გულსა მას აქეთ ლახვარი დანაშენია,
თავსა ეტყოდა: „დასჭკნიო, ვარდი თუ იყავ შენია!“

ა ქ ა | ვ ა რ დ ი ს ა | დ ა | ბ უ ლ ბ უ ლ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

ღამისაგან თქმა: 

775
„აწ ნუ დავაგდებთ ვარდზედა ბულბულის მიჯნურობასა,
მისთვის ტრფიალი სურვილით დაიწყებს აშიკობასა,
შეღამდის მიეახლების, არ გასწყვეტს მუსიკობასა,
დღისით მებაღის შიშითა მალვასა შეიქს, კრთობასა.

776
დღისით ბაღს გარეთ მყეფარე ვერ მიეახლის შინარე,
მჭმუნვარე სიშორისათვის მუდამ სდის ცრემლთა მდინარე,
დროს ეძებს, ცდილობს, როდესაც მებაღე ნახოს მძინარე,
მაშინ ეწიოს სიახლეს, ვარდს დაუშვენოს მუნ არე.

777
ვარდ-ბულბულისა ამბავი სრულად მის წიგნში არისა,
თქმულა: „ისინიც არიან სხვათ მიჯნურთ შესადარისა“.
მოკლედ ვთქვი მათი ამბავი, მოსაგონებლად კმარისა,
აწ სხვა ვთქვა – „შამი-ფარვანა“, მიჯნურთა შესაყარისა“.

ა ქ ა | შ ა მ ი - ფ ა რ ვ ა ნ ა ს | ა მ ბ ა ვ ი

ღამისაგან თქმა: 

778
„ნახოს ღამით ფარვანამა მუნ სანთელი აღნთებული,
მიისწრაფის შესაყრელად სურვილითა აღვსებული,
თავს ევლება მას ეშყითა იგ სანთლისგან არშვებული,
ზედ დაეწვის შუქსა მისსა, შეიქნების იგ ვნებული.

779
იგ ეცდება ზედ დაიწვას, მოედების ცეცხლი ცხელი,
სხვა მიჯნური ფარვანასა ედარება ვერვინ ხელი,
შუქისათვის შეშლილია, მას სევდა სჭირს დიდად ძნელი,
უნდა მისთვის შევიბრალოთ – უწყალო ჰყავს საყვარელი.

780
არ ებრალების სანთელსა ფარვანა დასაწვავადა.
იმ უწყალობას მიჯნურზე მე ხომე ვართმევ ავადა?
მოკლედ ვთქვი მიჯნურთ ამბავი, მინდოდა გასათავადა,
აწ თქვენ იყავით სათქმელად, ამბისა მოსართავადა“.

დღისაგან თქმა: 

781
„ბნელო, ვით გფერობს ტყუილი, სიტყვა სთქვი ბევრი ნაზები,
ჩემი და შენი ადგილი შორს არის დანახაზები,
მიჯნურთ ამბავი წარმოსთქვი, არც მე მაქვს პირთა რაზები,
ყური მომიგდე, გაუწყო, ართურე მოგცე არზები.

782
დღე მზიანი შვენებითა ვით ესწოროს ღამე ბნელსა?
ამასა ჰკვეხ: „მიჯნურთ შევყრი, ადვილად ვიქ საქმეს ძნელსა!“
შენში ბევრი უჯეროსა იქმენ ღვთისა საწყინელსა,
მართალს უბნობ: უწესობით მოაღორებ კაცსა ქველსა!

783
როს მეუღლენი ლამოდენ შეყრასა ღვთისა ნებითა,
დღისით მიიღონ კურთხევა ერთმანეთისა თნებითა,
ქორწილით, ლხინით, განცხრომით, იყვნენ ყველანი შვებითა,
მათ ერთმანერთი უყვადესთ, იყვნენ სჯულდამტკიცებითა“.

ა ქ ა | ყ უ მ რ ი ს | თ ა მ ა შ ო ბ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

დღისაგან თქმა: 

784
„ერთსა მცირეს შესაქცევსა აწ მოგითხრობ კაცისასა,
ვისაც სწადს და გაეწყობა თამაშობას ყუმრისასა,
შექცევასა დაიწყებენ, დღისით მღერას ნარდისასა,
თვით ცდილობენ ერთმანერთში მოგებასა თეთრისასა.

785
ნარდითა და განჯაფითა, ბანქოთ ბევრს თეთრს მოიგებენ,
ვინც აჯობებს, გამოართმევს, მოგებულს წინ დაიდებენ,
ყუმარბაზნი ხალისითა დაღალვას არ გაიგებენ,
ორი-სამი დღე მოებას, ყუმარს აღარ აიღებენ.

786
ჭადრაკსა ითამაშებენ ისე თეთრზედა ძვირადა,
მას კარგი ცოდნა, უყუფი უნდა, არვის სჭირს ხშირადა.
რომელსაც უზმენ შამათსა, მას მიაჩნია ჭირადა,
აჯობებს, თუცა ძმა იყოს, ეწყინოს გასაკვირადა.

787
ღამითაც ითამაშება, დღით უფრო იამებათა,
რა დაბნელდების, სანთელზე მათ ფასი ეხარჯებათა,
მოსწყინდესთ თამაშობანი, ღამით არ ეღვიძებათა,
მაშვრალნი უძილობითა ვერ მიხვდენ მოსვენებათა.

788
ვის სწადდეს ლხინი, თამაშა, კვლავ კარგის საქმის კეთება,
დღისით იწყებენ შრომასა, მათ არ დასჭირდესთ კვესება,
მოქმედებს ყოვლი ცხოველი, რაც რომ მათი არს წესება,
სყიდვა-გასყიდვა, ვაჭრობა, ფასისა გარდაკვეთება.

789
პატიოსანი თვალები ითლების აქაქისაგან.
ობოლი მარგალიტები ამოიღების ზღვისაგან,
ეს ყველა დღისით იქნების, მე წყალობა მჭირს ღვთისაგან,
რით მედარები? ეს მიკვირს – არ გრცხვენის ტყუილისაგან!“

ა ქ ა | კ ა ც ი ს | ა ვ ა დ | ყ ო ფ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

დღისაგან თქმა: 

790
„ღამევ, შენ გძულობს ყოველი კაცი სენგარდარეული,
მოემატების წყლულება, კვნესას დაიწყებს სნეული,
ვერა რამ არგოს, მანამდის იხმონ აქიმნი რჩეულნი,
გათენდეს, იყოს შვებითა, ვით არს სიმართლის ჩვეული.

791
მკურნალნი წამალს მისცემენ დღისითა მოსარჩენადა,
წამალს ასმევენ ბევრს რიგსა ჭირისა გასაყრელადა,
კარგი აქიმი მოარჩენს, ავად რომ იყოს ძნელადა,
სნეულს კაცს ღამე აწუხებს, დღე ჰქონდეს მოსალხენადა.

792
მე დამიცლია; თქვი, ბნელო, რაც დაგრჩომოდეს ყველათა,
რაც იცი, სრულ დაასრულე, მოჰყევ ამბავსა გრძელათა,
როს გაათავებ, ერთს კიდევ გეტყვი, ვიხმარებ ენათა,
სულ გაგამტყუნებ, ბოლოს დროს შეიქნა თავშეწყენათა“.

ა ქ ა | კ ა ც ი ს | ს ი კ ვ დ ი ლ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

ღამისაგან თქმა: 

793
„დღეო, ბევრი სთქვი კაცისა შვება და სიხარულები,
მე არ ვეჭვ, გაჰყვეს ბოლომდის, არა ჰყოს დანაჭმუნები,
ვინცა მიენდოს სოფელსა, მან გაიავოს გულები,
ამად არ მიკვირს სიცრუვე და მისგან დანაწყლულები.

794
რადგან რომ კაცსა ბოლომდის სიკვდილი არ აცილდების,
როს მოიწევა, ვინ უწყის ღამეა ანუ დილდების,
თვისტომთა საყვარელთაგან თვალთაგან ცრემლი მილდების,
შექნან გლოვა და ტირილი, მზე მათი მოუჩრდილდების.

795
ერთსა შარშოფსა იქივე თვით იტირებენ მკვდარსა-და,
მერე ჭირისაუფალთა შეასხმენ სხვასა სახლსა-და,
მხლებელთა დასხმენ ცხედართან მისატირებლად მზისა-და,
გამართვენ კიდეც ტირილსა, ამოუშვებენ ზარსა-და.

796
რა გავა პირველ სახლიდამ, ტირილი არის ქვრივისა,
ჭირისუფალთა თავია და გული უფრო სტკივისა,
მას ორნი-სამნი მხლებელნი თმაგაშლით მისდევს, კივისა,
სხვაც ბევრნი მექვითინენი ქვითინს უცემენ მივისა.

797
შევა ცხედარზე, ტირილსა რაც მართებს, გაასრულებსა,
გაიგლიჯება დიდათა, ქვრივი თავს მოიძულებსა,
გამოიყვანენ ტირილით, რახან იჯერებს გულებსა,
საჭირისუფლოს სახლშია ძლივღა მიაწევს სულებსა.

798
ქვრივი რა დაჯდეს, მოთქმასა დაიწყებს გარდაცემითა,
სხვა წავა ჭირისუფალი ტირილით, თავში ცემითა,
ზარით გაუძღვნენ ყოველნი, იყვნენ გულ დანა ცემითა,
ტიროდენ მკვდარსა გულწყლულად, სიტყვით აქებდენ, ენითა.

799
ვინც არის ჭირისუფალი, თავთავად მივლენ ტირილით,
ერთმანეთს მიუტირებენ წუხილით, გულისტკივილით,
რა გაათაონ, სხვანიცა მივლენ თავს ცემით, ჩივილით,
ფარჩას წახურვენ ცრემლისა დათხევით, ართუ ღიმილით.

800
ორს საღმრთოს კაცსა უჭირავს მოტირალისა ხელია,
ზარის თქმით მივა, იტირის, იხმარის საქციელია,
ფარჩას მხარზედა გარდიშლის, ეგრე შეუძღვის მღვდელია,
ზედ გარდაფინოს ცხედარსა, მღვდელსა ჩამოსდის ცრემლია.

801
ცხედარზედა მოტირალი გულმხურვალედ იტირებსა,
მიცვალებულს ტკბილის სიტყვით შეამკობს და მას აქებსა,
ცხედართ თანამსხდომთ უტირებს, გულზე ცეცხლსა მოუდებსა,
მგლოვარეთთან რა შეიქცეს, ცრემლი ღაწვთა უსველებსა.

802
ჭირისუფალთა უტირებს ყველასა ჩამორიგებით,
მათ მოტირალი უტირებს კაის სიტყვით და რიგებით,
დასმენ მას, ქვრივი მოუთქვამს არა კრძალვით და რიდებით,
თავს შეაბრალებს შვილებსა, ყველას სიტყვისა მიგებით.

803
მას ღამეს გაათენებენ მოთქმითა, ტირილითა-და,
გაასხმენ ჭირისუფალთა კიდევ ზარისა თქმითა-და,
დილაზედ გამოიტირონ მათ მკვდარი დიდის ხმითა-და,
მერმე შემოსონ ბერები თავისის კრებულითა-და.

804
მკვდარსა შემოსენ მას ჟამსა, შემოახვევენ ტილოსა,
ჩაასვენებენ კუბოსა ძნელსა, არ საადვილოსა,
ვით იტყვის კაცი მაშინდელს ტირილსა, თვალთა მილოსა!
მუნ მყოფთა ცრემლნი ზღვაობენ, იმეგობრებენ ნილოსა.

805
ზარი უთხრან ჭირისუფალთ მათ ცხედრისა წაღებაზე,
ქვრივი მივა ხელმოხვევით, თუცა იყოს პირადა მზე,
გაგლეჯილი ეხვეოდეს საყვარლისა კუბოსა ზე,
წაასვენონ, იგივ დარჩნენ უიმედო სულის დგმაზე.

806
ვით ჰფერობს ქრისტიანეთა, დამარხენ მიცვალებულსა,
რიგს უზმენ ჭირისუფალნი, რაც მართებს გაოხრებულსა,
ზარით დაჰფენენ ნიშანსა საღამოს დაბინდებულსა,
პირველად მედოშაქენი მზას იქმენ ქვეშდაგებულსა.

807
ქალის ახალუხს ჩასდებენ, მასთანვე უნდა ქმრისანი,
იქ დასხდენ მედოშაქენი, გამშლელნი იყვნენ თმისანი,
ზედ ადგეს მღვდელი მოსილი, მკმეველი საკმევლისანი,
სხვას სახლს დაჰფენენ სუზანსა – წესია ხელმწიფისანი.

808
დროზედ გარდშლიან ნიშანსა, ქათიბსა და მერმე ტყავსა,
ორნი ყულნი ცოცხალსავით განკრძალვითა ადგნენ თავსა,
ოქროს ხმალსა დაუდებენ ქათიბისა მარცხნივ მხარსა,
დააფენენ ტანისამოსს, ნაცვამია კაცის ტანსა.

809
ჭირისუფალთა მოეცვას მათთა ნიშანთა არენი,
თვალ-მარგალიტით შემკული, ოხრობით შესაზარენი,
დიდებულთ ცოლნი ტირიან, ხმა ისმის ამად მწარენი,
საბრალოს ხმითა ვაებენ ქალნი მნათობთა დარენი.

810
ცხენებს დააბმენ მკვდრისასა უკუღმა შეკაზმულებსა,
მეჯინიბეთათხუცესი ზინდრით უჭირისუფლებსა,
პატრონისათვის ტირილით ამოირთმევენ სულებსა,
ვინც მოტირალი უტირებს, შეუწუხებენ გულებსა.

811
მესამეს ღამეს დახურვენ ქვრივსა ლეჩაქსა შავსაო,
პირისფარეში მოიტანს, ეუბნებიან ზარსაო,
დიდი ტირილი იქნების, შავს რომ დახურვენ თავსაო,
საქართველოში კარგგვარი ლხინი და ჭირი არსაო.

812
თხუთმეტამდინა ღამითა იტირონ ნიშანზედაო,
გამოიტირონ თავს ცემით, პირხოკვით დილაზედაო,
გათავდეს თხუთმეტი რა დღე, დაადგრენ მოთქმაზედაო,
კიდევ ნიშანსა დაჰფენენ, კვლავ ტირან ორმოცზედაო.

813
ორმოცზედა მკვდრის პატრონნი, რაკი გამოიტირებენ,
ნიშანს ჭირისუფლებისკენ თავსცემითა წაიღებენ,
შევლენ სახლში ზარის თქმითა, დაიჩოქვენ, ისე რებენ,
ჭირისუფლებს ტირილითა ნიშანს ჩამოურიგებენ.

814
გაათავებენ ტირილსა ორმოცის გამოსვლაზედა,
ნახევარს წელსა იტირონ და ერთსა წელიწადზედა,
მასუკან ხელი აიღონ ტირილსა და მოთქმაზედა.
რაცა ვსთქვი ლხინი და ჭირი, ღამით ეს მოვა კაცზედა.

815
ახლა თქვენ ბრძანეთ, ნათელო, მე დავასრულე სრულადო,
სულ მოგახსენე ამბავი, რაცა მდებია გულადო,
მე ამხანაგი ვყოფილვარ, არა გხლებივარ ყულადო,
ვერასფერშიგან ვერ მჯობხარ, თავს დავდებ არნაკლულადო“.

დღისაგან თქმა: 

816
„ბნელო, ვეჭვ, გეყო ამდენს ხანს ბევრი რამ ცუდი თქმანია,
გიჯობდა, რომე ჩემთანა არ ამოგეღო ხმანია,
არ ხარ ჩემს სწორად, ღვთისაგან ესე მჭირს წყალობანია,
მე ნათელი ვარ, შენ – ბნელი, – ეს ჩემად ქებად კმანია.

