(წერილი გამოქვეყნდა გაზეთ "საქართველოს" 2004 წლის 28 მაისის ნომერში)
საქართველოს თავდაცვის სისტემის ჩამოყალიბება მეტად რთული და შრომატევადი პროცესია, რომელიც მოიცავს ქვეყნის შეიარაღებული ძალების, ეკონომიკის, სამხედრო მრეწველობისა და სამოქალაქო თავდაცვის სისტემის ერთიანი მიზნით შეთანხმებულ და კოორდინირებულ მშენებლობას, სამხედრო და ორმაგი დანიშნულების (სამოქალაქო-სამხედრო) ინფრასტრუქტურის განვითარებასა და ტერიტორის ოპერატიულ აღჭურვას. ამ პროცესში აუცილებელია ერთიანი ხელმძღვანელობის ქვეშ სხვადასხვა დარგის სპეციალისტების გულმოდგინე, შეთანხმებული და მიზანმიმართული მუშაობა, აუცილებელი დაფინანსება, რომელიც უნდა მიმდინარეობდეს უწინარეს ყოვლისა ქვეყნის ეკონომიკური შესაძლებლობებიდან გამომდინარე.
საქართველოს თავდაცვის სისტემის მშენებლობის შემდეგი საფუძველი უნდა იყოს ჩვენი ქვეყნისადმი არსებული რეალური და პოტენციური (შესაძლო) სამხედრო მუქარების შესწავლა, გაანალიზება და შესაბამისი საორგანიზაციო ღონისძიებების გატარება. ამ მხრვ მეტად საგულისხმო უნდა იყოს ჩვენი მეზობელი სახელმწიფოების სამხედრო ხარჯების დინამიკის, შეიარაღებული ძალების რიცხოვნების, ძირითადი შეიარაღების, შენაერთებისა და ნაწილების განლაგების, დაკომპლექტებულობისა და სხვა მონაცემების გულდასმით ცოდნა და მათგან მოსალოდნელი შესაძლო მუქარების განეიტრალებისთვის ზრუნვა.
ამ მიმართულებით საქმეს გვიადვილებს თუნდაც რუსეთის (ყოფილი საბჭოთა კავშირის) თავდაცვის სამინისტროს ყოველთვიურ ჟურნალ Зарубежное Военное Обозрение-ში 1974 წლიდან დღემდე გამოქვეყნებული მასალების შესწავლით თანამედროე სამხედრო საქმის საფუძვლების გაცნობა, აგრეთვე სტრატეგიული კვლევების ლონდონის საერთაშორისო ინსტიტუტის ყოველწლიური გამოცემით Military Balance ჩვენთვის სანტერესო სახელმწიფოების მთლიანი შიდა პროდუქტის, სამხედრო ხარჯების, მოსახლეობის (განსაკუთრები 18-დან 38 წლამდე ასაკისა), რეგულარული შეიარაღებული ძალებისა და რეზერვების, სახმელეთო ჯარების, საზღვაო ძალებისა და საჰაერო ძალების პირადი და საბრძოლო შემადგენლობის, ძირითადი შეიარაღების რაოდენობის, კლასებისა და ტიპების მიხედვით ამ სახელმწიფოთა სამხედრო შესაძლებლობების გულდასმით შესწავლა, აგრეთვე ევროპაში უსაფრთხოებისა და თანამშროლობის თათბირის (ევროთათბირის) ეგიდით 1990 წლის ნოებერში პარიზში დადებული “ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულების” (Treate on Conventional Armed Forces in Europe – CFE) XII მუხლის თანახმად მის მონაწილე ყველა სახელმწიფოს შორის ევროპის ტერიტორიაზე განლაგებული მათი შეიარაღებული ძალებისა და ჩვეულებრივი შეტევითი შეიარაღების შესახებ ინფორმაცის ყოველწლიური გაცვლის საფუძველზე საქართველოს სახელმწიფო საზღვრების მახლობლობაში განლაგებული მეზობელი სახელმწიფოების სახმელეთო ჯარებისა და საჰაერო ძალების შენაერთებისა და ნაწილების განლაგებისა და დაკომპლექტებულობის (სამობილიზაციო და საბრძოლო მზადყოფნის) განსაზღვრა.
საგანგებოდ შევჩერდებით მესამე ფაქტორზე. CFE-ხელშეკრულების XII მუხლის საფუძველზე მისი მონაწილე თითოეული სახელმწიფო ყოველი წლის დასწყისში ეუთო-ს შტაბ-ბინაში ვენაში აგზავნის საკმარისად დეტალურ ინფორმაციას ევროპის ტერიტორიაზე განლაგებული მისი ჩვეულებრივი შეტევითი შეიარაღების შესახებ. მათ მიეკუთვნება საბრძოლო ტანკები, მოჯავშნული საბრძოლო მანქანები (ქვეითთა საბრძოლო მანქანები, ჯავშანტრანსპორტერები, საბრძოლო-სადაზვერვო მანქანები, საბრძოლო მანქანები მძიმე შეიარაღებით /მათ შორის მსუბუქი ტანკებიც/). 100 მმ და მეტი ყალიბის საველე საარტლერიო ქვემეხები, ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემები და ნაღმსატყორცნები, რეგულარულ საჯარისო ნაწილებში განლაგებული სატანკო ხიდგამყვანები, აგრეთვე დამრტყმელი (მოიერიშე) ვერტმფრენები და საბრძოლო თვითმფრინავები (სადაზვერვოს ჩათვლით). გარდა ამისა, თურქეთის ტერიტორიის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილი და რუსეთის ტერიტორიის უდიდესი ნაწილი ურალის ქედის აღმოსავლეთით, აშშ-ისა და კანადის ტერიტორიები არ მიეკუთვნებიან ევროპის კონტინენტს და ამიტომ იქ განლაგებული ჩვეულებრივი შეტევითი შეიარაღება CFE-ხელშეკრულების კონტროლს არ ექვემდებარება.
ხელშეკრულების მონაწილე 35 სახელმწიფოს მიერ ვენაში მიწოდებულ ინფორმაციას სწავლობენ, საეჭვოს გადაამოწმებენ, შემდეგ კი გადაამრავლებენ და თითო ეგზემპლარს უგზავნიან ყველა მონაწილე სახელმწიფოს საგარეო საქმეთა ან თავდაცვის სამინისტროს. საქართველოს ხელისუფლება 1998 წლის ჩათვლით ამ დოკუმენტებთან მეტ-ნაკლებად თავისუფლად უშვებდა დაინტერესებულ პირებს, მაგრამ შემდეგ კი მიიღეს კანონი, რომლითაც ეუთო-ს შტაბ-ბინიდან მოწოდებულ ინფორმაციას დაადეს “კონფიდენციალური ინფორმაციის” გრიფი და მკვეთრად შეზღუდეს მასთან დაშვების მქონე პირთა რიცხვი. ანუ სიტუაცია ისეთია, რომ ჩვენი მეზობელი თურქეთის, რუსეთის, სომხეთისა და აზერბაიჯანის ხელისუფალნი სისტემატიურად გვაწვდიან საკმარისად დეტალურ ინფორმაციას საკუთარი ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ, და იგივეს ღებულობენ საქართველოს ხელისუფლებისგანაც, მაგრამ ეს უკანასკნელი ამასთანავე საკუთარ მოსახლეობას უმალავს ამ ინფორმაციას, ანუ მასთან უზღუდავს დაშვებას სამხედრო თემატიკაში მომუშავე ჟურნალისტებს, არასამთავრობო ორგანიზაციებს, დანტერესებულ მკვლევარებს, რომლებმაც შემდეგ ქართული საზოგადოების ფართო მასებს უნდა მიაწოდონ მათი მუშაობისა და კვლევის შედეგები, აამაღლონ საქართველოს მოსახლეობის ჩახედულობის ხარისხი მთელ ამ საკითხებში. თავისი წარმოშობითა და დანიშნულებით ეს ყოვლად ღია ინფორმაცია, რომელსაც შეეძლო მნიშვნელოვანი როლი შეესრულებინა სამხედრო სფეროში ქართული საზოგადოების გათვითცნობიერებაში, შეგნებულად იმალება და ამრიგად ჩვენს ხალხს ქვეყნის მართვაში, ანუ სახელმწიფოს მმართველობის დემოკრატიულ სისტემაში ჭეშმარიტი მონაწილეობისკენ გზა ეღობება.
