კობა არაბულის პოემის “კვირიას ხილვები ფხოვის გზებზე” გმირის სიტყვებით რომ ვთქვათ, იგი ერთ-ერთი იმ მოლაშქრეთაგანია, რომელსაც შენახული აქვს ერთი საიდუმლო თავისი ქვეყნის დასახსნელად და ეს მისი მოკრძალებული და სერიოზული პოეზიაა, რომელიც მკითხველს უსულ-გულოდ ვერ დატოვებს, იმიტომ, რომ ჩვენი ქვეყნის ულამაზესი თითქმის მიტოვებული კუთხე მხოლოდ წარსულშიღა ცოცხლობს, რომელსაც წარსულივე ენათესავება მთის ხვთაებათა, ხორციელთა და უხორცოთა სახით, გადმოგვცემს პოეტი. ამ მშვენიერ და დიდებულ ბუნებაში ხალხიც მისდაგვარია, ყველას თავ-თავიანთი სახე აქვთ, მათი ცხოვრების წესით გამორჩეულან და საოცარ პორტრეტებს ჰქმნიან.
კობა არაბულის ლექსებში ვნახავთ ხევსურეთის ისტორიულ-გეოგრაფიულ, მითოლოგიურ-ეთნოგრაფიულ, იქაურ მკვიდრთა ფსიქოლოგიურ და შემდგომ ფლორისა და ფაუნის აღწერას. დიდი ნიჭით დაჯილდოებულთ ძალუძთ ამისი აღქმა და სხვების გასაგონად თქმა:
“მე ვიტანჯები ჩემი მითის ოქროსფერ ობში,
მიწუხს სული და მთელი ჟამი მე ვარ ასეთი, _
როგორც სირსვილით შეჭმული ბალღი,
წითელიანი,
მწვანე პროფილით...
ჩემი მწუხარე ავადმყოფობა,
ჩემი ნევროზი...
ყველა ტკივილი _ ბუნდოვანი კმაყოფილებით _
ჩემსკენ სამშობლოს ფიქრიდან მოდის _
. . .
ჩემი ჯვარია ჩემი მიწა
ჩემი ჯვარია _
ასევე ჩემი გზაჯვარედინი...”
/“ემოცია”/
გადმოსცემს რა თავისი კუთხის _ ხევსურეთის ცხოვრებას, იგი მთელი ჩვენი პატარა ქვეყნის სიყვარულს გვაზიარებს. ამ უმშვენიერეს ადგილებიდან აყრილა ხალხი და სოფლები დაცარიელებულა, მიდის დრო და ამ სიმძიმეს ისევ სულიერად თუ მოერევა კაცი. მარტო ადგილები არაფერია, თუ ადამიანებმა არ დაამშვენეს ისინი და ამიტომ ყველაფერი მათზეა დამოკიდებული.
“სახლებსა და ნასახლარებში,
სოფლის გარშემო _
ყველგან ღვივის ბებერი ლექსი
და ის ღამეც _ ლექსთან დარჩენის _
ერთად-ერთი ღამეა ჩემთვის,
რადგან სიტყვა არის უფალი
და მისი ძალით
ისევ ჰყვავიან დეკები თეთრად
კარატის ჯვარის თოვლიან თხემზე“.
/„ფიქრები“/
როცა მის პოეზიას ვეცნობით, განსაკუთრებით კი „კვირიას ხილვებს ფხოვის გზებზე“ და მისი გმირის განცდებს წყლით დაფარულ სოფლებსა და სალოცავებზე, მივხვდებით, რომ ეს ტკივილი ამ კაცში მარტო ამ ჩაძირული ადგილების გამო კი არაა გამოწვეული, ყოველივე მშობლიურის დაკარგვისა და დავიწყების, უდიერად მოპყრობისა და უპატივცემულობის გამო. ე. ი. ნამდვილი პოეტის გმირები უკვდავნი არიან. რაში გამოიხატება ეს უკვდავება? საქმე ეხება ამ გმირის მუდმივ სულიერ ცხოვრებას, კვირია _ ვაჟას „ბახტრიონის“ გმირი _ განგრძობად ცხოვრებას მიჰყვება. მკითხველიც ენათესავება გარკვეულ წილ ასეთ გმირებს და განა უცხო იქნება პოემის გმირთათვის თუნდაც დღევანდელი უმოქმედობისა და ჩაძირვის, სულის დაშრეტისა და უნაყოფობის განცდა „ვით ჟინვანთან დატბორვა“?