817
ამას ამბობს: „როდეს კაცის თავს სიკვდილი მოვიდესო,
ტირილი და ზარის თქმანი“ ღამით უნდა გარიგდესო.
მიცვალებულს რაში არგებს ბევრსა ვინმე ტიროდესო?
მკვდარსა უჯობს დამარხვა და მისთვის გლახას მისცემდესო!

818
დღისით უყონ მიცვალებულს პანაშვიდი, წირვაები,
გლახაზედა გაცემა, და მისთვის იქნას აღაპები,
ესე ყველა დღისით იქნას მკვდრის სულისა საქმეები,
მეორედა მოსვლა გითხრა, საშინელი სახეები“.

ა ქ ა | მ ე ო რ ე დ | მ ო ს ვ ლ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

დღისაგან თქმა: 

819
მართლ გეტყვი – სწორედ არ ვიცი – დღით მოვალს ანუ ღამითა,
„მეც არ ვიციო“ – თვით ბრძანებს კაცობრივისა ძალითა,
ასე ვთქვათ: ღამით მოვიდეს, გინა ბნელობის ჟამითა –
ბნელი განქარდეს ღვთის მოსვლით, განსჯიდეს სამართალითა.

820
როს მოვიდეს ძე კაცისა განსჯად მრავლის დიდებითა,
ანგელოსნი მისნი მასთან ცხრა გუნდითურთ დასებითა,
მაშინ დაჯდეს საყდართა ზე დავითისა ღვთაებითა,
ესე დღისით აღსრულდების, არა ღამით, ბნელებითა.

821
როს გარდამოხდეს მეუფე განსჯად მკვდართა და ცხოველთა,
მაშინ დასცემენ საყვირსა შესაკრებელად ყოველთა,
მყის მოიწინეს წინაშე მავალნი წყალთა და ველთა,
ნატრიდენ მოხუცებულნი ყრმათა, ძუძუთა მწოველთა.

822
მარჯვნივ და მარცხნივ განრჩევით დგომას იწყებენ მონანი,
მაშინ შეიქნას განკითხვა, კეთილ-ბოროტთა წონანი,
მართალნი ბრწყინვენ, არიან სასუფეველსა მგონანი,
ცოდვილთ ჰრცხვენოდესთ, შეიქნენ გულლახვარგანაწონანი.

823
მაშინ მსაჯულმან მარჯვენით მდგომთა მიხედოს ტკბილადა,
ჰრქვას: „კურთხეულნო, მკვიდრობით სასუფევლისა შვილადა,
ვისთა ტრფიალთა გდიოდათ თვალთაგან ცრემლი მილადა“.
მარცხენით წყევა მიიღონ, გახდენ ეშმაკის წილადა.

824
ოდეს იქმნეს აღსასრული, განსჯად ქრისტე გარდმოხდების,
მის წინაშე სამართალი ყველა დღისით გარიგდების,
თუ არ მარტო ჯოჯოხეთში, ბნელი ყველგან განქარდების,
ღამე სრულად უჩინოა, ღვთის მადლითა განათლდების.

825
აწ დავასრულეთ დღისა და ღამისა ბაასობანი,
ეს კმარა საჩხუბავადა, ისევ მათ უჯობს წყობანი,
მეც მომეწყინა ლაყაფი ბევრი, ამ სიგრძე თხრობანი,
გავათავე და კიდეცა მეყო ამ ლექსთა მბობანი.


თავგადასავალი 

1
როდეს ყეენმან სეფიხან ჰყო საქართველოს მცველია,
ჩვენ განბნეულნი ვიყვენით, სადა ტყე იყო, ველია,
ზაკვით გვეფიცა, მიგვინდო, იგ კაცი იყო მელია,
მე, ამილახვარს, ერისთავს, თარხანს შეგვიკრეს ხელია.

2
ჩვენ გაგვგზავნეს ყეენთანა შეპყრობილნი, ხელ-ხუნდებით,
იგ ზოსიმე ხარჭაშნელი თან გვიახლა თვისის ნებით,
პაატა და ნათანელი სულხან იყვნენ ჩვენთა ხლებით,
სხვა პაატა ტუსისშვილი და სოლომონ თავდადებით.

3
საგინასშვილი გიორგი თან გვყვა, ისიც თავადობდა,
ჯანგირაშვილი შათირი, შიოც მახლდა, გლეხ კაცობდა,
კახეთიდან ეს რვა კაცი წამოვიდენ, გვერდს მხლეობდა,
ქართლიდამე ორი კაცი – ძევაძე და ოთარობდა.

4
ჩაგვიყვანეს ისპაანსა, ჩვენ სიკვდილსა მას დღეს ველი,
განვერენით სიკვდილისგან, ღმერთმან დაგვდვა საფარველი,
კვლა სოფელმან უარესი მოაწია განსაცდელი:
შვილებს მთხოვენ, შემექნების დღე უწყალოდ დასასჯელი.

5
გაგზავნეს კახეთს ჩაფარი, არ ჩემთვის მოსალხენია,
მათ დამიბარეს ქალ-ვაჟი, დღე მქონდა მოსაწყენია,
სხვა ძე არ მყვანდა, გასინჯეთ, ვინც იყოთ კაცი ბრძენია,
აღარვინ მრჩება ოთახში, ვით მოვითმინო ძნელია?!

6
ისპაანითგან გაბძანდა ხელმწიფე სპითა დიდითა,
უბრძანა მეწინავეთა: „ყანდაარისკენ ვლიდითა!“
იგ სამესისხლოდ აღძრული, არა გულითა მშვიდითა,
ჩვენც თან წაგვასხმენ მაშვრალთა, არ იყვნენ კრძალვა-რიდითა.

7
რა წარვემართეთ ყანდაარს, ვიარეთ ავი გზებია,
ბევრი გამოვვლეთ გზაზედა სიცხე და სიცივებია,
დიდად მაამეს, ვინც მახლდა, თავადი, მსახურებია,
ჩვენ მივაწივეთ ყანდაარს, ვართ ციხის მაქებრებია.

8
რაღას ვაგრძელო? მომესმა ამბავი საზარონია,
მრქვეს: „მოიყვანეს მაშათსა შვილები შენნი ორნია“.
უმკვიდროდ გახდა კახეთი, ეს ჩემგან სააზრონია,
ვთქვი: „მომეახლა უცილოდ სულთა აღმოსვლის დრონია!“

9
თვით ყეენმან უსამართლო საქმე მიყო მეტად ძნელი:
გამომართვა ქალი პირმზე, ვისგან ნათობს ღამე ბნელი,
ძმისწულს მისცა შესართავად, კვლა ბოძებას აღარ ველი,
მე მისისა მოშორებით დამიწყლულდა გული მრთელი.

10
იგი ძმისწული მაშათს ჰყვა, ქალი მას მისცა მთვარია,
სახელად ერქვა ქეთევან, არს მზისა შესადარია,
ვაჟსა უწოდდი ერეკლეს, არვინ მყავს მისი დარია,
იგ თვით იახლა, მე დავრჩი – სიცოცხლე დასაზარია!

11
იგ თან ჩამოჰყვენ ერეკლეს თავადნი თავდადებითა,
ომან, ჯიმშედ და გიორგი, ასლან ჰყვა თანახლებითა,
ბარამ, დავით და შერმაზან, ზაალ არს თავის ნებითა,
მღვდელი ჰყვა, დავით, დიაკვნად პართენ არს სახელდებითა.

12
კიდევ ახლდენ მდაბალთაგან მონანი, მსახურებია,
პატარკაცი და იოთამ ხამხაძე, გლეხკაცებია,
მგელია ერთი ქართლიდამ, ისიც ამათთან მხლებია,
ქრისტიანენი ესენი, ოთხნი ჰყვეს მათ თათრებია.

13
აღალარი დილმაჯად ჰყვა, ქალბი ერქვა, ჯილაბდრობდა,
მუსა იყო მსწრაფლად მსრბოლი, იგი ფიცხად შათირობდა,
ადიგოზალ განუყრელად სულ მუდამად ფარეშობდა,
ჩვენნი იყვნენ ეს თათრები, ერთგულებით მოჰყვებოდა.

14
ვიყავ ყანდაარს მჭმუნვარე, არა გულითა ლხინობით,
ვსთქვი ლექსი მცირე რაიმე სევდისა მოსათმინობით,
იქ დავასრულე, ვინც ნახოთ, ნუვინ იქნებით წყინობით,
მაშინ ჯდა ქორონიკონი: უნი, კანი და ვინობით.


ქება სრისა 

1
ჰქმნა ღმერთმან ცანი, ქვეყანა შეამკო ზევით-ქვევითა,
ცანი აღავსნა ვარსკვლავით სფეროში შემოკრებითა,
შვიდნი ცთომილნი დაბადნა შუქ-ფენით, ბურჯებს რებითა,
ექვსს დღეს მზადა ქმნა ესენი, სიტყვა ვსთქვა შემოკლებითა.

2
დაბადნა ანგელოსთ დასნი – ქერაბინ, სერაბინები,
კაცისა დასაბადებლად მიწისგან დასდვა ბინები,
ჰქმნა ადამ ხატად თავისად, ეტყვის: „ხარ დასაძინები“.
გვერდით უშენა მას ცოლი ადამის გასაკვირვები.

3
უკვდავად ქმნილი ადამ სცდა – დაეცა ეშმაკისაგან;
ჩვენ დაცემულნი ჯოჯოხეთს ტანჯულნი გეენისაგან;
ძე ღმრთისა განხორციელდა – ნახეთ სიმდაბლე ღმრთისაგან!
ჯვარცმით, დაფლვით და აღდგომით დაგვიხსნა ტყვეობისაგან.

4
ღმრთის მოწყალებას ვინ აღრაცხს, კაცზედ რამდენი მივა-და!
მოკლედ ვსთქვა ჩემნი საქმენი, რაც ხანი წამივლია-და,
სოფლისაგან საცდელები მე ბევრი მამვლენია-და,
ქრისტესა გამოუხსნივარ, ჭირები მამლხენია-და.

5
რაც ამ სოფელსა ღმრთისაგან მომეცა წყალობანია,
არ ძალმიცს მისად სანაცვლოდ შევსწირო მადლობანია;
თუ, ვითა ღირსმყო ხარისხსა, დავიწყო წარმოთქმანია,
ორმოცდაოთხის წლისასა მერწმუნა მეფობანია.

6
ღმერთმან მომცა ეს სიმაღლე ნადირ-შაის მიზეზობით,
ჯერ მფლობელმყო კახეთისა, მერმე ქართლში მემკვიდრობით,
კახეთშია ჩემ ძეს დასვამს – ერეკლესა – მეფედ ხმობით,
ოცდაოთხის წლისა იყო, როს პატივ სდვეს ბატონობით.

7
მას ჟამს ჩემს დისწულს, მეფის ძეს, ანტონის, კაცსა ღმრთისასა,
ვარწმუნეთ პატრიარქობა ოცდაოთხისა წლისასა,
ბრალთა სიმრავლით უღირსსა მადლს მომფენს კურთხევისასა,
მცხეთას მოიღო კურთხევა, ზეთს მცხებდა მეფობისასა.

8
ვიყავ ქართლშიგან, მტრისაგან ერთს ალაგს ვერ დავდგებოდი:
იქით და აქათ მუდამით ვლაშქრობდი, ვიარებოდი,
ავს დროს განსაცდელისაგან ჯარშია ვიმყოფებოდი,
სევდისა მოსაქარვებლად ამ სახლებზედა ვშვრებოდი.

9
ავაშენებდი სასახლეს, საწოლსა აივანებით,
შემკული ზევით-ქვევითა ლამაზად ბალახანებით,
შუაზედ აინახანა დახატვით მიჭვრიტანებით,
ეს შევასრულე სალხინოდ, შიგ ვსვემდი დოსტაქანებით.

10
უწინ, სიყრმის დროს, მენახა ნაშენი უცხოებითა,
სამნი მორთულნი სახლები ვარაყით, სარკეებითა,
მეფეებისგან ნაშენი კვეხნით და დაქადებითა,
თითოსა თითო აეგო დიდ ხარჯით და ფასებითა.

11
როსტომ მეფისგან ნაგები საწოლი სახელიანი,
ნახატი სურათებითა, ყვავილი ფერადიანი,
თვით როსტომ ფალავანი და დევნი ეხატა რქიანი,
შაემკო დიდად, დაედვა სახელად როსტომიანი.

12
ერთი სრა მამის ჩემისა, მეფის ერეკლეს გებული,
ხელმწიფეთ საკადრისი და ქვეყნისგან მოწონებული,
სარკით და ოქროს ვარაყით შემთხვევით განათებული,
მეფეთ და დარბაისელთთვის სალხინოდ დამზადებული.

13
სრა ერთი მეფის ვახტანგის უცხოელებით ნაგები,
საკვირველი და საქები, მას უხდებოდა სარკები,
შუაზედ შანიშინი და აუზით შადრევანები,
ფერად-ფერადის ჯამებით შეხამებული ფანჯრები.

14
ავზს უხდებოდა შუაზედ ბროლისა ხომლის კიდება,
როს მეფე-სპანი ლხინობდენ, დღეს რომ შეჰქონდა ბინდება,
შეღამდის, ხომლზედ განწყობილს კელაპტრებს მოეკიდება,
შიგ მსხდომნი კედლებს სჭვრეტდიან, ეგონისთ – გარს გვეკიდება.

15
ერთიცა სახლი, უზეშთე ერანშიც არ ნახულა-და!
იმ სრისა ქება, სიკეთე ქვეყანას ხმა განთქმულა-და,
როგორც მას ჰფერობს ქებანი, შესხმა არ ძალმიც სრულადა,
სხვებს სრებსა ყველას ის სჯობდა, მისებრივ არ დადგმულა-და.

16
სრას უხდებოდა ხელმწიფე თაჯითურთ ჯიღებიანი,
თვით მეფე ვახტანგ შიგ მჯდომი ძმებითურთ შვილებიანი,
გვერდს ახლდენ დარბაისელნი, მორთულნი, ბიღებიანი,
უკეთესს რაღას ნახავდა თვალითა კაცი ჭკვიანი?

17
როს დაუკრავდენ მგოსანნი, ტკბილად დაეწყოთ თქმანია,
მათს ხმაზედ ამღერდებოდენ ბულბული, იადონია,
ის ლხინი და სიხარული უცხო რამ გასაგონია,
მეც ბევრი ვნახე იმ სრაში ლხინი და უკუყრანია.

18
ამ ცრუ სოფელმან არ იცის ბოლოსა გატანებაო:
მეფენიცა და სრებიცა სრულ ყველა განქარდებაო,
ვითარებისა ჟამთაგან სამნივე მოიშლებაო,
იმათ აჩრდილად ეს ჩემი სასახლე აშენდებაო.

19
იმ სრებსა რის გზით შევადრი ამ ჩემსა აგებულსაო?
მართლისა თქმა სჯობს ტყუილსა, ვერ დაუმძიმებ სულსაო;
სახლებთან ბოდიშს მოვითხოვ – ნუ დააკლდებათ გულსაო;
იმათი ერთი კედელი სჯობდა სულ აქა დგმულსაო.

პ ა ს უ ხ ი | ს ა ხ ლ ი ს ა

20
„მეფევ, რად გვწუნობ სრაებსა? სხვას აქებ, ჰბრძანებ რაებსა?
სიტყვით აგვიშლი დავებსა, მოჰყვებით თქვენ იგავებსა,
სხვაზედ გვიძახი ავებსა – მაგით ვერ ჩაგვყრი ვაებსა!
 ჩვენც მოვიწონებთ თავებსა, უსტა ხელს დაგვითავებსა.

21
სიტყვებს მოგიგებთ ასებით, გკადრებთ – თქვენ გებაასებით:
არ ვართ იმ სრებზე ნასებით, ავშენდით დიდ-დაფასებით.
როს, მეფევ, დასხდეთ დასებით, ღვინოსა სვემდეთ თასებით,
გული გვაქვს ამით სავსებით ასფოდელოსა მსგავსებით.

