საქართველოს სამეფო სახლი – ისტორია და თანამედროვეობა

ბაგრატიდების დინასტია – ერთ-ერთი ყველაზე უძველესთაგანია კაცობრიობის ისტორიაში. ეს გვარი თავის წარმოშობას ღებულობს ბიბლიური წინასწარმეტყველი მეფის დავითისგან. თავდაპირველად ბაგრატიდები გაძლიერდნენ (განმტკიცდნენ) სომხეთში. მოგვიანებით აღმოჩნდნენ დანაწევრებულები და განკერძოებულები საქართველოში.

ოჯახური ლეგენდის მიხედვით, დავითის შთამომავალი გუარამი (გურამი) მოვიდა საქართველოში მირდატ მეფის დროს (VI საუკუნის დასაწყისში). მეფემ მიათხოვა მას თავისი და და უწყალობა ტაოს ოლქის ერისთავის წოდება. გუარამის შვილიშვილმა გუარამ I-მა ბიზანტიის იმპერატორ იუსტინიანესგან მიიღო კუროპალატის ტიტული, ხოლო 575 წელს – მეფის პატივიც (сан Царя). მამის სახელის მიხედვით მას პირველად ეწოდა ბაგრატიონი.

გუარამის შთამომავლები იწოდებოდნენ ერისთავთ-ერისთავებად (მმართველთა მმართველებად) და მართვავდნენ ქართლს. ინარჩუნებდნენ რა კავშირს ბიზანტიასთან, ისინი ასევე ატარებდნენ კუროპალატისა და ანტიპატის (პროკონსულის) ბიზანტიურ ტიტულებსაც. უმცროს ბაგრატიონებს ეკუთვნოდათ მამფალის ტიტული – სისხლით თავადისა (მთავრისა, Князь Крови). არაბთა მფლობელობის პერიოდში (VII-IX საუკუნეები) ქართლის მთავრების წოდება დაიწყეს უმაღლეს მთავრებად (ერისმთავრებად). დიდი მთავარი აშოტ I (787-826) შევიდა კონფლიქტში არაბებთან და იძულებული შეიქნა თავი შეეფარებიბა სამხრეთ საქართველოში, რომელსაც აკონტროლებდა ბიზანტია. მან აღადგინა არტანუჯის ციხესიმაგრე და, გამოიყენა რა ბიზანტიის მხარდაჭერა, განამტკიცა თავისი ძალაუფლება ქართლში.

აშოტ I-ის შვილთაშვილმა ადარნასე (არსენ) II კუროპალატმა 888 წელს მიიღო ქართველთა მეფის (Царя картвелов) ტიტული. თავის მხრივ ადარნასე II-ის შვილთაშვილმა ტაო-კლარჯეთის (სამხრეთ-აღმოსავლეთ საქართველოს) მეფემ დავით III დიდმა ბიზანტიელთა მხარდაჭერით არაბებისგან გაათავისუფლა ბევრი ქართული მიწა, აგრეთვე სომხური და აზერბაიჯანული მიწების ნაწილიც. ბარდა სკლიაროსის აჯანყების ჩახშობაში იმპერატორებისთვის აღმოჩენილი დახმარების სანაცვლოდ მან მიიღო არზრუმის ოლქი და სხვა მიწები. ქართველ დიდგვაროვანთა წოდებამ ძალმოსილ მმართველს შესთავაზა დაეკავებინა ქართლის ტახტი.

უშვილო დავით III-ის მემკვიდრედ იქცა მისი ნათესავი (უფრო ზუსტად ბიძაშვილის შვილი) ბაგრატ ბაგრატიონი, რომელსაც მამისგან მემკვიდრეობით დარჩა ქართველთა სამეფო, ხოლო დედისგან კი, აფხაზთა უშვილო მეფის თეოდოსის დისგან, – აფხაზთა სამეფო. 1008 წელს სამი სამეფოს მემკვიდრემ ბაგრატ III-მ მიიღო საქართველოს მეფის ტიტული. ამ მომენტიდან ბაგრატიონთა დინასტია იქცა ერთიანი საქართველოს სამეფო სახლად.

ამ დინასტიის მეფობის ხანაში საქართველომ მიაღწია თავის ძალმოსილებას, გაავრცელა რა თავისი გავლენის სფერო სახელმწიფო საზღვრებიდან შორს. ამჯერადაც სამეფო სახლმა (Царский Дом) შეძლო კონსოლიდირებულად გაეეერთიანებინა ერთიმეორის მტრად მოკიდებული ხალხები და ტერიტორიები ძლიერ, დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ.

XI-XII საუკუნეებში საქართველომ ბაგრატიონთა მმართველობის ქვეშ მიაღწია ყველაზე უფრო მეტ ძლიერებასა და აყვავებას. მეფემ დავით აღაშენებელმა (1089-1125) აღადგინა საქართველოს დამოუკიდებლობა, გააერთიანა მთელი ქართული მიწები და გაათავისუფლა თბილისი, სადაც იქნა გადმოტანილი კიდეც საქართველოს დედაქალაქი. მისი შვილიშვილის გიორგი III-ის (1156-1184) დროს საქართველოს გავლენა გავრცელდა ჩრდილო-კავკასიასა და აღმოსავლეთ ამიერკავკასიაზე.

გიორგის ქალიშვილი თამარ მეფე დიდი (1184 – დაახლ. 1210/1213) იქცა მთელი ახლო აღმოსავლეთის ერთერთ ძალმოსილ მმართველად. მისმა ჯარებმა დაამარცხეს აზერბაიჯანის ათაბაგი და რუმის სულთანი, მოახდინეს ლაშქრობა სპარსეთში, აიღეს ყარსი. თამარ მეფის ვასალები გახლდნენ სულთნები, ამირები და მოსაზღვრე სახელმწფოთა მმართველები, საქართველოს გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა ტრაპიზონის იმპერია. თამარი მფარველობას უწევდა ხელოვნებებს, არქიტექტურასა და მეცნიერებებს. პოეტები უძღვნიდნენ მას ოდებსა და პოემებს, მის საპატივსაცემოდ აშენებდნენ ტაძრებსა და სასახლეებს. თამარის პირველი მეუღლე გახლდათ მთავარი იური (გიორგი) რუსი – ვლადიმირ-სუზდალის მთავრის ანდრია ბოგოლიუბსკის ვაჟიშვილი. მაგრამ ქორწინებიდან ორი წლის შემდეგ დედოფალი გაშორდა იურის და ქმრად მოიყვანა ოსეთის ბატონიშვილი დავით სოსლანი – ბაგრატიდების ერთერთი უმცროსი განშტოების წარმომადგენელი. თამარ მეფისა და დავითის შთამომავლები იქცნენ სამი ქართული სამეფო დინასტიის ფუძემდებლებად: ქართლის (საქართველოსი), კახეთისა და იმერეთის.

XIII საუკუნის მეორე მეოთხედში საქართველო ჩავარდა მონღოლ-თათართა ძალაუფლების ქვეშ. მონღოლებმა, შეინარჩუნეს რა სამეფო სახლი, 1247 წელს გადასცეს მმართველობა ბაგრატიონთა დინასტიის წარმომადგენლებს – ბიძაშვილ-მამიდაშვილებს დავით VII ულუს (უფროსს) და დავით VI ნარინს (უმცროსს). დავით ულუ, თუმცა კი იყო მეფის უკანონო ვაჟიშვილი, სარგებლობდა უფრო მეტი ძალაუფლებით – მას ცოლად ჰყავდა მონღოლი დიდებულის ასული და მონაწილეობდა მონღოლთა სამხედრო ლაშქრობებში ბაღდადზე. დავით ულუს ვაჟი დემეტრე II შეიქნა მთელი საქართველოს მეფედ. მონღოლეთის ილხანმა, ეჭვი მიიტანა რა მასზე ღალატში ერთერთი კარისკაცის დაბეზღების შედეგად, გამოიძახა მეფე თავისთან სასახლეში. მეფის ახლობლები ურჩევდნენ მონარქს მთებში თავის შეფარებას, მაგრამ ამას შეეძლო გამოეწვია ხანის ჯარების შემოსევა საქართველოში. დემეტრემ ამჯობინა, რომ მსხვერპლად შეეწირა თავისი სიცოცხლე და 1289 წელს სიკვდილით იქნა დასჯილი ილხანის ბრძანებით. მართლმადიდებელმა ეკლესიამ მოწამე მეფე შერაცხა წმინდანთა დასში.

დემეტრეს ვაჟმა გიორგი V ბრწყინვალემ გაათავისუფლა საქართველო ილხანთა ძალაუფლებისგან. მაგრამ მისმა მეკვიდრეებმა ვერ შეძლეს საქართველოს სამეფოს ერთიანობის შენარჩუნება. XVI-XVIII საუკუნეებში ქვეყანა დაიშალა ათეულ სამთავროდ, რომლებიც ჩავარდნენ თურქეთისა და ირანის დამოკიდებულებაში.

ქვეყნისა და დინასტიისთვის ამ რთულ მომენტში ქართლისა და კახეთის მეფემ ერეკლე II-მ ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რათა გადაერჩინა საქართველო და მისი ხალხი, სწორედ ამიტომ 1783 წლის 24 ივლისს გეორგიევსკში ხელმოწერილ იქნა ტრაქტატი რუსეთის იმპერატორის უმაღლესი ძალაუფლების აღიარების შესახებ. ამ ხელშეკრულების პირობებით რუსეთი დაპირდა მფარველობას ქართლ-კახეთის სამეფოს, გარანტიას აძლევდა მის მთლიანობაზე და უნარჩუნებდა ერეკლესა და მის შთამომავლებს სამეფო ტახტს, არწმუნებდა ჩაურევლობაზე საშინაო საქმეებში. მაგრამ 1787 წელს თურქეთის ზეწოლით რუსული ჯარები გამოყვანილ იქნენ საქართველოდან, რომელიც კვლავ გადაიქცა ბრძოლის არენად პორტასა და ირანს შორის.

