ჰერმან ჰესე – "რიოში მარგალიტებით თამაში" (ფრაგმენტი)

ჰერმან ჰესეს შესახებ

ჰერმან ჰესე, XX საუკუნის დიდი გერმანელი მწერალი (1877-1962) დაიბადა კალვ-ვიურტემბერგში. 1892 წელს გამოიქცა მაულბრონის ევანგელიკურ-თეოლოგიური სემინარიიდან. 1899 წლიდან იწყებს შემოქმედებით მოღვაწეობას და ქორწინდება მარია ბერნოულზე. მიუნჰენში გამოდის ანტივილჰელმური ჟურნალი ”მარტი”, რომლის ერთერთ გამომცემლადაც იგი გვევლინება. 1911 წელს იწყებს ინდოეთში მოგზაურობას. 1912 წელს სტოვებს გერმანიას და გადასახლდება ბერნში და 1919 წელს „გერმანელი ომის ტყვეების ზრუნვის სამსახურში“ დგება. გამომცემელია “გერმანელ ინტერნირებულთა გაზეთის”, “გერმანელი ომის ტყვეების წიგნების” და “გერმანელი ომის ტყვეების კვირა დღის მაცნესი”. აფუძნებს და გამოსცემს ჟურნალ “ვივოს ვოვოს”, ახალი გერმანელებისთვის, გამოიცემოდა ლაიფციგსა და ბერნში.

1924 წელს იგი შვეიცარიის მოქალაქე ხდება და ცოლად ირთავს რუთ ვენგერს. 1930 წელს “პრუსიის ხელოვნების აკადემიის” ენისა და ლიტერატურის სექციიდან გამოდის.

1931 წელს ნინონ დოლბინს უკავშირდება ცხოვრების ბოლომდე.

1946 წელს ნობელის პრემიას მიიღებს.

1962 წელს მონტაგნოლაში გარდაიცვლება.

მან შექმნა: ლექსები, ზღაპრები და მოთხრობები.

გამოიცა კრებულები: «ოცნების მეგზური», «ამ მხარეს», «მეზობლები», «შემოსავლელი გზები».

ცალკეული მოთხრობები: «ჰერმან და ლაუშერი», «პეტერ კამენცინდი», «ბორბლის ქვეშ», ”გერტრუდი”, ”როსჰალდე”, «კნულპი», «დემიანი», «ზარატუსტრას კვლავ დაბრუნება», «კლინგზორის უკანასკნელი ზაფხული», «მოგზაურობა», «დამსვენებელი», «სურათებიანი წიგნი», «ნიურნბერგული მოგზაურობა», «დაკვირვებები», «აზრები ფურცლებზე».

რომანები: «ზიდჰარტა», «ტრამალის მგელი», «ნარცისი და გოლდმუნდი», „მოხილვა დილის ქვეყნისა“, «თამაში რიოში მარგალიტებით».

მას ეკუთვნის მრავალი ნარკვევი, შრომა და ლიტერატურული წერილი.

ნაწყვეტი რომანიდან „რიოში მარგალიტებით თამაში“ (გამოქვეყნებულ იქნა ჟურნალ "ჩვენი მწერლობის" 2011 წლის 4 მარტის ნომერში /#5/)

თავი II. მოწოდება
(ფრაგმენტი)