ამგვარად, ქალაქის გარემოში გადმოსვლა ძნელად შესაჩვევია, მითუმეტეს, მრავალი უაზრო რამის ფონზე. ძნელია დაივიწყო წარსული, როცა ის დიადი და ამაღელვებელია, მხოლოდ წინაპრების, მთისა და ბარის სიყვარულით დაიძლევა ყოფითი, ყოველდღიური ცხოვრება.
მე ვწევარ გახვეული ამ ფიქრების ტყავში
და “ბედი ქართლისა” მიდევს თავქვეშ _
ცრემლივით ჰყვავის გარდასული ჩემს სახლის ახლოს,
სადაც დაცლილი მუზარადი აგდია პირქვე...”
/“ფიქრები”/
წინაპრებთან სიახლოვე, ტაძრები, მითოლოგიურ სინამდვილეში ცხოვრება, ბუნების აღწერა და მასთან შერწყმა, ქრისტიანული ეთიკის გადმოცემა, მოქალაქეობის შეგრძნება, მოვალეობა ქვეყნისა და მოყვასის წინაშე, ბავშვობის სიწრფელე-სიბრძნე, მარტოობის განცდა, უძღები შვილის ცხოვრება, სიკვდილის გარდაუვალობა, ცოდვა-მადლის გაგება და ქრისტიანულ სამყაროსთან შეთვისება, აი ის ძირითადი საკითხები, რითაც გაჟღენთილია მისი პოეზია. განუწყვეტელი ფიქრები და ძიება, წვდომა და მიგნება, სიყვარული და სიხარული. ეს ყოველივე მირბის დროსთან ერთად და მას დაჭერა უნდა და ეს მოწეული ნაყოფი მამულის ფერია, როგორც თვითონვე ამბობს პოეტი. მოვიყვანთ ერთ იმპრესიონისტული სურათის მაგვარ ლექსს:
ძნებივით
ჟამსა მწუხრისას
გამომიხმო შენმა სუსტმა ხმამ,
როცა მამლები შემოჰყავდა მთვარეს ყივილით:
ჩვენი ქოხები ჩანდნენ ძნებივით _
ქარის წახრილი,
თაფლ-წასმული და ჩამოძენძილი
ჩემი მამულის იდგა აჩრდილი...
„ჩემი ჯვარია შენზე ფიქრი“, გვიზიარებს პოეტი ჩვენც და მის მართალ ნათქვამს მისსავე პოეზიაში ვნახულობთ. „წარსულისაგან შობილი“ აწმყოში რეალურია მისთვის _ „ბახტრიონისკენ“ გამლაშქრებელი კვირია, გულსა და გონებაში გატარებული დავით მეფის „გალობანი სინანულისანი“.
მისი პოეტური კრებულები მეცნიერთათვისაც საინტერესოა სინამდვილის ზუსტი გამომხატველობით.
საოცარი სიბრძნით არის გადმოცემული სიკვდილის განცდა. კაცი რომ კვდება, მისი სულიერი პორტრეტი დაიხატება ჩვენს თვალწინ:
„უეცრად დასრულდა ლექსითა და ჯვრიანი
პერანგებით ნაჭედი ისტორია,
ყოველი საიდუმლო გამხელილ იქნა
და ხევსურების ძველ მამულში
სინანულის ცრემლიანი კოშკები აღიმართნენ”.