1800 წელს მომაკვდავმა მეფემ გიორგი XII-მ მიიღო იმპერატორ პავლე I-გან დაპირება რუსეთის მფარველობის დაბრუნებაზე. მაგრამ გიორგის სიკვდილის შემდეგ პავლე I-მა მიიღო გადაწყვეტილება ქართლ-კახეთის სამეფოს გაუქმების შესახებ. მომდევნო იმპერატორმა, ალექსანდრე I-მა, თავისი 1801 წლის 12 სექტემბრის მანიფესტით საბოლოოდ შემოუერთა ქართული მიწები რუსეთს. 1810 წელს რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში ჩართულ იქნა იმერეთის სამეფო, 1811 წელს გაუქმდა გურიის სამთავროს ავტონომია, 1857-1867 წლებში კი – სამეგრელოს, აფხაზეთისა და სვანეთის სამთავროების ავტონომიებიც.

საქართველოს რუსეთთან შემოერთების შემდეგ ბაგრატიონ-მუხრანელები აღიარებულ იქნენ რუსეთის იმპერიის თავადის ღირსებაში და იქცნენ ერთერთ ყველაზე უფრო ცნობილ არისტოკრატიულ საგვარეულოდ. “რუსმა ბაგრატიდებმა” მისცეს რუსეთს 1812 წლის ომის გმირი, ინფანტერიის გენერალი თავადი პეტრე ივანეს ძე ბაგრატიონი. იგი გახლდათ შვილთაშვილი საქართველოს მეფის იესესი (ალი-ყული-ხანისა), რომელიც ქვეყანას მართავდა 1714-1727 წლებში. პეტრეს ძმამ გენერალ-ლეიტენენტმა რომან ბაგრატიონმა სახელი გაითქვა 1827 წლის რუსეთ-ირანის ომის დროს, პირველი შეიჭრა რა ერევანში. იგი მფარველობდა ხელოვნებებს, მის თბილისურ სახლში ეწყობოდა ლიტერატურული საღამოები, იდგმებოდა შინაური სპექტაკლები. თავად რომანის ვაჟიშვილი, გენერალ-ლეიტენენტი თავადი პეტრე რომანის ძე ბაგრატიონი, გახდა თვალსაჩინო ადმინისტრტორი – ხელმძღვანელობდა საგლეხო რეფორმის გატარებას პერმის გუბერნიაში, იყო ტვერის გუბერნატორი, ოსტზეეს მხარის გენერალ-გუბერნატორი.

საქართველოს (ქართლის) სამეფო სახლის უფროსი ხაზის უკანასკნელი წარმომადგენელი – მეფე ვახტანგ V შაჰნავაზის პირდაპირი შთამომავალი გარდაიცვალა XIX საუკუნის ბოლოს. ამ დროიდან და აქამომდე უფროს ხაზს ბაგრატიონების სახლში წარმოადგენენ მეფე ვახტანგ V-ის ძმის – ბატონიშვილ კონსტანტინეს შთამომავლები, რომელმაც მფლობელობაში მიიღო მუხრანის სამკვიდრო მამული. ამ დინასტის ეწოდება ბაგრატიონ-მუხრანელები. ამ საგვარეულოს წარმომადგენლები ტრადიციულად თამაშობდნენ მნიშვნელოვან როლს კავკასიაში, იყვნენ რა ტფილისის გუბერნიის თავადაზნაურობის წინამძღოლები და ეკავათ რა კავკასიის მეფისნაცვლის კანცელარიის საპასუხისმგებლო პოსტები. თავადი გიორგი კონსტანტინეს ძე ბაგრატიონ-მუხრანელი ბევრს მუშაობდა სასამართლო სისტემის მოწესრიგებაზე კავკასიაში, ხოლო 1871 წელს დანიშნულ იქნა სტატს-მდივნად.

XIX საუკუნის ბოლოსთვის ბაგრატიონ-მუხრანელთა გვარს სათავეში ჩაუდგა გენერალ-მაიორი თავადი ალექსანდრე ირაკლის ძე (1853-1918), რომელიც მეთაურობდა მისი უდიდებულესობის ამალის ლეიბ-გვარდიის ცხენოსანთა პოლკს.

ნიკოლოზ II-ის მიერ ტახტზე უარის თქმის შემდეგ გავიდა თადარიგში გენერალ-ლეიტენანტის წოდებით. მისი შემდგომი ბედი ტრაგიკულია. 1918 წლის 30 ოქტომბერს თავადი ალექსანდრე ირაკლის ძე ბაგრატიონ-მუხრანელი დახვრეტილ იქნა პიატიგორსკში მძევალ-ოფიცერთა მასობრივად სიკვდილით დასჯების დროს, რომლებიც ორგანიზებული იყო ბოლშევიკების მიერ. მისმა ქვრივმა, თავადის ქალმა მარია დიმიტრის ასულმა, დაბადებით გოლოვაჩოვამ (1855-1932), შეძლო ემიგრაციაში გამგზავრება, სადაც გარდაიცვალა ნიცაში.

მისი ვაჟი თავადი გიორგი ალექსანდრეს ძე ბაგრატიონ-მუხრანელი (1884-1957) დაქორწინებული გახლდათ ელენა სიგიზმუნდის ასულ ზლოტნიცკაიაზე (1886-1979), ვისი უძველესი გვარიც ფესვებით მიდიოდა პოლონურ შლიახტაში. მისი (ელენა სიგიზმუნდის ასულის) დედა – დაბადებით თავადის ასული ერისთავი იყო საქართველოს მეფის ერეკლე II-ის შვილთაშვილი. ამ ქორწინებიდან 1914 წელს ქვეყანას მოევლინა თავადის ასული ლეონიდა, რომლისთვისაც ღვთის მიერ განსაზღვრული იყო დანათესავება რუსეთის საიმპერატორო სახლთან და საიმპერატორო სახლის ახლანდელი მეთაურის – დიდი მთავრინას მარია ვლადიმირის ასულის, დედობა.

ხელმწიფა დიდი მთავრინა ლეონიდა გიორგის ასული იხსენებს თავისი მამის – თავად გიორგი ალექსანდრეს ძის შესახებ: “მან დაასრულა კადეტთა კორპუსი, მაგრამ მას მოუწია უარი ეთქვა ფიქრზე სახედრო კარიერის შესახებ უბედური შემთხვევის გამო, რომელიც მას მოუვიდა 1905 წლის პირველი რევოლუციის უწესრიგობათა დროს. აღმოჩნდა რა როგორღაც ქუჩაში ერთერთ ამ ქარიშხლიან დღეს გაქცეული ბრბოს შუაში, იგი როგორღაც უხერხულად დაეცა, და დარტყმის შედეგად იქცა სმენის თითქმის სრული დაკარგვა. იგი დიდხანს მკურნალობდა, თავიდან სახლში, შემდეგ სამკურნალოდ გაემგზავრა შვეიცარიაში, მაგრამ ამან ცოტათი თუ უშველა, და მთელი ცხოვრების მანძილზე მას ძალზედ ცუდად ესმოდა, მხოლოდ ერთ ყურში. ამიტომ მან გადაწყვიტა დასახლებულიყო ერთერთ თავის მამულში. მას ძალზედ უყვარდა სოფელი, ბუნება და გატაცებით შეუდგა მეურნეობას. მალევე იგი შეხვდა ჩემს დედას, და 1908 წელს ისინი შეუღლდნენ. იგი გახლდათ ლამაზი, იშვიათი მომხიბლაობის ადამიანი. როდესაც იგი გაეცნო ბებიას, მას იგი პირველივე ნახვით შეუყვარდა. იგი ძალზედ მოსწონდათ მის მშობლებს, და, მას შემდეგ რაც მათ იქორწინეს, მთელი ოჯახი მას უბრალოდ ეთაყვანებოდა, უფრო მეტიც, მან მოიპოვა მთელი ოლქის სიყვარული, და იგი თავადაზნაურობის წინამძღოლადაც კი აირჩიეს. ჩემი ბებია გახლდათ თავად ერისთავების საგვარეულოდან. თავად ერისთავების ეს განშტოება ქალური ხაზით თავის ნათესაობას ღებულობდა ერთერთი ქართველი მეფისგან. ადრე დაქვრივების შემდეგ ბებია ცხოვრობდა თავისთან სოფელში. იგი იყო დიდი ქართველი პატრიოტი და ასეთივე სულისკვეთებით ზრდიდა ჩემს ძმას ირაკლის...”

რევოლუციის დროს ძალაუფლება საქართველოში გადავიდა ქართველი მენშევიკების ხელში. ვითარება ტფილისში არ იყო მშვიდი, და ბაგრატიონ-მუხრანელთა ოჯახმა გადაწყვიტა თავისი დიდი სახლის ნაწილი მიექირავებინა საფრანგეთის კონსულისთვის, იმედოვნებდა რა, რომ ეს უზრუნველყოფს სახლის უსაფრთხოებას. “თუმცა კი უსაფრთხოება იყო შედარებითი – იხსენებს დიდი მთავრინა ლეონიდა გიორგის ასული. როდესაც ქალაქში დაიწყო სროლა, ტყვიებმა იწყეს ჩვენს ოთახებში ფუტკრებივით შემოფრენა. მე დასთან ერთად მსვამდნენ დივნების ქვეშ, და იქ მესმოდა, თუ როგორ ლაპარაკობენ უფროსები იმის შესახებ, რომ საჭიროა საზღვარგარეთ გამგზავრება...”