დემოკრატია ბერძნულიდან სიტყვა-სიტყვით “ხალხის მმართველობას” ნიშნავს. ხალხმა კი არჩევნების გზით თავისი მმართველობა რომ განახორციელოს, მას შესაბამისი ცოდნა და ინფორმაცია უნდა გააჩნდეს ქვეყნის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრების ყველა ძირითად სფეროში, მათ შორის თანამედროვე სამხედრო საქმეშიც. ექიმი არის არა ის, ვისაც თეთრი ხალათი აცვია, არამედ ის, ვისაც გააჩნია სათანადო ცოდნა და გამოცდილება ავადმყოფთა განსაკურნებლად. შესაბამისად ამომრჩეველი არის არა ის, ვისაც ხელში საარჩევნო ბიულეტენი უჭირავს, არამედ ის, ვისაც სათანადო ცოდნა და ინფორმაცია გააჩნია რომელიმე კანდიდატის ან პარტიის მხარდაჭერისთვის კვალიფიციური და სწორი გადაწყვეტილების მისაღებად. ასეთი წინაპირობების შესრულების, ანუ ქარული საზოგადოებს სათანადოდ გაცნობიერების გარეშე, თუნდაც საარჩევნო პროცესები ყოველგვარი დარღვევებისა და გაყალბებათა გარშე წარიმართოს, არჩევნები მაინც გაყალბებული იქნება, ვინაიდან გაყალბებულია თავად საზოგადოების ცხოვრება, საქმიანობა და შეგნება. მრავალტირაჟიანი გაზეთები და სატელევიზიო კომპანიები გვერდს უვლიან საქართველოს სახელმწიფოებრივი ჩამოყალიბების საჭირბოროტო საკითხების სათავეებში ჩახედვას, მეხუთე და მეათეხარისხოვან პრობლემებზე დაობენ, აღტაცებულ დითირამბებს უმღერიან ამერიკელი სამხედრო სპეციალისტების მიერ ოთხი ქართული მსუბუქი ქვეითი ბატალიონის ჩამოყალიბებას და ამ ძალას ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის გარანტად მიიჩნევენ.
და ეს ხდება მაშინ, როდესაც 5-მილიონიან ნეიტრალურ ფინეთს თავისი სახმელეთო ჯარების შემადგენლობაში ჰყავს 26 საბრძოლო ბრიგადა, ანუ 100-ზე მეტი საბრძოლო ბატალიონი (ოთხი სატანკო, ორი ან ოთხი მოტოქვეითი, 40 ეგერთა ქვეითი /მსუბუქი მექანიზებული/ და 56 ქვეითი), ტერიტორიული თავდაცვის ჯარების 150 ცალკეული ბატალიონი და ასეული, შესაბამისი არტილერიითა და სხვა საშუალებებით, აგრეთვე სხვა ჯარები. 7-მილიონიან ასევე ნეიტრალურ შვეიცარიას კი გააჩნია 13 დივიზია (ექვსი საველე /მექანიზებული ქვითი/, სამი სამთოქვეითი და ოთხიც ტერიტორიული თავდაცვისა; სულ მათში 40-მდე საბრძოლო ბრიგადა/პოლკით), ათი ცალკეული ბრიგადა (ხუთი ჯავშანსატანკო, სამი სიმაგრეთა თავდაცვისა და ორიც ტერიტორიული თავდაცვის), სხვადასხვა ტიპის 20 ცალკეული პოლკი. ფინეთისა და შვეიცარიის სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობანი ამდენი ძალებისა და საშუალებათა შესანახად რატომ სწევენ სათანადო ხარჯებს (დაახლოებით 1,5-დან 4 მლრდ. ამერიკულ დოლარამდე წელიწადში), თუკი მათი საჭიროება არ არსებობს?
ცივი ომის პერიოდში მსოფლიოში არსებული მსხვილმასშტაბიანი სამხედრო-პოლიტიკური დაპირისპირების ფონზე ლაპარაკი იყო სამხედრო მუქარების შესახებ. ცივი ომის დასრულების, ვარშავის ხელშეკრულების ორგანიზაციისა და საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ აშშ-სა და ნატო-ში სამხედრო მუქარების ნაცვლად ალაპარაკდნენ უკვე, უფრო მსუბუქი, სამხედრო რისკებისა და გამოწვევათა შესახებ. ეს ტერმინები ჩვენშიც ფართოდაა გავრცელებული ევროატლანტიკური სივრცის ქვეყნებში დაფრთიანებული ქართველი სახელმწიფო მოხელეების, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების მეცადინეობით. ვნახოთ თუ რამდენად შეესაბამება ამ ტერმინის გამოყენება ჩვენს რეალობას.
1998 წლის დასაწყისში თურქულ სარდლობას ჩრდილო-აღმოსავლეთ ანატოლიაში, ამიერკავკასიის მახლობლად, განლაგებული ჰყავდა სახმელეთო ჯარების პირადი შემადგენლობის 87 ათასამდე ადამიანი, 540 საბრძოლო ტანკი, 625-ზე მეტი მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა, 640-მდე საველე არტილერიის ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი, ათი დამრტყმელი ვერტმფრენი და სხვა შეიარაღება. რუსულ სარდლობას ჩრდილო-კავკასიის სამხედრო ოლქში (ამიერკავკასიაში სამხედრო ბაზების ჩათვლით) სახმელეთო და საჰაერო-სადესანტო ჯარების შემადგენლობაში ჰყავდა 77 ათასამდე პირადი შემადგენლობა, 630-მდე საბრძოლო ტანკი, 1795-ზე მეტი მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა, 810-მდე საველე საარტილერიო სისტემა, 80-ზე მეტი დამრტყმელი ვერტმფრენი და სხვა შეიარაღება. აღნიშნული სამხედრო ოლქის ტერიტორიაზე ნაჩვენები იყო საჰაერო ძალების ტაქტიკური ავიაციის 340-მდე საბრძოლო თვითმფრინავი, აგრეთვე საჰაერო თავდაცვის ჯარების 90-მდე საბრძოლო და 235-მდე სასწავლო-საბრძოლო (შედარებით უფრო მოძველებული ტიპების) თვითმფრინავი (სულ 425-ზე მეტი საბრძოლო და 235-მდე სასწავლო-საბრძოლო თვითმფრინავი).