/“ჯოყოლას სიკვდილი”/
აქ თითოეული კაცის სახელს ინდივიდუალურად ჩამოყალიბებული, დასრულებული სახე მოჰყვება. გამოკვეთილია მათი პორტრეტები. მაგრამ სოფელს ხომ არც ავი და გლახა დაელევა, სახელის სემანტიური მნიშვნელობა მიგვანიშნებს ამ ადამიანის ხასიათს. ასე მაგალითად, წევლილიანი გველეთელი, ხატის კარზე მისული, წყველითა და სოფლისადმი სამდურავით აყრუებს იქაურობას, რაც უცხოა ცაში გარდასული სულებისათვის.
ჯოყოლა კი წავიდა და წაიღო ამ სამყაროდან მთელი მისი წასაღებელი, ყველაფერი მასში ჩაიძირა და შეუერთდა იდუმალებით მოცულ სამყაროს. მთაში, საერთოდ, მნათობთა მიხედვით აღესრულებოდა ბევრი რამ. ხარი და ცხენი კულტად ესვათ. მითოლოგია სინამდვილისა და ბუნების ერთობით იშვა, მაგრამ “იდგა ძველი ფორმების კვდომისა და გაქრობის ჟამი”, “მთლიანად გახუნებულიყვნენ უმცროს-უფროსობის მადლიანი წესები”, “კაცად-კაცადი გამხდარიყო სანატრელი”, “ჯვარ-ჯვრის კარზე ეშმაკები ამაღლდიან და სახლები ნასახლარად იქცნენ”.
აქ მეფობს სიცარიელე. გამოკვეთილი, პორტრეტული სახეები მიდიან და ვერ სტოვებენ საიმედო ცვლას _ ახალ თაობას. ბუნებისადმი ხელშეუხებლობას უბარებენ:
“ძმისწულო, მთვარეზე სახლების აშენება რომ გდომებიათ,
წელიწადში თორმეტჯერ ჩამოიყრებით იქიდან,
აქ იყავით, აქაო”.
ძველ თაობას თავისი ეშხი და ლაზათი მიაქვს, რაც ცხოვრების ყველა სფეროში შეიმჩნევა. ჯოყოლას შვილების მეტყველება მათ იმდროინდელ სულიერ დაკნინებას გვიჩვენებს:
“მათი ფრაზები ჭრელი და გაუმართავი იყო,
ისევე როგორც მათი ტანსაცმელი,
გათიშული როგორც აწმყო და წარსული“.
. . . . . . .
„მათი არსება მერყეობდა გაყოფილი ისტორიის სამანზე“ _ ჰყვება და თავადვე აანალიზებს პოეტი.
მაგრამ როგორია თავად ჯოყოლას ტანსაცმელი?! მას იქაური მასალით, ბუნებრივი ფერებით ნაქარგი, სამძიმარა ჭინჭარაულის ნახელავი, უბადლო პერანგი ეცვა და ეს ნაქარგი „პერანგი ჭრელი იყო, როგორც ცა ათენგენობა ღამეს“.
ამავე ლექსში აღწერილია ჭირის სუფრა, მთაში გავრცელებული სულის ცხენის რიტუალი, მატირალის მოსვლა და მისი ნატირალი, _ „წყალთა მრავალთა ტირილს რომ ჰგავდა“. ცხოვრების დინება უფერულდება და აქ აღარავინ დარჩება, ეს ყველაფერი წარსულის ეგზოტიკურ სურათებს გადაეცემა. მთის ბუნებასა და პირობებს შეზრდილ-შეჩვეული ხალხი ძნელად იღებს ახალს, თუნდაც ქრისტიანულ მორალს. „ჭირისუფლებს ჰქონიათ აღდგომის იმედი, მაგრამ ყურძენი „ყალივნის გემოს გვიკარგავსო“.
კობა არაბული თანამედროვე პოეტია. აქ ლაპარაკია მის აზროვნებასა და გადმოცემის ტექნიკაზე. საოცარი ექსპრესიით გვაცნობს პერსონაჟის გარდაცვალების ამბავს და ამასთანავე სვამს შეკითხვებს. ძველი დროების არ ყოფნაში გარდაიცვალა ჯოყოლა და ამიტომ შევკადრეო ეს ლექსი, აქ პოეტი გარდამავალ ხანაშია, ძველისა და ახლის ჭიდილში, რასაც ტკივილი სდევს თან და რომელიც თქმითა და მსჯელობით ირჩენს ჭრილობებს. ესე იგი, ეს ლექსი ერთგვარად ხიდია ძველსა და ახალს შორის გადებული.