როდესაც ინგლისურ-ფრანგული ჯარები გაყვანილ იქნა საქართველოდან, ნათელი გახდა, რომ მენშევიკები დიდხანს ვეღარ გაძლებენ. 1921 წელს საფრანგეთის კონსულმა დიდი შრომით ჩასხა ბაგრატიონ-მუხრანელთა ოჯახი ბათუმის მატარებელში, საიდანაც მათ გემით მიაღწიეს კონსტანტინოპოლამდე. სახსრები ცხოვრებისთვის არ ჰქონდათ, და დევნილებმა გადაწყვიტეს გადასახლება გერმანიაში, სადაც, როგორც ემიგრანტები ამბობდნენ, ცხოვრება უფრო იაფი იყო. გაყიდა რა თან წაღებული ძვირფასეულობა, თავადის ოჯახი გადასახლდა ბერლინში.

ემიგრანტული ხვედრი იყო იმდენად არაშესაშური, რომ ბაგრატიონ-მუხრანელებმა გადაწყვიტეს დაბრუნება სამშობლოში – ახლა უკვე საბჭოთა საქართველოში. როგორ უცნაურიც არ უნდა იყოს, ბოლშევიკურმა ხელისუფლებამ საქართველოს ტახტის მემკვიდრის ოჯახს დაუბრუნა მისი სახლი და დაპირდა კიდეც, რომ არ მოახდენდა მის რეკვიზიციას, თუკი თავადი მას გაარემონტებდა. რემონტის შემდეგ, რომელზედც წავიდა უკანასკნელი ფულები, სახლი, რა თქმა უნდა, რეკვიზირებულ იქნა. მაგრამ თავად გიორგის დაუტოვეს ორი ოთახი – ისეთი დიდები, რომ ბავშვებს მშვიდად შეეძლოთ ველოსიპედებით სიარული.

მაგრამ მალევე დაიწყო დაპატიმრებები. დააპატიმრეს თავადიც, მაგრამ გლეხებმა, მისმა ყოფილა ქვეშევრდომებმა, არ მისცეს ჩვენება გიორგი ალექსანდრეს ძის წინააღმდეგ. “არც ერთ ადამიანს არ უთქვამს მასზე ცუდი, ყველანი როგორც ერთი ამბობდნენ, რომ იგი მათთვის მამასავით იყო” – გაოცებულნი იყვნენ ЧК-ს გამომძიებლები.

დაპატიმრებებისა და გაუთავებელი ჩხრეკების შემდეგ ბაგრატიონ-მუხრანელებმა კვლავ გადაწყვიტეს ემიგრაციაში წასულიყვნენ. საბჭოთა რუსეთიდან ხელმეორედ გამგზავრებაში ბაგრატიონ-მუხრანელებს დაეხმარა მაქსი გორკის თანადგომა, რომელსაც ოდესღაც მფარველობას უწევდნენ ბაგრატიონ-მუხრანელები.

საქართველოს დატოვების შემდეგ ბაგრატიონები დაეფუძნენ თავიდან ნიცაში, შემდეგ კი პარიზში. მალევე თავადური გვარის წარმომადგენლები საცხოვრებლად წავიდ-წამოვიდნენ მთელს ევროპაში: ესპანეთში, იტალიაში, პოლონეთში, გერმანიაში, თან დახმარებას აღმოუჩენდნენ ემიგრაციას და ინტეგრირებას ახდენდნენ მის ცხოვრებაში, რომლის გარემოშიც თავადი გიორგი თვალსაჩინო როლს თამაშობდა.

ბაგრატიონები არასოდეს არ ივიწყებდნენ თავიანთი სამეფო სტატუსის შესახებ და 1942 წელს ქართული ემიგრანტული ორგანიზაციების წარმომადგენელთა ყრილობამ რომში ოფიციალურად აღიარა თავადი გიორგი ერთიანი საქართველოს კანონიერ მეფედ. დიდი მთავრინა ლეონიდა გიორგის ასული წერს თავის მოგონებებში: “ჩვენს ოჯახში ხშირად ლაპარაკობდნენ ამის შესახებ, რომ, თუკი ბაგრატიონები შეინარჩუნებდნენ ტიტულს, რომელზედაც მათ ჰქონდათ ყველა უფლება, ეს არ ნიშნავდა იმას, რომ საქართველო არ შევიდოდა რუსეთის იმპერიაში, პირიქით, თუკი ეს ისტორიული საგვარეულო, რომელიც მეფობდა ამდენი საუკუნის განმავლობაში, შეინარჩუნებდა თავის სამეფო ღირსებას, ამას ექნებოდა მხოლოდ დადებითი მნიშვნელობა”.

ბაგრატიდების სამეფო მდგომარეობა განამტკიცა გიორგი ალექსანდრეს ძის ვაჟიშვილის – ირაკლის (1909-1977) ქორწინებამ ესპანეთის ინფანტა მარია მერსედეს დე ბევარ ი ბურბონზე (1911-1953), რომელიც გახლდათ ესპანეთის მეფის ალფონსო XIII-ის ახლო ნათესავი.

საცოლის მამამ დონ ფერნანდომ ბავარიის პრინცმა, რათა დაემტკიცებინა ქორწინების დინასტიური ხასიათი, მიმართა რუსეთის საიმპერატორო სახლის მეთაურს დიდ მთავარ ვლადიმირ კირილეს ძეს შეკითხვით: შეიძლება თუ არა ჩაითვალოს თავად ბაგრატიონ-მუხრანელისა და ბურბონების სახლის პრინცესას კავშირი თანასწორად? 1946 წლის 5 დეკემბერს დიდმა მთავარმა საგანგებო ბრძანებით აღიარა ბაგრატიონთა ოჯახის უფროსი შტოს სამეფო ღირსება.

რუსეთის საიმპერატორო სახლის მეთაურის ხელმწიფის ვლადიმირ კირილეს ძის აქტი ბაგრატიდების სახლის სამეფო ღირსების აღიარების შესახებ

მისმა სამეფო უაღლესობამ ინფანტმა დონ ფერნანდომ, ბავარიის პრინცმა, შეკითხვით მომმართა მე, მისი ქალიშვილის ინფანტა მერსედესის თავად ირაკლი გიორგის ძე ბაგრატიონ-მუხრანელთან დაქორწინების წინ, შემიძლია თუ არა მე, ყურად ვიღებ რა საქართველოს დამოუკიდებლობის ფაქტს 1918-დან 1921 წლამდე, ისევე როგორც მისი სამეფო სახლის ახლანდელ მდგომარეობასაც, ჩავთვალო ნავარაუდევი ქორწინება თანასწორად.

ბერნში ესპანეთის წარმოგზავნილის – გრაფ დე ბაილენის შუამავლობის მეშვეობით გადაცემული ჩემი პასუხი ინფანტისადმი იყო დადებითი, ვინაიდან, საქართველოს ისტორიისა და ქართული საკითხის ხანგრძლივად და გულდასმით შესწავლის შემდეგ, და ვიკითხე რა ჩემი ბიძის, მისი იმპერატორობითი უმაღლესობის, დიდი მთავრის ანდრია ვლადიმირის ძის, ჩემი განსვენებული მშობლის ძმის, ჩემი მრჩევლების აზრი, და პროფესორთან – ისტორიკოს მ. მუსხელიშვილთან წერილობით ურთიერთობის შედეგ მე ვთვლი სამართლიანად და სასარგებლოდ ვაღიარო ბაგრატიონთა ოჯახის უფროსი შტოს სამეფო ღირსება, ისევე როგორც მის წევრთა უფლება იწოდებოდნენ საქართველოს მთავრებად და ატარებდნენ სამეფო უმაღლესობის ტიტულს. ამ ოჯახის მეთაური გახლავთ ახლა ჯანმრთელად მყოფი თავადი გიორგი ალექსანდრეს ძე.

თუკი ყოვლისშემძლე უფალი, თავისი მოწყალებით, დაუშვებს ჩვენი დიდი იმპერიის აღორძინებას, სიკეთედ მივიჩნევ ქართული ენის გამოყენების აღდგენას, როგორც საქართველოს საშინაო ადმინისტრაციაში, ისე მის სასწავლო დაწესებულებებშიც. რუსული ენა კი უნდა იყოს სავალდებულო ზოგადი ურთიერთობებისთვის იმპერიის ფარგლებში.

მე გადავწყვიტე შევადგინო ეს აქტი რუსეთის იმპერიის სიკეთისა და მისი მთლიანობის შენარჩუნებისთვის მომავალში, და სასარგებლოდ ჩავთვალე განვამტკიცო იგი ჩემი საკუთარი ხელმოწერით, რათა დავაკმაყოფილო სამართლიანი ეროვნული გრძნობები ქართველი ხალხისა, და იმ იმედით, რომ ასეთნაირად თავიდან ავიცილებთ მომავალში მისი სამშობლოს შესაძლო დაპყრობას სამხედრო ძალით, რუსეთის იმპერიისგან მისი თვითნებურად გამოყოფის შემთხვევაში.