განა საქართველოს საზღვრებთან ისტორიულად დაპირისპირებული ამ ორი სახელმწიფოს მიერ ჩვეულებრივი შეტევითი შეიარაღების ასეთი მსხვილი კონცენტრაციის ფონზე მხოლოდ რაღაც რისკებსა და გამოწვევებზე უნდა ვლაპარაკობდეთ? მაშინ სამხედრო მუქარები რაღაა? თუ რისკებისა და გამოწვევების ტერმინებით მეტყველ და მოაზროვნე ქართველებს თავი აშშ-ის მოქალაქეებად წარმოუდგენიათ და უკვე დაავიწყდათ, რომ მათი საკუთარი სამშობლო საქართველო თავად მდებარეობს ევროატლანტიკური დასავლეთისა და რუსეთის სტრატეგიული დაპირისპირების ცენტრში (პირაპირზე, გნებავთ შეხების რაიონში) და მისი სახელმწიფო ინტერესები არა რისკებისა და გამოწვევების, არამედ სერიოზული მუქარების ქვეშაა. ჩვენი სიტყვების განსამტკიცებლად მოვიყვანთ 1996 წლის აპრილში საქართველოში ნატო-ს ბლოკის ეგიდით ჩატარებულ კონფერენციაზე ამერიკელი ექსპერტის ქენეთ ბრაუერის სიტყვებს: “ნატო-ს ქვეყნებში თავდაცვას არ უყურებენ სერიოზულად, რადგან აქვთ გარანტია ამერიკული ბირთვული იარაღის სახით. ნატო-ს ქვეყნები თავდაცვაზე ხარჯავენ საერთო ეროვნული პროდუქტის 2-2,5 %-ს, აშშ კი ხარჯავს 5-6 %-ს... მრავალ სხვა ქვეყანაში თავდაცვაზე ხაეჯავენ საერთო ეროვნული პროდუქტის 5 %-ზე მეტს და მაინც კარგი ეკონომიკური შედეგები აქვთ...
ნატო-ს ბევრ ქვეყანაში სამხედრო სამსახურში იყენებენ 18-38 წლის მამაკაცთა 2-10 %-ს, იმიტომ, რომ ისინი დიდი ქვეყნებია. ფინეთი, შვედეთი, შვეიცარია, სინგაპური და ისრაელი საგანგებო ვითარებაში იყენებენ იმავე ასაკის მამაკაცების 100 %-ს. რას ნიშნავს ეს? თუ ქვეყანაში ხუთმილიონიანი მოსახლეობაა, ნატო-ს პრაქტიკის თანახმად, ომის შემთხვევაში მხოლოდ 60 ათასი ადამიანი უნდა გაიწვიონ, მაგრამ რეალურად 5 მილიონ კაცზე შესაძლებელია 550-ათასიანი არმიის მობილიზებაც. ეს დიდი ძალაა...
პატარა ქვეყანაში არმია (იგულისხმება მშვიდობიანობის დროის რეგულარული შეიარაღებული ძალები – ი. ხ.) მოსამზადებელი სკოლაა. ნამდვილი ძალა რეზერვია. ყველა გაწვეული კარგად უნდა მომზადდეს, მაგრამ თითოეული ქვეყნის პრეზიდენტს სჭირდება სწრაფი რეაგირების ძალაც. ამისთვის საკმარისია 18 თვიანი გაწვევა. ამ ვადის პირველი მესამედის მანძილზე ჯარისკაცი გადის ინდივიდუალურ წვრთნას, მეორე მესამედი ეთმობა მომზადებას ნაწილში, ბოლო მესამედს კი ჯარისკაცი პრეზიდენტის ხელქვეით მსახურობს. შემდეგ ჯარისკაცი გადავა რეზერვში, მაგრამ მას ახალი შეცვლის. ესაა უწყვეტი ჯაჭვი და 5-6 წელიწადში იარსებებს კვალიფიციური არმია.
...გაწვევას უნდა დაექვემდებაროს ყველა. მაგრამ მიზანი არა დიდი ჯარია (იგულისხეა რეგულარული ჯარები), არამედ არამედ ინდივიდთა გაწვრთნა, შეკავშირებული, შეკრული ნაწილების შექმნა, რომელთა წევრებიც ერთ სარეზერვო ნაწილებში იმსახურებენ შედგომი 20 წლის მანძილზე. ამის შდეგად მივიღებთ ფენოვანი ნამცხვრის მაგვარ სტრუქტურას. ზედა შრე იქნება დაუქორწინებელი ახალგაზრდობა – კომანდოსები. შემდეგი შრე ასევე ახალგაზრდებია, მაგრამ ოჯახიანები. მათგან შედგება ბრძოლისუნარიანი სახაზო ნაწილები. და ბოლოს, ასაკოვნები, რომელთაც შეუძლიათ შენობების დაცვა. როგორც ადამიანები დავყავით, ასევე შეგვიძლია დავყოთ მათი აღჭურვილობის ტიპებიც. ყველაზე კარგი იარაღი საუკეთესოებს უნდა მივცეთ. ასეა ფნეთში... იწყებთ პატარა ბირთვით და 20 წელიწადში გეყოლებათ 500 ათას კაციანი რეზერვი. იმედია ამ დროისთვის ფულიც გექნებათ” (სათანადო შეიარაღების შესაძენად – ი. ხ.).
ასეთია ბატონ ქენეთ ბრაუერის რეკომენდაციები და ისინი ყველა ჭკუათმყოფელი ადამიანისთვის მისაღები უნდა იყოს, მაგრამ აქვე არის ერთი შეუსაბამობაც. საქმე იმაში, რომ ფინეთისა და შვეიცარიის სახმელეთო ჯარების შეიარაღება მნიშვნელოვნად აღემატება საქართველოსთვის ევროთათბირის ეგიდით 1992 წელს ტაშკენტში დადგენილ კვოტებს: არაუმეტეს 220 საბრძოლო ტანკის, 220 მოჯავშნული საბრძოლო მანქანისა და 285 საველე საარტილერიო სისტემის. ამის სანაცვლოდ, ზემოაღნიშნული ლონდონური წყაროს მიხედვით, 2000 წელს შვეიცარიის შეიარაღებაში შედგებოდა 560-მდე საბრძოლო ტანკი (მათგან 370 გერმანული “ლეოპარდ-2”), 1000-ზე მეტი მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა, აგრეთვე საველე არტილერიის 1100-მდე ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი. ფინეთის შეიარაღებაში კი ნაჩვენები იყო 230 საბრძოლო ტანკი, 800-ზე მეტი მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა და საველე და სანაპირო არტილერიის 1900-ზე მეტი ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი (მათ შორის 1070-მდე ქვეეხი, 60 ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა /სახელდობრ, რუსული “გრადები”/ და 790-მდე ნაღმსატყორცნი). შესაბამისად, შვეიცარული სარდლობა ძირითად აქცენტს აკეთებს ჯავშანსატანკო, მექანიზებული ქვეითი და სამთოქვეითი ჯარების მშენებლობასა და გამოყენებაზე, ფინური კი – მსუბუქი მექანიზებული (“ეგერთა”) და ქვეითი ჯარებისა.