22
ვისაც აქ მოსვლა სურისა, კარი არ დაეგულისა;
ვით ირემს წყარო სწყურისა, მე მათი ნახვა მსურისა,
მოყვარული ვარ სტუმრისა, ჩემშიგან შემოსულისა,
ჩემთვის უტკბოსნი სულისა, სასიხარულო გულისა.

23
ვერა მჯობს ერთი სახლია, მჭვრეტელთა გულსა სწადია,
ახლოს მაქვს ტურფა ბაღია, მნახველთა დასაქადია,
მიბრძანდით, კრია ღია – ნახოთ კოკობი ვარდია,
საღი აავსეთ თასია – უკუიყაროთ დარდია.

24
ჩემებრივ არვინ, მგონია, არ არის საზარონია,
როს ზაფხულისა დრონია, ყვავილნი დაუზრონია,
იმღერონ ტკბილი ხმანია, ვით სტვენდეს იადონია,
ვინცა ლხინისა მდომია, ის არის გასაგონია!

25
ნუ მოუწყინებთ, მეფეო, თქვენს ჭირნახულსა სრასა-და!
ლხინი მინახონ, უბრძანეთ, ვინცა ვინ გვერდ გახლავსა-და,
თუ ავი მასპინძელი ვარ, ნუ ჰკადრებთ თქვენსა თავსა-და;
აწ მოგახსენებ ბოდიშით – ხელი მიჰყავით სმასა და!

26
როს დასხდეთ აივანებში, ან ბალახანას სმიდეთო,
თუცა ვერ დამხიარულდეთ, ანუ თუ მოიწყინდეთო,
ნუმცა აიღებთ სუფრასა, დღე იყოს – შეიბინდეთო,
აქ შემობრძანდით ისევე – ლხინს ნახავთ, როგორც გინდეთო.

27
ვინც სმით დაიტანს ძალებსა, მეფევ, ნუ დამაბრალებსა,
თუ დალევს დიდ სასმელებსა, აუშლის საქციელებსა,
სიმთვრალე გაახელებსა, ეშმაკი დაახელებსა,
ცოდვაში გარევს მთვრალებსა, წარწყმედს, არ შეიბრალებსა.

28
ბევრსა ღვინოსა ნუ დალევთ, ცოტასა სმიდეთ გზიანად,
მართებულს ლხინსა ნახევდეთ წყნარად და ნამუსიანად,
აქ გაგიჩნდებათ ზნეობა, თქმა ხუმრობისა ზმიანად,
გალობა დასდებელისა, ვინც იტყვის ტკბილის ხმიანად.

29
ლხინს ნახევდეთ უცოდველსა, თქვენ განმინათლეთ არეო,
ზნეობა, საქციელები კარგ გვარად მოიხმარეო,
ჭირვეულობას ვინცა იქთ – და თავი მოიჩქარეო,
მეფევ, უბრძანე პანღურით, ცემით გააგდონ გარეო.

30
ვინცა ისხდეთ მართებულად ლინშია არმოწყენითა,
ხუმრობას ჩამოართმევდეთ ერთი ერთს კარგ მოსმენითა,
ვის შეუძლიან ხუმრობა სიტყვითა, თუცა ზმენითა,
მეფეც გიბოძებთ წყალობას, საბოძვრით აივსენითა“.

მ ე ფ ი ს | პ ა ს უ ხ ი

31
„სახლო, სიტყვები გვიბრძანეთ, ბოდიში მართებულები,
მადლს მოგახსენებთ მეფე და თავადნი, დიდებულები,
ლხინით, შვებით და უკუყრით გახლავართ მხიარულები,
აქ კაცი რის გზით მოიწყენს, სადამდის უდგეს სულები!

32
აქ რაცა კარგი სახლია, არ არის შენისთანაო,
მაგრამ მუხთალმან საწუთრომ ბოლო ვის გაუტანაო!
სჯობდა მეშოვნა სარქრადა მსგავსი მარჩვიბისთანაო,
რაც რომ მე შენზედ ხარჯი ვქენ, იმისთვის მიმეტანაო.

33
ინდოეთს ხელმწიფესავით ჩემთვინა საქმე გაეგო,
თომასებრ უმუშაკოთა უცხო სასახლე აეგო,
ჩემს სარქარს ესე სიტყვები უწინვე ადრე გაეგო,
მესწავლებინა იმგვარად – კეთილს საქმეზედ წაეგო.

34
სანამ საწოლი სარკითა, ვარაყით შეიმკობოდა,
ორისა წლითა უწინვე სრა ესე აშენდებოდა,
თებერვალისა თვეშია თამამად შესრულდებოდა,
მას ჟამსა ქორონიკონი უნ, მანი, ანი ჯდებოდა“.


ბიჟინას სიკვდილზედ 

1
ვითა ვსთქვნეთ ძნელად სათქმელნი აწ თქვენთან ჩემის პირითა,
აღვსილნი მწუხარებითა, სისხლრევით ცრემლით ვტირითა,
ერთმანერთზედა დაგვერთვნეს წუხილნი უცხოს ჭირითა,
აწ ვრიდობ თქმასა, ვით თხაზედ მოვსთქვამთ და მუდამ ვჩივითა.

2
მოგიკვდა თქვენი ბიჟინა, ამიერ სოფლით გავა-და!
ვერც მოვიხმარეთ ჩვენ ხორცი, ბარკალი, ვერცა გავა-და,
არც გამოგვადგა გუდად და ტყავი არც ფარად გავა-და,
ფათერაკის გზით მოგვიკვდა, ცოტას ხანს გვიწვა ავადა.

3
ჩიოდა ამას ბიჟინა, როს ხდომა ჰქონდა სულისა:
„სად მყავს აწ ჩემი ბატონი, ჩემი ამგები ხულისა?
უმისოდ მომკლეს დიაცთა, არ მყვანდა მტკენი გულისა“.
აწ თქვენ შეგკადრეთ უგრძნულად სიკვდილი მის ბედკრულისა.

4
ჩვენც გვეწყალობდა, რა ვნახეთ ვერ შემჭამელი მაზისა,
საკლავად გამომეტებით მოსდევდა თვალლამაზისა,
გოგიაურის ქალს უთხრა სწრაფლ გახურვება გაზისა,
უთხრა: „დაგლიჯე ასონი ბიჟინა ტურფა, ნაზისა“.

5
სულთ-ბრძოლის დროსა ჩვენება ნახა, ადგილი მზიანი,
გვითხრა: „ვნახეო ნათელში, თხა არის ოქროს რქიანი,
უცხოს სამყოფში კიკინებს, არა სტირს სულის ზიანი“.
მოდი და ჩემთან იხარე, ნუღარ ხარ თვალცრემლიანი!

მოამზადა ირაკლი ხართიშვილმა

Thursday, November 23, 2017

ქართლის მეფის თეიმურაზ მეორის პოეზიიდან



(ნაწილი I) 

დღისა და ღამის გაბაასება 

(ამონარიდები)

ვით ხელვჰყო აღძვრად სიტყვათა ვერ სიბრძნის ღირსმან სწავლობით,
ვერცა ღრმად გამომეტყველი რიტორებრ ენა მრავლობით?
ვბედავ კრძალვით და რიდობით გამოთქმად, ართუ მძლავრობით,
ვადიდებთ ერთარსებითა ჩვენ ღმერთსა სამბრწყინვალობით.

2
ესაიამ რა იხილა საყდართა ზედა მჯდომელი,
გარშეცულ ანგელოსთაგან დასნი ღვთის წინა მდგომელი,
ცხრა დასი წმინდა არსისა, გალობის ტკბილად მხმობელი,
გარუწერელად ძლიერი, უსაზღვრო, მიუწვდომელი.

3
მე უსწავლელმან ვითა ვსთქვა აწ შესხმა სამებისანი?
მის სიმაღლესა ვერ მისწვდეს სრულ ბრძენნი ხმელეთისანი:
რაც მეძლოს, მით ვსთქვა, ვით მესმნეს, წერილთა მოთხრობისანი,
სამხატოვნებით მონება, ერთუფლად დიდებისანი.

4
ანგელე, ზენათ ბრწყინვალე, ცანთ, ვისთვის მოივლინების!
ტომით დავითით მოსრულის ქალწულის მიმართ ინების,
ჰრქვა: „გიხაროდენ, ასულო! გთნავს, ართუ მოგეწყინების“,
ამისდა მომართ უბიწო ხმამაღლად გაცაჰკვირდების.

5
ხმობდა: „მეყავნ მე მსგავსადო შენისა ქადაგებისა!“
შეიწყნარა რა უხრწნელმან ცხოვრება უცხოებისა,
წამსვე მოვიდა მის ზედა სული ღვთის მოვლინებისა,
წმინდა ჰყო, მისცა ძალი და სიტყვისა დატევნებისა.

6
უაღრეს ცნობისა მიერ ორკერძო ბუნებითაო,
საზღვართა ქალწულებითა შობა იქმნების ღვთითაო,
 ესრეთ აგრილობს მას ძალი თვით გვამოვანი ჭკვითაო,
სიბრძნე და ძალი ღვთაების არს მისის სწორებითაო.

7
ვითარცა საღმრთო რაიმე თესლი უბიწოდ სისხლთაგან,
მისგან იშენოს ხორცნიცა უგიობელთა ნივთთაგან,
სულიერ კაცად სულიცა, სიტყვიერთ ხმათა მისთაგან,
გონიერ თბისა ჩვენისა პირველით მსგავსებითაგან.

8
არათუ თესლოვნებისა, არა ამგვარის მსგავსებით,
არამედ დამბადებლობის სახით არს ღვთისა ბრძანებით,
არცათუ მცირედ მცირედის შემატებისებრ სახებით,
წარმოაჩინა საღმრთოსა მუცლადღებისა ცხადებით.

9
არამედ მყის სრულ იპოვა, აწ სცანით საქმე მისანი!
თვით იგი სიტყვა ღვთისაჲ გვამ-იქმნა კაცებისანი,
არათუ პირველ გვამქმნილთ ხორცთ შეერთო სიტყვა ღვთისანი,
გარშეუწერლად მკვიდრ იქმნა ერთი ძე ღვთაებისანი.

10
რათა უხრწნელსა საშოსა მარადის ქალწულისასა,
მიიხვნა ჩვენი ყოველნი მას შინა გვამსა თვისასა,
ამისთვის მეყვსეულად მყის ხორცნი სიტყვასა ღვთისასა,
ხორცნი მყისთანად სულიერ მსგავს გონიერი თბისასა.

11
ვინაცა არა ლიტონად, კაცად გესმინა ხმა მისა,
ორად არსებად ვამტკიცებთ – რა ვსთქვა უამეს ამისა?
თაყვანს-ვცემ ძესა ღვთისასა, შობილსა მარიამისა,
ღმერთი და კაცი სრულქმნილი, თვით თანასწორი მამისა. 

12
ჩვენ ღმერთსა თაყვანის-ვცემდეთ სამების სამის თვითებით:
მამას უშობელს, ძეს შობილს, მამისა თანა დიდებით,
სულსა წმიდასა, გამოსრულს, მამისგან მოუწყინებით,
სამს გვამს ვქადაგებთ ერთუფლად, ღვთაებით, ერთ ხელმწიფებით.

13
მინდა აღმოვსთქვა მცირე რამ არა სიბრძნისა სადარი,
თუმცა დამცალდა სოფლისგან, ან დღე მომეცა სადარი,
არ მოგეწონოსთ, იკითხეთ: „ესე ნათქვამი სად არი?“
ვწერდი ცხენს მჯდომი, ვლაშქრობდი იქით და აქეთ, სად არი!

14
„დაბადებასა“ ვით დასწერს მხილველი ღვთისა მოსეცა:
„დასაბამად ქმნა ღმერთმანო ცა და ქვეყანა, არეცა,
განუმზადებელ იყო ეს, უხილავ, ვითა ღამეცა,
ბნელ იყო სულსა უფსკრულთა, თუცა ნათელი არ ეცა“.

15
სული ღვთისა წყალთა ზედა სამოქმედოდ იქცეოდის,
ბძანა ღმერთმან: „ნათელ იყავნ!“ – მასვე წამსა ნათელობდის,
ღმერთმან ნახა იგ ნათელი, რომელ კეთილ იქნებოდის,
გაჰყრის ღმერთი ნათელს ბნელსა, ცალ-ცალკეცა გამრჩევლობდის.

16
ნათელს უწოდა დღედ სამე, ეგრეთვე ბნელსა ღამეთა,
მოსე სწერს: „იქმნა მწუხრიო“, ქმნად კმარა ეს ერთ ჟამეთა,
განთიად იყო იგი დღე, პირველი რომელ ვწამეთა.
ღმერთი ზრახავდა პირისპირ, ჩვენ მისგან შევიწამეთა.

17
ეს არის გულის განზრახვა აწ ჩემი, რაც რომ არისო.
რადგან განწვალდა ნათელი და ბნელი შორის არისო,
დასდვა სახელი თავ-თავად, ამაზედ მოიხმარისო.
გავაბაასო დღე-ღამე დრო არის, თქმადცა კმარისო.

18
აწ დაიწყებს თეიმურაზ არ კახურად ტრაბახებსა,
ვინც ყურს უგდებს ამ ლექსებსა, ნახავს კაის სანახებსა,
შურს ჩაუგდებს დღე-ღამესა, ერთმანეთზე აჯახებსა,
ეს ვსთქვი მისთვის – დიდგუნებას მაინც სძრახვენ ჩვენს კახებსა.

პირველი ბაასი – დღისაგან თქმა: 

19
ახლა გამოჩნდეს დღე-ღამის ერთსერთზე უზესთესობა,
დღეს დაეწესა ნათელი, ღამეს – სიბნელის წესობა,
დღე ეტყვის: „დაბნელების ჟამს კაცთ აქვსთ წუხილით კვნესობა,
სინათლის მონატრულეთა ბაზმისთვის შექმნან კვესობა.

20
მოგითხრობ ტკბილის სიტყვითა, არ ძალით, არცა მხნეობით,
თქვა ღმერთმან: „იყავნ ნათელი“, სახელი დამდვა დღეობით,
თვით მისგან დაბადებული შენზე ვარ ბევრგზის მეტობით,
ღვთისაგან, არა არსებით, ყოფილხარ პირველ ბნელობით“.

ღამისაგან თქმა: 

21
„ღამე მოგითხრობ პასუხსა სიბრძნისა გულის ნაღები,
მართლ-მეტყვი, ნათლად დაგბადა, მე ვარ შავითა ნაღები,
რადგან განყოფით სახელგდვა, ამით მაქვს პირი ნაღები,
არ მეთქმის უდარესობა, ვარ ღვთისგან გამონაღები“.

დღისაგან თქმა: 

22
„გეტყვი ნათელი ღამესა: შენს ამხანაგად მზევ რათა?
დიდი ცთომილი მნათობი დღეს დაებადა მზერათა,
როს აღმობრწყინდეს ქვეყანად, დაიწყებს ჩამომზერათა,
მაშინ გამოჩნდეს სწორობა, მაჯობებ, თუმცა ვერათა?!“

(შემდეგ საუბარია ძირითადად რელიგიურ საკითხებზე, რომლებსაც აქ გამოვტოვებთ და ისეთი თემების გადმოცემას გავაგრძელებთ, რომლებიც მაშინდელი ქართველობის ცხოვრებას, წეს-ჩვეულებებსა და ზნე-ხასიათს შეეხება)

ა ქ ა | ს ა მ ა რ თ ლ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

დღისაგან თქმა: 

430
„დღისითა, ბნელო, მსაჯული დაჯდების სამართალშია,
ნეტარ არს სწორედ გამგენი, მართალს არ გარევს ბრალშია,
ავს მოსამართლეს, მდივნებსა, ვინც გაერევა ქრთამშია,
ეშმაკის ხელში ჩაცვივდენ, იწოდენ ცეცხლის ალშია.

