(გამოჩენილი გერმანელი პოეტის ფრიდრიჰ ჰოლდერლინის ცნობილი დრამატული ნაწარმოების „ემპედოკლეს“ თარგმანი, შესრულებული მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის მიერ, 2017 წლის ზაფხულში გამოაქვეყნა გამომცემლობა Carpe diem-მა. ქვემოთ გთავაზობთ დასაწყის ვრცელ ამონარიდს ამ თარგმანიდან. ყდის დიზაინი და მხატვრობა ეკუთვნის მირიან ყენიას. დასასრულს ვიტყვით, რომ 2017 წლის დეკემბერს მოეწყო მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის სამი ახალი წიგნის პრეზენტაცია, მათ შორის აღნიშნული თარგმანისა, და ქვემოთ მოვათავსებთ სურათებს ამ ღონისძიებიდან)
ემპედოკლე
მოქმედი პირნი
ემპედოკლე
პაუზანიასი, მისი მოწაფე
ჰერმოკრატე, აგრიგენტის მთავარი ქურუმი
კრიტიასი, აგრიგენტის არქონტი
პანთეა, მისი ქალიშვილი
დელია, პანთეას მეგობარი
აგრიგენტელები,
ემპედოკლეს სამი მონა,
ერთი გლეხი
ადგილი: I მოქმედება – აგრიგენტი; II მოქმედება – ეტნა.
I მოქმედება
1.
პანთეა, დელია.
პანთეა
ეს მისი ბაღია! იმ საიდუმლოდ დაბურულში, წყარო რომ მოსჩქეფს, იქ იდგა იგი ამ ცოტა ხნის წინ, მე როცა ჩავიარე – შენ ის არასდროს გინახავს?
დელია
ო, პანთეა! მე ხომ მამასთან ერთად გუშინღა ჩამოვედი სიცილიაში. მაგრამ ერთხელ, ჩემს ბავშვობაში, ოლიმპიური თამაშებისას ეტლში დავინახე. მაშინ მასზე ბევრს ლაპარაკობდნენ და მისი სახელი სამუდამოდ დამამახსოვრდა.
პანთეა
შენ იგი ახლა უნდა ნახო, ახლა! ამბობენ, რომ მცენარენი მისკენ გადაიხრებიან, სადაც გაივლის, წყლები ამოსკდებიან მიწიდან, რომელ ადგილსაც ჯოხით შეეხება, და როცა ავდარში ცისკენ აღაპყრობს მზერას, ღრუბლები გაიფანტებიან და მშვენიერი დღე გამოვაო. ეს ყველაფერი მართალი უნდა იყოს! შენ რას იტყვი, ჰა, შენ იგი თვითონ უნდა ნახო! ერთი წუთით! და მერე ისევ გზა განაგრძო! მე თვითონ ვერიდები მას, საშიში, ყოველივეს გარდამქმნელი არსებაა იგი.
დელია
ნეტავ სხვებთან ერთად როგორ ცხოვრობს? ვერაფერს ვიგებ ამ კაცისას. ამბობენ, ჩვენსავით მასაც აქვს უნაყოფო დღეები, როცა გვგონია, რომ ერთფეროვნად და უქმად გაგვყავს დრო! იქნებ ადამიანური ტკივილიც უცხოა მისთვის?
პანთეა
აჰ, მაშინ იქ, იმ ხეთა ჩრდილში, უკანასკნელად
როცა ვნახე ის ღვთაებრივი, ვგონებ, რომ თითქოს
მას საკუთარი ღრმა ტკივილი დაუფლებოდა,
და საოცარი მონატრებით წუხდა, უკვირდა,
თუ რაოდენი რამ დაკარგა, ხან დასცქეროდა
დაბლა მიწას და დროდადრო კი ბინდს ტყისა პირზე
მისჩერებოდა – ხან ცისკენ, ზევით იხედებოდა,
თითქოს შორეულ იმ ლაჟვარდში გაფრენილიყო
მისი სიცოცხლე; მორჩილებამ, მეფურმა სახის,
შემიძრა გული ღრმა ფიქრებით: – ვარსკვლავო, ნახე,
შენც მალე უნდა ჩაესვენო – დიდხანს არ გასტანს
ეს ყოველივე! ვგრძნობდი წინასწარ.
დელია
პანთეა, იმას უკვე ელაპარაკე კიდეც?
პანთეა
ოჰ, ეს შენ გამახსენე, დიდი ხანი არ არის, რაც სასიკვდილო სარეცელზე ვიყავი მიჯაჭვული. დღე უკვე მიბნელდებოდა და უსულო ჩრდილთა სურათივით, სამყარო მზის ირგვლივ ირწეოდა. მაშინ, იმ უიმედო დღეებში, მამაჩემმა ბუნების მესაიდუმლე იხმო, თუმცა ამ დიდ კაცს შეურიგებლად გადამტერებოდა და როცა დიდებულმა ადამიანმა წამალი დამალევინა, ყველა ტკივილი სასწაულებრივად დამიამდა, მთელ ჩემს სიცოცხლეს საფრთხეს რომ უქადდა და ნეტარ, უდარდელ ბავშვობაში დამაბრუნა, მრავალი დღის განმავლობაში ფხიზლად მეძინა და სული ძლივს მოვითქვი. როგორც კი სუფთა ჰაერზე დიდი ხნის დაკარგულ სამყაროს კვლავ შევეგებე, და დღეს დიდი ცნობისწადილით მივაშტერე თვალი, მაშინ იქ იდგა ემპედოკლე! ო, როგორი ღვთაებრივი და ახლობელი ჩემთვის! მისმა ალერსიანმა მზერამ კვლავ სიცოცხლე ამიყვავილა! აჰ, ვით განთიადზე ღრუბლის ფთილა, ისე შეცურდა ჩემი გული მაღლით, ტკბილ სინათლეში და მე მისი ნაზი ანარეკლი შევიქენი.
დელია
ო, პანთეა! პანთეა!
პანთეა
ო, რა ხმა ამოდიოდა მისი მკერდიდან! ყოველი ბგერა ხავერდოვნად ჟღერდა! და მის სიტყვაში სული იყო დაფარული! – მის ფეხებთან მინდა საათობით ვიჯდე, როგორც მისი მოწაფე, შვილი, მინდა მის ეთერში ვიყურო და მასთან ერთად ვიზეიმო, ვიდრე მისეულ ციურ სიმაღლეებში გონებას არ დავკარგავ.
დელია
ის რას გეტყოდა, საყვარელო, ეს რომ სცოდნოდა?
პანთეა
მან ეს არ იცის, ნებიერი თვის სამყაროში
დაიარება იდუმალად, ღვთიურ სიჩუმით
ნაზ ყვავილნარში დააბიჯებს, ჰაერთნაკადებს
ბედნიერისთვის ხელის შეშლა რომ ერცხვინებათ:
მისთვის სამყარო მდუმარია, თავისდათავად,
თანდათანობით ის ზესწრაფვით აღფრთოვანდება,
ვიდრე ღამით არ გამოკრთება ნაპერწკალივით
ფიქრი და აზრი – აღმაფრენა შემოქმედების –
და ციურძალნი მხიარულად მის ნეტარ სულში
მომავალ საქმეთ არ აღძრავენ, და ეს სამყარო,
კაცთა ცხოვრება მღელვარებით, ბუნება წყნარი,
მოჩანს მის ირგვლივ – აქ ის თავსა გრძნობს თვით ღმერთივით
თავის მშობლიურ სტიქიებში. და ეს ხალისი
ჰგავს ციდან მოსულ მელოდიას. აი, გამოდის
ის დღისით ხალხში, მღელვარენი უძლიერეს კაცს
ელოდებიან მოუთმენლად, გზა რომ უჩვენოს;
იგი თავს ართმევს, ვით მესაჭე წარჩინებულად
მიზანს მიაღწევს. და ისინი როს მიხვდებიან,
სურთ, გამუდმებით საუცხოო კაცს შეეჩვიონ,
მზადაც არიან: მაგრამ იგი წასულა უკვე,
ჩრდილი იზიდავს მცენარეთა წყნარ სამყაროსი,
თავს გრძნობს ნეტარად, იდუმალი ცხოვრება მისთვის
ამოხსნილია, ძალისხმევით ეზიარება
იგი ყველაფერს.
დელია
ო, მჭევრმეტყველო, ყველაფერი როგორ გცოდნია!
პანთეა
მასზე ბევრს ვფიქრობ – რაოდენსაც ძალმიძს რომ ჩავწვდე
და ვხვდები განა? აჰ, რას ნიშნავს, თვითონ ის თავად
ცხოვრება არის, სხვები მისი ზმანებანი ვართ.
პაუზანიასი მიყვება ხოლმე უცნაურს
ბევრს მეგობარზე – რადგან ხედავს ყოველ ცისმარე,
და ასე ვგონებ, რომ არწივზე იუპიტერის
ეს ყმაწვილია ლაღი მეტადრე!
დელია
ამ სიტყვებისთვის, საყვარელო, მე ვერ დაგძრახავ,
და მაინც ნაღვლობს საუცხოოდ ეს ჩემი სული,
სწორედ ამიტომ შემოგნატრი, შენსავით ვიყო,
რადგან აღარ მსურს ძველებურად. ასე ხართ ყველა,
თქვენ ამ კუნძულზე? დიდკაცები გვახალისებენ;
ათენელ ქალთა ახლა ერთი მზე გვყავს, სოფოკლე!
ვის მოკვდავთ შორის სულ პირველად გამოეცხადა
დიად-ბუნება ქალწულისა, და რამაც აღძრა
მის სამყაროში მოგონება დიდი სიწმინდით.
ახლა ყოველს სურს, იყოს აზრი იმ დიდებულის,
სურს უმეტესად, მუდამმშვენი ახალგაზრდობა
ვიდრე დამჭკნარა, გადავიდეს პოეტის სულში
და იქ გადარჩეს; კითხულობენ, და ფიქრდებიან:
ვინ, ამ ქალაქის ქალწულთაგან, იქნება გმირი
უსათნოესი, ჰეროდეა, ვინც სულს შეუძრავს,
რომელსაც იმან ანტიგონე უკვე უწოდა.