ასეთი რაოდენობისა და ხარისხის შეიარაღების შეძენას, შენახვასა და ექსპლუატაციას სჭირდება შესაბამისი ფინანსური სახსრებიც. 1999 წელს ფინეთის სამხედრი ხარჯები შეადგენდა 1,7 მლრდ. ამერიკულ დოლარს, შვეიცარიისა 3,1 მლრდ.-ს; ნატო-ს ბლოკის მცირე ევროპული სახელმწიფოებიდან კი: ბელგიისა – 3,43 მლრდ. დოლარს, დანიისა – 2,7 მლრდ.-ს, ნორვეგიისა – 3,3 მლრდ.-ს და პორტუგალიისა კი – 2,3 მლრდ. ამერიკულ დოლარს. შესანამისად, სანამ საქართველოს ყოველწლიური სამხედრო ხარჯები არ გავა 1,5-2 მლრდ. დოლარის ექვივალენტურ თანხებზე, მანამ ჩვენ ვერ შევძლებთ ქვეყნის თავდაცვისუნარიანი შეიარაღებული ძალების ჩამოყალიბებას. ხოლო ამისთვის კი საჭიროა, რომ საქართველოს მთლიანი შიდა პროდუქტი ყოვეწლიურად შეადგენდეს 30-40 მლრდ. ამერიკული დოლარის ექვივალენტურ თანხას, რათა შესრულდეს ბ-ნ ქენეთ ბრაუერის რეკომენდაცია და ჩვენი ქვეყნის თავდაცვის ხარჯები უტოლდებოდეს მთლიანი შიდა პროდუქტის 5-6 %-ს. შედარებისთვის, იმავე 1999 წელს ფინეთის მთლიანი შიდა პროდუქტი შეადგენდა 123 მლრდ. დოლარს, ხოლო შვეიცარიისა კი 246 მლრდ.-ს, და მათი თავდაცვის ხარჯები შეადგენდა მთლიანი შიდა პროდუქტის 1,4 და 1,2 %-ს.
ასეთია თანამედროვე მცირე ევროპული სახელმწიფოების შესაძლებლობები და ზოგადი პარამეტრები (სამხედრო-ეკონომიკური, ფინანსური, შეიარაღებული ძალების რიცხოვნების, ჯავშანსატანკო ტექნიკისა და საველე საარტილერიო შეიარაღების) ქვეყნის თავდაცვისუნარიანი შეიარაღებული ძალების შესაქმნელად. მაგრამ არის ერთი მნიშვნელოვანი გარემოებაც. ცივი ომის პერიოდში ფინეთი იმყოფებოდა ნატო-სა და ვარშავის ხელშეკრულების ბლოკების ურთიერთშეხების უკიდურეს ჩრდილოეთ რაიონში, სადაც ორივე დაპირისპირებული სამხედრო-პოლიტიკური ალიანსის მხრიდან მსხვილმასშტაბიანი სახმელეთო ოპერაციების წარმოება მეტად გაძნელებული იქნებოდა. შვეიცარია კი იმყოფებოდა უფრო ნატო-ს ბლოკის სივრცულ არეალში, დასავლეთ გერმანიასა და საფრანგეთს შორის, და მეტნაკლებად განზე იყო დასავლურ და აღმოსავლურ სამხედრო ბლოკებს შორის დაპირისპირების პირდაპირი ხაზიდან; ამას ვერ ვიტყვით ასევე ნეიტრალურ ავსტრიაზე, რომელიც მდებარეობს შვეიცარიის აღმოსავლეთით და უშუალოდ ამ დაპირისპირების გზაზე იმყოფებოდა. შესაბამისად, ფინეთის, შვედეთისა და შვეიცარიისთვის აზრი გააჩნდა ომიანობის დროს გამოსაყვანად დაგეგმილი მრავალრიცხოვანი შეიარაღებული ძალებისა და შეიარაღების შენახვას, ავსტრიისთვის კი ძალზედ ძნელი იქნებოდა ევროპაში მსხვილმასშტაბიანი ომის გაჩაღების შემთხვევაში მის ტერიტორიაზე დიდი ძალებით შეჭრილი მოწინააღმდეგისგან საკუთარი ტერიტორიისა და სახელმწიფო სუვერენიტეტის დაცვა და ამიტომ მისი ხელისუფლება საკუთარ შეიარაღებულ ძალებში ინახავდა შედარებით უფრო მოკრძალებული რაოდენობის ჯავშანსატანკო ტექნიკასა და საველე არტილერიას. სახელდობრ, იმავე 2000 წელს ავსტრიის სახმელეთო ჯარების შეიარაღებაში ნაჩვენები იყო 283 საბრძოლო ტანკი, 818 მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა (მათგან 533 ჯავშანტრანსპორტერი და 285 მსუბუქტი ტანკი), საველე არტილერიის 535 ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი და სხვა შეიარაღება, რაც მნიშვნელოვნად ჩამოუვარდება შვეიცარიას საბრძოლო ტანკებისა და საველე არტილერიის ნაწილში, ფინეთს კი კიდევ უფრო მეტად – საველე არტილერიის რაოდენობის მხრივ.
დღევანდელი საქართველო ასევე მდებარეობს ერთის მხრივ აშშ-ისა და რუსეთის სტრატეგიული დაპირისპირების საკვანძო რაიონში, ბათუმსა და ახალქალაქში განლაგებული რუსული სამხედრო ბაზები დგანან ტრაპიზონისა და სარიყამიშ-არტაანის მხრიდან სრულად დაკომპლექტებული და მაღალ მზადყოფნაში მყოფი 48-ე ქვეითი და 25-ე მექანიზებული ქვეითი თურქული ბრიგადების, აგრეთვე მე-9 ქვეითი დივიზიის საქართველოში სავარაუდო შემოსვლის გზებზე. ამიტომ განა ენდომებათ დაპირისპირებულ დიდ სახელმწიფოებს (აშშ-ს, რუსეთსა და თურქეთს) საქართველოს ძლიერ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბება? რატომ გვაიმედებენ, რომ თურმე ერთი ან ორი საბრძოლო ბრიგადით შევძლებთ ქვეყნის თავდაცვის უზრუნველყოფას, მაშინ როდესაც ფინეთს ამისთვის სახელეთო ჯარებში 26 საბრძოლო ბრიგადა ჰყავს, შვეიცარიას 13 დივიზია და სხვა ჯარები, აღარაფერს ვამბობთ ისრაელზე, რომელსაც არაბული გარემოცვის გამო ოფიციალურად შეტევითი სამხედრო დოქტრინა აქვს მიღებული და მის საფუძველზე აშენებს თავის შეიარაღებულ ძალებს (2000 წელს თავისი სახმელეთო ჯარების შეიარაღებაში, სახელდობრ, მას გააჩნდა 3900 საბრძოლო ტანკი, 9900 ჯავშანტრანსპორტერი, 2345-მდე საველე არტილერიის ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი). ან თურქები კი მოინდომებენ საქართველოს ისეთნაირად გაძლიერებას, რომ მას შეეძლოს ომიანობის დროს 500-ათასიანი ბრძოლისუნარიანი შეიარაღებული ძალების გამოყვანა და რეგიონში საკუთარი ინტერესებიდან ამომდინარე პოლიტიკის წარმოების უნარიც გააჩნდეს? ან დასავლური საერთაშორისო ფინანსური ორგანიზაციები კი საქმიანობენ ჩვენში იმისთვის, რომ საქართველოს ეკონომიკამ და მრეწველობამ სწრაფი აღმავლობა დაიწყონ? ყველაფრიდან ჩანს, რომ არა. ასევე ნებისმიერ სფეროში ჩახედული ადამიანისთვის აშკარად ნათელია, რომ ქვეყნის განვითარება და გაძლიერება ისევ ჩვენივე საკუთარი ძალებით, ნებითა და მონდომებით უნდა შევძლოთ. მაგრამ ამისთვის საჭიროა, რომ ამ აღმავლობის პროცესის საკვანძო ადგილებში (მიმართულებებზე, თანამდებობებზე) იყვნენ თავიანთი ქვეყნის გულშემატკივარი და საქმის მცოდნე ადამიანები.