431
თვით ღმერთი სინჯავს მსაჯულის სამართალს სწორეს მას დღესა,
არ უნდა უდგეს მდიდარსა, საქმეს იქმოდეს სწორესა,
ობოლთ-ქვრივთ შემაწუხებელთ სჩაგრავდეს უუმძლავრესა,
ერთმანერთისა ავობა სამართლით უნდა გაწმდესა.

432
ბევრი ქურდობა და სიძვა, რამდენი ქმნილა ბნელობას,
სისხლი უბრალო კაცისა დათხევით მისცენ მკვლელობას,
დღისით ამაებს სამართლით გაწმიდენ ახალს ძველობას,
ღამევ, შენ რას იქმ ამგვარსა, დღე ვიქმ ამ შუღლთა მშლელობას“.

ღამისაგან თქმა: 

433
„დღეო, რას მოჰკვეხ, მსაჯულმან დღითა ქმნას სამართლობანი?
დღისით იქმნების ჩხუბი და ყოვლფერი ავკაცობანი,
შური ასტყდების ღვინისგან, რა შეიქნება თრობანი,
დღით მოვა, დღითვე განწმდება, ეს არის სწორე თხრობანი.

434
ჯერ ვთქვა, ცოტა რამ კაცთათვის, ღამით რაც ჰქონდეს შვება-და,
ვით შვრების მუშაკობითა დღისითცა, იღალება-და,
მზე ჩავა, შინასკენ წავა, ვახშამს სჭამს, ექმნას ნება-და,
ღამით დაწვების მაშვრალი, ძილი აქვს მოსვენებადა“.

დღისაგან თქმა: 

435
„რას ამბობ, როგორ დარჩების კაცი ძილით და წოლითო?
ბნელო, მტყუნდები სამართლით, შენ მეუბნები ძალითო,
კაცი ვერ დარჩეს ხმელეთზე, თუ არ სჯით, მუშაკობითო,
რად ლაპარაკობ სულელად, ყმაწვილად, უჭკუობითო?

436
რა გათენდა, ყოვლი კაცი არის სახლის გაგებითა,
ღამით, ბნელო, მწუხარეა, სანამ იყოს ნათებითა,
რაც დღისით იქმს კეთილს კაცი სასმლის-საჭმლის სავსებითა,
დასხდებიან მხიარულნი წინა სუფრის დაგებითა“. 

ა ქ ა | მ ე ჯ ლ ი ს ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

დღისაგან თქმა: 

437
დღისით იქნების განცხრომა, ლხინი და ნადირობანი,
გაღმა-გამოღმა თქარ-თქარი, ლიზღობა, კაი ზმობანი,
გალობის, სიმღერის თქმაზედ მეფეთგან გამცემობანი,
გულუხვად დარბაისელზედ იყოს მრავალი ძღნობანი.

438
ამოუშვებდენ შარდევანს, ბევრრიგ ასხემდეს აუზით,
ვინც სვამს დიდს თასებს, ეტყვიან: „მალ დალევს, ხელი აუზით“.
ნეტავი მას დღეს, ვინცა ვინ ხელმწიფეთ ახლოსა უზით,
თქვენ აივსებით საბოძვრით, ფლურით, აბაზით, აუზით.

439
ისხდენ მრავალნი მკვრელები, ერთმანერთს ტკბილად აბანოს,
ზედ თქვან ლექსები მიჯნურთა მით ცრემლით ღაწვი აბანოს,
თამაშად ზედან წამოდგენ ქალ-ყმანი მაღლა ა, ბანოს,
მუშაითს მისცენ ხალათი, ზედ წამოასხმენ აბანოს.

440
რამდენი რიგი ჭიდება იქნება ფალავნებითა,
 ძალით ვერ დასცენ ერთ-ერთი, მცდელია ბევრ ფანდებითა,
სხვის მოთამაშის მრავალთა მომსხმელი ჯამბაზებითა,
საბელზედ გავლენ კისკასად სიფიცხით, ფერხმალებითა.

441
ბაღშიგან წავლენ დღისითა, როს მოვა გაზაფხულიო,
შიგ დასხდებიან სალხინოდ, აყნოსებსთ ვარდის სულიო,
მრავალს ფერს უცხოს ყვავილთა ხედვენ, ეხაროსთ გულიო,
ბუჩქში იძახდეს ბულბული ტკბილად, ვარდისგან წყლულიო.

442
მოჰკრეფენ ყვავილს ხელითა, ვარდისას შეკვრენ კონებსა,
ვისაც სჭირს მისი სურვილი, ცრემლს დაღვრის, შეიქმს ფონებსა,
ვარდს გაუგზავნის მალვითა, ბროლს გულზე დასაკონებსა,
აწ შენ რას მომცემ პასუხსა, ამგვარსა დასაღონებსა?“

ღამისაგან თქმა: 

443
„მეც მომიგდე, დღეო, ყური, იყავ ჩემზედ დაცალებით,
ლხინსა ჰკვეხ და სიხარულსა, შენ ხარ, დია, თავის ქებით,
უზეშთაესს რამდენს მოსთვლი, მეჯლიშს ღამეს დაწესებით?
ბევრს რიგს დიდსა განცხრომასა – ღვთისგან იყოს მოსწავებით!

444
მეშვიდე საიდუმლონი მოცემით – ღვთისა ნებანი,
ღამით აღსრულდეს კურთხევით ყმა-ქალის ქორწინებანი,
რა მზადება არს წინათვე, ან მამათ, დედათ შვებანი!
ყოვლს სულს უხარის, მას დღესა არა აქვსთ შეჭირვებანი.

445
ქალს მიუტანენ წინათვე მისატანს შეძლებითაო,
ნიშნად მარგალიტს სინზედა დასდებს, წინ მირთმევითაო,
მიმრთმევი ქალს ზედ შეაბამს ლოყაზედ წამოკვრითაო,
შაქრის იარაღს მრავალსა წინ დასდგმენ ხონჩებითაო“.

ა ქ ა | ე რ თ ა ჭ ა მ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

446
დაჰპატიჟებენ სიძესა ჯერ უქორწილოდ, წვევათა,
რა მივა, ქალს რთვას დაუწყვენ სიძისა დასაწვევათა,
ვინც იცის უკეთ კეთება პირისა დასაშვენათა,
თვალ-მარგალიტი მოიღონ, ჯიღები დასარჭმელათა.

447
სამკაულითა მოკაზმულს ქალს დასმენ, დასხდენ სხვანიცა,
თუ სილამაზის იმედი აქვს, თავი მოსაწონიცა,
უსულიანსა ტანზედა ეშალოს ხშირად თმანიცა,
შემოიყვანონ მათ სიძე, იგ მისი შესაგვანიცა.

448
ჯერ დასმენ ყმასა პირისპირ პაშტა ხანს ჭვრეტად ქალისა,
თვით ქალიც ცდილობს შესვლაში ქმრისათვის შეკვრად თვალისა,
წუხს გული ყმისა საჯდომლად, გვერდს მდგომი ახლოდ მალისა,
მიართმენ სუფრას მოღებით ჭურჭლისა ახალ-ახლისა.

449
რა შეიქნება ლხილი და თასითა გარდალევანი,
ყმა ადგენს სერანს მიზეზით – ასე არს ზნე და ქცევანი,
კარში მიივლის, მოივლის, უნდა მზის გარდახვევანი,
შინ შევა, ქალთან გვერდს მჯდომი ფეხს ადგეს, იქნას წვევანი.

450
გარდაიყვანენ ქალისკენ, ყმა არს მადლის გარდამხდელი,
მზესა გვერდით მთვარეს დასმენ, იქნას მათი საწადელი,
ჯერ წყნარად ჯდეს ცოტას ხანსა ქალის ჭვრეტად შემხედველი,
მას უკანით დაწყნარებით გამოართვას ხელით ხელი.

451
თითზედ შეაცვან ბეჭედი, გამორჩეული თვალია,
მუხლს უდვას ვაშლი მურასა, ნატიფად განათალია,
ხელსა ჰკრავს ქალი, გარდიგდებს კდემამოსილი, მკრთალია,
კვლა იწვევს ახლოს დებასა, დაატკბოს კუშტად მწყრალია.

452
რა შეიქნება ლხინი და ღვინისა მომატებანი,
მუშაითთაგან კვრანი და ხმატკბილად ამღერებანი,
თქვან მუნასიბი ლექსები ყმისა და ქალის ქებანი,
სიძეს დაუწყონ ხუმრობა, მართ მისნი გასაბედანი.

453
ეტყვიან: „ქალსა თუ სწუნობ, ჩენა არა გაქვს, თვალშია,
თუ მორცხობით იქ, აწ ჩვენთან რად გმართებს მოყვრობაშია?
დასტური გინდა – მოგეცით მადლისვე გარდახდაშია!“
გაბედავს სიძეც მოხვევნას, აკოცებს, გახდეს მტლაშია.

454
ამაზედ ბევრსა იწყებენ თქართქრით სიცილებსაო,
თვით მოითხოვენ სასმელად დიდროანს სასმისებსაო,
ყმა სავსეს თასში ჩაიყრის ქალისა გიშრის თმებსაო,
მით დალევს ღვინოს, თმას გრძელსა ხელსახოცითა სწმენდსაო.

455
რამდენს იტყვიან ამაში გალობას, სიმღერეებსო!
ყმა ხვევნით ვეღარ გაძღება, კოცნასა გააბევრებსო,
გათენებისა მოჯრამდის ლხინსა რას ნახვენ, რეებსო!
ყმა ქალს ხელსახოცს შეუცვლის, ეკეროს მოქარგეებსო.

456
ქალსა აკოცებს, ადგება, წავა სახლს მოსასვენადო,
გათენდეს, ხალათს უგზავნის სიდედრი ჩასაცმელადო,
ჩაიცვამს, ფიცხლად მობრუნდეს მადლისა გარდამხდელადო,
დაეთხოვება, შინისკენ ცხენს შეჯდეს წასასვლელადო.

457
შინ მივა, მზადებას შეიქმს, შევა ქორწილის ფიქრებსა,
ყმას ჰკითხავს დედა რძლის ამბავს, იგი უზომოდ უქებსა,
ეტყვის: „მალ მიყავ ქორწილი, ნახავთ მის პირის შუქებსა!“
უკეთესი ვთქვა აწ ლხინი, დღეო, ვეჭვ, შეგაწუხებსა!

458
რაღას ვაგრძელებ ქორწილსა, ლხინსა და სიხარულებსო?
ყმა ემზადება სასწრაფოდ, თვალსა არ მისცემს რულებსო,
სახლის პატივად მიართმევს თეთრსა და ბევრსა ფლურებსო,
მოატანინებს ვაჭართა ფარჩებსა ზარდახშნულებსო.

459
დაუძახებენ მოყვრებსა ქორწილის წინა დღითა-და,
შემოიტანენ ფარჩებსა ფერად-ფერადსა თვლითა-და,
შაქრის იარაღს დაუდგმენ სტუმრებსა ხონჩებითა-და,
დასჭრიან ჯვარის საწერსა თეთრს კაბებს მაყრულითა-და.

460
სამჯერ იტყვიან მაყრულსა, სანამ დასჭრიდენ კაბებსა,
მკერვალს ჩააცმენ ხალათსა მას დღესვე, არ უქადებსა,
არიან სიხარულშია, თვისტომთა როგორც ჰმართებსა,
როს მოახლოვდეს ქორწილი, სიძეს ის დაამზადებსა.

461
ქალს შეიყვანენ აბანოს, დაჰბანენ თავსა, ტანებსა,
ვარდის წყალს ზედან გარდასხმენ, დააპკურებენ თავებსა,
გამოიყვანენ მას ტურფას დედოფლად მოსართავებსა,
წესია: მოამზადებენ, წარბებს უღებენ შავებსა.

462
მას ღამეს ხელის საღებლად დაულბონ ინა სადები,
ქალსა მოსტაცონ ხელშია მუჭითა წესად სადები,
იქ ყმას სამეფოს ულვაშსა უღებენ თავისი დები,
ეტყვიან ძმასა: „დღეს იქით დაგვევსო ცეცხლი სადები!“

ა ქ ა | ქ ო რ წ ი ლ ი, | შ ვ ე ბ ა | დ ა | ს ი ხ ა რ უ ლ ი

ღამისაგან თქმა: 

463
„გათენდეს, ქალის დედ-მამა მოაწვევს ბევრსა სულებსა,
თავადთა, დარბაისელთა, სულ მათსა სახლეულებსა,
პირსა დაჰბანენ დედოფალს, ფერსა წაუსმენ სულებსა,
მოაწყონ სამკაულითა, შვენოდეს ყელსა, გულებსა.

464
რაც იარაღი ქალისა წესია მოსართავადო,
სრულად შეასხმენ დედოფალს გულით ყელამდი, თავადო,
ოთხის ჯიღებით იალქანს აწყობენ სახურავადო,
მორთვენ და მოამზადებენ გვირგვინის საკურთხევადო.

465
ტანთა შემოსვენ სულ თეთრსა, ბრწყინვიდეს სამოსელია,
ტახტი შეუმკონ უცხოდა, სად ტურფა დასასმელია,
სხვანიც ბრწყინვიდეს ქალები, სჭვრეტდეს მათ მათი ხელია,
ვარსკვლავსა ჰგვანდენ შვენებით – მზე ახლად ამომსვლელია!

466
ვერ ვიტყვი მის დღის საქმესა, ენა მაქვს დასაღალები,
რას ეცდებიან მორთვასა ტურფა, ლამაზი ქალები!
იგ უებრონი მნათობნი ჩნდენ მზესთან მისათვალები,
ვითმც ედაროდენ ვარსკვლავნი? – მათგან ჩნდეს მთვარე ნალები!

467
მორთულნი ქალნი, ვით მზენი, წვეულნი ქალის სახლებსა,
მივლენ, დედოფალს უმკობენ, მას დღეს რაც ჰფერობს ქალებსა,
ზოგნი უწყობენ იარაღს, მუშკს სცხებენ, სულ ამბარებსა.
ქალი ზის წყნარად, უსულით, თავს ტურფად მოიხმარებსა.

468
პირბადეს ჩამოფარებით დედოფალს დასმენ ტახტსაო,
ვით წესად არის დადებით, გვერდით დაუსმენ მდადსაო,
ტახტს ქვევით დასმენ მხლებელთა, საზითოდ გასატანსაო,
მეერთაჭამეს ქალებსა დასმენ დედოფლის მხარსაო.

469
აწ მივიდეთ მეფესთანა, დროცა იყო აქამდიცა,
თავის მოყვრის მოხელეთა ყველას მისცენ ხალათიცა,
შემოყრილნი მეფესთანა ეჯიბი და მაყრებიცა,
გაგზავნიან მახარობელს, ჩქარად წავა, ვით ქარიცა.

470
რაკი ახარებს მისვლასა, ღვინოს მოართმენ თასითა,
თასსაც ჩაუდგმენ უბეში, ნასყიდსა დიდის ფასითა,
ხალათს მისცემენ მძიმესა, მხარს აუხვევენ ფარჩითა,
წამოვა სიხარულითა, იტყვის: „ვიშოვე გარჯითა!“

471
მეფის წასვლის დროს ასტეხონ ხმამაღლად თვით მაყრულები,
თქვან მუნასიბი ლექსები, ბრძენის რუსთვლისგან თქმულები.
ცხენს შეჯდეს, წინა გაუძღვეს, მარქაფა დაკაზმულები,
გვერდსა ახლია მაყრები, მიდიან მხიარულები.

472
რა მოვალს მეფე, დედოფლის სადა სამყოფი სრანია,
ღმერთს შეახვეწონ თვის ტომმან იგ ტურფა სიძე-სძალნია,
ქალთა შეექმნასთ ამება – ესმესთ მაყრულის ხმანია.
შევიდეს მეფე, მზის გვერდით ტახტი საჯდომლად მზანია.

473
ცოტა ხანს გამოშვებითა აღასრულებენ წესსაო:
ქალსა ჰყავს მამა ანუ ძმა – იგ ზე ადგების ფეხსაო,
წინ დაუჩოქებს ცალს მუხლზედ, ორს გამოართმევს ხელსაო,
ყმას ქალის ხელსა ხელშია მისცემს და აბარებსაო.