ეშჰოლცთან გამომშვიდობება კნეხტის ცხოვრებაში მნიშვნელოვან მონაკვეთს წარმოადგნდა. თუ მას აქამომდე ბედნიერი ბავშვობა, თავისუფალი და თითქმის უზრუნველად მოწესრიგებული და ჰარმონიული ცხოვრება ჰქონდა, ახლა ბრძოლის, განვითარებებისა და პრობლემატიკის დრო დაუდგა. ჩვიდმეტი წელი უსრულდებოდა, როცა მას და მისი ამხანაგების ერთ ჯგუფს შეატყობინეს, სკოლაში მომდევნო, მაღალ საფეხურზე მალე გადახვალთო, და ახლა ამორჩეულთათვის ცოტა ხნით ეს მნიშვნელოვანი და საკამათო საკითხი აღარ არსებობდა გარდა იმ ინტერესისა, თუ რომელ ადგილზე უნდა დაფუძნებულიყო თითოეული მათგანი. და ამას ტრადიციისამებრ, გამგზავრებამდე რამდენიმე დღით ადრე ცალ-ცალკე ატყობინებდნენ და გამოსაშვებ ზეიმსა და სკოლის დატოვებამდე დროის მონაკვეთში არდადეგებს უნიშნავდნენ, სწორედ ამ არდადეგებზე კნეხტს ერთი ლამაზი და ღირსსახსოვარი ამბავი გადახდა. მუსიკის მაგისტრმა თავისთან მიიწვია, სადამდეც იგი ფეხით გაისეირნებდა და რამდენიმე დღით დარჩებოდა მასთან. ეს დიდი და იშვიათი პატივისცემა იყო. იმავე საფეხურზე მყოფ ერთ ამხანაგთან ერთად _ რადგან კნეხტი ჯერ კიდევ ეშჰოლცს ეკუთვნოდა, და ამ საფეხურზე მყოფ მოწაფეებს მარტო მისვლა-მოსვლა ნებადართული არ ჰქონდათ _ ადრიან დილით ტყის გავლით მთებისაკენ მიმავალ გზას გაუდგა. ტყის ჩრდილით, სამი საათის შემდეგ, როცა ორივემ გავაკებულ სიმაღლემდე მიაღწია, მალევე მოჰკრა თვალი ქვემოთ მდებარე თავიანთ პატარა ეშჰოლცს. შორიდანვე გამოარჩიეს სიმუქეში ხუთი გოლიათი ხე, მოჩანდა გაზონებით შექმნილი მართკუთხედი ტბორების სარკისებურ ზედაპირებთან ერთად, სკოლის მაღალი შენობა, დამხმარე ნაგებობები, პატარა სოფელი, ცნობილი იფნარი (*). ორივე ყმაწვილი იდგა და მიდამოს გასცქეროდა. ეს საყვარელი ხედი ზოგიერთ ჩვენგანს მეხსიერებაში შემორჩა, რომელიც დღევანდელისაგან არც თუ ისე ძალიან განსხვავდება, რადგან დიდი ხანძრის შემდეგ შენობები თითქმის უცვლელად იქნა აღმართული და მაღალი ხეებიდანაც სამი გადაურჩა ხანძარს. ისინი დაჰყურებდნენ ქვემოთ მდებარე სკოლას, წლების მანძილზე თავიანთ მშობლიურ ადგილს, რომელსაც ახლა მალე უნდა დამშვიდობებოდნენ და ორივეს გულს უძრავდა ეს ხედი (* შენიშვნა: ეშჰოლცი გერმანულად იფნის ტყეს, იფნარს ნიშნავს):

_ ვფიქრობ, აქმდე ჯერ არ შემიგრძვნია მისი სილამაზე, _ წარმოთქვა იოზეფის თანმხლებმა. _ აჰ, დიახ, ეს ალბათ იმიტომ, რომ პირველად ვხედავ რაღაცას, რაც უნდა დავტოვო და რასაც უნდა დავემშვიდობო.

_ ეს ასეა, _ დაეთანხმა კნეხტი, _ შენ მართალი ხარ, მეც იგივეს განვიცდი. მაგრამ როცა ჩვენ აქედან წავალთ, მართლაცდა, ნამდვილად ხომ არ დავტოვებთ ეშჰოლცს? მას ნამდვილად მხოლოდ ისინი სტოვებენ, ვინც სამუდამოდ წავა, აი, ოტო, მაგალითად, ლათინურად შესანიშნავად რომ თხზავდა სახუმარო ლექსებს, ანდა ჩვენი შარლემანი, წყლის ქვეშ დიდხანს რომ ცურავდა და სხვები. ისინი მართლაც გამოემშვიდობნენ მას და დატოვეს. დიდი ხანია მათზე აღარ მიფიქრია და ახლა გამახსენდნენ ისინი. თუნდაც დამცინო, მიუხედავად ყველაფრისა, ეს სკოლას ჩამოშორებულნი ჩემში რაღაც პატივისცემას იმსახურებენ, ისევე როგორც მიტოვებული ანგელოზი, ლუციფერი, რაღაც დიდს ფლობს. მათ შეიძლება მცდარი რამ ჩაიდინეს, უფრო მეტიც, უეჭველად მცდარი რამ ჩაიდინეს, მაგრამ მათ მაინც რაღაც გააკეთეს, მათ რაღაც სრულჰყვეს, მათ ნახტომი გაბედეს, ამას მხნეობა სჭირდებოდა. ჩვენ სხვებს, ჩვენ გქონდა მუყაითობა და მოთმინება, და გონება, მაგრამ არაფერი გვიქნია, არ გადავმხტარვართ.