ირაკლი ხართიშვილი
საქართველოს თავდაცვის სისტემის ჩამოყალიბება მეტად რთული და შრომატევადი პროცესია, რომელიც მოიცავს ქვეყნის შეიარაღებული ძალების, ეკონომიკის, სამხედრო მრეწველობისა და სამოქალაქო თავდაცვის სისტემის ერთიანი მიზნით შეთანხმებულ და კოორდინირებულ მშენებლობას, სამხედრო და ორმაგი დანიშნულების (სამოქალაქო-სამხედრო) ინფრასტრუქტურის განვითარებასა და ტერიტორის ოპერატიულ აღჭურვას. ამ პროცესში აუცილებელია ერთიანი ხელმძღვანელობის ქვეშ სხვადასხვა დარგის სპეციალისტების გულმოდგინე, შეთანხმებული და მიზანმიმართული მუშაობა, აუცილებელი დაფინანსება, რომელიც უნდა მიმდინარეობდეს უწინარეს ყოვლისა ქვეყნის ეკონომიკური შესაძლებლობებიდან გამომდინარე.
საქართველოს თავდაცვის სისტემის მშენებლობის შემდეგი საფუძველი უნდა იყოს ჩვენი ქვეყნისადმი არსებული რეალური და პოტენციური (შესაძლო) სამხედრო მუქარების შესწავლა, გაანალიზება და შესაბამისი საორგანიზაციო ღონისძიებების გატარება. ამ მხრვ მეტად საგულისხმო უნდა იყოს ჩვენი მეზობელი სახელმწიფოების სამხედრო ხარჯების დინამიკის, შეიარაღებული ძალების რიცხოვნების, ძირითადი შეიარაღების, შენაერთებისა და ნაწილების განლაგების, დაკომპლექტებულობისა და სხვა მონაცემების გულდასმით ცოდნა და მათგან მოსალოდნელი შესაძლო მუქარების განეიტრალებისთვის ზრუნვა.
ამ მიმართულებით საქმეს გვიადვილებს თუნდაც რუსეთის (ყოფილი საბჭოთა კავშირის) თავდაცვის სამინისტროს ყოველთვიურ ჟურნალ Зарубежное Военное Обозрение-ში 1974 წლიდან დღემდე გამოქვეყნებული მასალების შესწავლით თანამედროე სამხედრო საქმის საფუძვლების გაცნობა, აგრეთვე სტრატეგიული კვლევების ლონდონის საერთაშორისო ინსტიტუტის ყოველწლიური გამოცემით Military Balance ჩვენთვის სანტერესო სახელმწიფოების მთლიანი შიდა პროდუქტის, სამხედრო ხარჯების, მოსახლეობის (განსაკუთრები 18-დან 38 წლამდე ასაკისა), რეგულარული შეიარაღებული ძალებისა და რეზერვების, სახმელეთო ჯარების, საზღვაო ძალებისა და საჰაერო ძალების პირადი და საბრძოლო შემადგენლობის, ძირითადი შეიარაღების რაოდენობის, კლასებისა და ტიპების მიხედვით ამ სახელმწიფოთა სამხედრო შესაძლებლობების გულდასმით შესწავლა, აგრეთვე ევროპაში უსაფრთხოებისა და თანამშროლობის თათბირის (ევროთათბირის) ეგიდით 1990 წლის ნოებერში პარიზში დადებული “ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულების” (Treate on Conventional Armed Forces in Europe – CFE) XII მუხლის თანახმად მის მონაწილე ყველა სახელმწიფოს შორის ევროპის ტერიტორიაზე განლაგებული მათი შეიარაღებული ძალებისა და ჩვეულებრივი შეტევითი შეიარაღების შესახებ ინფორმაცის ყოველწლიური გაცვლის საფუძველზე საქართველოს სახელმწიფო საზღვრების მახლობლობაში განლაგებული მეზობელი სახელმწიფოების სახმელეთო ჯარებისა და საჰაერო ძალების შენაერთებისა და ნაწილების განლაგებისა და დაკომპლექტებულობის (სამობილიზაციო და საბრძოლო მზადყოფნის) განსაზღვრა.
საგანგებოდ შევჩერდებით მესამე ფაქტორზე. CFE-ხელშეკრულების XII მუხლის საფუძველზე მისი მონაწილე თითოეული სახელმწიფო ყოველი წლის დასწყისში ეუთო-ს შტაბ-ბინაში ვენაში აგზავნის საკმარისად დეტალურ ინფორმაციას ევროპის ტერიტორიაზე განლაგებული მისი ჩვეულებრივი შეტევითი შეიარაღების შესახებ. მათ მიეკუთვნება საბრძოლო ტანკები, მოჯავშნული საბრძოლო მანქანები (ქვეითთა საბრძოლო მანქანები, ჯავშანტრანსპორტერები, საბრძოლო-სადაზვერვო მანქანები, საბრძოლო მანქანები მძიმე შეიარაღებით /მათ შორის მსუბუქი ტანკებიც/). 100 მმ და მეტი ყალიბის საველე საარტლერიო ქვემეხები, ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემები და ნაღმსატყორცნები, რეგულარულ საჯარისო ნაწილებში განლაგებული სატანკო ხიდგამყვანები, აგრეთვე დამრტყმელი (მოიერიშე) ვერტმფრენები და საბრძოლო თვითმფრინავები (სადაზვერვოს ჩათვლით). გარდა ამისა, თურქეთის ტერიტორიის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილი და რუსეთის ტერიტორიის უდიდესი ნაწილი ურალის ქედის აღმოსავლეთით, აშშ-ისა და კანადის ტერიტორიები არ მიეკუთვნებიან ევროპის კონტინენტს და ამიტომ იქ განლაგებული ჩვეულებრივი შეტევითი შეიარაღება CFE-ხელშეკრულების კონტროლს არ ექვემდებარება.
ხელშეკრულების მონაწილე 35 სახელმწიფოს მიერ ვენაში მიწოდებულ ინფორმაციას სწავლობენ, საეჭვოს გადაამოწმებენ, შემდეგ კი გადაამრავლებენ და თითო ეგზემპლარს უგზავნიან ყველა მონაწილე სახელმწიფოს საგარეო საქმეთა ან თავდაცვის სამინისტროს. საქართველოს ხელისუფლება 1998 წლის ჩათვლით ამ დოკუმენტებთან მეტ-ნაკლებად თავისუფლად უშვებდა დაინტერესებულ პირებს, მაგრამ შემდეგ კი მიიღეს კანონი, რომლითაც ეუთო-ს შტაბ-ბინიდან მოწოდებულ ინფორმაციას დაადეს “კონფიდენციალური ინფორმაციის” გრიფი და მკვეთრად შეზღუდეს მასთან დაშვების მქონე პირთა რიცხვი. ანუ სიტუაცია ისეთია, რომ ჩვენი მეზობელი თურქეთის, რუსეთის, სომხეთისა და აზერბაიჯანის ხელისუფალნი სისტემატიურად გვაწვდიან საკმარისად დეტალურ ინფორმაციას საკუთარი ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ, და იგივეს ღებულობენ საქართველოს ხელისუფლებისგანაც, მაგრამ ეს უკანასკნელი ამასთანავე საკუთარ მოსახლეობას უმალავს ამ ინფორმაციას, ანუ მასთან უზღუდავს დაშვებას სამხედრო თემატიკაში მომუშავე ჟურნალისტებს, არასამთავრობო ორგანიზაციებს, დანტერესებულ მკვლევარებს, რომლებმაც შემდეგ ქართული საზოგადოების ფართო მასებს უნდა მიაწოდონ მათი მუშაობისა და კვლევის შედეგები, აამაღლონ საქართველოს მოსახლეობის ჩახედულობის ხარისხი მთელ ამ საკითხებში. თავისი წარმოშობითა და დანიშნულებით ეს ყოვლად ღია ინფორმაცია, რომელსაც შეეძლო მნიშვნელოვანი როლი შეესრულებინა სამხედრო სფეროში ქართული საზოგადოების გათვითცნობიერებაში, შეგნებულად იმალება და ამრიგად ჩვენს ხალხს ქვეყნის მართვაში, ანუ სახელმწიფოს მმართველობის დემოკრატიულ სისტემაში ჭეშმარიტი მონაწილეობისკენ გზა ეღობება.