ის დროც მოაწევს, დაადგება ჩვენს შუბლს ნათელი,
ღმერთთმეგობარი დღესასწაულზე თეატრში მივა,
უეჭველია, შეხვდებიან აღფრთოვანებით.
იმგვარად არ წუხს არასოდეს ეს თბილი გული,
ვით ტკივილიან, წარმტაც დროში თაყვანცემისას. –
შენ ეწირები, ასე ვფიქრობ, ის დიადია,
მშვიდად იყავი! შენ ხომ გიყვარს მოუსაზღვრელი
მოუსაზღვრელად, რას უშველი, შენ თვითონ იმას?
მისი დაღუპვა შენ უნდა ზღო, კეთილო ბავშვო,
მასთან ერთად შენც იღუპები?!
პანთეა
ნუ მაამაყებ, ნურცა ძრწიხარ ორივეს გამო.
მე ხომ ის არ ვარ, როცა წავა, მისი დაღუპვა
სულისშემძვრელი არ იქნება ჩემთვის, მგონია,
რადგან სიკვდილიც დიადია კაცთა დიადთა.
იარაღასხმულს სურს, რომ გმირთან ერთად შევიდეს
საბედისწერო ცეცხლის ალში, გამოიცადოს,
მაშინ ის ერთი, ვით მეორე, მოწოდებული,
მომზადებული უნდა იყოს საიმისოდაც,
რაც კი ამ კაცს თავს გადახდება, მერწმუნე, დაო,
დაემართება ეს ამბავი მარტოდენ იმ ერთს;
ყველა ღვთაების წინაშე ხომ ვინც ცოდვას ჩადის,
თავზე დაიტეხს ის საშინელ რისხვას ღმერთების.
მეც ვისურვებდი შეცოდებას მისდაგვარადვე,
რომ ბედისწერა მასთან ერთად გავიზიარო.
ასე იქნება, ჩემი აზრით, შეყვარებულთა
კამათში უცხო როცა შევა და ჩაერევა:
– შენ რაღა გინდა? – ღვთაებანი მეტყვიან ასე,
– შენ ხომ მასავით დამცირება ჩვენი არ ძალგიძს,
გადარეულო?! –
დელია
იქნებ მისთვის ხარ უმნიშვნელო, ვიდრე გგონია,
მაშინ მითხარი, რა გიზიდავს, რამ გაგიტაცა?
პანთეა
ჩემო ერთგულო, რად ვეკუთვნი? თვითონ არ ვიცი,
ნეტავ გენახა! – მე მეგონა – გამოვიდოდა
იგი გარეთ, ამ საათისთვის მარადჭაბუკი
სიამოვნებით დადის ბაღში, და თითქოს ერთ წამს
მშვენიერი დღეც მას ედრება. იქნებ წასვლისას
მაინც დალანდო. კაცმა რომ თქვას, ეს სურვილია,
სურვილებს უნდა, როგორც შევძლებ, გადავეჩვიო,
რადგანაც ჩანს, რომ ჩემი ლოცვა, მოუთმენელი,
არ უყვართ ღმერთებს, ცხადია, და მართალიც არის;
აღარც ვისურვებ, – მაგრამ უნდა იმედი მქონდეს,
ო, თქვენ, ღმერთებო, ჰო, კეთილნო, სხვა არაფერი
ვიცი მეტი მე იმის გარდა – სიამოვნებით
კვლავაც ვითხოვდი სხვათა მსგავსად, თქვენგან გვებოძოს
მზის შუქი, წვიმა, შევძლებ ნეტავ! ეჰ, საიდუმლოვ
მარადიულო! რანიც ჩვენ ვართ და რასაც ვეძებთ,
მისი მიგნება ხომ არ ძალგვიძს. რასაც ვიპოვით,
მერე ვიგებთ, რომ ის არა ვართ – და რამდენს იტევს
ოჰ, ეს საათი?!
დელია
მამაშენი ჩანს, ჩვენკენ მოდის, რა ვქნათ, არ ვიცი,
დავრჩეთ თუ არა?
პანთეა
შენ, რაო, რა თქვი? მამაჩემი? მოდი, გავიქცეთ!
2.
აგრიგენტელთა გუნდი შორეთში.
კრიტიასი, ჰერმოკრატე.
კრიტიასი
თითქოს მთვრალია ეს ჩვენი ხალხი.
ჰერმოკრატე
მას დაეძებენ.
კრიტიასი
როგორ ძლიერად გამჯდარია ამ კაცის სული
ყოველ მათგანში.
ჰერმოკრატე
მე ვიცი, როგორც ხმელი ბალახი,
აენთებიან ხოლმე კაცები.
კრიტიასი
ასე მგონია, ამოძრავებს ამ ჯგუფს ის ერთი
ისე, ვით გაჰკვეთს ელვას ტყეში შემაძრწუნებლად
იუპიტერი.
ჰერმოკრატე
ამიტომ ვუხვევთ ხოლმე თვალებს ადამიანებს,
არ გაძლიერდნენ დღის სინათლით განუწყვეტელად,
რომ ღვთაებრივი მათ წინაშე ცხადი არ გახდეს,
მათმა გულებმა ცხოველ ძალას რომ ვერ მიაგნონ.
არ სცნობ მოხუცებს, ღვთისა ნეტართ რომ ეძახიან?
ისინი ძალებს ამ სამყაროს მკერდიდან სწოვდნენ.
ნათელმხედველნი ახლოს იყვნენ უკვდავებასთან,
ამად არ ხრიდნენ ამაყნი თავს ასე იოლად,
ძლიერთ წინაშე ვერაფერი ძლებს და იცვლება
შემდგომ ამისა.
კრიტიასი
და იგი?
ჰერმოკრატე
ამ ვითარებამ გამოაწრთო, გააძლიერა,
რადგან ღმერთებთან განდობილი არის დიდი ხნის.
ხალხში ისე ჟღერს მისი სიტყვა, ვით ოლიმპოდან;
არიან მისი მადლიერნი, რადგანაც ციდან
გამოიტაცებს ცეცხლის ალებს სიცოცხლისათვის
და მოკვდავ კაცთა ასხვაფერებს.
მირიან ყენია მამასთან ერთად თარგმანის პრეზენტაციაზე
კრიტიასი
აღარაფერი არ იციან, მხოლოდ ის ახსოვთ,
იმათი ღმერთი უნდა იყოს,
უნდა გახდეს იმათი მეფე.
ამბობენ, ასე აუშენა ხომ აპოლონმა
ქალაქი ტროელთ!
ამჯობინებენ, ცხოვრებაში მათ დაეხმაროს
გამორჩეული, დიადი ვინმე.
კიდევ მოისმენ ხალხისაგან მიეთმოეთებს,
რომლებიც ურჩად არც კანონებს, არც გაჭირვებას,
არც ადათ-წესებს ყურს არ ათხოვენ.
ცდომილ ვარსკვლავს ჰგავს ჩვენი ხალხი და მეშინია,
რომ ეს ნიშანი მიუთითებს მომავალს კვლავაც,
რომ მათ გრძნობებში ჩაკირულა ჯერაც ეს კაცი.
ჰერმოკრატე
წყნარად იყავი, შენ კრიტიას!
ის ვერაფერსაც ვერ გახდება.
კრიტიასი
იქნებ შენ უფრო ძლიერი ხარ?
ჰერმოკრატე
ვინც მათ გაუგებს, ის ძლიერზე უფრო მძლე არის,
შეცნობილია იგი ჩემთვის, ეს იშვიათი
ადამიანი, ბედნიერად ვინც გაიზარდა,
ვინც თავიდანვე თვითნებობას იჩენდა მუდამ,
ცოტაც ჭკუიდან გადარევდა, მოინანიებს,
რამეთუ უყვარს მას ძალიან მოკვდავი ხალხი.
კრიტიასი
შურისძიება მომიზღავს თვითონ,
კმარა ყოველი, დიდხანს ეს არ უნდა გაგრძელდეს,
ის დაეცემა, თუკი ხალხის ნდობა დაკარგა.
ჰერმოკრატე
უკვე დაეცა.
კრიტიასი
როგორ, რას ამბობ?
ჰერმოკრატე
ნუთუ ვერ ხედავ? ამ მაღალ სულს სულით ღარიბთა
გზა აურიეს, მაცდუნებელს – დაბრმავებულთა.
გრძნობას არ ავლენს იმათ მიმართ, იგი გაცივდა,
ჩვეულებრივი ხალხისადმი მთლად შეიცვალა
და მოწყალებას ღმერთებისგან არ გამოითხოვს,
შურისძიებით ბაძავს იგი შლეგიანებს, თუმც
გულმკვდარი მაინც არ მიმართავს იმათ სიტყვებით.
კარგა ხანს თმენით გაწვალება გადაიტანა
და არ უწყოდა არაფერი, სად გაუმტყუნდა;
ამასობაში თრობამაც რომ იმძლავრა ხალხში,
მაშინ ისინი მოსმენისას ძრწოლამ მოიცვა,
მჭევრმეტყველს როცა ყოველ სიტყვაზე უთრთოდა გული,
შემდეგ აღმოთქვეს: ხმა არ გვწვდება, ღმერთების უკვე
ჩვენ აღარ გვესმის! და სახელი, მე არ გავამხელ
ამჟამად შენთან, ამ ამაყსა და მწუხარე კაცს
გამოუძებნეს; შხამს მიიღებს ბოლოს მწყურვალი
ადამიანი. ყარიბია, ვინც, თავად მარტო,
ვერ წყვეტს, თუ რა ქნას. დარჩეს მათთან? – თუ ვეღარ ჰპოვებს
სიახლოვეს და დაბრმავებით, თაყვანისცემით
თავს ინუგეშებს, ემსგავსება ცრუმორწმუნეებს,
ისე იქცევა. ძალა უკვე გამოცლილი აქვს,
წყვდიადში მიდის. და არ უწყის, თავს ვით უშველოს,
და გაერიდოს, იმას უნდა ჩვენ მივეხმაროთ.