_ არ ვიცი, _ დაფიქრებული ამბობდა მეორე, _ ზოგიერთმა მათგანმა არც რაიმე გააკეთა, ვერც რაიმე გაბედა, უბრალოდ გამოისეირნა, მანამდე სკოლა მათ უკანვე გაუშვებდა. მაგრამ შესაძლებელია, მე შენ ბოლომდე ვერ გიგებ. რას გულისხმობ ხტუნვაში?

_ ამაში ვგულისხმობ წასვლის, მიტოვების შეძლებას, სერიოზულად ქმნას, აი, სწორედ რომ _ გადახტომას. მე არ ვისურვებდი, ჩემს უწინდელ სამშობლოში, ჩემს უწინდელ ცხოვრებაში უკან გადახტომას, მე იგი არ მიზიდავს, მე იგი თითქმის დამავიწყდა. მაგრამ ვისურვებდი: ერთხელ, როცა დრო მოაწევს და ეს საჭირო შეიქნება, მეც დავაღწიო იმას თავი და გადახტომა შევძლო, მაგრამ უკან კი არა უფრო მცირედში, წინ და უფრო ზე აღსვლა შევძლო.

_ და აი, მის შესახვედრად მივდივართ კიდეც, ეშჰოლცი საფეხური იყო, შემდგომი უფრო მაღალი იქნება და ბოლოს ჩვენ ორდენი გველოდება.

_ კი მაგრამ, მე ამას არ ვგულისხმობდი, ისევ წინ უნდა წავიდეთ, amice (*) , მოგზაურობა მშვენიერია, მე ის ისევ გამახარებს. ჩვენ ძალზედ დავნაღვლიანდით (* შენიშვნა: მეგობარო /ლათ./).

ამ განწყობასა და ამ სიტყვებში, რაც იმ ამხანაგმა ჩვენ გადმოგვცა, უკვე ვლინდება კნეხტის ახალგაზრდობის ქარიშხლიანი ეპოქა.

ორი დღე დაჰყვეს მოგზაურებმა გზაში, ვიდრე ისინი მუსიკის მაგისტრის მაშინდელ საცხოვრებელ ადგილს, მაღლა მთებში მდებარე მონტეპორტს მიაღწიეს, სადაც მაგისტრი ყოფილ მონასტერში დირიჟორებს სალექციო კურსს უტარებდა. ამხანაგი სასტუმროში მოათავსეს, იმ დროს როცა კნეხტმა მაგისტრის ბინაში პატარა სენაკი მიიღო. ის-ის იყო მან ზურგჩანთა ამოალაგა და დაიბანა, რომ ოთახში მასპინძელიც შემოვიდა. პატივცემულმა კაცმა ყმაწვილს ხელი გაუწოდა, ერთი პატარა ამოიოხრა და სკამზე ჩამოჯდა, ცოტა ხანს თვალები მოხუჭა, როგორც მას სჩვეოდა ხოლმე ზედმეტი დაღლილობისას, შემდეგ კი მეგობრული მზერით გამოელაპარაკა: მაპატიე, მთლად კარგი მასპინძელი ვერ ვიქნები. შენ ხომ ფეხით ნასიარულევი ხარ და დაიღლებოდი, პატიოსნად რომ გითხრა, მეც ასე ვარ, დღევანდელი დღე რაღაც გადატვირთული იყო _ მაგრამ შენ თუ ჯერ მაინც არ გეძინება, ერთი საათით მაინც ჩემს ოთახში შეგიყვან. აქ ორი დღით შეგიძლია დარჩე და ხვალ შენი თანმხლებიც ჩემთან სუფრაზე მოიწვიო. მაგრამ მე ბევრი დრო არა მაქვს შენთვის, სამწუხაროდ, ამიტომ უნდა ვნახოთ, რამდენიმე საათს როგორ გავატარებთ, ეს შენთვის მჭირდება, ესე იგი, ახლა დავიწყებთ, არა?!