დემოკრატია ბერძნულიდან სიტყვა-სიტყვით “ხალხის მმართველობას” ნიშნავს. ხალხმა კი არჩევნების გზით თავისი მმართველობა რომ განახორციელოს, მას შესაბამისი ცოდნა და ინფორმაცია უნდა გააჩნდეს ქვეყნის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრების ყველა ძირითად სფეროში, მათ შორის თანამედროვე სამხედრო საქმეშიც. ექიმი არის არა ის, ვისაც თეთრი ხალათი აცვია, არამედ ის, ვისაც გააჩნია სათანადო ცოდნა და გამოცდილება ავადმყოფთა განსაკურნებლად. შესაბამისად ამომრჩეველი არის არა ის, ვისაც ხელში საარჩევნო ბიულეტენი უჭირავს, არამედ ის, ვისაც სათანადო ცოდნა და ინფორმაცია გააჩნია რომელიმე კანდიდატის ან პარტიის მხარდაჭერისთვის კვალიფიციური და სწორი გადაწყვეტილების მისაღებად. ასეთი წინაპირობების შესრულების, ანუ ქარული საზოგადოებს სათანადოდ გაცნობიერების გარეშე, თუნდაც საარჩევნო პროცესები ყოველგვარი დარღვევებისა და გაყალბებათა გარშე წარიმართოს, არჩევნები მაინც გაყალბებული იქნება, ვინაიდან გაყალბებულია თავად საზოგადოების ცხოვრება, საქმიანობა და შეგნება. მრავალტირაჟიანი გაზეთები და სატელევიზიო კომპანიები გვერდს უვლიან საქართველოს სახელმწიფოებრივი ჩამოყალიბების საჭირბოროტო საკითხების სათავეებში ჩახედვას, მეხუთე და მეათეხარისხოვან პრობლემებზე დაობენ, აღტაცებულ დითირამბებს უმღერიან ამერიკელი სამხედრო სპეციალისტების მიერ ოთხი ქართული მსუბუქი ქვეითი ბატალიონის ჩამოყალიბებას და ამ ძალას ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის გარანტად მიიჩნევენ.
და ეს ხდება მაშინ, როდესაც 5-მილიონიან ნეიტრალურ ფინეთს თავისი სახმელეთო ჯარების შემადგენლობაში ჰყავს 26 საბრძოლო ბრიგადა, ანუ 100-ზე მეტი საბრძოლო ბატალიონი (ოთხი სატანკო, ორი ან ოთხი მოტოქვეითი, 40 ეგერთა ქვეითი /მსუბუქი მექანიზებული/ და 56 ქვეითი), ტერიტორიული თავდაცვის ჯარების 150 ცალკეული ბატალიონი და ასეული, შესაბამისი არტილერიითა და სხვა საშუალებებით, აგრეთვე სხვა ჯარები. 7-მილიონიან ასევე ნეიტრალურ შვეიცარიას კი გააჩნია 13 დივიზია (ექვსი საველე /მექანიზებული ქვითი/, სამი სამთოქვეითი და ოთხიც ტერიტორიული თავდაცვისა; სულ მათში 40-მდე საბრძოლო ბრიგადა/პოლკით), ათი ცალკეული ბრიგადა (ხუთი ჯავშანსატანკო, სამი სიმაგრეთა თავდაცვისა და ორიც ტერიტორიული თავდაცვის), სხვადასხვა ტიპის 20 ცალკეული პოლკი. ფინეთისა და შვეიცარიის სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობანი ამდენი ძალებისა და საშუალებათა შესანახად რატომ სწევენ სათანადო ხარჯებს (დაახლოებით 1,5-დან 4 მლრდ. ამერიკულ დოლარამდე წელიწადში), თუკი მათი საჭიროება არ არსებობს?
ცივი ომის პერიოდში მსოფლიოში არსებული მსხვილმასშტაბიანი სამხედრო-პოლიტიკური დაპირისპირების ფონზე ლაპარაკი იყო სამხედრო მუქარების შესახებ. ცივი ომის დასრულების, ვარშავის ხელშეკრულების ორგანიზაციისა და საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ აშშ-სა და ნატო-ში სამხედრო მუქარების ნაცვლად ალაპარაკდნენ უკვე, უფრო მსუბუქი, სამხედრო რისკებისა და გამოწვევათა შესახებ. ეს ტერმინები ჩვენშიც ფართოდაა გავრცელებული ევროატლანტიკური სივრცის ქვეყნებში დაფრთიანებული ქართველი სახელმწიფო მოხელეების, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების მეცადინეობით. ვნახოთ თუ რამდენად შეესაბამება ამ ტერმინის გამოყენება ჩვენს რეალობას.
1998 წლის დასაწყისში თურქულ სარდლობას ჩრდილო-აღმოსავლეთ ანატოლიაში, ამიერკავკასიის მახლობლად, განლაგებული ჰყავდა სახმელეთო ჯარების პირადი შემადგენლობის 87 ათასამდე ადამიანი, 540 საბრძოლო ტანკი, 625-ზე მეტი მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა, 640-მდე საველე არტილერიის ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი, ათი დამრტყმელი ვერტმფრენი და სხვა შეიარაღება. რუსულ სარდლობას ჩრდილო-კავკასიის სამხედრო ოლქში (ამიერკავკასიაში სამხედრო ბაზების ჩათვლით) სახმელეთო და საჰაერო-სადესანტო ჯარების შემადგენლობაში ჰყავდა 77 ათასამდე პირადი შემადგენლობა, 630-მდე საბრძოლო ტანკი, 1795-ზე მეტი მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა, 810-მდე საველე საარტილერიო სისტემა, 80-ზე მეტი დამრტყმელი ვერტმფრენი და სხვა შეიარაღება. აღნიშნული სამხედრო ოლქის ტერიტორიაზე ნაჩვენები იყო საჰაერო ძალების ტაქტიკური ავიაციის 340-მდე საბრძოლო თვითმფრინავი, აგრეთვე საჰაერო თავდაცვის ჯარების 90-მდე საბრძოლო და 235-მდე სასწავლო-საბრძოლო (შედარებით უფრო მოძველებული ტიპების) თვითმფრინავი (სულ 425-ზე მეტი საბრძოლო და 235-მდე სასწავლო-საბრძოლო თვითმფრინავი).