კრიტიასი
შენ ცხადად ხედავ?
ჰერმოკრატე
მე იმას ვიცნობ.
კრიტიასი
მისი აზრები მოვისმინე, აგორას იყო,
უკანასკნელად როცა ვნახე და მე არ ვიცი,
რა უთხრა ხალხმა უფრო ადრე, ის იყო მიველ
და შორს დავდექი, პასუხობდა, “თქვენ მე პატივს მცემთ,
მართლაც, ასეა;
მთელი ბუნება მდუმარებით გარემოცულა,
მზე, დედამიწა და ჰაერი თანაარსობენ,
მაგრამ შვილები უცხოდ ქმნილან ერთმანეთისთვის,
მარტოსულები თითქოს ერთურთს სულაც არ სცნობენ.
თუმცა ძლიერი გატაცებით სცვლიან მუდამ
ღვთაებათ სულში ამ სამყაროს თავისუფალი,
უკვდავი სულნი წარმავლობას ხომ ცხოვრებისას
და ერთმანეთის მიყოლებით მოგზაურობენ.
მცენარეები, ველურები, უნებურადვე
ღმერთების წიაღ ჩათესილან, – ყველა მოკვდავი,
ნასაზრდოები საცოდავად. მკვდარია მათთვის
ეს დედამიწა. მაგრამ, როცა არავინ ელის –
სიცოცხლე მაშინ გაიღვიძებს, – ჩემია ველი, –
მე ასე ვიტყვი, სულს მიცვლიან ღმერთნი, მოკვდავნი,
თბილად ერტყმიან ირგვლივ ძალნი მარადიულნი
ჩემს გულს, წინმსწრაფველს. უფრო ძლიერ აყვავდებიან
თავისუფლების სულის მიერ კაცნი გრძნობებით.
სიფხიზლეა და მღვიძარება! მაგრამ ვერთვები
სიუცხოვეს და უცნობლობას ვარქმევ სახელებს,
ცოცხალ არსებათ დიდ სიყვარულს ან ავამაღლებ,
ან პირიქით; რაც ერთს აკლია, მეორით ვავსებ
და ვაკავშირებ აღტაცებით და ვმოგზაურობ
მერყევი სული ჭაბუკურად – ჩემი სამყარო
ჰგავს არავის და ემსგავსის ყველას,” –
ასე ჰყვებოდა თავის თავში დაჯერებული.
ჰერმოკრატე
ეს ჯერ ცოტაა, როგორცა ჩანს, მასში სიბრძნე სთვლემს.
მე ვიცნობ მაგას, და იმათაც ნეტარ-ბედნიერთ,
ნებიერ ძეთა ცისიერის, სხვაგვარად იმათ
არ შეუძლიათ, იგრძნონ რამე თვის სულის გარდა,
და ამიტომაც, თუ წამიერ ხელი ეშლებათ –
ისინი მალე იმსხვრევიან – ფაქიზი სულნი –
ვეღარაფერი ჩააწყნარებს იმათ მარტივად.
მწველი ჭრილობა მიაქანებს განუკურნებლად,
ძგერს მათი გული, მისიც, ასე წყნარი რომ მოჩანს,
რაც ხალხი წახდა, აღარ მოსწონს, მის მკერდში ღვივის
დიდი გრძნობები, ტირანიამ შეიპყრო ახლა.
უბედურება არ იქნება, მსხვერპლად გავიღოთ,
გავწიროთ იგი! ან ჩვენ, ან იგი!
კრიტიასი
თავი ანებე, სჯობს, დაიხშოს თავისი თავი
კვამლითვე ალმა, შენ ნუ მისცემ საბაბს, გაუშვი,
ქედუდრეკელი არ ჩაიდენს უხეშ ქმედებას,
მას შეუძლია, მხოლოდ სიტყვით, ფიქრით შესცოდოს,
ვით შლეგიანი ისე მოკვდეს, უსიამოვნოს
აგვარიდებს ჩვენ, შეძრწუნდება, წინააღმდგომი
როცა ძლიერობს, დამიჯერე, მხოლოდ მერეღა
შეიგრძნობს ძალას.
ჰერმოკრატე
შენ მას აშინებ, და ყველასაც, შე საცოდავო!
კრიტიასი
სინანულს ჩემთვის დავიტოვებ სიამოვნებით,
მაგრამ მსურს დაცვა-გაფრთხილება დასაცავისა.
პატივისცემას ნემესისის ხომ მასწავლიდა
ჩემი ცხოვრება თავის აზრით. ღმერთების ქურუმს
ეს არ სჭირდება, რადგან უწყის იმან ყოველი,
ის არის წმინდა და ყველაფერს იქმს თვითონ წმინდად.
პრეზენტაციაზე შეკრებილი საზოგადოება
ჰერმოკრატე
გაიგე ახლა, რად მაწვალებ, მიუხვედრელო?!
ეს კაცი უნდა, ასე გეტყვი, ჩვენ დავამარცხოთ
და დამერწმუნე, დასაცავი რომ იყოს იგი,
შევეცდებოდი გაფრთხილებას შენსავით ალბათ,
რამეთუ მასთან ახლოს მეც ვარ, არა მარტო შენ;
დაიმახსოვრე: რადგან ცეცხლი და მახვილია
სული კაცთა და ღმერთთა მსგავსთა, რადგან არ ძალუძთ
მათ დუმილი და საიდუმლოს შენახვა-დაცვა
გაუმჟღავნებლად, გამრყვნელია ეს მოქმედება;
საკუთარ თავში ჩაძირული, ჩაღრმავებული,
წყნარად, სიჩუმით იმას ამბობს, რაც საჭიროა,
ქველისმქმნელია, და ინთება ცეცხლი მგზნებარე,
როცა ბორკილებს დაეხსნება. წავიდეს ერთი,
ვისთვისაც მხოლოდ არსებობენ ღმერთები და
თავისი სული! მას სურს გამოთქმა გაბედულებით
გამოუთქმელის; საფრთხეშია სიკეთე მისი.
წყალია თითქოს და იღვრება, გადმოიქცევა.
საშინელია მისი მოკვლა, მაგრამ შენ იცავ
და თანაც ისე, თითქოს იყოს ეს სასასარგებლო.
ასეთი არის მისი ბედი, რაც თვითონ შექმნა.
უნდა იცოცხლოს ასე კაცმა? და ისე განვლოს
ცხოვრების ხანი, როგორც შლეგმა მწუხარებაში?
თითოეულმა, როგორც მაგან, გასცეს, გამოთქვას
ღვთაებრივი და ყველგან მსუფევ, დასადგურებულ
იდუმალებას მოხსნას პირი, და ხალხს ხელთ უგდოს?
კრიტიასი
ასე ძვირად უნდა ზღვიოს მან ყველაფერი,
ვინც მოკვდავთ ანდობს მთელი სულით საუკეთესოს?
ჰერმოკრატე
მას ასე მოსწონს, ნემესისი მხედველობიდან
თუმცა არ რჩება. ძალუძს სიტყვა წარმოთქვას გრძელი,
და დაამციროს მან ცხოვრება ბრძნული, მდუმარი,
ძალუძს სიღრმით დღის შუქზე ოქრო ამოიტანოს,
გამოიყენოს ძალუძს მაგას ის, რაც არ არის
მოკვდავებისთვის მოცემული ადათის სახით,
და რაც უქადის, უპირველეს, იმას დაღუპვას.
და ამ ამბავმა იმას აზრი არ აურია?
არ გაველურდა ხალხში უკვე ფაქიზი სული?
მაინც როგორი გახდა იგი, პატივმოყვარე,
მაუწყებელი, მცოდნე ყოვლის, კეთილი კაცი
გაუხეშდა, ვინც თავის ხელში იმორჩილებდა
ადამიანებს, ღმერთებსაც კი!
კრიტიასი
საშინლად მსჯელობ, ღმერთთმსახურო, ბნელი სიტყვები
მე ჭეშმარიტად მეჩვენება, დაე, იყოს ეს.
შენს იარაღად მე მაქციე, მაგრამ არ ვიცი,
რა ვიმოქმედო? დიდი კაცი იყოს ის, თუნდაც,
ძნელი არ არის, ალბათ, მისი გასამართლება.
უძლიერესის ძალა არის, რომ მართოს ხალხი
ვით ჯადოქარმა. მე სხვაგვარად წარმომიდგება
ეს, ჰერმოკრატე.
ჰერმოკრატე
მისი ხიბლი ხომ წაშლილია, ჰა, შვილო ჩემო,
აჯობებს უფრო, მსუბუქ მიდგომით ის მოვიპოვოთ.
მან მოგვამზადა, შეიცვალა ამ დროისათვის
მისი ხალისი; მოწოლილი წყნარი გრძნობები
რომ ემჩნეოდა, იმას ახლა მტრად გადაექცა.
ძალაც რომ ჰქონდეს მორევისა, აღარად უღირს,
ნაღვლობს, თვით განჭვრეტს ამ შემთხვევას და ის ეძიებს
დაკარგულ წარსულს ცხოვრებისას და ღმერთსაც ეძებს,
თავის თავიდან მან რომელიც სიტყვით განდევნა.
ხალხი შეკრიბე შენ ჩემ ირგვლივ, მე მათ შევჩივლებ.
წყევლა მიაგე, ეშინოდეთ კერპის წინაშე,
საჭირო არის, რომ მათ იგი ტყეში განდევნონ,
რომ აღარასდროს გამობრუნდეს ჩვენკენ იქიდან.
პასუხი აგოს, რადგან მოკვდავთ მეტად განსწავლის,
ცოდნას გადასცემს, ვიდრე ეგების.
კრიტიასი
დანაშაული მისი რა არის?
ჰერმოკრატე
ის სიტყვები, რაც მითხარი, საკმარისია.
კრიტიასი
როგორ? მხოლოდ ამ ბრალდებით გსურს, რომ იმას ხალხი
ჩამოაშორო?