მან კნეხტი თაღებიან დიდ ოთახში შეიყვანა, სადაც არანაირი ოთახის მოწყობილობა არ იყო ძველი პიანინოსა და ორი სკამის გარდა, რომლებზედაც ისინი დასხდნენ.

შენ სხვა საფეხურზე მალე გადახვალ, დაიწყო მაგისტრმა; _ იქ ყველაფერს ახალს ისწავლი, მრავალი რამ სასიამოვნოცაა, რიოში მარგალიტებით თამაშის მოსინჯვასაც ალბათ მალე დაიწყებ. ეს ყველაფერი მშვენიერია და მნიშვნელოვანი, მაგრამ ერთი რამ უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე სხვა დანარჩენი: შენ უნდა ჭვრეტა შეისწავლო. როგორც ჩანს ამას ყველა სწავლობს, მაგრამ ამის შემოწმება ყოველთვის არ შეიძლება. ვისურვებდი, ეს სწორად და კარგად გესწავლოს, ისევე კარგად როგორც მუსიკა; ყველაფერი დანარჩენი მერე მოდის თავისთავად. ამიტომ მინდა ორი-სამი ლექცია მაინც მე თვითონ ჩაგიტარო, რაც შენი მოპატიჟების მიზეზია. ჩვენ, ესე იგი, დღეს, ხვალ და ზეგ თითო საათი შევეცადოთ ჭვრეტას, და კერძოდ, მუსიკაში. შენ ახლა ერთ ჭიქა რძეს მიიღებ, წყურვილმა და შიმშილმა ხელი რომ არ შეგიშალოს; საღამოს ულუფას უფრო მოგვიანებით მოგვიტანენ.

კარზე დააკაკუნეს და ერთი ჭიქა რძე მოართვეს.

_ ნელ-ნელა დალიე, _ აფრთხილებდა იგი, _ დრო გაქვს, ოღონდ არ ილაპარაკო. აუჩქარებლად სვამდა კნეხტი ცივ რძეს, პატივცმული ადამიანი მის პირდაპირ იჯდა და ისევ თვალები ჰქონდა დახუჭული, სახე მართლაც მოხუცისას მიუგავდა, მაგრამ ხალისიანი იყო, სრულიად უშფოთველი შინაგანად იღიმოდა; თავის საკუთარ ფიქრებში ჩაძირული ისეთ შვებას გრძნობდა, როგორსაც გადაღლილი კაცი წყალში ფეხების ჩაყოფისას მოისვენებს ხოლმე. სიმშვიდე მოდიოდა მისგან, კნეხტი მიხვდა ამას და თვითონაც დამშვიდდა.

მაგისტრი ახლა სკამზე შემობრუნდა და ხელი ფორტეპიანოს კლავიატურას შეახო. ის უკრავდა თემას ვარიაციებით. იტალიელი კომპოზიტორის ნაწარმოები ჩანდა. თავის სტუმარს მიანიშნა, ეს მუსიკალური მსვლელობა ცეკვასავით წარმოედგინა, როგორც უწყვეტი რიგი ერთნაირი სიძლიერის სავარჯიშოებისა, როგორც უფრო პატარა, ხან კი უფრო დიდი ნაბიჯების რიგი, სიმეტრიის ღერძის შუაგულიდან რომ გამოდის და სხვა არაფრისთვის მიექცია ყურადღება, გარდა იმ ფიგურებისა, რომელთაც ეს ნაბიჯები ქმნიდა. ის კიდევ და კიდევ იღებდა ტაქტებს, ჩუმი გრძნობიერებით მიჰყვებოდა და უკრავდა, მერე გაჩერდა, ხელები მუხლებზე დაიწყო, მდუმარებით მოცული იჯდა, საოცარი სიწყნარით, თვალები ნახევრად ჰქონდა დახუჭული, ყოველგვარი მოძრაობის გარეშე, თავის თავში წასული მუსიკას რომ კვლავ იმეორებს და აკვირდება. მოწაფე შინაგანად მიყურადებოდა მას, წინ დადებული ნოტების წიგნში ნაწარმოების ნაწყვეტებს დაჰყურებდა და აღიქვამდა რაღაც მოძრაობით, რაღაც ნაბიჯებით, ცეკვითა და რწევით, და ცდილობდა ეს მოძრაობა ამოეცნო და წაეკითხა, როგორც ჩიტის ცაში განავარდების ირიბი ხაზები. ეს ყველაფერი დაებნა და ისევ ჩაიკარგა, მას თავიდან უნდა დაეწყო, ერთი წუთით ვეღარ შესძლო ამის თავმოყრა და იგი აღმოჩნდა სიცარიელეში. ირგვლივ დარცხვენით მიმოიხედა და დაინახა გარინდებული, ფიქრებში ჩაძირული მაგისტრის სახე, სიბნელეში გაფერმკრთალებული რომ ირწეოდა, აი ისევ იპოვნა თავისი სულიერი სივრცე, რომელიც წეღან დაუსხლტა ხელიდან, ისევ მუსიკის ჟღერა ესმოდა იქ, ხედავდა მას ნაბიჯ-ნაბიჯ მიმდინარეს, ხდავდა მას, საკუთარი მოძრაობის ხაზს რომ სტოვებდა, ხედავდა და გრძნობდა უხილავის მოცეკვავე ფეხებს...