განა საქართველოს საზღვრებთან ისტორიულად დაპირისპირებული ამ ორი სახელმწიფოს მიერ ჩვეულებრივი შეტევითი შეიარაღების ასეთი მსხვილი კონცენტრაციის ფონზე მხოლოდ რაღაც რისკებსა და გამოწვევებზე უნდა ვლაპარაკობდეთ? მაშინ სამხედრო მუქარები რაღაა? თუ რისკებისა და გამოწვევების ტერმინებით მეტყველ და მოაზროვნე ქართველებს თავი აშშ-ის მოქალაქეებად წარმოუდგენიათ და უკვე დაავიწყდათ, რომ მათი საკუთარი სამშობლო საქართველო თავად მდებარეობს ევროატლანტიკური დასავლეთისა და რუსეთის სტრატეგიული დაპირისპირების ცენტრში (პირაპირზე, გნებავთ შეხების რაიონში) და მისი სახელმწიფო ინტერესები არა რისკებისა და გამოწვევების, არამედ სერიოზული მუქარების ქვეშაა. ჩვენი სიტყვების განსამტკიცებლად მოვიყვანთ 1996 წლის აპრილში საქართველოში ნატო-ს ბლოკის ეგიდით ჩატარებულ კონფერენციაზე ამერიკელი ექსპერტის ქენეთ ბრაუერის სიტყვებს: “ნატო-ს ქვეყნებში თავდაცვას არ უყურებენ სერიოზულად, რადგან აქვთ გარანტია ამერიკული ბირთვული იარაღის სახით. ნატო-ს ქვეყნები თავდაცვაზე ხარჯავენ საერთო ეროვნული პროდუქტის 2-2,5 %-ს, აშშ კი ხარჯავს 5-6 %-ს... მრავალ სხვა ქვეყანაში თავდაცვაზე ხაეჯავენ საერთო ეროვნული პროდუქტის 5 %-ზე მეტს და მაინც კარგი ეკონომიკური შედეგები აქვთ...
ნატო-ს ბევრ ქვეყანაში სამხედრო სამსახურში იყენებენ 18-38 წლის მამაკაცთა 2-10 %-ს, იმიტომ, რომ ისინი დიდი ქვეყნებია. ფინეთი, შვედეთი, შვეიცარია, სინგაპური და ისრაელი საგანგებო ვითარებაში იყენებენ იმავე ასაკის მამაკაცების 100 %-ს. რას ნიშნავს ეს? თუ ქვეყანაში ხუთმილიონიანი მოსახლეობაა, ნატო-ს პრაქტიკის თანახმად, ომის შემთხვევაში მხოლოდ 60 ათასი ადამიანი უნდა გაიწვიონ, მაგრამ რეალურად 5 მილიონ კაცზე შესაძლებელია 550-ათასიანი არმიის მობილიზებაც. ეს დიდი ძალაა...
პატარა ქვეყანაში არმია (იგულისხმება მშვიდობიანობის დროის რეგულარული შეიარაღებული ძალები – ი. ხ.) მოსამზადებელი სკოლაა. ნამდვილი ძალა რეზერვია. ყველა გაწვეული კარგად უნდა მომზადდეს, მაგრამ თითოეული ქვეყნის პრეზიდენტს სჭირდება სწრაფი რეაგირების ძალაც. ამისთვის საკმარისია 18 თვიანი გაწვევა. ამ ვადის პირველი მესამედის მანძილზე ჯარისკაცი გადის ინდივიდუალურ წვრთნას, მეორე მესამედი ეთმობა მომზადებას ნაწილში, ბოლო მესამედს კი ჯარისკაცი პრეზიდენტის ხელქვეით მსახურობს. შემდეგ ჯარისკაცი გადავა რეზერვში, მაგრამ მას ახალი შეცვლის. ესაა უწყვეტი ჯაჭვი და 5-6 წელიწადში იარსებებს კვალიფიციური არმია.
...გაწვევას უნდა დაექვემდებაროს ყველა. მაგრამ მიზანი არა დიდი ჯარია (იგულისხეა რეგულარული ჯარები), არამედ არამედ ინდივიდთა გაწვრთნა, შეკავშირებული, შეკრული ნაწილების შექმნა, რომელთა წევრებიც ერთ სარეზერვო ნაწილებში იმსახურებენ შედგომი 20 წლის მანძილზე. ამის შდეგად მივიღებთ ფენოვანი ნამცხვრის მაგვარ სტრუქტურას. ზედა შრე იქნება დაუქორწინებელი ახალგაზრდობა – კომანდოსები. შემდეგი შრე ასევე ახალგაზრდებია, მაგრამ ოჯახიანები. მათგან შედგება ბრძოლისუნარიანი სახაზო ნაწილები. და ბოლოს, ასაკოვნები, რომელთაც შეუძლიათ შენობების დაცვა. როგორც ადამიანები დავყავით, ასევე შეგვიძლია დავყოთ მათი აღჭურვილობის ტიპებიც. ყველაზე კარგი იარაღი საუკეთესოებს უნდა მივცეთ. ასეა ფნეთში... იწყებთ პატარა ბირთვით და 20 წელიწადში გეყოლებათ 500 ათას კაციანი რეზერვი. იმედია ამ დროისთვის ფულიც გექნებათ” (სათანადო შეიარაღების შესაძენად – ი. ხ.).
ასეთია ბატონ ქენეთ ბრაუერის რეკომენდაციები და ისინი ყველა ჭკუათმყოფელი ადამიანისთვის მისაღები უნდა იყოს, მაგრამ აქვე არის ერთი შეუსაბამობაც. საქმე იმაში, რომ ფინეთისა და შვეიცარიის სახმელეთო ჯარების შეიარაღება მნიშვნელოვნად აღემატება საქართველოსთვის ევროთათბირის ეგიდით 1992 წელს ტაშკენტში დადგენილ კვოტებს: არაუმეტეს 220 საბრძოლო ტანკის, 220 მოჯავშნული საბრძოლო მანქანისა და 285 საველე საარტილერიო სისტემის. ამის სანაცვლოდ, ზემოაღნიშნული ლონდონური წყაროს მიხედვით, 2000 წელს შვეიცარიის შეიარაღებაში შედგებოდა 560-მდე საბრძოლო ტანკი (მათგან 370 გერმანული “ლეოპარდ-2”), 1000-ზე მეტი მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა, აგრეთვე საველე არტილერიის 1100-მდე ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი. ფინეთის შეიარაღებაში კი ნაჩვენები იყო 230 საბრძოლო ტანკი, 800-ზე მეტი მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა და საველე და სანაპირო არტილერიის 1900-ზე მეტი ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი (მათ შორის 1070-მდე ქვეეხი, 60 ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა /სახელდობრ, რუსული “გრადები”/ და 790-მდე ნაღმსატყორცნი). შესაბამისად, შვეიცარული სარდლობა ძირითად აქცენტს აკეთებს ჯავშანსატანკო, მექანიზებული ქვეითი და სამთოქვეითი ჯარების მშენებლობასა და გამოყენებაზე, ფინური კი – მსუბუქი მექანიზებული (“ეგერთა”) და ქვეითი ჯარებისა.