ჰერმოკრატე
ზუსტ დროისთვის აქვს ყოველ ჩივილს თავისი ძალა,
ვგონებ, ეს ცოტა არ უნდა იყოს.
კრიტიასი
თუ მათ წინაშე მის მოკვლაზე ილაპარაკებ,
შენ ვერ შეასმენ მათ ვერაფერს, ცრუმორწმუნეებს.
ჰერმოკრატე
სწორედ ეს არის, აშკარა საქმით გაიცემიან
ცრუმორწმუნენი! უნდა მოხდეს ეს უხილავად,
პირდაპირ თვალში უნდა ეცეთ. და ეს სულელებს
აამოძრავებს.
კრიტიასი
ხალხს ხომ გულით აქვს მასთან კავშირი,
გადმობირებას როგორ შეძლებ? ასე იოლად
მათ როგორ მართავ? მათ იგი უყვართ.
ჰერმოკრატე
რაო, უყვართო? დიახ, ვიდრე ის ჰყვავის, ბრწყინავს,
. . . . . . . . . . . . . . . ამიტომ ხიბლავთ.
რაღად სჭირდებათ, როცა იგი უკაცრიელად
განმარტოვდება. არ დარჩებათ მოსაწონი რამ,
სარგებელს რამეს მისგან უკვე ვეღარ ნახავენ,
და დიადი დრო შემოკლდება,
მომკილი არის უკვე ყანა, მიტოვებული.
ამოვარდება ქარიშხალი დაცემის შემდეგ,
და ჩვენი გზები გაღმა გაგვიყვანს!
კრიტიასი
მაშ, აღაშფოთე ხალხი, არიე, მიხედე საქმეს!
ჰერმოკრატე
მე ვიმედოვნებ, რომ მომთმენია.
კრიტიასი
მომთმენი კაცი მოიპოვებს ხალხის გულს ასე.
ჰერმოკრატე
არც კი იფიქრო!
კრიტიასი
შენ ყურადღებას აღარაფერს აქცევ, საერთოდ,
შენს თავს, ჩემს თავს, მას, და ყველაფერს ისევ ბიწს აცხებ.
ჰერმოკრატე
მოკვდავთ ოცნებას ჭეშმარიტად წყლის აქაფებას
მივამსგავსებდი! არც ვაფასებ. მათ სურთ ღმერთებად
გადაიქცნენ და საკუთარ თავს თვით სცემენ თაყვანს
ვითა ღმერთები, ეს კი ერთხანს გაგრძელდება და
როგორ გგონია, მოიპოვებს მათ მგრძნობიარე,
მომთმენი კაცი? აღშფოთდება ის იმათ გამო,
შლეგიანები მის ტკივილში მეტად დიდ ტყუილს
ამოიცნობენ, უმოწყალოდ გადაუხდიან
იმას მადლობას, შეყვარებულს სისუსტეც აქვს,
დაემართება მას მართალიც: გაწვალდება ის
ნამდვილად მათთან.
კრიტიასი
მე კი მინდოდა, ამ საქმიდან გავსულიყავი,
ჩემო ქურუმო!
ჰერმოკრატე
რაც საჭიროა, მენდე, იმისი ნუ გეშინია.
კრიტიასი
მგონი ის მოდის, გაჩერდი ახლა, გადაირიე?!
ამასობაში დაჰკარგავ ყოველს.
ჰერმოკრატე
კარგი, წავიდეს თავის გზაზე!
ემპედოკლეს ქვემოთ მოყვანილ ვრცელ მონოლოგს
გერმანულად კითხულობს მანონი გაბისკირია
3.
ემპედოკლე
ჩემს სიჩუმეში შენ ნელი სვლით შემოდიოდი,
წყვდიადის შიგნით, დიდ სივრცეში მე შენ მოგაგენ,
შენ, მეგობრულო, არ მოსულხარ აქ უიმედოდ,
შორით შევიცან უკვე გზნებით დედამიწაზე
კვლავ დაბრუნება შენი, დღეო, მშვენიერო დღევ!
თქვენ განდობილნო, ძალნო ჩემნო სიმაღლისანო,
თქვენ მსწრაფლშემწენო! თქვენც ახლოს ხართ,
ჩემთან ჩვეულად, ბედნიერნო, თქვენ, ხენო ჩემნო,
აუმღვრეველნო ჩემი ჭალისა!
და თქვენ ისვენებთ და იზრდებით, დღითიდღე თქვენ სვამთ
წყაროს ციურსა, წყაროს თვალსა, შუქით კრძალულებს,
და შენს ნაპერწკალს სიცოცხლისას ნაყოფიერად
ხომ დასთეს, ეთერ, მოყვავილე ხეთა რტოებზე!
ჰოი, ბუნებავ, შინაგანო! ჩემს თვალთა წინ ხარ,
შენ კიდევ იცნობ შენს მეგობარს, ზეაღტაცებით
ზეშეყვარებულს, ვეღარ მიცნობ ვეღარასოდეს?
ქურუმს, რომელმაც მოგიტანა ტკბილი გალობა
ვით მსხვერპლის სისხლი, მჩქეფი ნეტარად.
წმინდა ხეების ძირს წყარონი, მიწის ძარღვიდან
რომ ამოსჩქეფენ, აგრილებენ ხვატში მწყურვალთა,
ჩემთანაც ასე, თავწყარონო სიცოცხლისანო,
ამოდიოდით სამყაროის ღრმა წიაღიდან
ერთადშეკრებილ, მწყურვალენი ერთ დროს ჩემკენაც
მოიჩქაროდნენ; – როგორია ნაოცნებარი?
სულ მარტოდა ვარ? ღამე ჩამოწვა, – გარეთ დღე არის?
ამაღლებული ახლა ხედავს მოკვდავის თვალით,
დაბრმავებული ირგვლივ დადის ხელის ცეცებით, –
ჩემო ღმერთებო, სად ხართ ახლა?
ვაგლახ, რომ მტოვებთ ვით მათხოვარს!
ამ მკერდს, რომელიც სიყვარულით სამაგიეროს
ისევ მოგიზღავთ, აღარ უსმენთ? და ვიწრო სალტეს
ო, სამარცხვინოდ შემოარტყამთ გულს, თავისუფლად
დაბადებულს და მან სიცოცხლე უნდა განაგრძოს
ხომ იმ წუთშივე ნებიერად და ნეტარებით,
ვინაც ხანგრძლივად თვის ცხოვრებას ყველა ცოცხალთან
აკავშირებდა, – აჰ, წმინდა დროს, იმ მშვენიერ დროს,
გული აღსავსე ვითარ იყო იმ სამყაროით,
ღვთაებრივ ძალნით, – სულით თვისით უნდა იაროს
აწ დაწყევლილმა, უმეგობროდ – გამოდევნილმა.
ღმერთთმეგობარი, უწინდელი, აწ თავის ღამით,
არარაობით ისაზრდოებს და მოუთმენელს
მოთმენით დაძლევს სუსტთა დარად, კუთვნილ მიწაზე
მიჭედილ იქნენ რომლებიც საშიშ ტარტაროსში?
რა, ჩამოვეშვი უკვე დაბლა? არაფრის გამო?
ჰა, ერთსა მტოვებთ, ასე მარტო უნდა დამაგდოთ?
შლეგიანო, ხომ იგივე ხარ, ოცნებობ, თითქოს
შენ სუსტი იყო. კიდევ ერთხელ! ჰა, ისევ ერთხელ
უნდა გაცოცხლდეს ყველაფერი და ჩემი გახდეს!
წყევლით ან ლოცვით! მოიხიბლე მხოლოდ იმ ძალით,
აღარასოდეს, აწ მორჩილო, არ ამოიგდო
იგი გულიდან! ახლა წავალ, მივხედავ ჩემს თავს,
გამოვიდღევებ, გავშუქდები საკუთარ არსით.
შენ კმაყოფილი უნდა იყო, სულო გლახაკო,
დატყვევებულო, თავისუფლად, დიად მდიდრულად
იგრძენი თავი შენს სამყაროში, შენს საკუთარში –
ვაგლახ! სულ მარტო, მარტოდ მარტო, ასე ეულად!
ვეღარასოდეს ვერ გიპოვით, ჩემო ღმერთებო,
აღარასოდეს დავბრუნდები შენს სიცოცხლესთან,
ჰოი, ბუნებავ!
შენი მსმენელი ვიყავ, მაგრამ, ვაი, რომ ვეღარ
მოგაგებ პატივს. ამაღლებით შენ ამამაღლე.
თბილი ფრთებით არ შემომევლე, ფაქიზო, ნაზო,
და ძილისაგან შენ არ მიხსენი?
უგნურს იზიდავ პირფერობით შენი ნექტრისკენ,
რომ ამოწოვოს, გაიზარდოს და აყვავილდეს,
გაძლიერდეს და მთვარეულმა დასჯის გარეშე
ამაყ იქედნოს! ჰოი, სულო, სულო, დიადად
შენ მე მაქციე, გამოზარდე, ძველო სატურნო,
შენ შენთვის გმირი და ახალი იუპიტერი,
მაგრამ ის უფრო სუსტია და უფრო უხეში,
რამეთუ ლანძღვა შენი ძალუძს მხოლოდ ავ ენას.
ეს გავლილია, ნუ დამალავ, ეს ხომ შენ თავად
ჩათვალე ბრალად, შენ, ტანტალოს, საბრალო ღმერთო?
სიწმინდე შენი ხომ შეარცხვინე ავყიაობით
და ეს კავშირი, მშვენიერი, შუა გააპე,
გაჭირვებულო! როს მსოფლიო გენიოსები,
დიდ სიყვარულით აღსავსენი შენში საკუთარ
თავს ივიწყებდნენ; ფიქრდებოდი, მიაგენ შლეგო,
ჰო, საბრალოვ, რომ მოგესყიდა სიკეთის მქმნელნი,
რომ შენ ისინი, ზეციურნი, ვითარც სულელი
მსახურები, მუდამ გყოლოდა.
მაძიებელი შურის არ ჩანს, მე მარტომ უნდა
ვთქვა, გამოვხატო ჩემსა სულში: წყევლა, დაცინვა.