აი მისი ლექსები, მისი პოეზია _
„მე დავიბადე სისხლის წვიმა წელს,
ქვაზე გაკრული ვაზის ლერწებით _
გამოვჩნდი მთვარის გადმოსახედზე...
სიჭაბუკის ჟამს მამულის ცაზე
ისარს ვესროდი გალეშილ ყორნებს
მოვაკვდინებდი...”
/“მე დავიბადე”/
ამ ლექსში სულიერ პორტრეტს გვიხატავს, ხოლო ლექსში „ორშაბათი“ გადმოცემულია წარმართული, მითოლოგიური და ქრისტიანული დამოკიდებულებები; საკუთარ, საკრალური ნიშნების _ ზოდიაქოს ნიშნების ძებნაშია იგი. ორშაბათით იწყება მისი სამყაროს აღქმა; გადის დრო ჟამი. მიცვალებულთა მოსახსენებელ ლოცვებს აღავლენენ ბერიკაცები ღვთისადმი. „ბერიკაცები ჰყვებიან უხილავზე, როგორც ხილულზე“. შემდგომ ამისა თავიანთ სიცოცხლესაც დალოცავენ, არც თუ ისე აუგად იხსენიებენ “საწუთროს”, რადგან მათ იციან ადამიანის ფასი და მისი მოვალეობა; მარადიულში გასვლას ვერ გაექცევა კაცი, სჯობს აქ დარჩეს და ღირსეულად აღასრულოს ვალი. იგი იძირება მარადიულის ძიებაში, მის სიღრმეში მიემართება, დღე-დღეს მიჰყვება, კვირა კვირას; თვე თვეს რომ მიებმის, მთვარე შეიცვლება, ახალი „სასწაული“ დაიწყება. ყველაფერი ერთმანეთს ჰგავს და გარეგნულად მეორდება, მაგრამ ეს ყოველივე სხვაგვარად ილექება პოეტის სულში, მის „ნაღვლიან მიწაზე“. იგი თავის თავს დაბადებამდეც მოიხილავს. აქ გადმოცემულია მისი სულიერი ბიოგრაფია:
17-18-20-26 წლისა დავიწვები ლექსით;
26-31-მდე „ვტკბები“ ამაოებათა ჭვრეტით;
31-დან 36-მდე დავწერ ჩემს წიგნს
და 40 – წლამდე ორჯერ გადავწერ!
/“ორშაბათი”/
ესე იგი, კაცს 40 წლამდე თავი მოპოვებული უნდა ჰქონდეს, და მერე? მერე როდემდე შეუძლია გულმა ზიდოს ეს ყველაფერი? ხორცში იყოს და ცოდოს? და ელოდეს სასწაულს, რომელსაც ყოველი კაცი ელოდება და ეს გარდაცვალებაა _ ახალი სიცოცხლის ჟამი. მარადიულში შესვლის კარი. ხორცში ყოფნას ცოდვა ახლავს, ცოდვას სინანული _ და მას ცრემლიანი განწმენდა ეგების, რისთვისაც ვევედრებით და ვმისიანდებით, სულიერად ვქრისტიანდებით, რათა მიტევებულ ვიქნეთ და სალმობანი დავიამოთ თმენით.
მაგრამ 17 წლამდე, ვიდრე იგი ლექსის წერას შეუდგებოდა, “იყო და არა იყო რა”, მას ჰყავდა “არცა რომელი ფერის ცხენი”, უყვარდა ქალი, რომელსაც არც ერთ დროს არ შეხვედროდა, მაგრამ მასთან იქნებოდა და ერთად იჯირითებდნენ ცხენით მშვენიერ ხევსურეთში, სადაც ჰყვაოდა ოდეს სოფელი და სადაც ახლა “ველის ყვავილები სტირიან” უკაცობას.