ეჩვენებოდა, დიდი დრო გავიდა, როცა სივრცეს ისევ გამოექცა, როცა ისევ შეიგრძნო საკუთარი სკამი, ფარდაგით დაფარული ქვის იატაკი, სარკმელის მიღმა ბინდის მკრთალი შუქი. ის გრძნობდა, ვიღაც უყურებდა, უმზერდა და იქით მიიხედა: მუსიკის მაგისტრის მზერას შეაჩერდა, მას ყურადღებით რომ ათვალიერებდა. მასწავლებელმა ოდნავ შესამჩნევად დაუკრა თავი, იმ იტალიური მუსიკის ბოლო ვარიაცია ერთი თითით პიანისსიმო-თი დაუკრა და გაიმართა.

_ იჯექი, აქ დარჩი, _ მიუგო მას. _ მე ისევ მოვბრუნდები, შენ მუსიკა კიდევ ერთხელ გაიხსენე, ყურადღება მიაქციე ფიგურას! მაგრამ შენ თავი არ აიძულო, ეს ხომ თამაშია. თუ ამის მერე ჩაგეძინება, ეგეც არაფერია!

იგი გავიდა, ერთი სამუშაო კიდევ ელოდებოდა, ამ დატვირთულ დღეს ესეც შესასრულებელი ჰქონდა, სამუშაო არ იყო მსუბუქი და სასიამოვნო, ისეთი არ იყო, ის რომ ისურვებდა. სადირიჟორო კურსის მოწაფეთა შორის იყო ერთი ნიჭიერი, მაგრამ ქედმაღალი და გულზვიადი ადამიანი, რომელთანაც კიდევ უნდა ესაუბრა, რომლისთვისაც სწორი მიმართულება უნდა მიეცა, მისი მანკიერი მხარეების მიუღებლობა ეჩვენებინა, მისდამი ზრუნვა გამოეჩინა, როგორც აღმატებულს შვენოდა და სიყვარული გამოევლინა, როგორც ავტორიტეტს შეჰფეროდა. ის ოხრავდა, რომ არ არსებობდა სრული წესრიგი, რომ არ იყო გამორკვეულობა იმ ადამიანებში, რომლებსაც ეგონათ, რომ საამისო ნიჭი ჰქონდათ! რომ ისევ და ისევ ერთი და იმავე შეცდომის დაძლევა იყო საჭირო, ერთი და იგივე სარეველა ბალახი უნდა მოეშორებინა! ნიჭი ხასიათის გარეშე, ვირტუოზულობა იერარქიის გარეშე, რაც ადრე მუსიკალური ცხოვრების ფელეტონის ხანაში ბატონობდა, მუსიკის რენესანსში ამოიძირკვა და გადასხვაფერდა და აი ახლა მან ისევ გაიხარა, ამწვანდა და ამოიკვირტა.

როცა იგი თავისი საქმიდან მობრუნდა, იოზეფთან ერთად სავარჯიშოდ, ნახა, რომ იგი წყნარად გამოიყურებოდა, მაგრამ ნასიამოვნები და უკვე დასვენებული ჩანდა. _ ძალიან კარგი იყო, _ ოცნებით წარმოსთქვა ყმაწვილმა. _ მუსიკა მთლად გამიქრა, ის გარდაიქმნა.