ვლადიმირი
სანლუკარ დე ბარრამედა
22 ნოემბერი/2 დეკემბერი 1946 წ.-სა

საქართველოს სამეფო სახლის მეთაურად მაშინ აღიარებულ იქნა თავადი გიორგი ალექსანდრეს ძე. 1957 წელს მისი გარდაცვალების შემდეგ სახლს 20 წლის განმავლობაში მეთაურობდა თავადი ირაკლი გიორგის ძე (1909-1977). შემდეგ კი, 30 წელიწადზე მეტ ხანს საქართველოს სამეფო სახლის მეთაური გახლდათ თავადი გიორგი ირაკლის ძე ბაგრატიონ-მუხრანელი, რომელიც დაიბადა 1944 წელს და გაიზარდა თავისი დეიდის – დიდი მთავრინას ლეონიდა გიორგის ასულის ხელთ.

მთელი თავისი ცხოვრება გიორგი ირაკლის ძემ გაატარა ესპანეთში, სადაც გახდა ცნობილი ავტომრბოლელი, ცოლად ჰყავდა ესპანელი არისტოკრატი ქალი მარი დე ლას მერსედეს ზორნოზა-ი-პონსე დე ლეონი, მეორედ კი იქორწინა ნურია ლოპესზე. ამ ორი ქორწინებიდან ჰყავს მას ოთხი შვილი – თავადი ირაკლი (1972), თავადი დავითი (1976), თავადო უგო (გურამი, 1985) და თავადის ასული მარია-ანტუანეტა (1969), რომლებიც ცხოვრობენ ესპანეთსა და საქართველოში. მათ დაუბრუნდათ საქართველოს მოქალაქეობა და 1994 წელს საქართველოში პირველად ჩასვლის შემდეგ, ისინი ხშირად არიან თავიანთ სამშობლოში, სადაც სამუდამოდ დაბრუნებაზე ოცნებობენ.

2008 წლის 20 იანვარს სვეტიცხოვლის ტაძარში მცხეთაში, სადაც მოწყობილია საქართველოს ყველა მეფის საძვალე, იქნება თავად გიორგი ირაკლის ძისთვის წესის აგება, რომელსაც აღასრულებს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II. მაგრამ საქართველოს სამეფო სახლის ცხოვრება გრძელდება. მისი მეთაური ახლა შეიქნა განსვენებულის უფროსი ვაჟი მისი სამეფო უმაღლესობა თავადი ირაკლი გიორგის ძე, რომელმაც მიიღი თავისი სამეფო წინაპრების ესტაფეტა.

კირილე ნემიროვიჩ-დანჩენკო
კავკასიის გენეალოგიისა და ჰერალდიკის მკვლევართა ასოციაციისა და მოსკოვში არსებული საისტორიო-საგვარეულო საზოგადოების მასალების მიხედვით


საქართველო არჩევანის წინაშე

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის საკვირაო ქადაგება წმიდა სამების საკათედრო ტაძარში, 2007 წ. 7 ოქტომბერს იქცა სწორედ იმ ნაპერწკლად, რომელიც შემდგომში ალად გადაიქცა და მოიცვა ქართული საზოგადოებრიობის ფართო ფენები. საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მეთაურმა, მიმართა რა მრევლს, თქვა: “დღეს ისეთი პირობებია, როდესაც საქართველოს მცხოვრებთა ძველისძველი ოცნება შეიძლება აღსრულდეს, და თუ კი ამაზე იქნება ღვთის ნება, დაე აღდგენილ იქნას კონსტიტუციური მონარქია. მე გეტყვით თქვენ, რომ ეს ნიშნავს: მეფე მეფობს, მაგრამ არ მართავს. მეფე – ეს არის ქვეყნის მთლიანობისა და თითოეული ადამიანის დაცვის გარანტი, – დაუმატა კათოლიკოსმა. – მაგრამ აუცილებელია ორი პირობა: ხალხი მზად უნდა იყოს ამ წყობილების მისაღებად, და უკვე ბავშვობიდანვე ჩვენ უნდა ვზრდიდეთ სამეფოდ ერთერთს ბაგრატიონთა დინასტიიდან, როგორც ეს კეთდებოდა უძველეს დროს. მხოლოდ ასე შეძლებს საქართველო დამშვიდებას, გაძლიერებასა და გაერთიანებას”, – დაასკვნა ილია II-მ.

კათოლიკოსის გაბედულმა ქადაგებამ გამოიწვია ნამდვილი იდეური აღმავლობა. მით უმეტეს, რომ მონარქიის რესტავრაციის იდეის ადრესატად პატრიარქმა დაასახელა ქართველი ხალხი, შენიშნა რა, რომ საქართველოს ბედი მთლიანად არის დამოკიდებული მის ნებაზე, და არა სხვა “ხმოვან” («гласных») დერჟავებზე, რომლებიც თავს ახვევენ სუვერენულ ქვეყანას თავიანთ პოლიტიკურ შეხედულებებს.

“მონარქიის ვარიანტი საქართველოში განიხილებოდა ჯერ კიდევ 1992 წელს, როდესაც, მე დავბრუნდი მოსკოვიდან თბილისში, – უამბო გაზეთს “ახალი ამბების დრო” საქართველოს ყოფილმა პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ. მანამდე ამ თემას სერიოზულად განიხილავდა პრეზიდენტი გამსახურდია.

შემდეგ მონარქიის რესტავრაციის იდეა გააჟღერა საქართველოს მთავრობის წევრმა მინისტრმა კონფლიქტების დარეგულირების საკითხებში გიორგი ხაინდრავამ. მაშინ მან განაცხადა, რომ ერთადერთ პრეტენდენტებს სამეფო ტახტზე წარმოადგენენ მხოლოდ ბაგრატიონთა სამეფო დინასტიის წარმომადგენლები, რამდენადაც “ამ დინასტიამ, რომელიც მართავდა საქართველოს IX საუკუნიდან XIX-ის დასაწყისამდე, დაუფასებელი წვლილი შეიტანა ქვეყნის განვითარებაში”. დისკუსიის მსვლელობისას ხაინდრავამ შენიშნა, რომ “ისტორიკოსთათვის ძნელი არ იქნება იმის დადგენა, თუ ბაგრატიონთა დინასტიის წარმომდგენელთაგან ვის აქვს მონარქად გახდომის უფლება”.

ამ მოვლენის სინქრონულად მმართველების მონარქიული ფორმის მომხრეებმა დაადასტურეს, რომ ერთადერთ კანონიერ პრეტენდენტად შეიძლება იყოს მხოლოდ თავადი გიორგი ირაკლის ძე ბაგრატიონ-მუხრანელი და მისი პირდაპირი შთამომავლები.

ჯერ კიდევ 1942 წელს რომში ქართული ემიგრანტული ორგანიზაციების წარმომადგენელთა ყრილობაზე თავადი ირაკლი გიორგის ძე ბაგრატიონ-მუხრანელი აღიარებულ იქნა უფროსად ბაგრატიდების სახლში. ამასთან დაკავშირებით უსიტყვოდ იქნა გამოცხადებული საქართველოს სამეფო სახლის მეთაურად და ტახტზე ერთადერთ კანონიერ მეკვიდრედ. რიგმა ორგანიზაციებმა იგი ასევე გამოაცხადეს საქართველოს მეფედ დევნილებაში. ხოლო რუსეთის საიმპერატორო სახლის მეთაურის ხელმწიფე დიდი მთავრის ვლადიმირ კირილეს ძის მიერ, ბაგრატიდების სახლის სამეფო ღირსების დადასტურების შემდეგ სამეფო სახლის მეთაურს, და შესაბამისად საქართველოს ტახტის მემკვიდრესაც აღიარებს ყველა ევროპელი მონარქი. არ უნდა ვივიწყებდეთ იმის შესახებ, რომ საქართველოს სამეფო სახლის მეთაური შედგება ნათესაურ კავშირში რუსეთის საიმპერატორო სახლთან და ესპანეთის სამეფო სახლთან.

მონარქისტულ განწყობათა აფეთქებამ კავკასიაში ცოცხალი გამოხმაურება ჰპოვა რუსეთის მონარქისტული ძალების წარმომადგენლებშიც. რუსეთის საიმპერატორო სახლის მეთაურის კანცელარიის დირექტორმა ალექსანდრე ნიკოლოზის ძე ზაკატოვმა, მაგალითად, შენიშნა: “პატრიარქი ილია II, რომელმაც გამოთქვა საქართველოში კონსტიტუციური მონარქიის აღდგენის სასარგებლოდ, გამოვიდა როგორც სულიერი მამა ერისა, რომელსაც ამასთან ესმის, რომ სახელმწიფოს უნდა ჰყავდეს კიდევ ერთი მამა – მონარქი. ეს უკვე ილია II-ის პირველი გამოსვლა არ არის მონარქისტულ თემაზე, თუმცა კი ამჯერად მისი მოწოდება გამოწვეული იყო, აშკარად, სიტუაციის გამწვავებით საქართველოში პრეზიდენტ სააკაშვილსა და თავდაცვის ყოფილ მინისტრს ოქრუაშვილს შორის პოლიტიკური სკანდალის შედეგად.