მარტო მე უნდა ვიყო ასე? დელფოსის გვირგვინს
თავიდან არვინ არ ამაცლის, ჩემ გარდა, არვინ?
თმის კულულებს ვინღა შემაჭრის, დამტოვებს უთმოდ,
ვითარცა მხედველს, გლახაკ მჭვრეტელს შეეფერება,
ჰოი, ღმერთებო!
ემპედოკლე
მოქმედი პირნი
ემპედოკლე
პაუზანიასი, მისი მოწაფე
ჰერმოკრატე, აგრიგენტის მთავარი ქურუმი
კრიტიასი, აგრიგენტის არქონტი
პანთეა, მისი ქალიშვილი
დელია, პანთეას მეგობარი
აგრიგენტელები,
ემპედოკლეს სამი მონა,
ერთი გლეხი
ადგილი: I მოქმედება – აგრიგენტი; II მოქმედება – ეტნა.
I მოქმედება
1.
პანთეა, დელია.
პანთეა
ეს მისი ბაღია! იმ საიდუმლოდ დაბურულში, წყარო რომ მოსჩქეფს, იქ იდგა იგი ამ ცოტა ხნის წინ, მე როცა ჩავიარე – შენ ის არასდროს გინახავს?
დელია
ო, პანთეა! მე ხომ მამასთან ერთად გუშინღა ჩამოვედი სიცილიაში. მაგრამ ერთხელ, ჩემს ბავშვობაში, ოლიმპიური თამაშებისას ეტლში დავინახე. მაშინ მასზე ბევრს ლაპარაკობდნენ და მისი სახელი სამუდამოდ დამამახსოვრდა.
პანთეა
შენ იგი ახლა უნდა ნახო, ახლა! ამბობენ, რომ მცენარენი მისკენ გადაიხრებიან, სადაც გაივლის, წყლები ამოსკდებიან მიწიდან, რომელ ადგილსაც ჯოხით შეეხება, და როცა ავდარში ცისკენ აღაპყრობს მზერას, ღრუბლები გაიფანტებიან და მშვენიერი დღე გამოვაო. ეს ყველაფერი მართალი უნდა იყოს! შენ რას იტყვი, ჰა, შენ იგი თვითონ უნდა ნახო! ერთი წუთით! და მერე ისევ გზა განაგრძო! მე თვითონ ვერიდები მას, საშიში, ყოველივეს გარდამქმნელი არსებაა იგი.
დელია
ნეტავ სხვებთან ერთად როგორ ცხოვრობს? ვერაფერს ვიგებ ამ კაცისას. ამბობენ, ჩვენსავით მასაც აქვს უნაყოფო დღეები, როცა გვგონია, რომ ერთფეროვნად და უქმად გაგვყავს დრო! იქნებ ადამიანური ტკივილიც უცხოა მისთვის?
პანთეა
აჰ, მაშინ იქ, იმ ხეთა ჩრდილში, უკანასკნელად
როცა ვნახე ის ღვთაებრივი, ვგონებ, რომ თითქოს
მას საკუთარი ღრმა ტკივილი დაუფლებოდა,
და საოცარი მონატრებით წუხდა, უკვირდა,
თუ რაოდენი რამ დაკარგა, ხან დასცქეროდა
დაბლა მიწას და დროდადრო კი ბინდს ტყისა პირზე
მისჩერებოდა – ხან ცისკენ, ზევით იხედებოდა,
თითქოს შორეულ იმ ლაჟვარდში გაფრენილიყო
მისი სიცოცხლე; მორჩილებამ, მეფურმა სახის,
შემიძრა გული ღრმა ფიქრებით: – ვარსკვლავო, ნახე,
შენც მალე უნდა ჩაესვენო – დიდხანს არ გასტანს
ეს ყოველივე! ვგრძნობდი წინასწარ.
დელია
პანთეა, იმას უკვე ელაპარაკე კიდეც?
პანთეა
ოჰ, ეს შენ გამახსენე, დიდი ხანი არ არის, რაც სასიკვდილო სარეცელზე ვიყავი მიჯაჭვული. დღე უკვე მიბნელდებოდა და უსულო ჩრდილთა სურათივით, სამყარო მზის ირგვლივ ირწეოდა. მაშინ, იმ უიმედო დღეებში, მამაჩემმა ბუნების მესაიდუმლე იხმო, თუმცა ამ დიდ კაცს შეურიგებლად გადამტერებოდა და როცა დიდებულმა ადამიანმა წამალი დამალევინა, ყველა ტკივილი სასწაულებრივად დამიამდა, მთელ ჩემს სიცოცხლეს საფრთხეს რომ უქადდა და ნეტარ, უდარდელ ბავშვობაში დამაბრუნა, მრავალი დღის განმავლობაში ფხიზლად მეძინა და სული ძლივს მოვითქვი. როგორც კი სუფთა ჰაერზე დიდი ხნის დაკარგულ სამყაროს კვლავ შევეგებე, და დღეს დიდი ცნობისწადილით მივაშტერე თვალი, მაშინ იქ იდგა ემპედოკლე! ო, როგორი ღვთაებრივი და ახლობელი ჩემთვის! მისმა ალერსიანმა მზერამ კვლავ სიცოცხლე ამიყვავილა! აჰ, ვით განთიადზე ღრუბლის ფთილა, ისე შეცურდა ჩემი გული მაღლით, ტკბილ სინათლეში და მე მისი ნაზი ანარეკლი შევიქენი.
დელია
ო, პანთეა! პანთეა!
პანთეა
ო, რა ხმა ამოდიოდა მისი მკერდიდან! ყოველი ბგერა ხავერდოვნად ჟღერდა! და მის სიტყვაში სული იყო დაფარული! – მის ფეხებთან მინდა საათობით ვიჯდე, როგორც მისი მოწაფე, შვილი, მინდა მის ეთერში ვიყურო და მასთან ერთად ვიზეიმო, ვიდრე მისეულ ციურ სიმაღლეებში გონებას არ დავკარგავ.
დელია
ის რას გეტყოდა, საყვარელო, ეს რომ სცოდნოდა?
პანთეა
მან ეს არ იცის, ნებიერი თვის სამყაროში
დაიარება იდუმალად, ღვთიურ სიჩუმით
ნაზ ყვავილნარში დააბიჯებს, ჰაერთნაკადებს
ბედნიერისთვის ხელის შეშლა რომ ერცხვინებათ:
მისთვის სამყარო მდუმარია, თავისდათავად,
თანდათანობით ის ზესწრაფვით აღფრთოვანდება,
ვიდრე ღამით არ გამოკრთება ნაპერწკალივით
ფიქრი და აზრი – აღმაფრენა შემოქმედების –
და ციურძალნი მხიარულად მის ნეტარ სულში
მომავალ საქმეთ არ აღძრავენ, და ეს სამყარო,
კაცთა ცხოვრება მღელვარებით, ბუნება წყნარი,
მოჩანს მის ირგვლივ – აქ ის თავსა გრძნობს თვით ღმერთივით
თავის მშობლიურ სტიქიებში. და ეს ხალისი
ჰგავს ციდან მოსულ მელოდიას. აი, გამოდის
ის დღისით ხალხში, მღელვარენი უძლიერეს კაცს
ელოდებიან მოუთმენლად, გზა რომ უჩვენოს;
იგი თავს ართმევს, ვით მესაჭე წარჩინებულად
მიზანს მიაღწევს. და ისინი როს მიხვდებიან,
სურთ, გამუდმებით საუცხოო კაცს შეეჩვიონ,
მზადაც არიან: მაგრამ იგი წასულა უკვე,
ჩრდილი იზიდავს მცენარეთა წყნარ სამყაროსი,
თავს გრძნობს ნეტარად, იდუმალი ცხოვრება მისთვის
ამოხსნილია, ძალისხმევით ეზიარება
იგი ყველაფერს.
დელია
ო, მჭევრმეტყველო, ყველაფერი როგორ გცოდნია!
პანთეა
მასზე ბევრს ვფიქრობ – რაოდენსაც ძალმიძს რომ ჩავწვდე
და ვხვდები განა? აჰ, რას ნიშნავს, თვითონ ის თავად
ცხოვრება არის, სხვები მისი ზმანებანი ვართ.
პაუზანიასი მიყვება ხოლმე უცნაურს
ბევრს მეგობარზე – რადგან ხედავს ყოველ ცისმარე,
და ასე ვგონებ, რომ არწივზე იუპიტერის
ეს ყმაწვილია ლაღი მეტადრე!
დელია
ამ სიტყვებისთვის, საყვარელო, მე ვერ დაგძრახავ,
და მაინც ნაღვლობს საუცხოოდ ეს ჩემი სული,
სწორედ ამიტომ შემოგნატრი, შენსავით ვიყო,
რადგან აღარ მსურს ძველებურად. ასე ხართ ყველა,
თქვენ ამ კუნძულზე? დიდკაცები გვახალისებენ;
ათენელ ქალთა ახლა ერთი მზე გვყავს, სოფოკლე!
ვის მოკვდავთ შორის სულ პირველად გამოეცხადა
დიად-ბუნება ქალწულისა, და რამაც აღძრა
მის სამყაროში მოგონება დიდი სიწმინდით.
ახლა ყოველს სურს, იყოს აზრი იმ დიდებულის,
სურს უმეტესად, მუდამმშვენი ახალგაზრდობა
ვიდრე დამჭკნარა, გადავიდეს პოეტის სულში
და იქ გადარჩეს; კითხულობენ, და ფიქრდებიან:
ვინ, ამ ქალაქის ქალწულთაგან, იქნება გმირი
უსათნოესი, ჰეროდეა, ვინც სულს შეუძრავს,
რომელსაც იმან ანტიგონე უკვე უწოდა.
ის დროც მოაწევს, დაადგება ჩვენს შუბლს ნათელი,
ღმერთთმეგობარი დღესასწაულზე თეატრში მივა,
უეჭველია, შეხვდებიან აღფრთოვანებით.