_ დაე, შენში ეს მუსიკა კვლავ ჟღერდეს, _ უთხრა მასწავლებელმა და პატარა ოთახში შეუძღვა, სადაც პურითა და ხილით გაწყობილი მაგიდა დახვდათ. მათ მიირთვეს და მასწავლებელმა მიიწვია, ხვალ სადირიჟორო კურსზე ცოტა ხნით შემოდიო. ვიდრე იგი უკან მიბრუნდებოდა და სტუმარს თავის სენაკში შეიყვანდა, _ საუბარი გააგრძელა _ შენ ჭვრეტისას რაღაც დაინახე, მუსიკა ფიგურასავით გამოჩნდა შენში. შეეცადე როცა ამისი წადილი გაგიჩნდება, იგი ჩაწერო.

სასტუმრო ოთახში კნეხტმა მაგიდაზე დადებული ქაღალდის ფურცელი და ფანქრები ნახა და ვიდრე იგი მოსასვენებლად წავიდოდა, შეეცადა ის ფიგურა ჩაეხატა, როგორადაც წეღანდელი მუსიკა გადაიქცა. გაუსვა ერთი ხაზი და მისგან რიტმული დაშორებებით ირიბად მიმართული გვერდითი პატარა ხაზები გაიყვანა. ეს კაცს გაახსენებდა ხის ტოტზე ფოთლების განლაგების წესრიგს. ვერ დაკმაყოფილდა იმით, რაც გამოვიდა, და კიდევ ხალისით რამდენჯერმე ეცადა ამის მოხაზვას, და ბოლოს თამაშში ხაზი წრეწირად მორკალა, საიდანაც გვერდითი ხაზები ასხივებდა, მსგავსად გვირგვინის ყვავილებისა. შემდეგ დასაძინებლად გასწია და მალევე ჩაეძინა. სიზმარში ისევ იმ მთის თხემთან მივიდა ტყეების გავლით, სადაც გუშინ თავის ამხანაგთან ერთად დაისვენა, და იხილა ქვემოთ მდებარე საყვარელი ეშჰოლცი და როცა მას დასცქეროდა, სკოლის შენობის მართკუთხედი ოვალურად გაიწელა, შემდეგ მისგან წრე შეიკრა, შემდეგ კი გვირგვინად გადაიქცა და გვირგვინმა ნელ-ნელა იწყო ტრიალი, ტრიალებდა მზარდი სიჩქარით, ბოლოს ძალზედ სწრაფად დატრიალდა და გასკდა და მოკიაფე ვარსკვლავებს შეერია.

გამოღვიძებისას ეს აღარც იცოდა, მაგრამ როცა მასწავლებელმა ჰკითხა მოგვიანებით, დილის გასეირნებისას, რაიმე ხომ არ დაგესიზმრაო, ისე ეგონა, თითქოს სიზმარში რაღაც ცუდი თუ შემაშფოთებელი რამ განიცადა, დაფიქრდა, სიზმარი კვლავ გაიხსენა, მოჰყვა იგი და თავისივე გულგრილობით გაოცებული დარჩა. ოსტატი ყურადღებით უსმენდა.

_ სიზმრებს ყურადღება უნდა მივაქციოთ? _ იკითხა იოზეფმა, _ შეიძლება მათ მნიშვნელობა მივანიჭოთ?

მასწავლებელმა თვალებში ჩახედა და მოკლედ მიუგო: _ ყველაფერს უნდა მიექცეს ყურადღება, რამეთუ ყველაფრის ჩვენება შეიძლება; _ რამდენიმე ნაბიჯის შემდეგ კი მამობრივი მზრუნველობით ჰკითხა: _ რომელ სკოლაში გადახვიდოდი დიდი სიამოვნებით? ახლა გაწითლდა იოზეფი. სწრაფად და ხმადაბლა უპასუხა, _ ვფიქრობ, ვალდცელში. _ მასწავლებელმა თავი დაუკრა. _ მე ვფიქრობდი ამაზე. შენ ხომ იცი ძველი გამოთქმა: Gignit autem artificiosam...

კიდევ უფრო შეუწითლდა სახე კნეხტს და ყველა მოწაფისთვის კარგად ნაცნობი გამოთქმა დაასრულა: Gignit autem artificiosam lusorum gengtem Cella Silvestris გერმანულად: „ვალდცელი ხომ წარმოშობს რიოში მარგალიტებით მოთამაშეთა ხელოვნების ნიჭით დაჯილდოებულ ხალხს“.