ეს ახალგაზრდობის ნამდვილი შემეცნების ზღვარია, თან არის და თან არც არის; ზღაპრული, მითიური, ნამდვილი ერთმანეთშია შერწყმული. ის არ არის მარტოდენ ამქვეყნიურზე ჩაჭიდებული, თორემ დაინთქმებოდა და... მაგრამ არც ზეცაშია გამოკიდებული. ის არის აქ, მაგრამ მარადიულში მიმავალი მგზავრია.
მთის ბუნებასთან შეზრდილ კაცს ბუნება მას ბევრ საფიქრალს უჩენს, მაგრამ დიდ სილამაზესაც აზიარებს, რასაც სულში ზნეობრივი, ამაღლებული გრძნობა მოჰყვება. აქ 80 სოფელი გაქრა, ხალხი გაუფერულდა, მან მოვალეობა დაივიწყა და დრო-ჟამს განუცდელად მიენდო.
მთა ცასთან ახლოს არის, თითქოს მას სწვდება. ბუნების სიმკაცრეს, უშუალობასა და სილამაზეს შეთვისებულია კაცის ბუნებაც, აქ ცხოვრება უკვე სიდიადეა, მათი ყოფიერება სიფხიზლესა და თავდაცვაშია და ამიტომაც თავს ამაღლებულად წარმოაჩენენ. მათი ქცევის წესები გარკვეულია და უცილობელი. სამოსელი, აღჭურვილობა, სახლი, ნივთები და საკვები, ყველაფერი ადგილობრივია. მათ დიდი შრომის გაწევა უხდებათ, ქალის ხელ-საქმემდე _ ქარგვამდე ბევრი რამაა შესასრულებელი, ძაფის გამოყვანა, შეღებვა, ტილოს ქსელვა და შემდგომ კი დაფიქრებისა და გარინდების ჟამს: მთა-მდელოებზე ყვავილთ ფერების ანარეკლს სამოსელზე აღბეჭდავენო. სნეულებასაც მრავალგზის გამოკვლეული მცენარეებით არჩენენ. მამაკაცები ვაჟკაცობით გამოირჩევიან, ცხადია. მტერთან შერკინებისას გმირებად იქცევიან. საყურადღებოა ლექსი “გადუა ჭინჭარაულის წერილი ხევსურების ცარიელი სოფლიდან”, სადაც ლაპარაკია ჰარმონიის დარღვევაზე, საფლავების მიტოვებით, წარსულთან კავშირის გაწყვეტით რომ არის გამოწვეული.
მთისა და ბარის დაპირისპირება მით უფრო მკაფიოდ ჩანს ქალაქის ცხოვრებაში, სადაც გაზაფხული არ იცის და ის მხოლოდ ადიდებულ მდინარეებს ჩამოაქვს. რითი მოერევა კაცი ურბანიზაციის მიერ მოტანილ ბუნებისგან დაშორებას, ცხოვრების ხელოვნური პირობების მოძალებას? _ სულიერი ცხოვრებით, მაქალაქეობის ნამდვილი გაგებით.
პოეტი წინასწარმეტყველებს, მომავალი თაობა თავისას, მშობლიურს ირონიით შეხედავსო; ეროვნულობა, ტრადიციულობა _ ღირსების დაცვა ღვთისა და ერის წინაშე მივიწყებული არ უნდა იქნესო, ადამიანის სიცოცხლისა და ცხოვრებისადმი დამოკიდებულება განმსჭვალული უნდა იყოს სერიოზულობით. ეპისტოლეში “ფარისევლისადმი” იგი წერს, ამა ქვეყნის მკვიდრი თავის მამულში ნუ იქნება სტუმარიო, იგი უნდა ფხიზლად იყოს და არა “ცოცხალ-მკვდრად”. ამის უფლება არცა გვაქვს, რადგან “წინაპრები გვითვალვალებენ და რიდი მოგვეთხოვება მათ წინაშე”. მოყვასისადმი უსიყვარულობით, მართალი კაცი იჩაგრება ფარისევლის მიერ, საკვირველი ხდება ის, რაც ბუნებრივია; კეთილგანწყობა, ზრუნვა, ამაგი ურთიერთ მტრობით იცვლება. მომავლისაკენ დაეჭვებით იყურება პოეტი, რადგან მღვიძარე კაცი დღეს ნაკლებია, უფალს ევედრება, სამას მეერთე მეომარი ანდა პოეტი გამოიყვანე ამ ხეობიდანო. “პოეტიო”! აი, რამხელა ძალა აქვს მისთვის მართლის მთქმელსა და მშვენიერების დამნახავს:
“იქნებ გაგვეხსნას სული ტკივილით,
ვიყოთ, ვიყოთ ამ ხეობაში”.