იმგვარად არ წუხს არასოდეს ეს თბილი გული,
ვით ტკივილიან, წარმტაც დროში თაყვანცემისას. –
შენ ეწირები, ასე ვფიქრობ, ის დიადია,
მშვიდად იყავი! შენ ხომ გიყვარს მოუსაზღვრელი
მოუსაზღვრელად, რას უშველი, შენ თვითონ იმას?
მისი დაღუპვა შენ უნდა ზღო, კეთილო ბავშვო,
მასთან ერთად შენც იღუპები?!
პანთეა
ნუ მაამაყებ, ნურცა ძრწიხარ ორივეს გამო.
მე ხომ ის არ ვარ, როცა წავა, მისი დაღუპვა
სულისშემძვრელი არ იქნება ჩემთვის, მგონია,
რადგან სიკვდილიც დიადია კაცთა დიადთა.
იარაღასხმულს სურს, რომ გმირთან ერთად შევიდეს
საბედისწერო ცეცხლის ალში, გამოიცადოს,
მაშინ ის ერთი, ვით მეორე, მოწოდებული,
მომზადებული უნდა იყოს საიმისოდაც,
რაც კი ამ კაცს თავს გადახდება, მერწმუნე, დაო,
დაემართება ეს ამბავი მარტოდენ იმ ერთს;
ყველა ღვთაების წინაშე ხომ ვინც ცოდვას ჩადის,
თავზე დაიტეხს ის საშინელ რისხვას ღმერთების.
მეც ვისურვებდი შეცოდებას მისდაგვარადვე,
რომ ბედისწერა მასთან ერთად გავიზიარო.
ასე იქნება, ჩემი აზრით, შეყვარებულთა
კამათში უცხო როცა შევა და ჩაერევა:
– შენ რაღა გინდა? – ღვთაებანი მეტყვიან ასე,
– შენ ხომ მასავით დამცირება ჩვენი არ ძალგიძს,
გადარეულო?! –
დელია
იქნებ მისთვის ხარ უმნიშვნელო, ვიდრე გგონია,
მაშინ მითხარი, რა გიზიდავს, რამ გაგიტაცა?
პანთეა
ჩემო ერთგულო, რად ვეკუთვნი? თვითონ არ ვიცი,
ნეტავ გენახა! – მე მეგონა – გამოვიდოდა
იგი გარეთ, ამ საათისთვის მარადჭაბუკი
სიამოვნებით დადის ბაღში, და თითქოს ერთ წამს
მშვენიერი დღეც მას ედრება. იქნებ წასვლისას
მაინც დალანდო. კაცმა რომ თქვას, ეს სურვილია,
სურვილებს უნდა, როგორც შევძლებ, გადავეჩვიო,
რადგანაც ჩანს, რომ ჩემი ლოცვა, მოუთმენელი,
არ უყვართ ღმერთებს, ცხადია, და მართალიც არის;
აღარც ვისურვებ, – მაგრამ უნდა იმედი მქონდეს,
ო, თქვენ, ღმერთებო, ჰო, კეთილნო, სხვა არაფერი
ვიცი მეტი მე იმის გარდა – სიამოვნებით
კვლავაც ვითხოვდი სხვათა მსგავსად, თქვენგან გვებოძოს
მზის შუქი, წვიმა, შევძლებ ნეტავ! ეჰ, საიდუმლოვ
მარადიულო! რანიც ჩვენ ვართ და რასაც ვეძებთ,
მისი მიგნება ხომ არ ძალგვიძს. რასაც ვიპოვით,
მერე ვიგებთ, რომ ის არა ვართ – და რამდენს იტევს
ოჰ, ეს საათი?!
დელია
მამაშენი ჩანს, ჩვენკენ მოდის, რა ვქნათ, არ ვიცი,
დავრჩეთ თუ არა?
პანთეა
შენ, რაო, რა თქვი? მამაჩემი? მოდი, გავიქცეთ!
2.
აგრიგენტელთა გუნდი შორეთში.
კრიტიასი, ჰერმოკრატე.
კრიტიასი
თითქოს მთვრალია ეს ჩვენი ხალხი.
ჰერმოკრატე
მას დაეძებენ.
კრიტიასი
როგორ ძლიერად გამჯდარია ამ კაცის სული
ყოველ მათგანში.
ჰერმოკრატე
მე ვიცი, როგორც ხმელი ბალახი,
აენთებიან ხოლმე კაცები.
კრიტიასი
ასე მგონია, ამოძრავებს ამ ჯგუფს ის ერთი
ისე, ვით გაჰკვეთს ელვას ტყეში შემაძრწუნებლად
იუპიტერი.
ჰერმოკრატე
ამიტომ ვუხვევთ ხოლმე თვალებს ადამიანებს,
არ გაძლიერდნენ დღის სინათლით განუწყვეტელად,
რომ ღვთაებრივი მათ წინაშე ცხადი არ გახდეს,
მათმა გულებმა ცხოველ ძალას რომ ვერ მიაგნონ.
არ სცნობ მოხუცებს, ღვთისა ნეტართ რომ ეძახიან?
ისინი ძალებს ამ სამყაროს მკერდიდან სწოვდნენ.
ნათელმხედველნი ახლოს იყვნენ უკვდავებასთან,
ამად არ ხრიდნენ ამაყნი თავს ასე იოლად,
ძლიერთ წინაშე ვერაფერი ძლებს და იცვლება
შემდგომ ამისა.
კრიტიასი
და იგი?
ჰერმოკრატე
ამ ვითარებამ გამოაწრთო, გააძლიერა,
რადგან ღმერთებთან განდობილი არის დიდი ხნის.
ხალხში ისე ჟღერს მისი სიტყვა, ვით ოლიმპოდან;
არიან მისი მადლიერნი, რადგანაც ციდან
გამოიტაცებს ცეცხლის ალებს სიცოცხლისათვის
და მოკვდავ კაცთა ასხვაფერებს.
მირიან ყენია მამასთან ერთად თარგმანის პრეზენტაციაზე
კრიტიასი
აღარაფერი არ იციან, მხოლოდ ის ახსოვთ,
იმათი ღმერთი უნდა იყოს,
უნდა გახდეს იმათი მეფე.
ამბობენ, ასე აუშენა ხომ აპოლონმა
ქალაქი ტროელთ!
ამჯობინებენ, ცხოვრებაში მათ დაეხმაროს
გამორჩეული, დიადი ვინმე.
კიდევ მოისმენ ხალხისაგან მიეთმოეთებს,
რომლებიც ურჩად არც კანონებს, არც გაჭირვებას,
არც ადათ-წესებს ყურს არ ათხოვენ.
ცდომილ ვარსკვლავს ჰგავს ჩვენი ხალხი და მეშინია,
რომ ეს ნიშანი მიუთითებს მომავალს კვლავაც,
რომ მათ გრძნობებში ჩაკირულა ჯერაც ეს კაცი.
ჰერმოკრატე
წყნარად იყავი, შენ კრიტიას!
ის ვერაფერსაც ვერ გახდება.
კრიტიასი
იქნებ შენ უფრო ძლიერი ხარ?
ჰერმოკრატე
ვინც მათ გაუგებს, ის ძლიერზე უფრო მძლე არის,
შეცნობილია იგი ჩემთვის, ეს იშვიათი
ადამიანი, ბედნიერად ვინც გაიზარდა,
ვინც თავიდანვე თვითნებობას იჩენდა მუდამ,
ცოტაც ჭკუიდან გადარევდა, მოინანიებს,
რამეთუ უყვარს მას ძალიან მოკვდავი ხალხი.
კრიტიასი
შურისძიება მომიზღავს თვითონ,
კმარა ყოველი, დიდხანს ეს არ უნდა გაგრძელდეს,
ის დაეცემა, თუკი ხალხის ნდობა დაკარგა.
ჰერმოკრატე
უკვე დაეცა.
კრიტიასი
როგორ, რას ამბობ?
ჰერმოკრატე
ნუთუ ვერ ხედავ? ამ მაღალ სულს სულით ღარიბთა
გზა აურიეს, მაცდუნებელს – დაბრმავებულთა.
გრძნობას არ ავლენს იმათ მიმართ, იგი გაცივდა,
ჩვეულებრივი ხალხისადმი მთლად შეიცვალა
და მოწყალებას ღმერთებისგან არ გამოითხოვს,
შურისძიებით ბაძავს იგი შლეგიანებს, თუმც
გულმკვდარი მაინც არ მიმართავს იმათ სიტყვებით.
კარგა ხანს თმენით გაწვალება გადაიტანა
და არ უწყოდა არაფერი, სად გაუმტყუნდა;
ამასობაში თრობამაც რომ იმძლავრა ხალხში,
მაშინ ისინი მოსმენისას ძრწოლამ მოიცვა,
მჭევრმეტყველს როცა ყოველ სიტყვაზე უთრთოდა გული,
შემდეგ აღმოთქვეს: ხმა არ გვწვდება, ღმერთების უკვე
ჩვენ აღარ გვესმის! და სახელი, მე არ გავამხელ
ამჟამად შენთან, ამ ამაყსა და მწუხარე კაცს
გამოუძებნეს; შხამს მიიღებს ბოლოს მწყურვალი
ადამიანი. ყარიბია, ვინც, თავად მარტო,
ვერ წყვეტს, თუ რა ქნას. დარჩეს მათთან? – თუ ვეღარ ჰპოვებს
სიახლოვეს და დაბრმავებით, თაყვანისცემით
თავს ინუგეშებს, ემსგავსება ცრუმორწმუნეებს,
ისე იქცევა. ძალა უკვე გამოცლილი აქვს,
წყვდიადში მიდის. და არ უწყის, თავს ვით უშველოს,
და გაერიდოს, იმას უნდა ჩვენ მივეხმაროთ.
კრიტიასი
შენ ცხადად ხედავ?
ჰერმოკრატე
მე იმას ვიცნობ.