მოხუცმა თბილი მზერა მიაპყრო: _ ცხადია, ეს შენი გზაა იოზეფ, შენ იცი, რომ რიოში მარგალიტებით თამაშს ყველა არ ეთანხმება. ისინი ამბობენ, ეს ხელოვნების შემცვლელია და მოთამაშენი ბელეტრისტები არიან, მართლაცდა, მათ სულიერ ადამიანებად კი არა, არამედ თავისუფალ, ფანტაზიორ და ხელოვნების მოყვარულ ადამიანებად მიიჩნევენ. შენ ნახავ, რაც აქ სინამდვილეა. იქნებ გაქვს საკუთარი წარმოდგენები რიოში მარგალიტებით თამაშის თაობაზე, რის გამოც შენ მას იმაზე უფრო მეტად მიენდობი, ვიდრე მისგან რამეს მიიღებ. და იქნებ პირიქითაც. თამაშს საფრთხეები გააჩნია, ცხადია. სწორედ ამიტომ გვიყვარს ჩვენ იგი. უსაფრთხო გზებზე მხოლოდ სუსტებს უშვებენ. შენ კი არასოდეს არ უნდა დაგავიწყდეს, რასაც მე ასე ხშირად გეუბნებოდი: _ ჩვენი დანიშნულებაა დაპირისპირებათა სწორი გარკვევა, ჯერ მხოლოდ დაპირისპირებათა, შემდეგ კი მათი როგორც ერთიანობის პოლუსების გარკვევა, ასეა რიოში მარგალიტებით თამაშთან მიმართებაშიც. ხელოვანი ბუნების ადამიანები ამ თამაშზე შეყვარებულები არიან, რადგან აქ ფანტაზია შეიძლება. მკაცრი სპეციალისტები ვერ იტანენ ამას _ აგრეთვე ზოგიერთი მუსიკოსიც გაურბის _ რადგანაც მას დისციპლინაში სიმკაცრის ის ხარისხი აკლია, რისი მიღწევაც ცალკეულ მეცნიერებებს შეუძლიათ. კარგი, შენ ამ დაპირისპირებას გაეცნობი და ერთ დროს აღმოაჩენ, რომ ეს ობიექტების დაპირისპირებები კი არაა, არამედ სუბიექტებისა, რომ მაგალითად, ფანტაზიორი ხელოვანი სუფთა მათემატიკასა და ლოგიკას იმიტომ კი არ არიდებს თავს, რომ აქედან რაიმე შეიცნო და რაიმე გამოარკვია, არამედ იმიტომ, რომ ინსტინქტურად იგი სხვა მხარეს იხრება. შენ შეგიძლია ამ ინსტინქტურ და ძლიერ მიდრეკილებებსა და ანტიპატიებს დაკვირვებით მიუხვდე ნაკლები სულიერების მქონე ადამიანთან. სინამდვილეში, ეს იმას ნიშნავს, რომ დიდ ადამიანებსა და აღმატებული სულის ადამიანებში ეს ვნებანი არ არის. თითოეული ჩვენგანი არის მხოლოდ ადამიანი, მხოლოდ მცდელობა, მხოლოდ გზაში მყოფობა. ის კი იქითკენ უნდა იყოს გზაში, საითკენაც სრულყოფილებაა, ის ცენტრისკენ უნდა ისწრაფვოდეს და არა პერიფერიებისკენ. დაიმახსოვრე: შეიძლება მკაცრი ლოგიკოსი ანდა გრამატიკოსი იყო და ამასთანავე ფანტაზიითა და მუსიკით სავსე. შეიძლება მუსიკოსი ანდა რიოში მარგალიტებით მოთამაშე იყო და ამასთანავე კანონისა და წესრიგისაკენ მიმსწრაფი. ადამიანი, რომელსაც ჩვენ ვგულისხმობთ და როგორიც ჩვენ გვსურს გახდეს, ჩვენი მიზანია. თუ მას შეეძლება ყოველ დღე თავისი მეცნიერება თუ ხელოვნება სხვა დანარჩენით შეცვალოს, იგი რიოში მარგალიტებით თამაშში ყველაზე უფრო კრისტალური ლოგიკის გამობრწყინებას შეძლებს და გრამატიკაში ყველაზე უფრო შემოქმედებით ფანტაზიას გამოავლენს. ჩვენ ასეთები უნდა ვიყოთ, უნდა შევძლოთ ყოველ საათში სხვა პოსტზე დადგომა, ისე რომ არ ვეწინააღმდეგებოდეთ და არც რაიმე გვაბნევდეს.