რა თქმა უნდა, მსგავს სიტუაციაში ყოველთვის გინდა შესთავაზო რაიმენაირი გამოსავალი, შეახსენო შესაძლებლობების შესახებ, – შენიშნა ალექსანდრე ზაკატოვმა. – და ასეთ შემთხვევაში საჭიროა ილაპარაკო იმ ხელისუფლების თაობაზე, რომელიც დაფუძნებულია ტრადიციაზე და მისით არის კურთხეული. უბრალოდ ძლიერ ხელისუფლებას, ხელისუფლებას ტრადიციის გარეშე მიჰყავს ქვეყანა დიქტატურისა და თვითნებობისკენ, ხოლო ლიბერალიზმს კი – ანარქიისკენ. გამოსავალია – მონარქიულ მმართველობაში”. შეგახსენებთ, რომ საქართველოს ჰყავს ტახტის მემკვიდრე, ვინც 2008 წლის 16 იანვარს თავის გარდაცვალებამდე გახლდათ გიორგი ირაკლის ძე ბაგრატიონ-მუხრანელი, ხოლო ახლა კი მისი ვაჟიშვილი – თავადი ირაკლი გიორგის ძე, დაბადებული 1977 წელს (ზემოთ ეწერა, რომ თავადი ირაკლი გიორგის ძე დაბადებულია 1972 წელს – ი. ხ.).

უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მეთაურის განცხადებებმა გაიჟღერა უნახავი ეროვნული მღელვარებების ფონზე, როგორებიც საქართველოში არ უნახავთ 2004 წლიდან, და შესამჩნევი გავლენა იქონია საერთო პოლიტიკურ დისკურსზე.

“პატრიარქის წინადადება არა მხოლოდ ბრძნულია, არამედ იგი წარმოადგენს ერთადერთ მისაღებ წინადადებასაც საქართველოსთვის”, – განაცხადა “ტრადიცონალისტთა კავშირის” მეთაურმა, პარლამენტის ყოფილმა თავმჯდომარემ აკაკი ასათიანმა. “ჩვენს პოლიტიკოსებს, – თქვა მან, – აქვთ მანიაკალური სურვილი გახდნენ პრეზიდენტები, რის შემდეგაც ისინი იწყებენ სასწაულების მოხდენას (начинают вытворять чудеса), როგორც ამას აკეთებს მიხეილ სააკაშვილი. იქცევიან ისე, როგორც მეფის გარეშე თავში!” (без Царя в голове!). ხოლო დეპუტატ-კონსერვატორმა ზვიად ძიძიგურმა განაცხადა, რომ გაერთიანებული ოპოზიციის დევიზი “საქართველო პრეზიდენტის გარეშე” არსებითად ნიშნავს, რომ ქვეყანა უნდა იყოს საპარლამენტო რესპუბლიკა და “გარანტირებული” მონარქის მიერ. მისი სიტყვებით, ტახტის მომავალი მემკვიდრე ქართული სულით უნდა აღზარდოს თავად პატრიარქმა. ამ საკითხზე ზვიად ძიძიგურმა შესთავაზა რეფერენდუმის ჩატარება.

როგორც საპარლამენტო, ისე არასაპარლამენტო ოპოზიციაშიც სასწრაფო წესით ჩააატარეს თათბირები, რომლებზედაც ერთხმად იქნა მიღებული გადაწყვეტილება პარტიარქ ილია II-ის წინადადებათა მხარდაჭერის შესახებ. უკვე სამშაბათს 9 ოქტომბერს შედგა საქართველოს ოპოზიციური ძალების მეთაურთა შეხვედრა სალომე ზურაბიშვილის (პარტია “საქართველოს გზის” მეთაური), დავით გამყრელიძის (საპარლამენტო ფრაქცია “მემარჯვენე ოპოზიციის” მეთაური, მოძრაობა “ახალი მემარჯვენეების” ლიდერი), შალვა ნათელაშვილის (“საქართველოს ლეიბორისტული პარტიის” მეთაური), კონსტანტინე გამსახურდიას (პარტია “თავისუფლების” მეთაური, ექს-პრეზიდენტ ზვიად გავსახურდიას ვაჟიშვილი) და კობა დავითაშვილის (მოძრაობა “ხალხის პარტიის” მეთაური), აგრეთვე სხვა პოლიტიკური ძალების წარმომადგენლებისა, რომლებიც მიზნად ისახავენ საქართველოში კონსტიტუციური მონარქიის დაბრუნებას.

“კონსტიტუციური მონარქიის აღდგენას მე ვთვლი დადებით ნაბიჯად. მოცემულ შემთხვევაში ეს არ ნიშნავს მმართველ დიქტატორს. ეს ნიშნავს, ერთის მხრივ, ქართულ ტრადიციებს, სულსა და იდენტიფიკაციას, ხოლო მეორეს მხრივ კი – მოგვევლინება საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის გარანტად”, – განაცხადა პოლიტიკური მოძრაობა “თავისუფლების” ლიდერმა კონსტანტინე გამსახურდიამ. “ჩვენი პროგრამის მთავარ პრინციპსა და უმნიშვნელოვანეს თეზისს წარმოადგენს სწორედ კონსტიტუციური მონარქია, და ჩვენ ორმაგად ბედნიერები ვართ, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია სახელმწიფოს მოწყობის მთავარი ფორმისა და მუდმივი პოლიტიკური კრიზისებიდან გამოსვლის სახით განიხილავს სწორედ მას” – დაუმატა ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ლიდერმა ბაჩუკი ქარდავამ. ქართველ ლეიბორისტთა ლიდერმა შალვა ნათელაშვილმა მადლობა გადაუხადა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქს ამ ინიციატივისთვის, განაცხდა რა, რომ, მისი აზრით, კონკრეტული პროცედურები იმასთან მიმართებაში, თუ როდის, როგორ, რა ფორმით იქნება წარმოქმნილი მონარქია, შემუშავებულ უნდა იქნას უწმინდესი სინოდისა და ილია II-ის აზრის გათვალისწინებით. ხოლო “სახალხო პარტიის” ლიდერმა მამუკა გიორგაძემ შეატყობინა, რომ მისმა პარტიამ უკვე დაიწყო ხელმოწერების შეგროვება საქართველოში მონარქიის აღდგენის სასარგებლოდ, რომლებიც წარდგენილი იქნება პარლამენტსა და საპატრიარქოში.

“ჩვენ, “ახალი მემარჯვენეები”, ვაცხადებთ, რომ სახელმწიფო წყობილებად საქართველოში უნდა იყოს კონსტიტუციური მონარქია... ამოვდივართ რა საქართველოს მრავალსაუკუნოვანი ისტორიიდან, ქვეყანაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ კრიზისული მოვლენების გათვალისწინებით, ვრცელი საერთაშორისო პრაქტიკის ანალიზისა და სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის მოწოდების საფუძველზე”, – განმარტა თავისი პოზიცია დავით გამყრელიძემ.

როგორც მოწმობს ყოველკვირეულ “კვირის პალიტრას” მიერ 402 რესპონდენტს შორის ჩატარებული გამოკითხვის შედეგები, გამოკითხულთა 45% მხარს უჭერს საქართველოს გადასვლას კონსტიტუციურ მონარქიაზე, 29,6% ამის წინააღმდეგია და კიდევ 24,4%-ს უჭირს პასუხის გაცემა.

თავის მხრივ ბევრი “ანტი-მონარქისტი” გამოვიდა რადიკალური განცხადებებითა და მონარქიის აღდგენის იდეის კრიტიკით, რომელიც, მათი აზრით, ემსახურება ერთ მიზანს – ქვეყანაში დამყარებული პოლიტიკური რეჟიმის გატეხვას (დარღვევას, слом).

ამ ძალების ყველაზე უფრო პოლიტიკურად წიგნიერ და დიდი ხნის ნაცად სვლად იქცა მცდელობა ეჭვქვეშ დაეყენებინათ თავად გიორგი ბაგრატიონ-მუხრანელის უფლება საქართველოს ტახტის დაკავებაზე. ეს თავისებური მაქინაცია შესრულებულ იქნა ეგრეთ წოდებული “ჭეშმარიტი მემკვიდრეების” დახმარებით. რუსეთის მონარქისტებისთვის დიდი ხანია ცნობილია ეს ილეთი, როდესაც ლეგიტიმური საიმპერატორო სახლის დაჩრდილვას ცდილობენ (пытаются заслонить) ან მორგანატიული ნათესავებით ან უბრალოდ სულიერი ჯანმრთელობით სუსტი თვითმარქვიებით. მაგრამ საქართველოში ეს ილეთი არაეფექტური აღმოჩნდა, გაურკვევლობის შემოტანა ვერ მოხერხდა: მოჰყვა დაუყოვნებლად პასუხი, რომელშიც “ანტი-მონარქისტები” მხილებულ იქნენ ისტორიისა და იურისპრუდენციის ცუდ ცოდნაში. სპეციალისტებმა ისტორიისა და სამართლის სფეროში მოიყვანეს დამაჯერებელი არგუმენტები, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ არც მოხუცებულ ევგენი ბაგრატიონსა და არც ნინო იმერეტინსკაიას ოჯახს ტახტზე უფლებები არ გააჩნიათ.

ზემოთქმულის შეჯამებისთვის მოვიყვანთ საქართველოს მოვლენების შესახებ რუსეთის საზოგადოებრივი მონარქისტული მოძრაობის თავმჯდომარის კირილე ნემიროვიჩ-დანჩენკოს კომენტარს, რომელიც მან მისცა ერთერთ ინტერვიუში: “ქართველების მობრუნება მონარქიის დამყარების იდეისკენ წარმოადგენს ძალზედ მნიშვნელოვან ნაბიჯს თანამედროვე ქართული თვითშეგნების ჩამოყალიბებაში. და სერიოზულ გადაწყვეტილებას მმართველობის ყველაზე უმფრო მეტად ადექვატური ფორმის ძიების გზაზე. უკიდურესად საჩვენებელია, რომ იმ ჩიხური სიტუაციიდან გამოსასვლელის ძიებაში, რომელშიც ახლა იმყოფება საქართველო, როდესაც ჯერ ერთი აუცილებელია ახლანდელი საქართველოს სტაბილიზაციის მექანიზმების ძიება, და მეორეც, მისი გარანტიებისა მსგავსი რყევებისგან, ქართველება მიმართეს სწორედ მონარქიას.