474
რა ხელს ჩაუთვლის მეფესა, გარდამხდელია მადლისა,
აღარ დაჯდების, არიან მაყრულთა მთქმელი მაღლისა,
ადგების მდადი, შეხვეწნით ძლივს ამყენები ქალისა,
ხელთ ეპყრას ტყავის სახელი მის უებროსა სძალისა.

475
წინ გაუძღვების დედოფალს, მოვლენ სად რიგი არია,
კარსა დაუხშვენ საყდრისას, ვით მათი წესი არია,
ბჭის მცველსა მისცენ მცირე რამ, გააღებინონ კარია,
რა შევლენ, მღვდელმან ქალ-ყმათა ხელთ მისცეს კელაპტარია. 

476
გაშლიან ხალიჩა-ფუჩსა, მას ზედა ფარჩას მძიმესა,
მეფე და დედოფალიცა უნდა მას ზედა იდგესა,
ეტყვიან ყოვლს სულს საყდარში: „მიყუდვით არვინ მიდგესა!“
უკურთხებს მღვდელი გვირგვინსა, ჯვარის საწერი მისცესა.

477
მათ გამოსთხოონ გვირგვინი დადგმის დროს მოლარესაო,
ცოტა თუ მისცენ, უწუნებს, მათ სიტყვას ეტყვის მრთელსაო,
უშუღლებსთ გაანჩხლებული, ვით ჰფერობს მოახლესაო,
ვერ გამოართმენ გვირგვინსა, სანამ არ მისცემს ბევრსაო.

478
გათავების დროს ღირს იქმნენ სიწმინდის მიახლებასა,
მღვდელი ორთავე კრძალვითა მათ მისცემს ზიარებასა,
აღასრულებენ აწ წესსა, ვით უთქვამს მამათ კრებასა,
დასდგმენ გვირგვინსა – წესად არს – სამს ღამეს გათენებასა.

479
აწ საყდრიდამე გამოვლენ ისევ მაყრულის თქმაზედა,
ხმალს ამოიღებს ეჯიბი, მიაბჯენს საყდრის კარზედა,
შიგ გაატარებს ორთავე ქვეშ ამოღებულ ხმალზედა,
გამოემართენ სრისაკენ, წყნარად მავალი გზაზედა.

480
რა მივიდნენ, ალაყაფის კარს დაუჭერს ყაფიჩები,
მეფეს სთხოვენ სათხოვარსა: „წესად არის, ამით ვრჩები!“
მათ უბოძებს საბოძვარსა, თეთრი მისცენ, არ ფარჩები,
მათ განუღონ კარი, შევლენ არ მაყრულის ნაყუჩები.

481
შევლენ სახლშია დედოფლის, დედა ტახტზედა მდგომია,
რა ნახავს სიძეს და ქალსა, მათ წინა წამომდგომია,
ორთავ ჩაუდებს პირს შაქარს, კიდეც მოხვევნის მდომია,
აკოცებს ორთავ, სიძეცა მადლისა გარდამხდელია.

482
მივლენ ტახტს წინა, ტახტისა მჭირავი იდგეს ძალითო,
დაუჭერს ასვლას; ეჯიბმან უჭვრიტოს ავის თვალითო,
მოხელეები ჩივიან: „მეფე აივსო ვალითო!“
მისცემენ, მეფეს ტახტს დასმენ, დედოფალს მდადით კრძალვითო.

483
პირის მეღვინე მას დღესა მეფის, დედოფლის ვინ არი?
შელოცვის დროცა მოვიდეს, ორნივე ვნახეთ წინარი,
მოიღონ თასი მათ უწინ ძვირფასად გასასყიდარი,
სინი დაუდგან, აწ მოვლენ ქალნი შვენებით მდინარი.

484
მიულოცვიდენ პირველად დარბაისელთა ცოლები,
ორ-ორნი მივლენ, გარდაგდონ ერთ-ერთის ღირსად ტოლები,
უსულიანი ტანითა, პირსპეტაკ, ვითა ბროლები,
რა გაათავონ ის, დასხდენ რიგზედა ჩასაყოლები.

485
შემოვლენ ჯერეთ მაყრები კაცისა, გინა ქალისა,
ცალს მუხლზედ დაიჩოქებენ გარდამგდებელი თასისა,
მას უკან მოვლენ თავადნი ორ-ორი დიდის გვარისა,
მისალოცავი ყველამან გარდაგდონ ბევრის ფასისა.

486
როს გათავდების მილოცვა, თასების გარდაგდებანი,
აჰკრეფენ პირის მწდეები, ორთავ აქვთ მისი რგებანი,
საერთაჭამოდ დამზადდენ ქალთა და კაცთა კრებანი,
ვითა ვთქვა ლხინი მის დღისა, განცხრომა ანუ შვებანი!

487
მეფეს გვერდს უჯდეს ეჯიბი, მაყრები წამოსხმულები,
დასხდენ ჯალაბთა პირისპირ თავადნი დაკაზმულები,
პირდაპირ მსხდომი ცოლ-ქმარი იყვნენ მკერდგამოსმულები,
საყურ-ჯინჯილი ვერ შეძრან ქალთა ყურზედა სხმულები.

488
რას ჩირახოვანს იქმონენ მას ღამეს ქორწილშიაო!
თამაშას ნახვენ ყოველნი მუშაკის სროლაშიაო,
დიდი ანგამა იქნების ქალსა და კაცებშიაო,
მასპინძელიცა ფეხს იდგეს სუფრისა მოსვლაშიაო.

489
მიართმევს სუფრას, რაც არის მის ღამეს შეფერებული,
მრავალი უცხო საჭმელი ბევრრიგად გაკეთებული,
თავით ბოლომდინ მიართვან, სუფრა აქვს ნოვაგებული,
სანთლებითა და ლამპრებით სახლი აქვს განათებული.

490
გაარიგებენ სუფრასა მუნ სახლსა დიდსა სეფესა,
მერიქიფენი მოართმენ თასებსა ღვინით სავსესა,
ჯერ დაილოცონ, პირველად დიდებით ღმერთი აქესა,
მას უკან: „გაუმარჯოსო!“ ეტყვიან ეჯიბს, მეფესა.

491
ასეა წესად ქორწილში ამგვარი გარიგებაო:
მიართვან ღვინო მეფესა, ხელში არ ეჭირებაო,
ეჯიბი ეტყვის მუნ მყოფთა: „მეფე თვით ილოცებაო!“
ღმრთოთა კაცთა დალოცონ, ერთმა თქვას „გამარჯვებაო“.

492
თვითო – ორ-ორის დალევით გამოვა პაშტა ხანია,
მეფეს ჰრქვან: „თასის მსმელობის დრო არის, პაემანია“.
თასი მიართვან მეფესა, ვინც უზის ახლოს ყმანია,
ორს ბოქაულსა ეტყვიან: „გააგეთ დალევანია!“

493
ეჯიბის პირით დაულევს მეფე ვინც ახლო ზისაო,
ხელჯოხიანი აქეთ დგას, ერთია იქით მხრისაო,
ეს ეტყვის, ულევს სახელით, ხმამაღლად იძახისაო;
„ამასა დაულიოსო!“ – ის მთქმელი სახელისაო.

494
ერთს რიგზედა გარდალევა ასე ჩავა ბოლომდიცა,
გვარიანი ხუმრობა და შეიქმნება თქარ-თქურიცა,
იტყვიან, თუ: „ვინცა იცით, დრო არს, ბძანეთ თქვენ ზმანიცა“.
ერთმანეთსა გაეზრახნენ, მათ დაიწყონ აწ თქმანიცა“. 

ა ქ ა | ზ მ ა | ლ ე ქ ს ა დ | თ ქ მ უ ლ ი

495
„მესამე ფეროვანებას მე ფეხის წადგმით ვპოვებდი,
ქალთა საამე ფერია წასმულსა დაუყოვნებდი,
თუმცა ვაამე ფერობით, ვარდივით აუყოვებდი,
შემეფერების ეს სიტყვა, აროდეს დაუყოვებდი.

496
დედო ფალის გახსნასა ვერა იქმს ობოლიაო,
სანამ და დისა შეყრასა ისმენდეს, გული სტკივაო,
ნაქორწინებას უსჯულოს ჰშველის ღვთისმოსავიაო,
ბაკურ თხევასა ვერ უდგა, არ ღვინის დამლევიაო!

497
ვხატე ეს არე, ჯიბით მაქვს ქაღალდზედ დახატულიო,
ეჯი ბინაზედ მიმყვანს, არ ვიყო დაღალულიო,
ეს გაამაყა რისათვის, ამით მეტკინა გულიო,
შემამაყარი სუნნელი, შენგნით ჩამედგა სულიო!

498
დავასხი, ვისაც უნდოდეს, ნელსაცხებელი თვზედო,
მასესხი ვინმე აწ ზმაცა, ვის იმედი გაქვს თქმაზედო,
საწოლს წაასხი, ვინემდის დაითრობოდეს სმაზედო,
მესხი ვინ არის აქ ცოდნით ზმასა და ხუმრობაზედო?

499
მაშ უქი ყოველთ შვენება, ვისაც აქვს ლამაზობანი,
მონათ ელიზღეთ ხუმრობით, შექენით სიცილობანი,
მე მიამა რა, ქალებო, დალევით ზარხოშობანი,
თქვენის ამარა ქართულის თუცა ვერ ძალმიცს თხრობანი!“

500
ერთს-ორსა დალევაზედა მათ დაასრულონ ზმობანი,
აწ არის დროცა წესადა ლხინზედა შაირობანი,
ვინც იცის, წამოაყენონ, მან აქოს მეფეთ ფლობანი,
წარმოსთქვას სიტყვა სიბრძნისა, მათ უქოს ხელმწიფობანი“.

ა ქ ა | შ ა ი რ ი ს | თ ქ მ ა

501
„თქვენმც სუფევთ, მეფევ, კურთხევით, ვით აბრამ მეუღლითაო,
მათებრ გაკურთხოსთ უფალმან, გამრავლდეთ შვილებითაო,
ორთავ მოგეცესთ დღის სიგრძე, გაცოცხლოსთ მრავლის წლითაო,
აწ შეგაბეროსთ ერთმანეთს თვით ღმერთმან წყალობითაო!

502
ვით უქმნა ღმერთმან ადამსა ევა მის ცოლად გვერდითა,
ადამ შეერთდა ცოლს თვისსა ხორცით და თვისთა ძვლებითა,
იყვენით მისებრ ღვთისაგან კურთხევით გაერთებითა,
ბოლოს დროს ადამს ცთომაში თქვენცა ნუ ემსგავსებითა!

503
დედოფლის ბრწყინვალებამან მზისა ციმციმი ანასო,
გიშრისა მშვილდით ისარი მეფესა გულსა მან ასო,
მეფესა მართებს სიამე – გვერდს უჯდეს იმისთანასო,
ასე შებერდეს მეუღლეს, ვით იოაკიმ ანასო!“

 ა ქ ა | გ ა ლ ო ბ ი ს | თ ქ მ ა

504
„აწ გათავდების შაირი ერთს რიგსა დალევაზედა,
ააყენებენ მგალობელს, ვის თავი მოსწონს თქმაზედა,
იტყვიან ჭრელსა საამოდ თასების დალევაზედა,
მისცემენ სამგალობოსა, დასრულდეს ტკბილსა ხმაზედა.

505
გაათავებენ გალობას მაღალ-დაბლისა საბანოს,
ვით წესად არის, მოართმენ აქ მდადსა ხელის საბანოს,
ფარჩებს რა ნახავს, იგ იტყვის გულში: „შევკერავ საბანოს“,
მუშაითები დაუკვრენ ერთმანერთისა საბანოს.

506
როს მობრუნდება თასები, ერგების თავის მსმელებსა,
ეტყვიან: „თქვითო, დრო არის, ვინც იტყვით დასდებელებსა!“
ააყენებენ მცოდნესა, გამორჩეულსა მთქმელებსა,
მოახმარებენ კარგებსა მობანეს, მომძახელებსა.

507
ნიადაგ რიგზე თასებსა დალევენ სიმღერითაო,
ოთხს-ხუთსა ჩაურიგებენ ამ რიგად დალევითაო,
მეექვსეს თასზედ – წესად არს – წამოიჩოქონ ზნითაო,
დალიონ ასე, თავის მსმელს ჰრქვან, თუ: „გაამოსთ სმითაო!“

508
ყველანი ასრე დალევენ – „გაამოსთ“ – უთხრან მსმელებსა,
დედოფლის პირის ახდის დროს მოასხმენ მოხელეებსა,
მეფე უბრძანებს ეჯიბსა, იხმარებს საქციელებსა,
ფეხზედ ადგების ეჯიბი, ხმლებსა დაადებს ხელებსა“.

ა ქ ა | დ ე დ ო ფ ლ ი ს | პ ი რ ი ს | ა ხ დ ა

509
„მდივანი მოდგეს ეჯიბთან, ორნივე ერთად წადგესო,
ნუსხით მიართვან სოფლები, რაცა მათ გულსა სწადდესო,
წაუკითხევდა მდივანი: „მეფემ მოგართვა აწ ესო!“
მათ აღასრულონ იმრიგად, როგორ ადრიდგან დაწესო.

510
წინ დაუჩოქებს ეჯიბი ორის შიშველის ხლმებითა,
პირბადეს ხლმითა ორჯელა აუწევს ჯერ დაშვებითა,
მესამედ ასწევს ბადესა, პირს აჰხდის გამოჩენითა,
მდადი ადგების, დედოფალს უკეთებს დაწყნარებითა.

511
თავს გაუკეთებს დედოფალს, როგორც მათ გულსა უნდესო,
პირის ახდითა ქალს ღაწვი ვარდივით გამოუჩნდესო,
მისი შვენება მეფესა დიდად შეფრფინვით უჩნდესო,
გამხიარულდეს აწ უფრო, გვერდს ჯდომა კვლაცა სურდესო.

ა ქ ა | ზ ი თ ვ ი ს | წ ი გ ნ ი ს | წ ა კ ი თ ხ ვ ა

512
„აწ სხვა დავიწყოთ, დრო არის წაკითხვა ზითვის წიგნისა:
არმოდგეს, წიგნი ხელთ ეპყრას, გამოჩნდეს ცოდნა მდივნისა,
მან წაიკითხის კარგგვარად წერილი ღრმისა სიტყვისა,
სულ ქალის მზითევს, რაც არის წიგნში, წაკითხვით იტყვისა.

513
რა გაათავებს წაკითხვას, დალევენ თასებს სავსესო,
ვის არ უნდოდეს დალევა, მეღვინეთ ძალით ასხესო,
მუდამ თასების რიგზედა იტყვიან ხმასა სამესო,
ჯდომით სმენ, მოურიგებენ ორსა, თუ გინა სამესო.

514
მას უკან მოინდომებენ ადგომას, ფეხზე საყენსო,
საქართველოში ვით არის წესად, დალევენ საყენსო,
დალევენ თასებს სავსესა, არგრძლად ხელშიგან საყენსო,
იტყვიან ტკბილსა სიმღერას, მის დღისა გამოსაყენსო.

515
რაკი დალევენ, თავ-თავის მსმელს აკოცებენ პირზედა,
რაც არის მსმელი, ყველანი ასე დალევენ რიგზედა,
ფეხზე გათავდეს დალევა, მოუმატებენ ლხინზედა,
ვისაც აქვს ცოდნა, გამოჩნდეს, ლხინს ნახავს მუნასიბზედა.

516
შუას ლხინს უკან თვით მეფე ადგების, გავა კარშია,
მარტო ეჯიბი იახლოს, სხვა იყვნენ შექცევაშია,
თან გაჰყვეს მასპინძელიცა სიძესა სეერანშია,
მალე შეიქცენ ისევე, მივიდენ, დასხდენ სახლშია.