/“არაგვის ხეობაში”/
ესე იგი, თუ არ განიცადე, თუ სული არ აგტკივდა, არც გაგიჩნდება მოვალეობის გრძნობა. მაგრამ... შატილი, ანატორი, მუცო _ ეს ადგილები აღწერილია იშვიათი სიყვარულით; ამ უკაცრიელობის შემზარაობას პოეტი საოცრად აღწერს:
“მისთვის, ვისაც მუცო უნახავს: დიდი შატილი
წითელიანი ბავშვივით მოსჩანს...
ხალხის ხელში დაბერდა და გაცვდა შატილი!..
მუცო უფრო დამსხვრეულია, მაგრამ მან მეტი მთლიანობა
შეინარჩუნა სიმარტოვეში!..
. . .
მუცო შავი გედია და მღერის,
შავ-თეთრია სიმღერა მისი
და ირგვლივ მარტოობა წითელი ქაცვივით ჰყვავის“.
/„შატილიდან არხოტისაკენ“/
ვინც თავისი ქვეყნის სულიერი ცხოვრებით არ ცხოვრობს, მისგან უცხოვდება და ადამიანურ ღირსებებსაც ჰკარგავს. შენი ქვეყნის მოქალაქეობა რომ იგრძნო, უნდა ჩაღრმავდე საკუთარ თავში, უძღები შვილობა მოაკვდინო და ქრისტეს გზაზე შემდგარმა იარო, ყველას თავისი ტვირთი აქვს სატარებელი, თავად პოეზიისაგანაა დავალებული, _ უდარაჯოს თავისი საქმით ქვეყანას, მას კი პოეზის მწვერვალები უდარაჯებენ.
„ჩვენ გიდარაჯებთ _
შენს გარშემო სიმშვიდეს მოვქსოვთ _
აბრეშუმივით ავაფარებთ ფერად-ფერად სიზმრებს
შენს მყუდროებას _
ოღონდაც კარგად გაიხსენე შენი საქმე... შენი სახელი...
_ ჩვენი ლამაზი მწვერვალები _
წინაპრებმა ეკლესიებით რომ დაასრულეს,
ბარბაროსებმა გუმბათები ახადეს მერე,
მერე ქარები შეუსახლდნენ
და გამოჭამეს...”
/„ეპიგრაფია ჩემს წიგნზე“/
ლექსში „მთვარე ანატორის ქვებთან“, ავტორი ხაზს უსვამს მამულის დაცვის მოვალეობას; მშობლიური ენა საბრძოლო იარაღთან ერთად ჩვენი თავდაცვის საწინდარიაო.
“აქ ერთნაირად იცავენ მამულს
როგორც სიტყვა და ანბანი
ასევე ხმალი და მუზარადი”.
თუკი სიყვარულით განიმსჭვალები, ცხოვრების არსსა და აზრს ჩაწვდები, არც ვაჟკაცობა გაგიკვირდება ამ ქვეყანაზე კაცს, პირიქით, ეს ბუნებრიობასა და ჩვეულებრიობას წარმოადგენს მისთვის, მაგრამ სულ სხვაა მშვენიერების განცდა, რასაც სიწმინდე ასაზრდოებს...
„ქალწულები და სანთლები
ერთნაირად იწვიან და კანკალებენ“.