ასეთი რაოდენობისა და ხარისხის შეიარაღების შეძენას, შენახვასა და ექსპლუატაციას სჭირდება შესაბამისი ფინანსური სახსრებიც. 1999 წელს ფინეთის სამხედრი ხარჯები შეადგენდა 1,7 მლრდ. ამერიკულ დოლარს, შვეიცარიისა 3,1 მლრდ.-ს; ნატო-ს ბლოკის მცირე ევროპული სახელმწიფოებიდან კი: ბელგიისა – 3,43 მლრდ. დოლარს, დანიისა – 2,7 მლრდ.-ს, ნორვეგიისა – 3,3 მლრდ.-ს და პორტუგალიისა კი – 2,3 მლრდ. ამერიკულ დოლარს. შესანამისად, სანამ საქართველოს ყოველწლიური სამხედრო ხარჯები არ გავა 1,5-2 მლრდ. დოლარის ექვივალენტურ თანხებზე, მანამ ჩვენ ვერ შევძლებთ ქვეყნის თავდაცვისუნარიანი შეიარაღებული ძალების ჩამოყალიბებას. ხოლო ამისთვის კი საჭიროა, რომ საქართველოს მთლიანი შიდა პროდუქტი ყოვეწლიურად შეადგენდეს 30-40 მლრდ. ამერიკული დოლარის ექვივალენტურ თანხას, რათა შესრულდეს ბ-ნ ქენეთ ბრაუერის რეკომენდაცია და ჩვენი ქვეყნის თავდაცვის ხარჯები უტოლდებოდეს მთლიანი შიდა პროდუქტის 5-6 %-ს. შედარებისთვის, იმავე 1999 წელს ფინეთის მთლიანი შიდა პროდუქტი შეადგენდა 123 მლრდ. დოლარს, ხოლო შვეიცარიისა კი 246 მლრდ.-ს, და მათი თავდაცვის ხარჯები შეადგენდა მთლიანი შიდა პროდუქტის 1,4 და 1,2 %-ს.
ასეთია თანამედროვე მცირე ევროპული სახელმწიფოების შესაძლებლობები და ზოგადი პარამეტრები (სამხედრო-ეკონომიკური, ფინანსური, შეიარაღებული ძალების რიცხოვნების, ჯავშანსატანკო ტექნიკისა და საველე საარტილერიო შეიარაღების) ქვეყნის თავდაცვისუნარიანი შეიარაღებული ძალების შესაქმნელად. მაგრამ არის ერთი მნიშვნელოვანი გარემოებაც. ცივი ომის პერიოდში ფინეთი იმყოფებოდა ნატო-სა და ვარშავის ხელშეკრულების ბლოკების ურთიერთშეხების უკიდურეს ჩრდილოეთ რაიონში, სადაც ორივე დაპირისპირებული სამხედრო-პოლიტიკური ალიანსის მხრიდან მსხვილმასშტაბიანი სახმელეთო ოპერაციების წარმოება მეტად გაძნელებული იქნებოდა. შვეიცარია კი იმყოფებოდა უფრო ნატო-ს ბლოკის სივრცულ არეალში, დასავლეთ გერმანიასა და საფრანგეთს შორის, და მეტნაკლებად განზე იყო დასავლურ და აღმოსავლურ სამხედრო ბლოკებს შორის დაპირისპირების პირდაპირი ხაზიდან; ამას ვერ ვიტყვით ასევე ნეიტრალურ ავსტრიაზე, რომელიც მდებარეობს შვეიცარიის აღმოსავლეთით და უშუალოდ ამ დაპირისპირების გზაზე იმყოფებოდა. შესაბამისად, ფინეთის, შვედეთისა და შვეიცარიისთვის აზრი გააჩნდა ომიანობის დროს გამოსაყვანად დაგეგმილი მრავალრიცხოვანი შეიარაღებული ძალებისა და შეიარაღების შენახვას, ავსტრიისთვის კი ძალზედ ძნელი იქნებოდა ევროპაში მსხვილმასშტაბიანი ომის გაჩაღების შემთხვევაში მის ტერიტორიაზე დიდი ძალებით შეჭრილი მოწინააღმდეგისგან საკუთარი ტერიტორიისა და სახელმწიფო სუვერენიტეტის დაცვა და ამიტომ მისი ხელისუფლება საკუთარ შეიარაღებულ ძალებში ინახავდა შედარებით უფრო მოკრძალებული რაოდენობის ჯავშანსატანკო ტექნიკასა და საველე არტილერიას. სახელდობრ, იმავე 2000 წელს ავსტრიის სახმელეთო ჯარების შეიარაღებაში ნაჩვენები იყო 283 საბრძოლო ტანკი, 818 მოჯავშნული საბრძოლო მანქანა (მათგან 533 ჯავშანტრანსპორტერი და 285 მსუბუქტი ტანკი), საველე არტილერიის 535 ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი და სხვა შეიარაღება, რაც მნიშვნელოვნად ჩამოუვარდება შვეიცარიას საბრძოლო ტანკებისა და საველე არტილერიის ნაწილში, ფინეთს კი კიდევ უფრო მეტად – საველე არტილერიის რაოდენობის მხრივ.
დღევანდელი საქართველო ასევე მდებარეობს ერთის მხრივ აშშ-ისა და რუსეთის სტრატეგიული დაპირისპირების საკვანძო რაიონში, ბათუმსა და ახალქალაქში განლაგებული რუსული სამხედრო ბაზები დგანან ტრაპიზონისა და სარიყამიშ-არტაანის მხრიდან სრულად დაკომპლექტებული და მაღალ მზადყოფნაში მყოფი 48-ე ქვეითი და 25-ე მექანიზებული ქვეითი თურქული ბრიგადების, აგრეთვე მე-9 ქვეითი დივიზიის საქართველოში სავარაუდო შემოსვლის გზებზე. ამიტომ განა ენდომებათ დაპირისპირებულ დიდ სახელმწიფოებს (აშშ-ს, რუსეთსა და თურქეთს) საქართველოს ძლიერ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბება? რატომ გვაიმედებენ, რომ თურმე ერთი ან ორი საბრძოლო ბრიგადით შევძლებთ ქვეყნის თავდაცვის უზრუნველყოფას, მაშინ როდესაც ფინეთს ამისთვის სახელეთო ჯარებში 26 საბრძოლო ბრიგადა ჰყავს, შვეიცარიას 13 დივიზია და სხვა ჯარები, აღარაფერს ვამბობთ ისრაელზე, რომელსაც არაბული გარემოცვის გამო ოფიციალურად შეტევითი სამხედრო დოქტრინა აქვს მიღებული და მის საფუძველზე აშენებს თავის შეიარაღებულ ძალებს (2000 წელს თავისი სახმელეთო ჯარების შეიარაღებაში, სახელდობრ, მას გააჩნდა 3900 საბრძოლო ტანკი, 9900 ჯავშანტრანსპორტერი, 2345-მდე საველე არტილერიის ქვემეხი და ნაღმსატყორცნი). ან თურქები კი მოინდომებენ საქართველოს ისეთნაირად გაძლიერებას, რომ მას შეეძლოს ომიანობის დროს 500-ათასიანი ბრძოლისუნარიანი შეიარაღებული ძალების გამოყვანა და რეგიონში საკუთარი ინტერესებიდან ამომდინარე პოლიტიკის წარმოების უნარიც გააჩნდეს? ან დასავლური საერთაშორისო ფინანსური ორგანიზაციები კი საქმიანობენ ჩვენში იმისთვის, რომ საქართველოს ეკონომიკამ და მრეწველობამ სწრაფი აღმავლობა დაიწყონ? ყველაფრიდან ჩანს, რომ არა. ასევე ნებისმიერ სფეროში ჩახედული ადამიანისთვის აშკარად ნათელია, რომ ქვეყნის განვითარება და გაძლიერება ისევ ჩვენივე საკუთარი ძალებით, ნებითა და მონდომებით უნდა შევძლოთ. მაგრამ ამისთვის საჭიროა, რომ ამ აღმავლობის პროცესის საკვანძო ადგილებში (მიმართულებებზე, თანამდებობებზე) იყვნენ თავიანთი ქვეყნის გულშემატკივარი და საქმის მცოდნე ადამიანები.
ირაკლი ხართიშვილი
No comments:
Post a Comment