517
კიდევ დალევენ თასებსა ყველანი სამსა რიგსაო,
მას უკან ადგეს ორ-ორი, ვინც იქით-აქეთ ზისაო,
თასებსა დასდგმენ ტახტს ახლოს, სვემდენ წინ დაჩოქილსაო,
უწინ მაყრებმან დალიონ, მერმე სხვათ დრო აქვსთ სმისაო.

518
წინა დაჩოქილს ყველანი დალევენ მეფის გარდა-და,
თვისს ალაგს დასხდენ ზარხოშნი, მათ ღვინის ძალი ადგა-და,
ურიგონ კიდევ სამჯერად, მეღვინემ სავსე ასხა-და,
ღვინის სმა ეყოთ; მეფისა წასვლის დროც მოახლოვდა-და“.

ა ქ ა | მ ე ფ ი ს | ა დ გ ო მ ა | დ ა | ს ა წ ო ლ ს | წ ა ს ვ ლ ა

519
„მემაყრულეთ თქვან რუსთვლისა მუნასიბები ქებისა,
ადგეს ეჯიბი მაყრითურთ, გვერთა მხლებელი მეფისა;
წავიდეს მეფე საწოლსა, მაყრული გადიდებისა,
მასპინძლები და სტუმრები, სხვა არ დამგდები სეფისა.

520
ქვეშ დაგებული მზად არის, ფეხზედ დგას მედოშაქე-და,
რა მივლენ საწოლს სათხოვრად, ქალმან მეფესა შეხედა,
არ დაზარდების სიძვირით მოხელე მოცემაზედა,
ფარაღათსა იქს აწ მეფე, ისწრაფვის დაწოლაზედა.

521
ახალუხზედა ქურთუკსა ჩაიცვამს იექლასაო,
დაჯდება, სანამ მოუვა, მოუცდის დედუფალსაო,
შევლენ მაყრები იქავე, კიდევ დალევენ თასსაო,
მეფეს უკანა იქ მსხდომნი სმენ ლხინით პაშტა ხანსაო.

522
ადგენ იქ მსხდომნი კაცები, სუფრა დაუგდონ ქალებსა,
დედოფალს ხვეწნით ცოტა რამ აჭამონ, სხვანიც ჭამებსა,
მათ სუფრა მალე აიღონ, არ ისხდენ ბევრსა ხანებსა,
მემაყრულეთ თქვან მაყრული, აწყობდენ კარგად ბანებსა“.

ა ქ ა | დ ე დ ო ფ ლ ი ს | ს ა წ ო ლ ს | წ ა ს ვ ლ ა

523
„წაიყვანენ დედუფალსა, თან მისდევენ ქალთა ჯარი,
მიიყვანენ, საწოლისა არ დაგულოს მეფემ კარი,
ქალნი შეჰყვნენ თამაშისთვის, ერთმანერთზედ შენაჯარი,
თამაშა და სიხარული ქალებისა ამ დღეს არი!

524
ქვეშსაგების ბოლოს დასმენ დედოფალსა მეფის პირსა,
ვითა ჰფერობს ქალსა წყენა, შეიფეროს, ცრემლით ტირსა,
თავს მოჰხდიან იალქანსა, გაწყობილსა, ძვირად ღირსა,
სხვაფერ მოჰრთავს დედა ქალსა, თავს დახურავს სუბუქ-მცირსა.

ა ქ ა | მ ე ფ ი ს ა გ ა ნ | დ ე დ ო ფ ლ ი ს | ტ ა ნ ს | გ ა ხ დ ა

525
მეფეს ეტყვიან: „მობრძანდი, დრო არის ტანის გახდისო“.
მივიდეს დედოფლის წინა, ცალს მუხლით დაუჩოქისო,
ორსავ ხელისა მაჯების ხრიკასა სრულად დახსნისო,
ზორტებს გაუხსნის კაბისას, მარჯვენას სახელს წაჰყრისო.

526
ქალთა გახადონ აწ კაბა, წყნარად მოჰკიდონ ხელია,
მეფე ხდის ორ ფეხს ჯორაბსა, ზედ მხარზედ გარდამყრელია,
მორჩების ამას, სიდედრთან მადლისა გარდამხდელია,
აიყვანს, მარჯვნით დაიწვენს, მას მიხვდეს საწადელია!

527
რა ქალნი ადგნენ, საწოლით გამოვლენ, იქნას ჯრანი და,
ყმამ ქალსა მისცეს საწოლად თვისი მარჯვენე მკლავნი-და,
ევედრებოდეს საუბარს, სუროდეს სიტყვის თქმანი-და,
ქალი ნაზობდეს, ჰრცხვენოდეს, არ აღძრას თვისი ხმანი-და.

528
რაც ქალნი იყვნენ, ყველანი – მასპინძელი, თუ სტუმრები,
საწოლს გარს შემოეხვივნენ, თვალთა არ მისცენ რულები,
უყურონ გათენებამდის, საცა არს მისაყურები,
არ მოისვენონ მას ღამეს, მით გაიხარონ გულები.

529
გათენდეს, კარში გავიდეს სიძე ტანს ჩასაცმელათა,
დაემზადნენ და ჰკაზმიდნენ ცხენებს შინ წასასვლელათა,
ქალს მორთვენ საცხენოსნოთა, ტყავ-კაბის წამომსხმელათა,
ტიროდენ ქალის გაყრისთვის, ცრემლი სდიოდეს ყველათა“.

ა ქ ა | ქ ა ლ ი ს | წ ა ყ ვ ა ნ ა

530
„მეფე შევა დედოფალთან, ცხენს მოასხმენ კარზედ სრულად,
მაყართ ცხენი ათამაშონ ჩუქებისთვის მხიარულად,
მეფე ადგეს, დედოფალი ააყენოს კარგმორთულად,
გამოსალმად ქალს ეხვივნენ, დედას ჰქონდეს გული წყლულად.

531
ესალმოდიან ტირილით, ეტყოდიან იმედს ქალსა:
„ნუ სწუხარო, მალ მოგიყვანთ, არ გაგიშვებთ დიდსა ხანსა!“
წესია – თან გაატანენ აწ ქალს მაყრად ერთსა ძმასა,
ხელს მოჰკიდებს, წყნარად შესვამს, მეფე ცხენზედ აიყვანსა.

532
შემოსძახებენ მაყრულსა მაღალს, ამოსა ხმასაო:
„წასვლა სჯობს წარმავალისა“ – ეს მუნასიბად არსაო,
წავლენ თქრიალით შინისკენ, არ მოეშალნენ თქმასაო,
ცხენსა არბევდენ ვაჟკაცნი – უყურონ თამაშასაო!

533
დედოფალს გაჰყვნენ მაყრები მეფეზე ერთი მეტია,
რა დაახლოვდენ სამყოფსა, კაცი გაგზავნონ ერთია
მახარობლადა დედოფლის – წავა მართ, ვითა შეთია,
მივა, ახარებს; მეფისა დედამ ადიდოს ღმერთია.

534
ხალათს მისცემენ მძიმესა, ფარჩით უხვევენ მხარსაო,
ღვინოს ასმევენ სავსესა, უბეს ჩაუდგმენ თასსაო,
წავა, მათ მიეგებება, მეფესთან იხდის მადლსაო,
დედოფლის მოსასვენებლად ჩამოხდენ ცოტა ხანსაო“.

ა ქ ა | ვ ა ჟ ი ს | ს ა ხ ლ შ ი | მ ი ს ვ ლ ა | დ ა | ი ქ | ქ ო რ წ ი ლ ი

535
„ქალი მათ მორთონ ხელახლა იალქნით ჯიღებიანი,
მას იარაღი შეასხან მარგალიტისა თვლიანი,
გვირგვინს დახურვენ თავზედა, ისევ არს პირბადიანი,
ცხენს შესვამს მეფე დედოფალს, შინ მიჰყავსთ მაყრულიანი.

536
მოაგონდეს რუსთვლის ლექსი, შემოსძახონ წამ ასია:
„მოიყვანეს იგ პირიმზე“ და შემდგომი ამისია,
მთქმელი არის მადრიელი მომძახლისა ბანისია,
ჩირახოანს დაანთებენ, დრო დაეცეს ღამისია.

537
წინ მიუძღვის ორთავ თვითო ჯვარის მტვირთვლად ბერებია,
ხელთ უპყრიათ დიდი ჯვარი – ამა დღისა წესებია,
მივლენ სამყოფს, გალავნისა ღია დახვდეს კარებია,
მეფე ცხენით გარდმოუხდეს და ჩამოსხდენ მაყრებია.

538
არ ჩამოხდების ჯერ ქალი, ისევე იჯდეს ზედ ცხენსა,
მათ არ მიართვან სანამდის, იგ ელის საავჟანდესა,
მდივანი დახვდეს მას მზათა, ნუსხები ეჭიროს ხელსა,
წაუკითხავს და მიართმევს სოფელსა ჩამოსახდენსა.

539
მეფემან ჩამოახდინოს ქალი პირმთვარე სავსები,
რა შევლენ კარის პირზედა, დახვდების ფეინდაზები,
კარიდამ მოკიდებული ტახტამდის შლია ფარჩები,
ზედ გაივლიან წყნარადა, უკან მისდევდეს ამღები.

540
ქალისა შათირობანი ვისაც აქვს მიცემულია,
ისი აიღებს ფეინდაზს, ტახტამდის ეგოს სრულია,
რაც შლია ფარჩა ტახტს, მძიმე ნაქსოვი მოფარდულია,
ფარეშთხუცესსა ერგება, ფარეშთაცა აქვს წილია.

541
რა მივლენ სეფას მეფისა, დედა დგას საჯდომს ტახტსაო,
ერთს მხლებელს თასით შაქარი ხელსა უჭირავს მზასაო,
მოეგებება მათ წინა შვილსა და თავის სძალსაო,
შეაჭმევს შაქარს ორთავე, აკოცებს პირსა, თვალსაო.

542
მეფისა დები წამოდგენ, ესალმნენ ძმასა, რძალსა-და,
ავა ტახტს მეფე, დაჯდების, მოისვამს დედოფალსა-და,
მდადი დაჯდეს და მხლებელნი, როგორც სხდენ ქალის სახლსა-და,
ვერ სჯობს მზე მას დღეს შვენებით მეერთაჭამეს ქალსა-და!

543
შეიქნების მილოცვანი, ვით ქალისა სახლში იყო,
გათავდების, მერიქიფემ ასაღებად ხელი მიჰყო,
თვით ეტყვიან ერთმანერთსა: „თეთრი თასი მართლა მიყო,
ჩვენ გვერგების ბარაქიან, ეს წყალობა ღმერთმან გვიყო!“

544
აწ მოიღებენ სუფრასა, საჭმელი მათ აქვსთ მზანია,
ის გაარიგებს, მეფესა თუ ჰყავს სახლშიგან ძმანია,
ფეხზედ დგას გარიგებამდი ძმა და მოხელე ყმანია,
მას უკან დასვას ისიცა – უნდა ძმას ძმისა თქმანია.

545
შეიქნას სმა და პურობა, ლხინი და უკუყრანიო,
მოჰყვნენ ლხინს წყნარად, რიგზედა, პირველად ითქვას ზმანიო,
მეორეს დალევის დროსა იწყონ შაირის თქმანიო,
მესამეს რიგსა თასზედა იქნების გალობანიო.

546
რაც იქნა ქალის სამშობლოს ლხინისა წესი, ქცევანი,
აქ უფრო რიგი მეჯლიშის გარდალევ-გარდმოლევანი,
მუდამ თასისა ჭერაში იყოს დასდებლის თქმევანი,
მას ღამეს ნახონ ლხინი და არ აქვს სიხარულს ლევანი!

547
დრო მოვა წამოჩოქისა, სვემდენ ღვინოსა სავსესა,
დალევენ ჩარიგებითა, ჩამოართმევენ თასებსა,
ქალსა აჰხდიან აქაცა წესითა პირის ბადესა,
ორსა ყულუხჩსა მიართმენ, ისევ იმ თავის სოფლებსა.

548
ვინც ზითვის წიგნის წაკითხვად დედოფალს მოჰყვა თანაო,
წამოაყენონ მეფის წინ, წიგნი კვლავ მოიტანაო,
ქვეშ გაუშლიან ფარჩასა, ნასყიდსა ვაჭართანაო,
ის წაიკითხავს გვარიან მოსაწონ ყველასთანაო.

549
დროც მოვა საყეენოსი, ყველა ადგება ფეხზედა,
ასე ასმევენ ზემდგომთა, თასს არიგებენ მსმელზედა,
გაათავებენ, თვის მსმელსა პირს აკოცებენ ზეზედა,
წინ დაჩოქილსაც ცოტას ხანს უკან დალევენ წესზედა.

550
რაც იმ სახლს ლხინი ინახა – ამ სახლში უკეთესია,
ქალისა გაყრა დედისთვის ბევრრიგად დასაკვნესია,
ვაჟის დედისთვის ქორწილი ამიტომ უამესია!
ქალიც შეუვა ოჯახში – იგ ამით უმეტესია!

551
რაღას ვაგრძელებ: მათა სვან, ვიდრე ქათმისა ხმობამდი,
მეფე წაბრძანდეს მაყრულით, მისდევდენ დასაწოლამდი,
ზოგთა სვან კიდევ თასითა ავსებით, იყოს თრობამდი,
ადგენ ბარბაცით, სიმთვრალე არ ეტყობოდათ ჯდომამდი!

552
კაცები კარში გავიდნენ, ქალები ვახშამს სჭამენო,
მალე აიღონ მათ სუფრა, ბევრს ხანს არ გაიყვანენო,
დაუძახებენ მთქმელებსა, სეფას კარს მოიყვანენო.
იტყვიან მაყრულს გაწყობით, დედოფალს წაიყვანენო.

553
თან მიჰყვეს დედამთილი და მულები გახარებული,
სხვანი ეხვივნენ გარშემო დედოფალს ქალთა კრებული,
მოვლენ მაყრულით, მზად დახვდეს საწოლის კარი ღებული,
შიგ შეიყვანენ ქალს, დასმენ, სად არის ქვეშ დაგებული.

554
როგორც რომ ქალის სახლშიგან, ისე აქ გახდის ტანსაო,
დაავლებს ხელსა აწ მეფე, თავის ცოლს აიყვანსაო,
მიიყვანს ქვეშაგებშია, დაიწვენს მარჯვნით მხარსაო,
ქალებმან ნახონ მას ღამეს – თამაშად მათთვის კმარისო!

555
რაკი დაიწვენს დედოფალს, ქალნი გამოვლენ გარედა,
გარს შემოერტყან საწოლსა, მოეცვასთ მისი არე-და,
ყურებაში ჰრქვან ერთამეთს: „მეც ვნახო, ქალო, მარე-და!“
ქალთათვის არის ის ღამე დიადი, გასახარე-და!

556
მას ღამეს მეფე ქალთანა იწვეს არ საქმის მქნელადო,
გათენდეს, კარში გავიდეს სხვას სახლს ტანს ჩასაცმელადო.
ქალიც ადგების, დროთ შევლენ მხლებელნი მოსართველადო,
მარგალიტს ქუდსა დახურვენ დილაზედ დასაშვენადო.

557
სადილსა სჭამენ ცალ-ცალკე, სუფრას მალ აიღებდესო,
ცოტას ხანს მოისვენებენ, საძილოდ დაწვებოდესო,
საღამოს დროსა დედოფალს მორთევდენ, მოამზადესო,
იალქანს ხურვენ გვირგვინით, არ აფარებენ ბადესო.

558
შემოსძახონ მაყრულები, რა შეიქნას დღეცა ბინდად,
შემოვიდეს საწოლს ქალთან, არ გასწყდება ხმაცა ტკბილად,
შუქი ადგეს დედოფალსა მზერავითა მოფენილად,
მეფე ადგეს, სხვას სახლს გავლენ, სადაც არის დაფენილად.