ქართული საზოგადოების ეს გადაწყვეტილება კიდევ ერთხელ გვიჩვენებს, რომ მონარქიის ინსტიტუტი რჩება აქტუალურ და თანასწორუფლებიან ალტერნატივად თანამედროვე პოლიტიკურ ველზე.

იმისგან დამოუკიდებლად, მიიღებს თუ არა ახლა საქართველოს ხალხი (მისცემენ თუ არა მას მიღების საშუალებას) ერთმნიშვნელოვან გადაწყვეტილებას ამ საკითხში, მონარქისტული იდეის ამდენად მწვავე აქტუალიზაცია უნდა მოგვევლინოს მაგალითად რუსეთის მონარქისტებისთვის, უნდა იქცეს კიდევ ერთ არგუმენტად დაეჭვებულთათვის, და დაფიქრების სერიოზულ საბაბად მათთვის, ვინც უარყოფს მონარქიის კეთილისმყოფელ როლს რუსეთის მომავალი განვითარებისთვის”.

ვიქტორ რაძიევსკი

მასალა რუსულ მონარქისტულ საიტზე დადებულ იქნა 2008 წლის 20 იანვარს

თარგმნა ირაკლი ხართიშვილმა


ГРУЗИНСКИЙ ЦАРСКИЙ ДОМ — ИСТОРИЯ И СОВРЕМЕННОСТЬ

Династия Багратидов – одна из самых древних в истории человечества. Этот род ведет свое происхождение от библейского Царя-Пророка Давида. Изначально Багратиды укрепились в Армении. Позже оказались в раздробленной и размежеванной Грузии.

По семейной легенде, потомок Давида Гуарам (Гурам) прибыл в Грузию при Царе Мирдате (начало VI века). Царь выдал за Гуарама Свою сестру и пожаловал ему звание эристава области Тао. Внук Гуарама Гуарам I получил от византийского Императора Юстиниана титул куропалата, а в 575 году – сан Царя. По имени отца Он первым стал именоваться Багратиони.

Потомки Гуарама I именовались эриставт-эриставами (правителями правителей) и управляли Картлией. Поддерживая союз с Византией, они также носили византийские титулы куропалата и антипата (проконсула). Младшим Багратионам принадлежал титул мампали – Князь Крови. В период арабского владычества (VII – IX века) правители Картлии стали именоваться Верховными Князьями (эрисмтаварами). Великий Князь Ашот I Великий (787–826) вступил в конфликт с арабами и был вынужден укрыться в Южной Грузии, которую контролировала Византия. Он восстановил крепость Артануджи и, используя поддержку Византии, укрепил свою власть в Картлии.

Правнук Ашота I Адарнесе (Арсен) II Куропалат в 888 году принял титул Царя картвелов. В свою очередь правнук Адарнесе II Царь Тао-Кларджети (Юго-Восточной Грузии) Давид III Великий при поддержке византийцев освободил от арабов многие грузинские, а также часть армянских и азербайджанских земель. За помощь Императорам в подавлении восстания Варды Склира Он получил Эрзерумскую область и другие земли. Грузинская знать предложила могущественному правителю занять престол Картлии.

Наследником бездетного Давида III стал Его племянник (на самом деле сын троюродного брата) Баграт Багратиони, которому по наследству от отца досталось Картвельское царство, а от матери, сестры бездетного абхазского Царя Феодосия, - Абхазское царство. В 1008 году наследник трех Царств Баграт III принял титул Царя Грузии. С этого момента Династия Багратионов стала Царским Домом единой Грузии.

Во времена царствования этой Династии Грузия достигла своего могущества, распространив сферу своего влияния далеко от границ государства. В очередной раз Царский Дом сумел консолидированно объединить враждующие народы и территории в сильное, самостоятельное государство.

В XI–XII веках Грузия под управлением Багратионов достигла наибольшего могущества и расцвета. Царь Давид IV Строитель (1089–1125) восстановил независимость Грузии, объединил все грузинские земли и освободил Тбилиси, куда и была перенесена столица Грузии. При Его внуке Георгии III (1156–1184) влияние Грузии распространилось на Северный Кавказ и Восточное Закавказье.

Дочь Георгия Царица Тамара Великая (1184–ок.1210/1213) стала одной из самых могущественных правительниц всего Ближнего Востока. Ее войска разбили азербайджанского атабека и румского султана, совершили поход в Персию, взяли Карс. Вассалами Царицы Тамары являлись султаны, эмиры и правители сопредельных государств, под влиянием Грузии находилась Трапезундская Империя. Тамара покровительствовала искусствам, архитектуре и наукам. Поэты посвящали Ей оды и поэмы, в Ее честь строились храмы и дворцы. Первым супругом Тамары являлся князь Юрий (Георгий) Русский – сын Владимиро-суздальского князя Андрея Боголюбского. Однако два года спустя после свадьбы Царица разошлась с Юрием и взяла в мужья осетинского Царевича Давида Сослана – представителя одной из младших ветвей Багратидов. Потомки Царицы Тамары и Давида стали родоначальниками трех грузинских Царских Династий: Картлинской (Грузинской), Кахетинской и Имеретинской.

Во второй четверти XIII века Грузия попала под власть татаро-монголов. Монголы сохранив Царский Дом, передали в 1247 году управление представителям Династии Багратионов – двоюродным братьям Давиду VII Улу (Старшему) и Давиду VI Нарину (Младшему). Давид Улу, хотя и был внебрачным сыном Царя, пользовался большей властью – Он был женат на монгольской княжне и участвовал в военных походах монголов на Багдад. Сын Давида Улу Деметре II стал Царем всей Грузии. Монгольский ильхан, заподозрив Его в измене по доносу одного из придворных, вызвал Царя к себе во дворец. Близкие Царя советовали Монарху скрыться в горах, но это могло вызвать нашествие ханских войск в Грузию. Деметре предпочел пожертвовать Своей жизнью и в 1289 году был казнен по приказу ильхана. Православная Церковь причислила Царя-мученика к лику святых.

Сын Деметре Георгий V Блистательный освободил Грузию от власти ильханов. Однако Его наследники не смогли сохранить единство Грузинского царства. В XVI – XVIII веках страна распалась на десяток Княжеств, которые попали в зависимость от Турции и Ирана.

В этот сложный для страны и Династии момент Царь Картлии и Кахетии Ираклий II сделал все для того, чтобы спасти Грузию и ее народ, именно поэтому 24 июля 1783 года в Георгиевске был подписан трактат о признании верховной власти российского Императора. По условиям этого договора Россия обещала покровительство Карталинско-Кахетинскому Царству, гарантировала его целостность, сохраняла за Ираклием II и Его потомками царский престол, заверяла о невмешательстве во внутренние дела. Однако в 1787 году под давлением Турции русские войска были выведены из Грузии, которая вновь превратилась в арену борьбы между Портой и Ираном.

В 1800 году умирающий Царь Георгий XII получил от Императора Павла I обещание вернуть российское покровительство. Но после смерти Георгия Император Павел I принял решение об упразднении Карталинско-Кахетинского Царства. Следующий Император, Александр I, Своим манифестом 12 сентября 1801 года окончательно присоединил грузинские земли к России. В 1810 году в состав Российской Империи было включено Имеретинское Царство, в 1811 году упразднена автономия Гурийского княжества, в 1857-1867 годах – автономия Мегрельского, Абхазского и Сванетского княжеств.

После присоединения Грузии к России Багратион-Мухранские были признаны в княжеском достоинстве Российской Империи и стали одной из самых известных аристократических фамилий. «Русские Багратиды» дали России героя войны 1812 года, генерала от инфантерии князя Петра Ивановича Багратиона. Он являлся правнуком Царя Грузии Иессея (Али-Кули-хана), правившего в 1714-1727 годах. Брат Петра генерал-лейтенант князь Роман Багратион прославился во время русско-иранской войны 1827 года, первым ворвавшись в Ереван. Он покровительствовал искусствам, в его тбилисском доме устраивались литературные вечера, ставились домашние спектакли. Сын князя Романа, генерал-лейтенант князь Петр Романович Багратион, стал видным администратором – руководил проведением крестьянской реформы в Пермской губернии, был тверским губернатором, генерал-губернатором Остзейского края.

Последний представитель старшей линии Грузинского (Карта-линского) Царского Дома – прямой потомок Царя Вахтанга V Шахнаваза скончался в конце XIX века. С этого времени и до сих пор старшей линией в Доме Багратионов являются потомки брата Царя Вахтанга V – Царевича Константина, который получил во владение Мухранский удел. Эта Династия называется Багратион-Мухранские. Представители этого рода традиционно играли важную роль на Кавказе, являясь предводителями Дворянства Тифлисской губернии и занимая ответственные посты в канцелярии наместника Кавказа. Князь Георгий Константинович Багратион-Мухранский много работал над упорядочением судебной системы на Кавказе, а в 1871 году был назначен статс-секретарем.