/„მთვარე ანატორის ქვებთან“/
კობა არაბული ამ მარადიული თემით ეხმიანება ჩვენს დიდ მწერლებს და გვეუბნება:
„ქალი იგივე მამულია!
მამული იგივე ქალია (ორივეს დაცვა უნდა?...)”
/”ღვარალა თუთა ანუ ყვირილობის თვე”/
რაოდენ სერიოზულია დღეს ეს სიტყვები მეტადრე, რადგან სულიერი მდგომარეობა უფერულდება და ნირს იცვლის ხალხში, მაგრამ ცხოვრება უსაშინლესად მკაცრია და მუდამ ღირსეულს უნდა ჩავეჭიდოთ, თორემ შეგვრჩება ჩალა და ნაჭუჭი, გულგამოცლილი სიცოცხლე ხომ ვიცით, უკვე სიკვდილია. ამის დამწერი ახალგაზრდა პოეტი უკვე დიდაქტიკოსად გვევლინება. ურჩევს რა დედებს, შვილებს მუცელშივე უკითხონ “ვეფხისტყოსანი”, “გველის მჭამელი”, “ვეფხი და მოყმე”.
მარადიულის ძიებაში შექმნილი მითოლოგიური პერსონაჟები როგორც მთაში, ისევე მის ლექსებში ცხოვრებას ასრულებენ და ახალს ეჩვევიან, უმძიმესია ეს პროცესი.
“ვერ შევძელი და ვეფარები იმ ნიშებს,
რომლებიც ქრისტეს მიერ
და ჩვენთვის აშენდა ამ ქვეყანაზე.
ისინი ათბობენ ჩემს ძვლებზე დაკიდულ ძონძებს...
ვწევარ უკურნელი სენით შეპყრობილი
და ზოგჯერ წარმართულ სიზმრებს ვხედავ“.
/“ფრაგმენტი კვირიას ხილვებისათვის“/
ჩვენს მიერ წარმოდგენილ პოეტის სამყაროში წარიმართა საოცარი სულიერი პროცესი. მითმა და სინამდვილემ თავისი კვალი დატოვა, უფრო მეტიც, მასში მოხდა გააზრება და გადაფასება ძველის და ახლის, _ ამირანივით მარტოსული სინათლის სხივად იქცევა და ქრისტეს მცნებებით იმოსება...
„გიხაროდეს უცვეთელია ურმის ბორბალი,
მარად მწვანეა ბალახი და სული“.
/“ფრაგმენტი კვირიას ხილვებისათვის“/
მართლაც იშვიათია, ამოიკითხო ისეთი დიდი თანაგანცდა და ურთიერთგაგება, ურთიერთ სიხარული, რაც შემდეგ ლექსშია “წერილი მეგობარს” გადმოცემული:
“ბედნიერი ვარ შენი გულში მარხულობისთვის...
...შენი დუმილით გამტყდარი ღამის _
სინათლე ცხადად გადმოდის ჩემში...
მკვდარი სოფლების საყვირის ხმები _
გაგმრუდებია ხერხემლის ძვლები”...
მაგრამ ვერავინ გაექცევა დროის წარმავლობას, მას უნდა მიჰყვე; გახსენების ჟამს კვლავ მეგობარს მიმართავს:
“კედელზე ფარი ააჯღრიალე! _
მშვილდი ჩვენი გატეხილი ცისარტყელაა,
ფარი ჩვენი დაჟანგული ბედის ბორბალი”...
შეიგრძნობ რა წარმავალს, მარადიული ძიების გზას მიჰყვები და ეს გზა ქრისტიანისათვის სინანულია _ სულის მუდმივი ძირითადი მდგომარეობა:
“დაქცეულიყვნენ ჩვენი ტაძრები,
ჩამორღვეული საყდრის ქვები
შეფუთუილიყვნენ თბილი კვართით.
. . . . . . .
ყოველივე გადახრილიყო წარსულისაკენ,
არყოფნისაკენ,
სიხარულიდან _ სინანულისაკენ”...