559
იტყვიან მაყრულს, წამოდგეს, თვით ვაჟი მოვა სეფესო,
დედოფალს დარჩენ ქალები, კაცი სულ ახლდეს მეფესო,
ცალკე სხდეს ქალნი და კაცნი, მას მესამესა ღამესო,
კაცთ ნახონ ლხინი ძლიერი, სვემდენ დოსტაქანს სავსესო.

560
ბევრს დალევენ მას ღამესაც, ღვინო ჭკვითა გაიყვანსა,
ადგეს მეფე, მემაყრულე თქმით სახლამდის მიიყვანსა,
მივლენ ქალთან და ეტყვიან საწოლამდის მოსაყვანსა,
მას მოჰგვრიან, გვერდს დაიწვენს, აღარ ხელით ასაყვანსა“. 

ა ქ ა | ქ ა ლ თ ა ნ | დ ა წ ო ლ ა

561
„აწე დრო არის ვსთქვა მათი შეყრა და შეერთებანი:
ყმასა რაც სწადდეს, ინებოს, არ არს ქალისა შვებანი,
აღარ მორცხობდეს სიტყვის თქმას, თავს მისცეს ბევრჯელ ვებანი,
ყმა საწოლიდამ გარ გავა – ასე არს დაწესებანი!

562
გამოვა, ფარჩას შეგზავნის მძიმესა არანასობით,
მხლებელნი შევლენ, ქალი წევს საბანწახურვით, ნაზობით,
გარდააშლიან ფარჩასა ლამაზსა, კარგსა ნახჩობით,
გამდელს ერგება ეს ფარჩა – ასეა დანაწესობით.

563
სამს დღეს იწვება თვით ქალი მდურავი თვისის ქმრისაგან,
მესამეს დღესა ადგების, თავს დახრის სირცხვილისაგან,
ქალის მაყრების გაშვება, – დრო არის – აქა ყმისაგან,
აწ გაისტუმრებს თავ-თავად, აავსებს საჩუქრისაგან.

564
ვთქვი გამოჩენით ამისთვის მეუღლეთ შეერთებანი,
წმინდა არისო ქორწილი – გვესმის წერილთა მცნებანი,
საწოლი შეუგინებელ, თუ არს ორთავე ნებანი,
ქრისტემ აკურთხა ორგზისვე, ამად აქვს ნეტარებანი.

565
მუნ კანას გალილიასა ქრისტემ ქნა სასწულები:
„წყალს ღვინოდ შესცვლის“ – გვაუწყებს სახარებაში თქმულები,
ქორწილში სასწაულიცა პირველი დაწყებულები,
მისთვის ვთქვი გამოჩენითა, არ არის დაფარულები.

566
ქორწილისთანა საამო დღე არ მოუვა კაცსა-და,
არ შეედრება მას სხვა დღე მის შვებას, სიხარულსა-და,
დღეო, მოგიყვე ამბავსა ამისთვის, გრძელსა თქმასა-და,
ღამითა მოვა ეს შვება, აწ გეტყვი სხვას ამბავსა-და.

567
რაც ქორწილში ზნეობასა კაცნი იქმენ ცხენითაო,
ბურთობა და ყაბახისა სროლა იქნას დღისითაო,
მისთვის დამრჩა, აღარა ვთქვი, არ იქნების ღამითაო,
აწ სხვა გითხრა, რაც რომ ვიცი, ვიყო თავის ქებითაო“.

ა ქ ა | ქ ა ლ ი ს | ო რ ს უ ლ ო ბ ი ს ა | დ ა | ძ ე ო ბ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

ღამისაგან თქმა: 

568
„როს ღმერთი კაცსა მოხედავს თავის მოწყალის თვალითა,
კაცს ცოლი დაუორსულდეს, ვითაც უნდოდეს გულითა,
ვაჟს, დედასა, დას, ვით მართებს, იხარონ სიხარულითა!
ქალის მუცელი გამოჩნდეს, ეზარდოს ცხრა თვეს სრულითა.

569
რა ხუთი თვისა შეიქნას, ქალსა მუცელი ეძრასო,
ცხრას თვემდის ზიდოს ყმაწვილი, მეშველის ფიქრი ექნასო,
მოჰგვრიან ერთს ქალს ბებიად, სანამ მუცელში ედვასო,
როსაც მუცელი ასტკივდეს, გარს ქალნი შემოერტყასო.

570
ქალის მუცლისა ტკივილში – ქმრისაგან წესი ის არი –
შევიდეს სახლში მშვილდითა, ოთხს კუთხესა ჰკრას ისარი,
თუ უჭირს საქმე ტკივილით – ესეცა წამლად ქმრის არი:
პერანგის უკან კალთითა ცოლის დამლევი წყლის არი.

571
გამოვა კაცი, ცოლისთვის წუხს, დაჯდეს სხვასა სახლსა-და,
დრო მოვა, ღმერთი შვილს მისცემს ქალს – ვაჟსა ანუ ქალსა-და,
მახარობელი მოვიდეს, კაცს შვილი ახაროსა-და,
ფიცხლავ ჩააცვამს ხალათსა, საბოძვრით აავსოსა-და.

572
ბებიას მისცენ მაშინვე, ფლური ჩაუდვან ხელადო,
მისცემენ ყმაწვილისათვის ჭიპისა მოსაჭრელადო,
მოსჭრის, ხელ მიჰყოფს, ხოჭიჭში ჩააწვენს მოსასვენადო,
ქალს დაუგდებენ ნაბადსა ქვეშ პირველ დასაწვენადო.

573
კაცი გზავნონ მახარობლად სამშობლოსა ქალისასა,
მივა ფიცხად, მათ ახარებს მორჩომასა შვილისასა,
მე ვერ ვიტყვი მათს ამბავსა მათის სიხარულისასა,
საბოძვარსა ბევრს მისცემენ მას საამოს გულისასა.

574
შვილი მიეცეს თუ გინა ღამითა ანუ დღისითო,
ძეობა, ლხინი ისევე გაიმართების ღამითო,
მენესტვეებსა მოასხმენ იქ დასაკვრელად სტვირითო,
ქალი და კაცი მუდამად ღამეს ათევდენ ლხინითო.

575
მესამეს დღესა ბინდის დროს ქალს შეაწვენენ ტახტზედა,
ბადეს მოქსოვილს კარავად ზედ გარდადგმენ თავზედა,
ქალნი მორთულნი კეკლუცად წამოდგენ მილოცვაზედა,
ჯერ მიულოცონ ქალებმა, კაცნი მზად იდგნენ კარზედა.

576
მას უკან შევლენ კაცები, მათ მიულოცონ რიგითო,
კარში გაასხმენ სალხინოდ, უთხრან: „დიდს სახლში მიდითო“,
გარეთ სხდენ სახლსა კაცები, შიგნით ქალები ჯიღითო,
რას ლხინსა ნახვენ საამოს, თუცა არ ითქმის სიტყვითო!

577
რაც იყო რიგი ქორწილში, ისრე გამართვენ მსმელობას,
არ დააკლებენ გალობას, არც დასდებლისა მთქმელობას,
ღვინოში შევლენ, იქმონენ ფერხისის დაუკლებლობას,
იქით და აქეთ ჩაებნენ, შემოსძახებენ ძეობას.

578
გარეთ გამოვლენ, ფერხისას შევლენ, სად ქალი წევსა-და,
იტყვიან გაღმით-გამოღმა, ააყოლებენ ფეხსა-და,
სიმღერით შიგნით შესვლასა დაჰპატიჟებენ მზესა-და,
არ დააკლებენ ძეობას, რიგი რაც არის წესადა.

579
რა გაათაონ ფერხისა, გამართვენ ერთაჭამასო,
დასხდენ ქალების პირდაპირ, არვინ დაიშლის ამასო,
შემოიყვანენ მესტვირეს, უკრვენ, ჩააბმენ სამასო,
მისთანა ლხინი უხარის ყმაწვილის დედას, მამასო.

580
დიდნი კაცნი შინა სხედან – მასპინძლები და სტუმრები,
სხვანი გარეთ ღამეს ათევს ფერხისითა მსახურები,
მხლებენლი და ახალგაზრდა, ვინც კარგია მომღერლები,
ღამით სამით, ფერხისითა ათენებენ თვით მთქმელები.

581
ცალგნით არის კაცის ხმანი, ცალგნით იყოს ქალებისა,
ძეობაში უკუყრა და ყოფა არის მენესტვისა,
სამაიაში ქალებსა იღლიაში უძვრებისა,
შაირს ეტყვის სამიჯნუროს, უკრავს, ახლოს უდგებისა.

582
თხუთმეტამდის ასე ლხინით იყვნენ ღამით განცხრომაში,
ქალს წამოსმენ ქვეშსაგებით ჭავლებისა დახურვაში,
მოიტანენ თეთრსა, თასსა, რაც გარდვარდა მილოცვაში,
ვინც ათივეს ღამე ქალთა, მისთვის სთვლიდენ გაყოფაში.

583
თეთრი და თასი ყველასა თავ-თავად გაუგზავნოსა,
ქალი არ ადგეს, ორმოცი სანამ არ გაიყვანოსა,
ეს შვება, სიხარული და ღამემან მოიყვანოსა,
აწ შენ თქვი, დღეო, ჩემმა თქმამ არამც რომ დაგაღონოსა“.

აქა დღისაგან თქმა: 

584
„ბნელო, თუმც გეყო ლიქნობა, ამ სიგრძე ჩემი თხრობანი,
მეცა მომიგდე აწ ყური, რა არის ცუდი მბობანი?
უდღეოდ მარტო ღამითა რით იქნას ქორწილობანი?
უჩემოდ როგორ მოხდების ქორწილი, ან ძეობანი?

585
დღისით მოხდების ქორწილის, ძეობის რაც რომ რიგია,
სანამ დაღამდეს, სულ მათი საქმე მე გავარიგია,
ლხინსა და გაჭირვებაში კაცისთვის ბევრი მირგია,
კაცის სიცოცხლე დღე არის, სიტყვაცა მათი იგია.

586
თუნდა ლხინი ღამით მოჰხდეს, ქორწილი და ძეობანი,
ბევრი სმა და გაუმაძღრად სიმთვრალე და ლოთობანი,
როდის იყოს, თუ არ დღისით, ვაჟკაცთ ცხენზე ზნეობანი?
გითხრა სროლა ყაბახისა, მოჭირვებით ბურთობანი“.

ა ქ ა | ყ ა ბ ა ხ ი ს | ს რ ო ლ ი ს ა | დ ა | ბ უ რ თ ა ო ბ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

587
„როდის იქნების ქორწილი ან სხვა დღეობა კარგიო,
ყაბახზედ ოქროს ვაშლს შესმენ ძვირფასის, იყოს ვარგიო,
კარგა დაკაზმულს ცხენს ისხდენ, ზედ არ ეკიდოს ბარგიო,
კურტაკინთა ვაჟთა თქვან: „სროლაში, მკლავო, მარგიო!“

588
ცხენს ისხდენ კარგსა, დაკაზმულს რახტითა, უნაგრითაო,
მძიმეს ნაკერის ორთუქით, ბუშტით და ყუთაზითაო,
ვაჟკაცთა ეცვასთ კურტაკი ბრტყელისა ზორტებითაო,
დაუწყონ სროლა ყბახსა მათ ცხენის ჭენებითაო.

589
ასე უნდა მას დღეს კაცმან ამ გზით სროლას ეცადოსა,
მკლავზე მშვილდი შემოიცვას, წელს ყოდალი გაირჭოსა,
ცხენი შეძრას, პირველ მშვილდსა ხელით ფეშრი მან უყოსა,
მერმე ყოდალს ხელი მიჰყოს, კილოს მაგრად დაზიდოსა.

590
უნდა მშვილდი დაზეული ცოტა ხანი გაატაროს,
ჩქარად მიდგეს ყაბახზედა, ცხენი აღარ დააზაროს,
ყაბახს მუხლი გააცილოს, მაშინ უნდა გარდიხაროს,
ესროლოს; თუ ჩამოაგდოს, თავის გული გაახაროს.

591
ასე უთქვამსთ: „მისვლა სჯობსო უფრო ჩამოგდებისაგან“.
თუ ორივ სჭირს, ხომ ისი სჯობს, უფრო იქოს ბევრისაგან,
სანამდის არ ჩამოაგდონ, არ მოეშვნენ სროლისაგან,
მას დღეს ღმერთი ვისაც მისცემს, მოხვდეს მისის ხელისაგან.

592
ვინც ჩამოაგდებს ოქროს ვაშლს, მიართმევს მეფეს წინადა,
ფიცხლავ ჩააცმევს ხალათსა თავიდამ ფერხამდინადა,
დაამზადებენ საბურთლად ვაჟკაცებს ჩოგანითა-და,
ცხენს კაცსა შეადარებენ წილისა მოღებითა-და.

593
ორად გაჰყოფენ, თვითოს მხარს თორმეტს იქმონენ კაცებსა,
მობურთალს კაცის თავზედა მას დღეს მისცემენ ფარჩებსა,
ზედ გარდაშლიან ფერადსა იქით და აქეთ მაყებსა,
მათთვის სასმელად შარბათსა თულუხით დასდგმენ სავსებსა.

594 მობურთლებს ბურთი შეუგდონ შუაზედ მოედანსაო,
იწყონ მოჭირვით ბურთობა, ცდილობდენ გარდახრასაო,
ზოგი სცემს შიგნით და ზოგი ნაპირს ურბენდეს მზასაო,
გამოუვარდეს გარს ბურთი, ეცადოს მოტაცნასაო.

595
მაშინ გამოჩნდეს, ვინც იყოს მაყამდის ბურთის წამღები,
ეცადოს დაბრუნებასა სხვა კაცი ხელის დამღები,
ხელუკუღმართა შემოჰკრას მაღალი, თავის სავლები,
რა დაუბრუნოს მას ბურთი, იქმნების გულის საკლები.

596
ვინცა იცის კარგად ტაცნა, ცხენის ყელს არ აცილოსა,
ასე უნდა გარდეხაროს, თავი აღარ აიღოსა,
ბურთი ჩოგნისა ცემითა მაყამდინა წაიღოსა,
ხელგარდაყოფით შემოკვრა ზნეობაში ჩაიგდოსა.

597
გამოჩნდეს სადაგის ცოდნა ჯრასა და ბურთობაშია,
ვინცა ამრიგად აბურთებს, იქნების ამხანაგშია,
რომელიც იქით და აქეთ გააძვრენს ბურთს მაყაშია,
ჯობნა ეს არის – გახევენ ფარჩებსა აღებაშია.

598
აიღონ თვითო თვითომან, ამხანაგს ვინც აჯობისო,
ცხენს აჭენებენ, იძახდენ: „მჯობი ვარ ამხანაგისო,
ჩვენ შევიქნებით წითლისა ფარჩით შემხვევი ჩოგნისო!“
ეს კი გათავდეს, სხვა რიგი ვთქვა ბურთის თამაშობისო.

599
ერთი არის სხვა ბურთობა რადრაბაგანს ეძახიან,
გადრის ბურთის უფრო ესე ზნეობაში ჩააგდიან,
ბევრს კი არა, სამს-ოთხს კარგსა მობურთალსა შეადრიან,
ოთხისათვის სათამაშოდ ბურთი მიწას გააგდიან.

600
ის არის, რომე ცხენმალეთ ბურთი აიღოს ჩოგნითა,
უნდა შეიგდოს მან მაღლა ცხენისა თამაშობითა,
როს ჩამოვიდეს, ხელფიცხად მიუხდეს კაის ცოდნითა,
რა ბურთი შეხტეს, შემოჰკრას ხელრადათ მაღლა ტყორცნითა.

601
ბურთი შეიგდოს, ეცადოს მერმე ფეშრების ქმნასა-და,
სანამ ჩამოვა, დაასწრებს ჩოგნისა შეგდებასა-და,
ჩოგნისა ქათალ-მალაყი კვრამდინა დაასწრასა-და,
ის ჩაუვარდეს სამჯერა, ზედიზედ თუცა ჰკრავსა-და.