К концу XIX века род Багратион-Мухранских возглавил генерал-майор князь Александр Ираклиевич (1853–1918), командовавший Лейб-Гвардии Конным полком Свиты Его Величества.

После отречения Императора Николая II вышел в отставку в чине генерал-лейтенанта. Его дальнейшая судьба трагична. 30 октября 1918 года князь Александр Ираклиевич Багратион-Мухранский был расстрелян в Пятигорске во время массовых казней офицеров – заложников, организованных большевиками. Его вдова, княгиня Мария Дмитриевна, урожденная Головачева (1855-19320, смогла уехать в эмиграцию, где и умерла в Ницце.

Его сын князь Георгий Александрович Багратион-Мухранский (1884–1957) был женат на Елене Сигизмундовне Злотницкой (1886-1979), чей старинный род уходил корнями в польскую шляхту. Ее мать – урожденная княжна Эристова была правнучкой Грузинского Царя Ираклия II. От этого брака в 1914 году на свет появилась княжна Леонида, которой Богом было предначертано породниться с Российским Императорским Домом и стать Матерью нынешней Главы Императорского Дома – Великой Княгини Марии Владимировны.

Государыня Великая Княгиня Леонида Георгиевна вспоминает о своем отце – князе Георгии Александровиче: «он окончил Кадетский корпус, но ему пришлось отказаться от мысли о военной карьере из-за несчастного случая, который произошел с ним во время беспорядков первой революции 1905 года. Оказавшись как-то на улице в один из этих бурных дней среди бегущей толпы, он очень неудачно упал, и следствием удара была почти что полная потеря слуха. Он долго лечился, сначала дома, потом ездил на лечение в Швейцарию, но это мало помогло, и всю жизнь потом он слышал очень плохо, только одним ухом. Поэтому он решил поселиться в одном из своих имений. Он очень любил деревню, природу и с увлечением занялся хозяйством. Вскоре он встретил мою мать, и в 1908 году они поженились. Он был красавец, человек редкого обаяния. Когда они познакомились с бабушкой, она влюбилась в него с первого взгляда. Он очень нравился ее родителям, и, после того как они поженились, вся семья его просто обожала, больше того, он завоевал любовь всей округи, и его даже выбрали предводителем дворянства. Моя бабушка была из рода князей Эристовых. Эта ветвь князей Эристовых по женской линии вела свое родство от одного из грузинских Царей. Рано овдовев, бабушка жила у себя в деревне. Она была большой грузинской патриоткой и в этом духе воспитала моего брата Ираклия…»

Во время революции власть в Грузии перешла в руки грузинских меньшевиков. Обстановка в Тифлисе была неспокойной, и семья Багратион-Мухранских решила сдать часть своего большого дома французскому консулу надеясь, что это обеспечит безопасность дому. «Безопасность была, впрочем, относительной, – вспоминает Великая Княгиня Леонида Георгиевна. Когда в городе началась стрельба, пули стали залетать к нам в комнаты, как пчелы. Нас с сестрой сажали под диваны, и я слышала оттуда, как взрослые говорят о том, что надо бы ехать за границу…»

Когда англо-французские войска были выведены из Грузии, стало ясно, что меньшевики долго не продержатся. В 1921 году французский консул с большим трудом посадил семью Багратион-Мухранских на поезд в Батум, откуда те пароходом добрались до Константинополя. Средств на жизнь не было, и изгнанники решили переехать в Германию, где, как говорили эмигранты, жизнь была дешевле. Продав захваченные с собой драгоценности, княжеская семья переехала в Берлин.

Эмигрантская доля была столь незавидной, что Багратион-Мухранские решили вернуться на родину – теперь уже в Советскую Грузию. Как ни странно, большевистские власти вернули семье грузинского престолонаследника Его дом и даже обещали не реквизировать, если князь его отремонтирует. После ремонта, на который ушли последние деньги, дом был, разумеется, реквизирован. Но князю Георгию оставили две комнаты – такие большие, что дети могли спокойно кататься на велосипедах.

Однако вскоре начались аресты. Арестовали и князя, но крестьяне, Его бывшие подданные, не дали показания против Георгия Александровича. «Ни один человек не сказал про него плохого, все как один говорили, что он им был как отец», – недоумевали следователи ЧК.

После арестов и бесконечных обысков Багратион-Мухранские вновь решили эмигрировать. Выехать вторично из Советской России Багратион-Мухранским помогло заступничество Максима Горького, которому некогда покровительствовали Багратион-Мухранские.

Покинув Грузию Багратионы обосновались сперва в Ницце, потом в Париже. Вскоре представители княжеского рода разъехались по всей Европе: в Испанию, Италию, Польшу, Германию, оказывая помощь и интегрируясь в жизнь эмиграции, в среде которой князь Георгий играл видную роль.

Багратионы никогда не забывали о своем царственном статусе и в 1942 году съезд представителей грузинских эмигрантских организаций в Риме официально признал князя Георгия законным Царем единой Грузии. Великая Княгиня Леонида Георгиевна пишет в своих воспоминаниях: «У нас в семье часто об этом говорили, что, если бы Багратионы сохранили титул, на который они имели все права, это не значило бы, что Грузия не вошла бы в Российскую Империю, напротив, если бы эта историческая Фамилия, которая царствовала в течение стольких веков, сохранила свое царское достоинство, это имело бы только положительное значение».

Царское положение Багратидов закрепил брак сына Георгия Александровича – Ираклия (1909-1977) с испанской инфантой Марией Мерседес де Баверьер и Бурбон (1911-1953), которая являлась племянницей Короля Испании Альфонса XIII.

Отец Принцессы дон Фернандо Принц Баварский, чтобы подтвердить династический характер брака, обратился к Главе Российского Императорского Дома Государю Великому Князю Владимиру Кирилловичу с запросом: можно ли считать союз князя Багратион-Мухранского и Принцессы из Дома Бурбонов равнородным? 5 декабря 1946 года Великий Князь особым указом признал царское достоинство старшей ветви семьи Багратионов.

Акт Главы Российского Императорского Дома Государя Владимира Кирилловича о признании Царственного достоинства Дома Багратидов

Его Королевское Высочество Инфант Дон Фернандо, Принц Баварский, запросил Меня, перед вступлением его дочери Инфанты Мерседес во Брак с Князем Ираклием Георгиевичем Багратионом-Мухранским, могу ли Я, принимая во внимание факт независимости Грузии с 1918 по 1921 г., как и настоящее положение её Царской Семьи, считать предполагаемый брак равнородным.

Переданный через посредство испанского посланника в Берне – графа де Байлена, Мой ответ Инфанту был положительный, ибо, после продолжительного и тщательного изучения истории Грузии и Грузинского вопроса, и испросив совета Моего дяди, Е.И.Выс. Великого Князя Андрея Владимировича, брата Моего покойного Родителя, моих советников, и после письменного сношения с профессором – историком М.Мускелишвили Я считаю справедливым и полезным признать царское достоинство старшей ветви Семьи Багратионов, как и право её членов именоваться Князьями Грузинскими и титуловаться Царскими Высочествами. Главой этой семьи является ныне здравствующий Князь Георгий Александрович.

Если Господь Всемогущий, по милосердию Своему, допустит возрождение Нашей великой Империи, почитаю за благо восстановление употребления грузинского языка, как во внутренней администрации Грузии, так и в её учебных заведениях. Русский же язык должен быть обязательным для общих отношений в пределах Империи.

Я решил составить настоящий акт для блага Российской Империи и сохранения её целости в будущем, и счёл полезным скрепить его Моей собственноручной подписью, дабы удовлетворить справедливые национальные чувства грузинского народа, и в надежде таким образом избежать в будущем возможного захвата его отечества военной силой, в случае его самовольного отделения от Российской Империи.

ВЛАДИМИР
Санлукар де Баррамеда.
22 ноября/5-го декабря 1946 г.

Главой Грузинского Царского Дома тогда был признан Князь Георгий Александрович. После Его смерти в 1957 году Дом в течение 20 лет возглавлял Князь Ираклий Георгиевич (1909-1977). А затем, более 30 лет Главой Грузинского Царского Дома был князь Георгий Ираклиевич Багратион-Мухранский, родившийся в 1944 году и выросший на руках своей тети – Великой Княгини Леониды Георгиевны. 16 января 2007 году Он скончался.

Всю свою жизнь князь Георгий Ираклиевич прожил в Испании, где стал известным автогонщиком, был женат на испанской аристократке Мари де лас Мерседес Зорноза-и-Понсе де Леон а вторым браком – на Нурии Лопес. От этих двух браков у него четверо детей – князь Ираклий (1972), князь Давид (1976), князь Уго (Гурам, 1985) и княжна Мария-Антуанетта (1969), которые живут в Испании и в Грузии. Им возвращено грузинское гражданство и после своего первого посещения Грузии в 1994 году, они часто бывают на своей Родине, куда мечтают вернуться навсегда.

20 января 2008 года в храме Светицховели во Мцхете, где располагается усыпальница всех Царей Грузии пройдет отпевание Князя Георгия Ираклиевича, которое совершит Католикос-Патриарх всея Грузии Илия II. Но жизнь Грузинского Царского Дома продолжается. Его Главой ныне стал старший сын покойного Его Царское Высочество Князь Ираклий Георгиевич, принявший эстафету своих Царственных Предков.

Кирилл Немирович-Данченко
по материалам Ассоциации исследователей генеалогии
и геральдики Кавказа и Историко-Родословного общества в Москве.