/”ნაღვლიანი ჰოლოგრამები”/
მართლაც, ამ ბოლო დროს დაწერილი ლექსებიდან გამოირჩევა “ბოლო დღე” XX ს. მიწურულისათვის დაწერილი. ეს წინა ლექსებისაგან _ თავისუფალი ფორმის ლექსებისაგან _ განსხვავებით რვამარცვლიანი რითმიანი ლექსია, სადაც მითყავლგასული კაცი წერს:
“ჩამოტყდა ზეცა ქრისტესი,
ჩამომეღვარნენ მითები,
ამოყირავდნენ ნისლებში
ბებერი მთები ქისტეთის,
მჭირდება წიგნი ახალი,
ვით ყანა ქრისტეს ნათესი,
წიგნი ოთხთავის მაგვარი
ოთხი ახალი მნათესი”.
მის მეტად საინტერესო პოემას “კვირიას ხილვები ფხოვის გზებზე” სიურეალისტური ნიშნებიც აქვს, მაგრამ მასში იმთავითვე მითოლოგიიდან გამოსვლა და ქრისტიანულ სამყაროსთან საოცარი შერწყმა, ვაჟას კვირიასთან სულიერი ნათესაობა და მისი ცხოვრებაა ნაჩვენები _ წყალში ხედვა, თვალებში თავისი თავის დანახვა და საკუთარ თავში ჩაღრმავება: უყურებს წყალში ჩაძირულ სოფლებს და ტაძრებს და სულში რჩება იმედიღა, სული რადგან უკვდავია და ყველაზე უფრო მეტად მოსაფრთხილებელი, ხორცი მისთვის გვჭირდება და თუ ქრისტეს გზით ვვალთ, ეს თანდათან ცოდნით გაგვიცხადდება.
მითოლოგიას თავისი ხელწერა აქვს: აქ ერთდება რეალობა და სულიერი სამყარო, ხილული და უხილავი. მითოლოგიაში წყალი დედდება, ჩერდება, რაღაც მნიშვნელოვანი ხდება, ეს გაირკვევა და შემდეგ იწყებს გამდინარებას.
ჩასცქერის კვირია წყალში ჩაძირულ სოფლებსა და ტაძრებს და ვერაფერს შველის, დროის დინებას ვერ შეაჩერებს, დრო კი ნთქავს ყოველივეს, კარგსაც და ცუდსაც. სულში კი კარგი რჩება. სული ხომ მარადიულია და სწორედ რომ წყაროა იმ წარმდინარის:
“ჩვენი ისტორია ქაჯებთან ბრძოლის ისტორიაა,
ჩვენ თითქოს ყოველთვის ვიღებთ ამ ციხეს,
მაგრამ მაინც მუდამ არის ქაჯეთი ჩვენთვის!”
იმეორებს ჯვარზე გაკრული კვირია. გმირის ცხოვრება ინდივიდუალურად ჩაკეტილი არაა, ის შერწყმულია ერთს ისტორიას, რომელსაც გზადაგზა მუდამ აქვს საომარი. კვირიას მომავალი ბრძოლის ეპოქები ჩაესმოდაო. ჩვენი წინაპრები მუდამ ჩვენთან არიან. უხორცო ბრძოლები ჩვენ მუდამ გვაქვს. პოეტი ხომ მხედველია ამ სამყაროსი, რომლის მოწმენიც ჩვენ ვართ, როდესაც აქ ერთ-ერთ ჩვენს პატივსაცემ პოეტს ვეცნობით.
კობა არაბულის წიგნები ძველი სკივრიდან არ ამოგვიღია და ეს არც ის წიგნებია, მხოლოდ წიგნებისათვის რომ გამოიცემა სამწუხაროდ. იგი თანამედროვედ მხედველი პოეტია; მას ახლებურად, თავისებურად, თავისი სტილით აქვს მარადიული თემები აღქმული. ჩვენ ბევრი მნიშვნელოვანი და საყვარელი ადამიანი გვყავს გვერდში, რომელთა დანახვა და მადლიერების გრძნობით დაფასებაც გვევალება, დღეს რომ ჩვენს მთავარ საზრისს არ მოვწყდეთ.
მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილი
No comments:
Post a Comment