კრიტიასი
მისი აზრები მოვისმინე, აგორას იყო,
უკანასკნელად როცა ვნახე და მე არ ვიცი,
რა უთხრა ხალხმა უფრო ადრე, ის იყო მიველ
და შორს დავდექი, პასუხობდა, “თქვენ მე პატივს მცემთ,
მართლაც, ასეა;
მთელი ბუნება მდუმარებით გარემოცულა,
მზე, დედამიწა და ჰაერი თანაარსობენ,
მაგრამ შვილები უცხოდ ქმნილან ერთმანეთისთვის,
მარტოსულები თითქოს ერთურთს სულაც არ სცნობენ.
თუმცა ძლიერი გატაცებით სცვლიან მუდამ
ღვთაებათ სულში ამ სამყაროს თავისუფალი,
უკვდავი სულნი წარმავლობას ხომ ცხოვრებისას
და ერთმანეთის მიყოლებით მოგზაურობენ.
მცენარეები, ველურები, უნებურადვე
ღმერთების წიაღ ჩათესილან, – ყველა მოკვდავი,
ნასაზრდოები საცოდავად. მკვდარია მათთვის
ეს დედამიწა. მაგრამ, როცა არავინ ელის –
სიცოცხლე მაშინ გაიღვიძებს, – ჩემია ველი, –
მე ასე ვიტყვი, სულს მიცვლიან ღმერთნი, მოკვდავნი,
თბილად ერტყმიან ირგვლივ ძალნი მარადიულნი
ჩემს გულს, წინმსწრაფველს. უფრო ძლიერ აყვავდებიან
თავისუფლების სულის მიერ კაცნი გრძნობებით.
სიფხიზლეა და მღვიძარება! მაგრამ ვერთვები
სიუცხოვეს და უცნობლობას ვარქმევ სახელებს,
ცოცხალ არსებათ დიდ სიყვარულს ან ავამაღლებ,
ან პირიქით; რაც ერთს აკლია, მეორით ვავსებ
და ვაკავშირებ აღტაცებით და ვმოგზაურობ
მერყევი სული ჭაბუკურად – ჩემი სამყარო
ჰგავს არავის და ემსგავსის ყველას,” –
ასე ჰყვებოდა თავის თავში დაჯერებული.
ჰერმოკრატე
ეს ჯერ ცოტაა, როგორცა ჩანს, მასში სიბრძნე სთვლემს.
მე ვიცნობ მაგას, და იმათაც ნეტარ-ბედნიერთ,
ნებიერ ძეთა ცისიერის, სხვაგვარად იმათ
არ შეუძლიათ, იგრძნონ რამე თვის სულის გარდა,
და ამიტომაც, თუ წამიერ ხელი ეშლებათ –
ისინი მალე იმსხვრევიან – ფაქიზი სულნი –
ვეღარაფერი ჩააწყნარებს იმათ მარტივად.
მწველი ჭრილობა მიაქანებს განუკურნებლად,
ძგერს მათი გული, მისიც, ასე წყნარი რომ მოჩანს,
რაც ხალხი წახდა, აღარ მოსწონს, მის მკერდში ღვივის
დიდი გრძნობები, ტირანიამ შეიპყრო ახლა.
უბედურება არ იქნება, მსხვერპლად გავიღოთ,
გავწიროთ იგი! ან ჩვენ, ან იგი!
კრიტიასი
თავი ანებე, სჯობს, დაიხშოს თავისი თავი
კვამლითვე ალმა, შენ ნუ მისცემ საბაბს, გაუშვი,
ქედუდრეკელი არ ჩაიდენს უხეშ ქმედებას,
მას შეუძლია, მხოლოდ სიტყვით, ფიქრით შესცოდოს,
ვით შლეგიანი ისე მოკვდეს, უსიამოვნოს
აგვარიდებს ჩვენ, შეძრწუნდება, წინააღმდგომი
როცა ძლიერობს, დამიჯერე, მხოლოდ მერეღა
შეიგრძნობს ძალას.
ჰერმოკრატე
შენ მას აშინებ, და ყველასაც, შე საცოდავო!
კრიტიასი
სინანულს ჩემთვის დავიტოვებ სიამოვნებით,
მაგრამ მსურს დაცვა-გაფრთხილება დასაცავისა.
პატივისცემას ნემესისის ხომ მასწავლიდა
ჩემი ცხოვრება თავის აზრით. ღმერთების ქურუმს
ეს არ სჭირდება, რადგან უწყის იმან ყოველი,
ის არის წმინდა და ყველაფერს იქმს თვითონ წმინდად.
პრეზენტაციაზე შეკრებილი საზოგადოება
ჰერმოკრატე
გაიგე ახლა, რად მაწვალებ, მიუხვედრელო?!
ეს კაცი უნდა, ასე გეტყვი, ჩვენ დავამარცხოთ
და დამერწმუნე, დასაცავი რომ იყოს იგი,
შევეცდებოდი გაფრთხილებას შენსავით ალბათ,
რამეთუ მასთან ახლოს მეც ვარ, არა მარტო შენ;
დაიმახსოვრე: რადგან ცეცხლი და მახვილია
სული კაცთა და ღმერთთა მსგავსთა, რადგან არ ძალუძთ
მათ დუმილი და საიდუმლოს შენახვა-დაცვა
გაუმჟღავნებლად, გამრყვნელია ეს მოქმედება;
საკუთარ თავში ჩაძირული, ჩაღრმავებული,
წყნარად, სიჩუმით იმას ამბობს, რაც საჭიროა,
ქველისმქმნელია, და ინთება ცეცხლი მგზნებარე,
როცა ბორკილებს დაეხსნება. წავიდეს ერთი,
ვისთვისაც მხოლოდ არსებობენ ღმერთები და
თავისი სული! მას სურს გამოთქმა გაბედულებით
გამოუთქმელის; საფრთხეშია სიკეთე მისი.
წყალია თითქოს და იღვრება, გადმოიქცევა.
საშინელია მისი მოკვლა, მაგრამ შენ იცავ
და თანაც ისე, თითქოს იყოს ეს სასასარგებლო.
ასეთი არის მისი ბედი, რაც თვითონ შექმნა.
უნდა იცოცხლოს ასე კაცმა? და ისე განვლოს
ცხოვრების ხანი, როგორც შლეგმა მწუხარებაში?
თითოეულმა, როგორც მაგან, გასცეს, გამოთქვას
ღვთაებრივი და ყველგან მსუფევ, დასადგურებულ
იდუმალებას მოხსნას პირი, და ხალხს ხელთ უგდოს?
კრიტიასი
ასე ძვირად უნდა ზღვიოს მან ყველაფერი,
ვინც მოკვდავთ ანდობს მთელი სულით საუკეთესოს?
ჰერმოკრატე
მას ასე მოსწონს, ნემესისი მხედველობიდან
თუმცა არ რჩება. ძალუძს სიტყვა წარმოთქვას გრძელი,
და დაამციროს მან ცხოვრება ბრძნული, მდუმარი,
ძალუძს სიღრმით დღის შუქზე ოქრო ამოიტანოს,
გამოიყენოს ძალუძს მაგას ის, რაც არ არის
მოკვდავებისთვის მოცემული ადათის სახით,
და რაც უქადის, უპირველეს, იმას დაღუპვას.
და ამ ამბავმა იმას აზრი არ აურია?
არ გაველურდა ხალხში უკვე ფაქიზი სული?
მაინც როგორი გახდა იგი, პატივმოყვარე,
მაუწყებელი, მცოდნე ყოვლის, კეთილი კაცი
გაუხეშდა, ვინც თავის ხელში იმორჩილებდა
ადამიანებს, ღმერთებსაც კი!
კრიტიასი
საშინლად მსჯელობ, ღმერთთმსახურო, ბნელი სიტყვები
მე ჭეშმარიტად მეჩვენება, დაე, იყოს ეს.
შენს იარაღად მე მაქციე, მაგრამ არ ვიცი,
რა ვიმოქმედო? დიდი კაცი იყოს ის, თუნდაც,
ძნელი არ არის, ალბათ, მისი გასამართლება.
უძლიერესის ძალა არის, რომ მართოს ხალხი
ვით ჯადოქარმა. მე სხვაგვარად წარმომიდგება
ეს, ჰერმოკრატე.
ჰერმოკრატე
მისი ხიბლი ხომ წაშლილია, ჰა, შვილო ჩემო,
აჯობებს უფრო, მსუბუქ მიდგომით ის მოვიპოვოთ.
მან მოგვამზადა, შეიცვალა ამ დროისათვის
მისი ხალისი; მოწოლილი წყნარი გრძნობები
რომ ემჩნეოდა, იმას ახლა მტრად გადაექცა.
ძალაც რომ ჰქონდეს მორევისა, აღარად უღირს,
ნაღვლობს, თვით განჭვრეტს ამ შემთხვევას და ის ეძიებს
დაკარგულ წარსულს ცხოვრებისას და ღმერთსაც ეძებს,
თავის თავიდან მან რომელიც სიტყვით განდევნა.
ხალხი შეკრიბე შენ ჩემ ირგვლივ, მე მათ შევჩივლებ.
წყევლა მიაგე, ეშინოდეთ კერპის წინაშე,
საჭირო არის, რომ მათ იგი ტყეში განდევნონ,
რომ აღარასდროს გამობრუნდეს ჩვენკენ იქიდან.
პასუხი აგოს, რადგან მოკვდავთ მეტად განსწავლის,
ცოდნას გადასცემს, ვიდრე ეგების.
კრიტიასი
დანაშაული მისი რა არის?
ჰერმოკრატე
ის სიტყვები, რაც მითხარი, საკმარისია.
კრიტიასი
როგორ? მხოლოდ ამ ბრალდებით გსურს, რომ იმას ხალხი
ჩამოაშორო?
ჰერმოკრატე
ზუსტ დროისთვის აქვს ყოველ ჩივილს თავისი ძალა,
ვგონებ, ეს ცოტა არ უნდა იყოს.
კრიტიასი
თუ მათ წინაშე მის მოკვლაზე ილაპარაკებ,
შენ ვერ შეასმენ მათ ვერაფერს, ცრუმორწმუნეებს.