Грузия перед выбором

Воскресная проповедь Католикоса-Патриарха всея Грузии Илии II в Кафедральном Соборе Святой Троицы, 7 октября 2007 г. послужила той самой искоркой, которая впоследствии превратилось в пламя, охватившее широкие слои грузинской общественности. Глава Грузинской Православной Церкви, обратившись к прихожанам, сказал: «Сегодня такие условия, когда давняя мечта жителей Грузии может исполниться, и если на это будет воля Божья, пусть будет восстановлена конституционная монархия. Я скажу вам, что это означает: Царь царствует, но не правит. Царь – это гарант целостности страны и защиты каждого человека, – добавил Католикос. – Но необходимы два условия: народ должен быть готов принять этот строй, и уже с детства мы должны воспитывать на Царство одного из Династии Багратионов, как это делалось исстари. Только так Грузия может окрепнуть, успокоиться и объединиться», – заключил Илия II.

Смелая проповедь Католикоса вызвала настоящий идейный подъем. Тем паче, что идею реставрации монархии Патриарх адресовал грузинскому народу, заметив, что судьба Грузии целиком зависит от его воли, а не от иных «гласных» держав, навязывающих суверенной стране свои политические воззрения.

«Вариант монархии в Грузии обсуждался еще в 1992 году, когда я вернулся из Москвы в Тбилиси, – рассказал газете «Время новостей» бывший президент Грузии Эдуард Шеварднадзе. До этого эту тему серьезно рассматривал президент Гамсахурдия.

Затем идею реставрации монархии озвучил член правительства Грузии министр по урегулированию конфликтов Георгий Хаиндpава. Тогда он заявил, что единственными претендентами на престол являются лишь представители Царской Династии Багратионов, поскольку «эта Династия, правившая в Грузии с IX до начала XIX века, внесла неоценимый вклад в развитие страны». В ходе дискуссии Георгий Хаиндpава заметил, что «историкам нетрудно будет установить, кто из представителей Династии Багратионов имеет право стать Монархом».

Синхронно с этим событием сторонники монархической формы правления подтвердили, что единственным законным претендентом может быть лишь князь Георгий Ираклиевич Багратион-Мухранский и Его прямые потомки.

Еще в 1942 году в Риме на съезде представителей грузинских эмигрантских организаций князь Ираклий Георгиевич Багратион-Мухранский был признан старшим в Доме Багратидов. В связи с этим безоговорочно был объявлен Главой Грузинского Царского Дома и единственным законным претендентом на престол. Ряд организаций так же объявил его Грузинским Царем в изгнании. А после подтверждения Главой Российского Императорского Дома Государем Великим Князем Владимиром Кирилловичем, царского достоинства Дома Багратидов Главу Царского Дома, а значит и Наследника Престола Грузии признают и все европейские монархи. Нельзя забывать и о том, что Глава Грузинского Царского Дома состоит в родстве с Российским Императорским Домом и Испанским Королевским Домом.

Всплеск монархических настроений на Кавказе получили живой отклик у представителей монархических сил России. Директор Канцелярии Главы Российского Императорского Дома Александр Николаевич Закатов, к примеру, заметил: «Патриарх Илия II, высказавшийся за восстановление конституционной монархии в Грузии, выступил как духовный отец нации, понимающий при этом, что у государства должен быть и еще один отец – монарх. Это уже не первое выступление Илии II на монархическую тему, хотя на сей раз его призыв был вызван, очевидно, обострением ситуации в Грузии вследствие политического скандала между президентом Саакашвили и бывшим министром обороны Окруашвили.

Разумеется, в подобной ситуации всегда хочется предложить какой-то выход, напомнить о возможностях, – заметил Александр Закатов. – И в таком случае следует говорить о власти, основанной на традиции, освященной ею. Просто сильная власть, власть вне традиции ведет к диктатуре и произволу, а либерализм – к анархии. Выход – в монархическом правлении». Напомним, что Грузия имеет престолонаследника, коим до своей кончины 16 января 2008 года являлся Князь Георгий Ираклиевич Багратион-Мухранский, а ныне Его Сын – Князь Ираклий Георгиевич, родившийся в 1977 году.

Следует отметить, что заявления главы Грузинской Православной Церкви прозвучали на фоне небывалых национальных волнений, которых в Грузии не наблюдалось с 2004 года, и заметно повлияли на общий политический дискурс.

«Предложение Патриарха не только мудрое, но и является единственно приемлемым для Грузии», – заявил глава «Союза традиционалистов», бывший председатель парламента Акакий Асатиани. «У наших политиков, – сказал он, – есть маниакальное желание становиться президентами, после чего они начинают вытворять чудеса, как это делает Михаил Саакашвили. Ведут себя как без Царя в голове!». А депутат-консерватор Звиад Дзидзигури заявил, что девиз объединенной оппозиции «Грузия без президента» означает по сути, что страна должна быть парламентской республикой и «гарантироваться» монархом. По его словам, воспитывать будущего наследника престола в грузинском духе должен сам Патриарх. По этому вопросу Звиад Дзидзигури предложил провести референдум.

Как в парламентской, так и непарламентской оппозиции в срочном порядке провели совещания, на которых единогласно было принято решение о поддержке предложений Патриарха Илии II. Уже во вторник 9 октября состоялась встреча глав оппозиционных сил Грузии в лице Саломе Зурабишвили (глава партии «Путь Грузии»), Давида Гамкрелидзе (глава парламентской фракции «Правая Оппозиция», лидер движения «Новые Правые»), Шалвы Нателашвили (глава «Лейбористской Партии Грузии»), Константина Гамсахурдия (глава партии «Тависуплеба», сын экс-президента Звиада Гамсахурдия) и Коба Давиташвили (глава движения «Партия Народа», а так же представителей других политических сил ставящих перед собой целью возвращение в Грузию конституционной монархии.

«Восстановление конституционной монархии я считаю положительным шагом. В данном случае это не означает управляющего диктатора. Это означает, с одной стороны, грузинские традиции, душу и идентификацию, а с другой – явится гарантом территориальной целостности Грузии», – заявил лидер политического движения «Свобода» Константин Гамсахурдиа. «Главным принципом нашей программы и важнейшим тезисом является именно конституционная монархия, и мы счастливы вдвойне, что Грузинская Православная Церковь в качестве главной формы устройства государства и выхода из постоянных политических кризисов рассматривает именно ее», – добавил лидер Национально-демократической партии Бачуки Кардава. Лидер грузинских лейбористов Шалва Нателашвили поблагодарил Католикоса-Патриарха Всея Грузии за эту инициативу, заявив, что, по его мнению, конкретные процедуры относительно того, когда, как, в какой форме будет образована монархия, должны быть разработаны с учетом мнения Святейшего Синода и Илии II. А лидер «Народной партии» Мамука Гиоргадзе сообщил, что его партия уже начала сбор подписей в пользу восстановления в Грузии монархии, которые будут представлены и в Парламент, и в Патриархию.

«Мы, «Новые правые», заявляем, что государственным строем в Грузии должна быть конституционная монархия... исходя из многовековой истории Грузии, с учетом кризисных событий после восстановления независимости в стране, на основании анализа широкой международной практики и на основании призыва Католикоса-Патриарха Всея Грузии», – прояснил свою позицию Давид Гамкрелидзе.

Как свидетельствуют результаты опроса, проведенного еженедельником «Квирис палитра» («Палитра недели») среди 402 респондентов, 45% опрошенных поддерживают переход Грузии на конституционную монархию, 29,6% против этого и еще 25,4% затруднились с ответом.

В свою очередь многие «анти - монархисты» выступили с радикальными заявлениями и критикой идеи восстановления монархии, служащей, по их мнению, одной цели – слому установившегося в стране политического режима.

Пожалуй, наиболее политически грамотным и давно испытанным ходом этих сил явилась попытка поставить под сомнение право престолонаследования князя Георгия Багратиона-Мухранского. Это своеобразная махинация была совершенна с помощью так называемых «истинных наследников». Российским монархистам давно знаком этот прием, когда легитимный Императорский Дом пытаются заслонить или морганатическими родственниками или просто слабых душевным здоровьем самозванцами. Однако, в Грузии, этот прием оказался неэффективным, неразбериху внести не удалось: последовал незамедлительный ответ, в котором «анти - монархисты» были уличены в плохом знании истории и юриспруденции. Специалисты в области истории и права, привели убедительные аргументы, доказывающие, что ни престарелый Евгений Багратион, ни семья Нино Имретинской прав на престол не имеют.

Подытоживая вышесказанное, приведем комментарий грузинских событий председателя Российского общественного Монархического Движения Кирилла Немировича-Данченко данный им в одном из интервью: «Обращение грузин к идее установления монархии является очень важным шагом в становлении современного грузинского самосознания. И серьезным решением на путях поиска наиболее адекватной государственности формы правления. Крайне показательно, что при поиске выхода из той тупиковой ситуации, в которой сейчас находится Грузия, когда как во-первых необходимы поиски механизмов стабилизации нынешней Грузии, и во вторых, гарантии ее от подобных потрясений в будущем, грузины обратились именно к монархии.

Это решение грузинского общества еще раз показывает, что институт монархии остается актуальной и равноправной альтернативой на современном политическом поле.

Независимо от того, примет ли сейчас народ Грузии (дадут ли ему принять) однозначное решение в этом вопросе, столь острая актуализация монархической идеи должна явиться примером для российских монархистов, стать еще одним аргументом для сомневающихся, и серьезным поводом задуматься тем кто отрицает благотворную роль монархии для будущего развития России».

Виктор Радзиевский