602
ორი რადათა მესამედ უნდა წინ ამოკვრანიო,
უნდა დაასწროს ამოკვრას ქიჩილოვიას ქნანიო,
ესეები ქნას, შესძახოს „ჱეე-ჱევიას“ ხმანიო,
დასრულდა ეს ხომ დრო არის აწ სხვის ზნეობის თქმანიო?“

ა ქ ა | ა შ ფ ა შ ა გ ი ს | ს რ ო ლ ა

603
„ერთია კარგი ზნეობა: სროლა ვთქვა აშფაშაგისა,
პატარა დასვან ნიშანი ქაღალდის, ანუ რაცისა,
როგორც ყაბახზე მისვლა არს, მასზედაც ისრე არისა,
დაზევით მივა ცხენფიცხად, ხელმობრუნებით ესვრისა.

604
სხვა გითხრა კიდევ, მოედანს ცხენს როგორ გააჭენებენ:
ორს კაცს ცხენიანს – ერთს იქით, ერთს აქეთ დააყენებენ,
შუაზედ გზასა აგდებენ, კარს ისე გააკეთევბენ,
დასძვრენ ცხენსა, ჰკვრენ მათრახსა, ჯერ თავს არ დაანებებენ.

605
პირველ თავის შენახვითა ცხენი ყირით მიჰყვანდესა,
რა მივიდეს კარის ახლოს, იქ მათრახი კიდევ ჰკრესა,
გასარბენლად კარზედ ფიცხად ცხენს დააყრის სადავესა,
მესამეს ჰკრავს, კიდეც აზევს, რა რომ კარსა გასცილდესა“.

ა ქ ა | ი ს რ ი თ | ნ ა დ ი რ ო ბ ი ს | თ ქ მ ა

606
„ცხენზე ზნეობა კაცისთვის მისთვის სჯობს სხვასა შვებასა,
ვიმოწმებ ბრძენსა რუსთველსა, ვიტყვი მის თქმულსა ყველასა,
მაშინ გამოჩნდეს მოედანს, ვისძი უთხრობდენ ქებასა,
აწ გეტყვი ნადირობასა, ვაჟკაცთა გახარებასა.

607
ოდეს მოუნდეს მეფეთა გულზედა ნადირობანი,
კაცი გაგზავნონ ჯელგისთვის, დაუწყონ მოგროობანი,
სოფლეურთ შეჰყრის სწრაფათა გზირისა მაღლა ხმობანი,
შესხდენ, წავიდნენ მინდორად – წვრილად მწადს მისი მბობანი.

608
მოვიდნენ მინდორს, სადაცა ბევრი ჯერანი დგებისა,
გაგზავნონ ჯელგა ღამითვე, სულ გარე შემოერტყმისა,
გათენდეს, დარჩეს ნადირი, ალყას შუაზედ რჩებისა,
მეფე-ვაჟკაცნი დახარდენ, მესროლნი კარგ ისრებისა.

609
ზოგი დაუდგეს მართალს მხარს, ზოგნი წინ გარდამხტარსაო,
მართალი მხარი ის არის, მოუვა მარცხნივ მხარსაო,
წინ გარდამხტარსა მარჯვნისკენ მიაწევს ცხენის ყელსაო,
უნდა მიუხდეს, ესროლოს წინ გარდამხტარსა წამსაო.

610
წინ გარდამხტარსა ნადირსა კაცმან თეთრსა ჰკრა ისარი,
ზნეობითა და ცოდნითა ისპად სიკვდილი ის არი,
გარდააბრუნოს ყირაზედ, აღარ არბინოს ისარი,
ვინც მოჰკლავს ასრე ნადირსა, კაცის მიმცემი ის არი.

611
მართალს მხარსა მოსულს ჯერანს სჭირს ავჟანდის მიწოლა-და,
უნდა სადავე გაუკრას, თორემ დარჩეს ძუასა-და,
რა ცხენის ყელს გააცილოს, ხელი მიჰყოს სროლასა-და,
სამოსართვეს წინ არა ჰკრას, უკან უნდა თეძოსა-და.

612
სწორედ არ ერჭოს ისარი, ნადირს არ ჩაუგდებენო,
ვის რა მოუკლავს მას დღსა, მეფესა მიართმევენო,
რამდენი მოკლეს, შეიტყოს, დათვლასა დაუწყებენო,
მას დღეს რაც მოკლეს ნადირი, მდივნები სულ დასწერენო.

613
მინდორს რა გაათავებენ, ინადირებენ ტყეებსა,
უნდა დავარდენ სარბევსა, ზედ ისხდენ კაის ცხენებსა,
წინ გარდამხტარსა მართალს მხარს მეფე მათ დააყენებსა,
შემოუშვებენ ჯელგასა, ასტეხენ კიჟინაებსა.

614
მინდორს გავიდეს ნადირი ჯელგისა გაფთხობილია,
მათ აუვიდეს, ვინც არის სასროლად დადგომილია,
მშველი, ღორი და ირემი მათკენა ნახტომილია,
შეუტიონ და ესროლონ ისარი გაწყობილია.

615
ის ესვრის ისარს, ვინც რომე ცხენს კარგად გაუჭენებსო,
თუ ავს დროს ცხენი დაუძრა ნადირსა, დააშავებსო,
კიდეც გალახვენ ამგვარს კაცს, ზედ დაჰკვრენ ბევრსა ჯოხებსო,
ახლა სხვა ნადირობა ვთქვა თოფითა კლდესა, ტყეებსო“. 

ა ქ ა | თ ო ფ ი თ | ნ ა დ ი რ ო ბ ა

616
„სანამდის წავლენ სარეკლად, შინა დამართვენ თოფებსა,
წაასხმენ საბელადოთა კარგისა ტყისა მცოდნებსა,
მივლენ რა სანადიროსა, ჯელგას უშვებენ ბევრებსა,
ბელადს მისცემენ ორთავე – ჯელგას და მესახუნდრებსა.

617
წინ წაუძღვება ბელადი მეთოფეს შესაკრავადა,
საცა ნადირის ყელია, გაუსახუნდრებს კარგადა,
ჯერ დასხამს უფროს კაცებსა კარგს ალაგს, არა ავადა,
ჯელგას ჰყავს, ვინც რომ უჩინეს მათ ბელადები თავადა.

618
გაგზავნონ პირველ ჯელგიდამ მეიწვერიეთ კაცები,
ეტყვიან: „წვერ-წვერ მოჰყევით, უწინ ასტეხეთ ხმაები,
არ გაგივიდესთ ნადირი: ხარი ან ტახი, ვაცები“.
შემოუძახის ბოლოსა ჯელგამ ხმა გასაოცები.

619
მეიწვერიე უძახებს: „ხმა ასტეხეთ ჯელგამ ბოლოს!“
ბელადებმა კიჟინითა კაცნი ტყესა შეაყოლოს,
რაც ნადირი ტყეში არის, ვერცა ერთი დაემალოს,
მიუვიდეს მესახუნდრეს, თოფის ხმანი გაამრავლოს.

620
სახუნდრისა თოფი კაცმან ფიცხად უნდა ესროლოსა,
თუცა მოჰკლავს მორბენალსა, უფრო კარგად ჩაეგდოსა,
ჯელგამ თავიდამ ბოლომდის ის ტყე სრულად შერეკოსა,
ვის მოუკლავს, მას უხარის, ვინც დააცდენს, ეწყინოსა.

621
გაათაონ სახუნდარი, ვის მოუკლვს, მოაქვს მთელი,
ხელმწიფის წინ მოიტანონ ხარი, ტახი, გინა მშველი,
წინ დაუწყონ მათ ნადირი, ფიცხლავ მიჰყონ ლხინსა ხელი,
შინ გაგზავნის ნანადირევს, ვინცა არის ნადირთ მკვლელი“.

ა ქ ა | ყ ვ ი რ ი ლ ო ბ ი ს | ა მ ბ ა ვ ი

622
„აწ გავათავე ამბავი ჯელგითა ნადირობისა,
სხვა რიგის ნადირობისა მე ვარ მომდომე თხრობისა:
ენკენისთვე რომ დადგება, არის თვე შემოდგომისა,
ხარმან დაუწყოს ფურს დევნა, დრო ჰქონდეს ყვირილობისა.

623
წავლენ ვაჟკაცნი სასროლად, ნუზლი აქვსთ ერთის კვირისა,
სადა სადგურობს ირემი, ვლონ პირი კლდისა კიდისა,
მათ მიატანონ, სადაცა მუნ ხარი ხშირად ყვირისა,
სიფრთხილით წარვლონ მეთოფეთ ნაპირი ტყისა ხშირისა.

624
ადვილი არის სიკვდილი გალეშებულის ხარისა,
ვერას გაიგებს შეპარვას, გარინდებული არისა,
ფური გაუფრთხობს, აფრთხილებს კაცის შემკრავი თვალისა,
ხარსა თუ ფური არ ახლავს, კაცისგან მალ მოიკვლისა.

625
ოსტატი კაცი მალ ესვრის, თუ უნდა ფური ახლდესო,
მონადირისგან ხარზედა მას დღეს თოფის ხმა ასტყდესო,
რა შეედრება, ვინც მოჰკლავს დიდს რქიანს, თავს რომ ადგესო,
ამხანაგს მასრის კივილით შეატყობინებს: აქ ძესო.

626
ფიცხლავ ივლიან, მასრის ხმა რა რომ მათთანა გავა-და,
ივლენ, უშველენ ტყავებას, ხარს აჭრან თეძო, გავა-და,
თქვან: „თავი გავა მივართვათ, ბატონთან კარგად გავა-და,
წყალობა დაგვემართების, თუ არა – არა მგავა და“.

627
დაფანტული მონადირე ყველა შეკრბეს ყავლზედაო,
ვის მოუკლავს, მხიარულად იყოს გუნებაზედაო,
ტყეში ჭამას სიამოვნე აქვს, ღვინის სმა მწვადზედაო,
წინ რომ ხარის თავი ედვას, რა სჯობს, სვემდეს რქაზედაო?

628
იტყვიან მცოდნე ირმისას სამსა-ოთხს რიგსა გვარსა-და,
სხვადასხვა რიგი რქა უდგეს გამთავრებულსა ხარსა-და,
არ შეედრება მას სხვა რქა, ქორბუდიანსა რქასა-და,
მას უკან ამჯობინებენ სხვას რქასა ნებოანსა-და.

629
ეს გათავდა, აწ სხვას გეტყვი ბევრს რიგს ქურდულს ნადირობას,
ვინც ეწყობა ნადირობას, ტყეში წავა ამინდობას,
დილაზედან ინადირებს, მოისვენებს სადილობას,
სამხრობისას კიდევ წავა, შემოიცდის დაბინდობას.

630
ზამთარ და ზაფხულ კარგია ნადირობანი დილისა,
ზაფხულით წავლენ სათოფეთ, რა დრო დაეცეს წვიმისა,
მიწა არ იყოს დამბალი, ნადირს ვერ შეეპარვისა,
ფიცხობის დროსა ფეხისგან ნადირი გაიფთხობისა.

631
რა დადგეს გიორგობისთვე, ვაპირებ ამის მბობასო,
როგორც რომ ხარი ღრიალსა დაიწყებს ყვირილობასო,
ისრე იქს ტახი ნეზვზედა ზარსავით ხივილობასო,
წავლენ თვით მონადირები, ტახს მოჰკლვენ კეშილობასო.

632
როდესაც დადგეს ზამთარი, მოვიდეს თოვლი, ყაპყი-და,
წავიდნენ, თან წაიყვანონ მათ დაგეშილი ძაღლი-და,
მაშინ მიუშვან ძაღლები, რა ნახონ ღორის კვალი-და,
გაყვნენ კვალს ძაღლნი, ძებნითა წამოაყენონ ტახი-და.

633
გარს ერტყან ძაღლნი ყეფითა, ღორი მით დაიხუთების,
თან გაჰყვნენ კაცნი მსწრაფლ მრბოლნი, კისკასად გაჩაუქდების,
ძაღლსა უშველის სხვათ უწინ მალე სრბა, იგი უხდების,
თოფს უკრავს, ღორსა წააქცევს, ცხენიდამ გარდაუხდების.

634
მას დღსა თოვლზედ ღორებსა ბევრს მოუტევენ ძაღლებსა,
დაყენებულსა თოფს უკრავს, უწინ ვინც მიასწრაფებსა,
რა ნადირობა გათავდეს, წილი გაუგდონ კაცებსა,
მომკვლელსა თავი ერგება, ხორცი – სულ მონადირებსა“.

ა ქ ა | კ ნ ა ვ ი ლ ო ბ ი ს | ნ ა დ ი რ ო ბ ა

635
„აწ ნადირობა სხვა გითხრა მაისსა, თიბათვესაო,
ფური ირემი ხბოს დასვამს, მაისში მოიგებსაო,
ეწყობა მის დროს ჩალიანს და ელტვის სიმაგრესაო,
მგლის შიშით ხბოსა დამალავს, მარტოსა დააწვენსაო.

636
ფური დრო-დროთა მივიდეს, თავის ხბოს მოაწოვებსა,
გამოეცლება ისევე, მარტო თავს მოაძოვებსა,
მონადირეცა სათოფედ მივიდეს, რა იდროებსა,
სად ეგულება ჩალაში, ხბოსავით დაიკნავლებსა.

637
ეგონოს ფურსა უცილოდ, ხბო შემიჭამა მგელმანო,
მოატანს ფიცხად საშველად, მას ავნის ტყვიამ ცხელმანო,
ფეხის ხმა ესმის, ჩახმახი აზიოს მეთოფემანო,
მოკლას ამრიგად კნავილზე ხელფიცხად მესროლემანო.

638
არვინ იცის სხვას ქვეყანას, თუ არ კახეთს, კნავილობა,
კახეთშიგან შემოსულა ეს ამგვარი ნადირობა,
დღისით იქნას კაცისაგან ამ გზით ბევრი მოკვლელობა,
ამგვარს კარგსა ნადირობას კაცი დია გაეწყობა“.

ა ქ ა | ვ ე ძ ა ზ ე | ნ ა დ ი რ ო ბ ა

639
„ერთი კარგი ნადირობა თოფით არის ზაფხულისა,
მაშინ იქნას დრო იმისი პირველ მთვარის სიახლისა,
ნადირი ლოკს ყველა ვეძას, მოყვარული სიმლაშისა,
მონადირემ იცის, დროთა წავა მნდომი ნადირისა.

640
მივა, სულ დაჩხრეკს ვეძასა, ნახავს სად ბევრსა კვალსაო,
„ნდირს უვლია მლაშეზე“, – იტყვის, – „აქ მოცდა ხამსაო“,
ვეძაზედ ახლოს საყუჩსა გაუკეთებდეს კარგსაო,
შიგ დაუჯდება, ნადირმან ვერ ნახოს მისვლის დროსაო.

641
სანამ მიუვა ნადირი, უნდა სჭამს, უნდა სვამსა-და,
მოსვენებით ზის თავისთვის, თოფი გვერთ ედვას მზასა-და,
მოვა, დააცდის, სანამდის მლაშეში ჩაჰყოფს თავსა-და,
მაშინ შენიშნავს, იღლიას ესვრის თოფს, ფიცხად ჰკრავსა-და.

642
გათავდეს ეს კი, სხვა გითხრა ცოტა-რამ ნადირობანი:
გაზაფხულზედა მწვანის დროს, რა იყოს ჯეჯილობანი,
გავლენ საკურდღლად, მზე დაჰხდეს, დღემ შექმნას საღამობანი,
დაუსხდენ კურდღელს თოფითა, დაუწყონ ლოდინობანი.

643
გაუკეთებენ საყუჩსა ყანის ჯეჯილის პირსაო,
შიგ დაუჯდება მეთოფე, მომლოდნე კურდღელისაო,
საღამოს ხანსა გამოვა, თოფს ესვრის, მოჰკლევდისაო,
ეს გავათავო, სხვა გითხრა – შექცევა ფრინველისაო“.

(დასასრული იხ. ნაწილი II)