ჰერმოკრატე
სწორედ ეს არის, აშკარა საქმით გაიცემიან
ცრუმორწმუნენი! უნდა მოხდეს ეს უხილავად,
პირდაპირ თვალში უნდა ეცეთ. და ეს სულელებს
აამოძრავებს.
კრიტიასი
ხალხს ხომ გულით აქვს მასთან კავშირი,
გადმობირებას როგორ შეძლებ? ასე იოლად
მათ როგორ მართავ? მათ იგი უყვართ.
ჰერმოკრატე
რაო, უყვართო? დიახ, ვიდრე ის ჰყვავის, ბრწყინავს,
. . . . . . . . . . . . . . . ამიტომ ხიბლავთ.
რაღად სჭირდებათ, როცა იგი უკაცრიელად
განმარტოვდება. არ დარჩებათ მოსაწონი რამ,
სარგებელს რამეს მისგან უკვე ვეღარ ნახავენ,
და დიადი დრო შემოკლდება,
მომკილი არის უკვე ყანა, მიტოვებული.
ამოვარდება ქარიშხალი დაცემის შემდეგ,
და ჩვენი გზები გაღმა გაგვიყვანს!
კრიტიასი
მაშ, აღაშფოთე ხალხი, არიე, მიხედე საქმეს!
ჰერმოკრატე
მე ვიმედოვნებ, რომ მომთმენია.
კრიტიასი
მომთმენი კაცი მოიპოვებს ხალხის გულს ასე.
ჰერმოკრატე
არც კი იფიქრო!
კრიტიასი
შენ ყურადღებას აღარაფერს აქცევ, საერთოდ,
შენს თავს, ჩემს თავს, მას, და ყველაფერს ისევ ბიწს აცხებ.
ჰერმოკრატე
მოკვდავთ ოცნებას ჭეშმარიტად წყლის აქაფებას
მივამსგავსებდი! არც ვაფასებ. მათ სურთ ღმერთებად
გადაიქცნენ და საკუთარ თავს თვით სცემენ თაყვანს
ვითა ღმერთები, ეს კი ერთხანს გაგრძელდება და
როგორ გგონია, მოიპოვებს მათ მგრძნობიარე,
მომთმენი კაცი? აღშფოთდება ის იმათ გამო,
შლეგიანები მის ტკივილში მეტად დიდ ტყუილს
ამოიცნობენ, უმოწყალოდ გადაუხდიან
იმას მადლობას, შეყვარებულს სისუსტეც აქვს,
დაემართება მას მართალიც: გაწვალდება ის
ნამდვილად მათთან.
კრიტიასი
მე კი მინდოდა, ამ საქმიდან გავსულიყავი,
ჩემო ქურუმო!
ჰერმოკრატე
რაც საჭიროა, მენდე, იმისი ნუ გეშინია.
კრიტიასი
მგონი ის მოდის, გაჩერდი ახლა, გადაირიე?!
ამასობაში დაჰკარგავ ყოველს.
ჰერმოკრატე
კარგი, წავიდეს თავის გზაზე!
ემპედოკლეს ქვემოთ მოყვანილ ვრცელ მონოლოგს
გერმანულად კითხულობს მანონი გაბისკირია
3.
ემპედოკლე
ჩემს სიჩუმეში შენ ნელი სვლით შემოდიოდი,
წყვდიადის შიგნით, დიდ სივრცეში მე შენ მოგაგენ,
შენ, მეგობრულო, არ მოსულხარ აქ უიმედოდ,
შორით შევიცან უკვე გზნებით დედამიწაზე
კვლავ დაბრუნება შენი, დღეო, მშვენიერო დღევ!
თქვენ განდობილნო, ძალნო ჩემნო სიმაღლისანო,
თქვენ მსწრაფლშემწენო! თქვენც ახლოს ხართ,
ჩემთან ჩვეულად, ბედნიერნო, თქვენ, ხენო ჩემნო,
აუმღვრეველნო ჩემი ჭალისა!
და თქვენ ისვენებთ და იზრდებით, დღითიდღე თქვენ სვამთ
წყაროს ციურსა, წყაროს თვალსა, შუქით კრძალულებს,
და შენს ნაპერწკალს სიცოცხლისას ნაყოფიერად
ხომ დასთეს, ეთერ, მოყვავილე ხეთა რტოებზე!
ჰოი, ბუნებავ, შინაგანო! ჩემს თვალთა წინ ხარ,
შენ კიდევ იცნობ შენს მეგობარს, ზეაღტაცებით
ზეშეყვარებულს, ვეღარ მიცნობ ვეღარასოდეს?
ქურუმს, რომელმაც მოგიტანა ტკბილი გალობა
ვით მსხვერპლის სისხლი, მჩქეფი ნეტარად.
წმინდა ხეების ძირს წყარონი, მიწის ძარღვიდან
რომ ამოსჩქეფენ, აგრილებენ ხვატში მწყურვალთა,
ჩემთანაც ასე, თავწყარონო სიცოცხლისანო,
ამოდიოდით სამყაროის ღრმა წიაღიდან
ერთადშეკრებილ, მწყურვალენი ერთ დროს ჩემკენაც
მოიჩქაროდნენ; – როგორია ნაოცნებარი?
სულ მარტოდა ვარ? ღამე ჩამოწვა, – გარეთ დღე არის?
ამაღლებული ახლა ხედავს მოკვდავის თვალით,
დაბრმავებული ირგვლივ დადის ხელის ცეცებით, –
ჩემო ღმერთებო, სად ხართ ახლა?
ვაგლახ, რომ მტოვებთ ვით მათხოვარს!
ამ მკერდს, რომელიც სიყვარულით სამაგიეროს
ისევ მოგიზღავთ, აღარ უსმენთ? და ვიწრო სალტეს
ო, სამარცხვინოდ შემოარტყამთ გულს, თავისუფლად
დაბადებულს და მან სიცოცხლე უნდა განაგრძოს
ხომ იმ წუთშივე ნებიერად და ნეტარებით,
ვინაც ხანგრძლივად თვის ცხოვრებას ყველა ცოცხალთან
აკავშირებდა, – აჰ, წმინდა დროს, იმ მშვენიერ დროს,
გული აღსავსე ვითარ იყო იმ სამყაროით,
ღვთაებრივ ძალნით, – სულით თვისით უნდა იაროს
აწ დაწყევლილმა, უმეგობროდ – გამოდევნილმა.
ღმერთთმეგობარი, უწინდელი, აწ თავის ღამით,
არარაობით ისაზრდოებს და მოუთმენელს
მოთმენით დაძლევს სუსტთა დარად, კუთვნილ მიწაზე
მიჭედილ იქნენ რომლებიც საშიშ ტარტაროსში?
რა, ჩამოვეშვი უკვე დაბლა? არაფრის გამო?
ჰა, ერთსა მტოვებთ, ასე მარტო უნდა დამაგდოთ?
შლეგიანო, ხომ იგივე ხარ, ოცნებობ, თითქოს
შენ სუსტი იყო. კიდევ ერთხელ! ჰა, ისევ ერთხელ
უნდა გაცოცხლდეს ყველაფერი და ჩემი გახდეს!
წყევლით ან ლოცვით! მოიხიბლე მხოლოდ იმ ძალით,
აღარასოდეს, აწ მორჩილო, არ ამოიგდო
იგი გულიდან! ახლა წავალ, მივხედავ ჩემს თავს,
გამოვიდღევებ, გავშუქდები საკუთარ არსით.
შენ კმაყოფილი უნდა იყო, სულო გლახაკო,
დატყვევებულო, თავისუფლად, დიად მდიდრულად
იგრძენი თავი შენს სამყაროში, შენს საკუთარში –
ვაგლახ! სულ მარტო, მარტოდ მარტო, ასე ეულად!
ვეღარასოდეს ვერ გიპოვით, ჩემო ღმერთებო,
აღარასოდეს დავბრუნდები შენს სიცოცხლესთან,
ჰოი, ბუნებავ!
შენი მსმენელი ვიყავ, მაგრამ, ვაი, რომ ვეღარ
მოგაგებ პატივს. ამაღლებით შენ ამამაღლე.
თბილი ფრთებით არ შემომევლე, ფაქიზო, ნაზო,
და ძილისაგან შენ არ მიხსენი?
უგნურს იზიდავ პირფერობით შენი ნექტრისკენ,
რომ ამოწოვოს, გაიზარდოს და აყვავილდეს,
გაძლიერდეს და მთვარეულმა დასჯის გარეშე
ამაყ იქედნოს! ჰოი, სულო, სულო, დიადად
შენ მე მაქციე, გამოზარდე, ძველო სატურნო,
შენ შენთვის გმირი და ახალი იუპიტერი,
მაგრამ ის უფრო სუსტია და უფრო უხეში,
რამეთუ ლანძღვა შენი ძალუძს მხოლოდ ავ ენას.
ეს გავლილია, ნუ დამალავ, ეს ხომ შენ თავად
ჩათვალე ბრალად, შენ, ტანტალოს, საბრალო ღმერთო?
სიწმინდე შენი ხომ შეარცხვინე ავყიაობით
და ეს კავშირი, მშვენიერი, შუა გააპე,
გაჭირვებულო! როს მსოფლიო გენიოსები,
დიდ სიყვარულით აღსავსენი შენში საკუთარ
თავს ივიწყებდნენ; ფიქრდებოდი, მიაგენ შლეგო,
ჰო, საბრალოვ, რომ მოგესყიდა სიკეთის მქმნელნი,
რომ შენ ისინი, ზეციურნი, ვითარც სულელი
მსახურები, მუდამ გყოლოდა.
მაძიებელი შურის არ ჩანს, მე მარტომ უნდა
ვთქვა, გამოვხატო ჩემსა სულში: წყევლა, დაცინვა.
მარტო მე უნდა ვიყო ასე? დელფოსის გვირგვინს
თავიდან არვინ არ ამაცლის, ჩემ გარდა, არვინ?
თმის კულულებს ვინღა შემაჭრის, დამტოვებს უთმოდ,
ვითარცა მხედველს, გლახაკ მჭვრეტელს შეეფერება,
ჰოი, ღმერთებო!
No comments:
Post a Comment