_ მგონია, ვხვდები, _ თქვა კნეხტმა, _ მაგრამ ისინი, რომლებსაც ძლიერი სიყვარული და ზიზღი იპყრობთ, უბრალოდ უფრო მგზნებარენი არ არიან, სხვები კი უფრო მშვიდნი და უფრო დამყოლნი?

_ ისე ჩანს, რომ მართალია, მაგრამ მართალი არ არის, _ გაეცინა მასწავლებელს, _ ადამიანები ყველაფრისადმი გულმოდგინებას, ყველაფერში სამართლიანობას რომ იჩენდნენ, მაშინ ცხადია, მათ სულიერი ძალის, სულიერი აღმავლობისა და სითბოს ნაკლულობა კი არ უნდა ჰქონდეთ, არამედ სიჭარბე. რასაც შენ მგზნებარებას ეძახი, სულიერი ძალა კი არ არის, არამედ სულსა და გარე სამყაროს შორის არსებული ხახუნია. ეს იქ არის, სადაც მგზნებარება ბატონობს, მისწრაფებისა და ლტოლვის ძალა არ არის ჭარბად, არამედ ის მიმართულია განკერძოებული და მცდარი მიზნისკენ, აქედან გამომდინარე ატმოსფეროში დაძაბულობა და სულის შეხუთულობაა. ვინც მისწრაფების უმაღლეს ძალას მიმართავს ცენტრისაკენ, ჭეშმარიტი ყოფიერებისკენ, სრულყოფილებისკენ, იგი ჩანს უფრო მშვიდი, ვიდრე განმცდელი, რამეთუ თავისი ვარვარების ალს მუდამ არ ხედავს, რამეთუ იგი, მაგალითად, კამათისას არ ყვირის და ხელებს არ იქნევს. მე კი გეტყვი შენ: ის უნდა ენთოს და იწვოდეს!

_ აჰ, ვინმემ რომ შეძლოს ამისი ცოდნა! _ წამოიძახა კნეხტმა, _ რომ არსებობდეს სწავლება, რაღაც მაინც, რასაც შეიძლება დასჯერდე! ყველაფრი ერთმანეთს ეწინააღმდგება, ყველაფერი ერთიმეორის გვერდით მიმდინარეობს, არსად არ არის სიცხადე, ყველაფერი შეიძლება ასე განიმარტოს, ანდა პირიქით, ისე. შეიძლება მთელი მსოფლიოს ისტორია როგორც განვითარება და პროგრესი ისე აიხსნას, და ასევე შეიძლება მასში დაცემისა და უაზრობის გარდა არაფერი დაინახოს კაცმა. მაშ, არ არსებობს ჭეშმარიტება? არ მოიპოვება ნამდვილი და კანონზე დაფუძნებული სწავლება?

მასწავლებელს ჯერ არასოდეს მოესმინა მისგან ასეთი მხურვალე საუბარი, მან ცოტა გაიარა და შემდეგ ისევ განაგრძო: _ არსებობს ჭეშმარიტება, ჩემო საყვარელო! მაგრამ „სწავლება“, რომელსაც შენ ელტვი, აბსოლუტური, სრულყოფილი და მხოლოდ განმბრძნობი, ასეთი არ არსებობს. შენც არ უნდა მიესწრაფვოდე მარტოდენ სრულყოფილ ცოდნას, მეგობარო, არამედ შენი თავის სრულყოფილად ქმნას, ღვთაებრიობა შენშია, და არა ცნებებსა და წიგნებში. ჭეშმარიტებით უნდა ცხოვრობდე და არა მხოლოდ მისი სწავლებით იფარგლებოდე. ბრძოლებზე გადაიტანე ყურადღება, სძლიე, იოზეფ კნეხტ, მე ვხედავ, ისინი უკვე დაიწყო.

გერმანულიდან თარგმნა მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილმა