მეფე არჩილ II თამარ მეფის დროს საქართველოს მიერ წარმოებული და გადატანილი ომების შესახებ

(შემოთავაზებული მასალა წარმოადგენს ვრცელ ამონარიდს არჩილ მეფის პოემიდან «გაბაასება თეიმურაზისა და რუსთველისა»)

აქა კვალადცა პასუხი რუსთველისა. რომელი მოახსენა მეფეს. თამარ დედოფლისა და მეფედაც წოდებულის, მის ჟამის ნაქმარნი ომნი და მის დროთ საქართველოს დიდებულთ ნაქმარნი სრულნი, რომელნი სწერია ცხოვრებასა შინა საქართველოსასა ვრცელად, აწ მე შემოკლებით ვთქვა ლექსად პასუხი ივ [16] 

782
ხელმწიფევ, თქვენი ამბავი ვისმინე, რაც გამიხსენე,
მეც რას დროსა ვარ შემსწრობი, მიყურე, თქვენც მამიხსენე,
შეჭირვებისა საკრველი ინებე, აწ მომიხსენე,
თუ ტყუილი რამ გიამბო, მაგინე, ავად მიხსენე.

783
მეფეო, გვიკვირს, ეგზომი თავს ღვაწლი აწამენითა,
არ თუ გვენახოს, ძველადცა ამბად ვართ ძლივ მოსმენითა,
მაგრამ მელექსეთ ჯობნება არა ვთქვა აწ ამ ენითა,
თვით მამკლა, ამიონარო სახლ-მარან აწა მენითა.

784
არც მეფედ შეგედარები და არცა ომ-სახელითა,
არც ძალად, გულად, სიფიცხით, რომე გკრა ხელსა ხელითა;
თუ მელექსედა მედრები, ჩვენა ვართ არ ერთ ხელითა;
მე რიტორი ვარ, მიჯნურნი შევამკევ ხელი ხელითა.

785
ომნი ძლიერნი ნაქმარნი მიბრძანე სახელოვანი,
ჭირნი, სასჯელთა მოთმენა, მართ მსგავსი იობიანი,
ხან დამდაბლება ბედისა, ხან ამაღლება სვიანი,
მეც რამ მოგართვა პასუხი, მისმინე ვთქვა რამ ჭკვიანი.

786
როს თამარ, დიდი ხელმწიფე, სრულ ხმელთა პირსა ნათობდა,
სხვათა მნათობთა უმჯობე, მზესა მით ეკამათოდა,
ბროლ-მინა ერთად შეთხზნილი, გარშემ გიშერი სათოდა,
მძლეველი მძლავრთა მეფეთა, დამამხობელი მათო და.

787
ამხედრდა ჰუნეს მეფეთას, აღვირი იპყრა ძლიერად,
მან ტახტი ხელმწიფობისა შეამკო, კმა მის მიერად;
განბრწყინვებული განშვენდა სფერო, უღრუბლო აერად,
დაიპყრა შვიდივ სამეფო ლიხთ ამიერთგან იმერად.

788
თორმეტს წელიწადს სიბრძნითა სამეფოს გაარიგებდა,
ურჩს შეიპყრობდა, ერთგულთა სვე-ბედით აამაღლებდა,
ლაშქართა სარდლებს უჩენდა, ერთს ამირ-სპასალარებდა,
მშვიდი მშვიდთ პატივს უპყრობდა, ამაყთა მოამდაბლებდა.

789
მოესთლო შვება, სამოთხის სურნელთა სახეობანი,
მას მოეფუტკრა ვარდისა დაცვარულ-მობუტკობანი,
მცენარეობა ყვავილთა ასფადელ-ნარგისობანი,
ივლიოს ველის შვენება, სიტურფე ნამორვებანი.

790
აჩინა ყოვლი მოხელე, მის მის პატივსა უპყრობდა,
წინ-მდგომობისა პატივი ვის ჰქონდა, ვინ წაუსწრობდა;
ამპარტავანთა ღრუბელი განქარდა, ვეღარ ავდრობდა.
ახლა ისმინე, საზღვარი საით სადამდის იპყრობდა.

791
პონტოს ზღვით გურგანის ზღვამდის, სპერიდამ დარუბანდამდის,
ყოვლნი კავკასნი, იმერნი, ამერნი, ხაზარეთამდის,
მთით გელაქუნით, ჩრდილოთ-კერძ მპყრობელი სრულ ყივჩაყამდის.
ვაი, ვაება მამირთე, უმისოდ სული ამამდის...


აქა პირველი ლაშქრობა მეფის თამარისა ქვეყანასა კარისასა 

792
პირველ ილაშქრა ქვეყანას კარის და კარნიფორისა,
სრულ მოარბია ერთპირად სამზღვრამდის ბასიანისა;
გამარჯვებულნი, ნაშოვნი მოვიდენ წინაშე მისა,
მაღალის, გულით მდაბალის, მეფის ღვთივ განბრძნობილისა.


აქა ომი კახას-ძის გამრეკელისა და გამარჯვება 

793
ამის პირველად მოვიდენ ლაშქარნი თურქთა ქვეყნისა,
მუნ ბევრეულნი თათარნი გელაქუნელთა არნისა,
ქვეყანას პალაკაციოს, ძაღლის-ხევ წოდებულისა.
ზედან მიუხდა კახას-ძე სვითა მით ძალ-ძლიერითა.

794
იქ გაემარჯვა გამრეკელს, მცირეთგან დიდნი იმძლივნეს,
იოტეს ბანაკი მათი, მომცროთგნ ბევრნი იძლივნეს,
მათ არმაღანი მოიღეს, მეფეს წინ გამოაჩინეს,
კვლა სატურფალი ტურფასა თვით ნებით შემოაძლივნეს.


აქა თურქნი მიუხდეს შავშეთს და გუზან აბულის-ძემან შეიყარა ტბელნი, კლარჯელნი. აქათ შეებნეს მესხნი და გაემარჯვათ იმავ ჟამ 

795 თურქნი მოვიდეს ამ ჟამად შავშეთს, გამრისნი, შამელნი,
კარელნიც თან მოიტანეს, მოარბიეს სრულ კლარჯელნი.
აქათ გუზან აბულის ძემ შეიყარნა ტაოელნი,
კვლა ბოცო და სხვანი მესხნი ზედ მიესწრნენ ომ-შემძლენი.

796
თურქთ მარბიელ გაშვებულთა შეებნენ და გაემარჯვა,
წარიქციეს წინ მეოტნი, რაღაც უნდა მოემარჯვა,
დაავიწყეს მათ იმათი მოისური, გზის დათარჯვა.
მოულოცა თამარ მეფეს, გუზან შავში მოეკლარჯვა.

797
მოიღეს კაცი მრავალი ცხენითურთ მეფის წინაშე,
მხარ-დაკრულებთა წარმართთა უნახავ მათი თამაშე.
ხმლით, ისრით, შუბით ვიბრძოდით, არა ვთქვით «თოფი დამაშე»,
ჩვენ ხარაჯაცა მოგვციან, თქვენ მტერიც ვერ დაამაშე.


აქა საღირ მხარგრძელის შვილთაგან, ზაქარია და ივანესაგან, დვინის ქვეყანას მიხდომა და გამარჯვება 

798
ამის შემდგომად მხარგრძელნი, ძენი საღირ და ვარამის,
ზაქარია და ივანე და სარგის მნახი ვარამის,
ილაშქრეს დვინის ქვეყანას, ქალნი იშოვნეს არამის.
ჯერ ეს მითქვამს და სხვაცა ვთქვა, თქვენ გამხელა სთქვით ბარ ამის.

799
ალაფ-აღებულთ ეწივნეს უკან ლაშქარი მწვე ძნელი,
კმა იყო ვეფხის სიფიცხედ, რაც მათ ორთ ძმათ ქნეს საქნელი:
სძლიეს მხარგრძელთა მომწევთა, მათ ხორცთა ექნეს ამქნელი
გამარჯვებული მოვიდეს, აქ თამარ დახვდა ნათელი.


აქა ზემო საქართველო ზემოთ, შუანი შუათ ქვემონი ქვემოთ იბრძოდეს და ყოველგან ამათ გაემარჯვებოდათ სვითა თამარისათა 

800
გამოსვლის ხანსა რამესა ლაშქრობდეს ქვემო-ზემონი,
შუანიც ბევრჯელ იბრძოდეს, არ შეყრის ცუდა მომგონი.
სხვასაც ბევრს ვიტყვი ომებსა, თუცა ვიპოვე გამგონი.
მაშინ თუ ბრძანებულიყავ, ვეჭვ, რომე თქუენც დაემონი.


აქა რუსთა მეფისა ძე, რომელი იყო პირველი ქმარი თამარისი, ილაშქრა პართის ქვეყანასა და მოარბია და ციხე აიღო 

801
კვალად მეფემან რუსის ძემ, სპათა ჯარისა შემყრელმან,
ბრძანებით თამარისითა ქვეყნისა მაოხრებელმან,
მიმართა პართთა ქვეყანას, უყურე ამის მსმენელმან!
მან ამღებელმა ქალაქის, ვერ უდგნა სიმაგრემ ძნელმან.

802
მუნ შიგან მყოფთა საუნჯეთ და ტყვეთა მოგვრის თამარსა,
სულსა ნათელსა, ბრწყინვალეს, წინაშე მას მის ამარსა;
მას თაყვანისცეს, ვინ იპყრობს ყველასა მისსა დამარსა,
ესრეთ სვე-ბედთა უკლები თქვიან თუ «საიდამ არსა?»

803
ხანდახან მოისვენებდეს ლაშქრობისაგან საშვებად,
გარდავიდიან იმერეთს გულთა ნაღვლისა საშვებად;
აღჯდის ტახტზედა შუქითა მზე ლომს მაისში აშვებად,
მოვლის ქვეყანა აფხაზთა, სიმაღლით დაბლა დაშვებად.


აქა გელაქუნის მოოხრება თამარის ლაშქრთაგან, მათგან უკან მოწევა და ამათგან გამარჯვება 

804
აწ შეიყარა დიდ-ძალი სიმრავლე სპათ-მეომართა,
გელაქუნისა ქვეყანათ, მაგართა, ძნელ საომართა,
თურქმანთა, მაჰმადიანთა, შიათა, გინა ომართა.
მოსწყვიტეს, მოიალაფეს, მან ასრე საქმე მომართა.

805
ნატყვენავ წამოღებულთა გვეწივნეს თურქმანობანი.
გელაქუნთ წინაძღომითა შეჰყარეს სრულადობანი,
შამელთ დიდებულთ როსტოვ და იალღაზ სულტანობანი.
უჯობდათ არ მოგვწეოდენ, დაეთმოთ სულადობანი.

806
თამარის სპათა ლომგულთა აღიმსთვეს იმათებურეს,
ზედან მოუხდეს კისკასად, ჩაფხუტი იმათ ებურეს;
უსწრობდა ბერი ყრმასა და ყრმა ბერსა, ვერ ქნა საბურ ეს
პატრონი ყმასა, ყმა პატრონს, უფროსი მოსამსახურეს.

807
ამოსწყვიტეს და გაფანტეს მხნეთა, ძლიერთა, ლომებთა,
ცხენთა სიფიცხე წაუხდათ თურქმანთა მუხლად მალებთა,
სხვა უმრავლესნი შეიპყრეს ზურგით-კერძ ლახტით მალებთა,
მოვედით მეფეს წინაშე, მოყმეთ გვიქებდეს ძალებთა.


აქა გრიგოლის ძე ასათ წავიდა ლაშქრითა განძას, მთასა მასისისასა, და დიდნი ომნი გარდაიხადნეს და გაიმარჯვეს ჭვრეტითა თამარისათა 

808 კიდევ წავედით წვევითა ასათ გრიგოლის ძისათა
განძას ზემო-კერძ, რახსისა პირსა, მთა მასისისათა;
მუნცა გარდაგვხდა ჩვენ ომი ძლიერი მათ ლაშქრისათა,
იქ ისახელეს ბუნ-ბერაზთ ჭვრეტითა თამარისათა.

809
ვარდან და ნამან ორთავე მათ უხუცესთა მსახურთა,
ორთავ მხარგრძელთა, ძლიერთა, მეფეთა მათ ნამსახურთა,
სხვათ დიდებულთ და აზნაურთ, მოყმეთ კარგ, არ უსახურთა.
გავაქციეთ და მივჰყევით სახლ-საჯინიბო-ახურთა.


აქა რუსთა მეფისაძე ექსორია ყვეს და სტამბოლს გაგზავნეს 

810
მიჰბაძა რუსმან ევასა, განვარდა სამოთხისაგან,
შესცოდა მზესა მზეთასა სიტყვითა სამ-ოთხისაგან.
ეს სიტყვითა სცდა უცდომსა, ევა ნაყოფით ხისაგან,
ჭკუით-მყოფელსა, არ-თქმულსა ნათქვამსა ჭკვა-მოთხისაგან.

811
ექსორია ყვეს პატრიაქთ, ქვეყნის ერთ, სულა ქართველთა.
სიტკბო განმწარდა სოფლისა, ლხინთა ზედაზედ წამრთველთა,
რაღა გვმართებდა მის მეტი შვებაზედ ჭირთა დამრთველთა?
განაძეს რუსი სტამბოლსა შემოდგომისა თვე სთველთა.


აქა ოდეს რუსი განაძეს, თამარს შერთეს ოსთა მეფის ძე, თვით კაცი სრული სიკეთითა. ამისად შემდგომად იზრახეს გუზან, პატრონმან შავშეთისამან, სამცხის სპასალარმან ბოცო მისით მოკიდულით მესხთ, ყვარყვარემ ციხისჯვარელმა და მოიყოლეს იმერნი. დადიან-გურიელი, აფხაზი და სვანი. და მოიყვანეს რუსი და შემოებნეს დავითს და ამიერთა 

812
აწ იქმნა საქმე ბოროტი, უშვერი, მოუწონარი,
არ ღვთის-მოყვარეთ საქნელი, მძიმეა, მოუწონარი,
ამის მოქმედსა ეკალი თვალსა ჰკარ, მოუწო ნარი.
აწცა თამარის ერთგულთა შეუმკო, ამოუწონ არი.

813
გუზან განუდგა, პატრონი შავშეთის, სულა კლარჯისა,
კვლავ სპასალარი სამცხისა ბოცო, არ გიკვირს, რა რჯისა?
სხვა მათი მოკიდულობა ყვარყვარე ციხისჯვარისა.
მათ უაუგოთ, ორგულთა, ჯვარი ცხოველი გარჯისა.

814
წავიდეს გეგუთს, შეკრიბეს ლიხთ იქით, ვინ არს მყოფარი,
აფხაზნი, სვანნი, მრაჭველნი, სხვათ მთის კაცთ არ გამყოფარი,
აფიცეს რუსის სამეფოთ, რა ამის განაყოფარი.
გაგზავნეს, რუსი მოიხმეს, დააგდეს არ სამყოფარი.

815
მოვიდა რუსი, გარდვიდეს, გეგუთს შეჰყარეს ლაშქარი,
შემოიყარეს ყოველნი, დადიანიცა, შაქარი,
იგინი იქით წამოდგეს, თამარ ნათელი აქ არი.
მალ წაუხდებათ რჩევისა მინაქარ-მათ-მონაქარი.

816
მათ გარდმოვლეს მთა ლიხისა, ქართლი მოწვეს, მოარბიეს,
არვინ დახვდა მეომარი, ყოვლგან ცხენი მოარბიეს,
გარდიარეს რკინისჯვარი დასადგურდეს ციხისჯვარეს,
დაწვეს ქალაქი ოზურხე, ურჩისა თქვეს: «დააბი ეს».

817 დაასკვნეს პირველ აღება ჯავახეთისა თმოგვისა,
თრიალეთს, ახალქალაქის, სომხითის მიწას მოგვისა.
ავად მოუვათ ბოლო-ჟამს წვა, ოხრობისა, დაგვისა.
მათ არ მართებდათ ღვთის მცნობთა, ეს საქნელია მოგვისა.

818
მეფეა მშვიდი სიბრძნითა, ძნელის საქმისა შემმართი,
ორგულთა რისხვით მპყრობელი და დრკუთა წამ-ერთ დამმართი.
უბრძანა ერთგულთ ამერთა: «მალ წარვლეთ აღმართ-დაღმართი,
იქივ ჯავახეთს შეებით, ბედი აქვთ მათ უკუღმართი».

819
კვლავ უბრძანა გამრეკელსა, მაშინ ამირ-სპასალარსა,
მისთ ერთგულსა ოთხთავ მხარგრძელთ, საჭურჭლეთა მათა-ლარსა:
«მამაცობა პატრონთანა იცით, კაი მასალ არსა,
პატრონისა ერთგულობა ყმისთვის დიდი წამალ არსა».

820
დადვეს თავი პატრონისთვის თამამად და უშიშარად,
კარგსა კაცსა ერთგულობა წინა უძეს უშიშ შარად,
მეცა მათი თანმხლებელი ვერ ამიგდო უშიშ არად.
ადრე დავსთმე თავი ჩემი პატრონისთვის მოსახმარად.

821
აიღეს დროშა სვიანი, მაღალი, გორგასლიანი,
ის სპათა ღმერთსა ვედრებდა თამარ ნათელი მზიანი:
«უფალმან ჩემმან მიჩვენოს, ყმანო, ნუ თქვენი ზიანი».
გავლეთ, მივედით ჯავახეთს, თამარ თბილისს დგა სვიანი.

822
ჩვენ იმედი გვქვს სიმხნითა, მერმე თამარის სვისაგან.
შეიქნა ომი ფიცხელი იმერთა ამერისაგან,
იყო სროლა და ყივილი აფხაზთა, მეგრელისაგან.
იმ დღეს სიღამემ გაგვყარნა, ევნეს მათ ჩვენგანისაგან.

823
ნახეს სიქველე ჩვენ-კერძი, შეკრბეს იმ ღამეს, არჩიეს,
მუნ ომი ვეღარ გაბედეს, მთას ასვლა გამოარჩიეს;
ტორნაძად სახელდებულსა მიმართეს, ჯარი არიეს.
ძლევის მომჭირნეთ თამარის მონათა ხელი დარიეს.

824
გავედით ხიდსა მტკვრისასა, მივჰყევით, დევნა უყავით,
ლიანის ველსა ვეწიეთ, მათ ხორცთა შუბნი უყავით;
სინგარის წყალზედ მივედით, ჩვენ ჯარი არ გაუყავით.
ერუშეთსა და თმოგვს შუა ყრიალი იყო მუყა ვით.

825
შეიქნა ომი კისკასი, ვით მართებს იმერ-ამერთას,
ქვეითნიც მწოვედ იბრძოდეს, სამების მიმნდო ამ ერთას,
მეხეთქეობდა ჰოროლი, ხრმალი ხორცს სჭრიდა ამ ერთას.
ძველთ გოლიათთგანც კმაროდა, რაც ომი იქნა წამ-ერთას.

826
ომთა სიგრძესა მიეცა ძლევა ჩვენს ბუმბერაზებსა,
დახოცეს, დაიონრესცა, ტყვე ჰყოფდეს გულით ბრაზებსა,
ჩვენს არვის ევნო მის მეტსა, ივანე ცოტად ივნებსა.
მოვედით გამარჯვებულნი წინაშე, ვის მზე იმზევსა.


აქა ამბავი გუზან-კარელნი შეიაყარა თორმეტი დროსა კაცი და მოვიდა კოლას და დახვდა ფანასკერტელი ზაქარია და გაემარჯვა 

827
გუზან წარმწყმედმა თავისა ავს ავი მოუმატოსა,
აწ ამტანელმან კარისამ ვაშლოვნის სახლის ტაოსა,
ქვეყანა შარემანისა დაწვა, სიბრიყვე აოსა.
რეგვენის კაცის წესია საქმე ბოლომდის აოსა.

828
შეჰყარა დროშა თორმეტი, მოვიდა მთასა კოლისას,
მუნ დახვდა ფანასკერტელი, სცნობ ზაქარიას ომისას;
ამან სძლო ცოტას ლაშქრითა მის ლაშქარს ჭკუა-მოკლისას,
ზოგი ხელთ დარჩათ, იტყოდეს: «უფროსი ერთსა მოკლის ასს».

829
გამარჯვებაში ლაშქრისა ჰსუფევდა თამარ ნათელი,
უმაღლეს ყოვლთა მეფეთა, არვისგან არ განათელი,
არვის უნახავს დავსილი მისის დროშისა სანთელი,
სვიანი, გამდიდრებული, უტკივრად მყოფი, კვლავ მთელი.


აქა თამარს ძე მისცა ღმერთმან და მამის სახელი დასდვა გიორგი და ლაშა დაურთო ზედა, რომელი გამოითარგმანების ქვეყნის განმანათლებლად 

830
მრეკელთ გამღებმა კარისამ, მიმცემმა სათხოვარისა,
მომფენმა წყალობისამან თამარ პირ-ბაკმულ-მთვარისა,
ძე მისცა დავითიანი, მსგავსი მისისა გვარისა;
ცა ნათობდა და ქვეყანა, იხარებს მოსაგვარისა.

831
სიმრავლე ქველის საქმეთა არ ითქმის ასე ადვილად,
გლახაკთ სიმდიდრე მიეცა, აეშვნეს ვინ «ჰყვა პყრობილად,
ქვრივთ შეშრათ ცრემლთა ნაკადი, ობოლნი იქმნეს დაზრდილად.
ყრმაწული სახელ გიორგი, ალვისა ნორჩი ჯერ ჩვილად.

832
ლაშა დაერთო გიორგის, სახელის მოსამატებლად.
გამოითარგმნა სხვას ენით ქვეყნისა განმანათლებლად.
საქართველო სად კმარიყო უფრორე ასამაღლებლად?
სიმტკიცედ გამამარჯვებლად, სხვათა საზღვართა წამღებლად.

833
მოვიდა მოსალოცავი სულტანთა, ათაბაგთაგან.
დიდთა ბერძენთა მეფეთა და სპარსთა ამირათაგან,
კმა-სამყოფელი ნიჭი და ტურფანი ძველთა განძთაგან,
ოქრო, მური და გუნდრუკი, ვითა ასმოდათ მოგვთაგან.


აქა ლაშას ბედზედ გალაშქრება და გამარჯვება 

834
ლაშას ბედზედან ვილაშქრეთ და მოვარბიეთ ბარდავი,
ციხე-ქალაქი ავიღეთ, გამოგვითხოვეს არ დავი.
ამდენს ლაშქრობას დაუხვდი, მოყმე გგონივარ რად ავი?
გიორგის თავს შემოავლეს ბევრი ტყვე ჯავრის მდარდავი.


აქა კარსა და არზრუმელზედ გალაშქრება და ანადოლის მიშველება და ომი 

835
ამას შუა არც თვე ერთი გამოსულა, ეს ვილაშქრეთ.
მსწრაფლ წავედით არზრუმზედა, კარისაკენ თავნი ვარეთ,
მოქალაქეთ ციხის მცველთა ყოფა დიაღ გაუმწარეთ,
მას შიგნითი ანადოლი ჩვენად სამტროდ შემოვჰყარეთ.

836
პირველ დღის ცისკრისა ომსა ულხინა ჟამ მწუხარისა,
დილას მოვიდა ლაშქარი, ვნახეთ გარდმდგომი კარისა.
ცხენ, ქვეითისა რაზმი ჩნდა, აბჯარი საომარისა.
დაჰკრეს ბუკსა და დუმბულსა, ხმა არს სახდელი ზარისა.

837
რა ნახა დავით მეფემან, ლაშქართა სპათა მისთამან
დასტეხა მსგავსად მეხისა, დაზვლოს მაღნარი ვით მთამან.
რაც მორჩა, ციხეს შეგავსწრეს, იკივლეს ცოლთა მათთამან.
აავსო გზა და სახლები ნაგლეჯმა მათთა თმათამან.

838
ვეღარც ციხემან დაგვიდგა, ავიღეთ, ავიალაფეთ,
ხმალ-შემოკრულნი იზახდეს: «ნუ მამკლავ, ხორცსა ნუ აფეთ!»
შერცხვენილნი და კდემულნი მათ ცოლთან გავათავლაფეთ.
გამარჯვებულნი მოვბრუნდით თამარის კვლავ სიიეფეთ.


აქა გელაქუნად განვიდეს, ჩაიარეს ხაჩიანი, ჩავიდეს ვიდრე ქვეყნად ყვარყვარისათა, ბალაყუნი მოარბიეს, ამოვლეს განძის კარი და დიდი ომი იხადეს და გაიმარჯვეს 

839
ოდეს ჟამსა ერთსა შინა შეიყარნეს და განვიდეს
გელაქუნად, ჩაიარეს ხაჩიანი და ჩავიდეს
ქვეყანას ყვარყვარისასა, ბალიყუნამდის წავიდეს.
მომრბევი, მოთარეშენი გამარჯვებულნი მოვიდეს.

840
ამოვლეს კარნი განძისა, შეიქნა ომი ძლიერი;
განაღამც გავაქციენით ჩვენ ღვთითა იმათი ერი,
საშოვრითა და ომითა არავინ დარჩა მშიერი.
მოვედით მზესა მეფესთან, ვის ჰქვიან სხვა შარიერი.


აქა მხარგრძელნი ივანე და ზაქარია, ძენი სარგის მხარგრძელისანი, წარვიდეს რახსის პირი მოარბიეს, და დვანელნი ამბედარელნი სამეკობრედ წამოსულნი დახვდენ, და გაიმარჯვეს 

841
კვალად ლორიდამ წავიდეს ძენი ორნივე სარგისა,
ზაქარია და ივანე, არ მქონე მძიმის ბარგისა,
მათ ჰქონდათ ყოვლი სიკეთის სისავსე ბევრის დარგისა.
ღვთის წყალობა გაქვს, ომის დღეს რამდენჯერ მათ ევარგისა.

842
რახსის პირი მოარბიეს, წამოსულნი იყვნეს შინა;
სამეკობროდ წამოსულთა ქარავნისად დაეშინა,
დვინელნი და ბაჯანელნი, ამბერდელნი მუნ მაშინა.
რა ესენი შემოჰყროდეს, ამათ ნახვას შეეშინა.

843
უგრძნობელად შემოჰყროდეს მუნ იგინი ურთიერთსა.
ვის მოწყალე ძალს უბოძებს, მალე მორევს ათსა ერთსა,
დიდს საქმესა ადვილად ჰყოფს და ხანგრძელსა წამსა ერთსა.
ომი დიდი გარდაჰხდოდათ, გაემარჯვა მათთვის ღმერთსა.


აქა ივანემ მსახურთუხუცესმა დავით მეფე აწვია გელაქუნს, სპარსიაზ ბოზორის გორალ ქვეყანასა; და მოარბიეს, აიღეს სიმრავლე ტყვისა და პირუტყვისა შემსგავსებული ქვიშისა 

844
ივანე მსახურთხუცესმან დავით სალაშქროდ აწვია,
გელაქუნს, სპარსის ბოზორის გორლა ქვეყანას აწვია
მორბევად, წარსატყვენელად, უთხრა: «თუ გინდა, დაწვია».
წავიდა. სრულყო ნათქვამი მუნ, ჩემმან სულმან, რა მწვია!

845
აიღეს ტყვე, ცხენ, აქლემი, ძროხა, სიმრავლე ცხვარისა,
სიმრავლით შემსგავსებული მდელოთაებრი ქვიშისა,
მათ დედაწულთა ვერ მშველნი, მოსაგებ იყვნეს იმისა,
ქვეყანას ზარი დასტეხეს მეხებრ მათისა შიშისა.

846
მივიდნენ სპარსის ბოზორის მოედანს შიგან სულტანის,
ხელი ჰყვეს ასპარეზობას თავით თავამდის გატანის;
ესე არვისგან ქმნილიყო ცოცხალთა, არც კვდართ ჩატანის.
ეს ასრე ქნეს და სხვა საქმე მას უკან მოამატანის.


აქა იგი ბედკრული რუსი მაშინ, ოდეს ლტოლვილი ხელთა იგდო და არა ავნო და განუტევა, მივიდა ერანს ათაბაგთან და მან მისცა ქვეყანა არანისა; შეიყარა ლაშქარი და მოვიდა ქისიყს; კამბეჩოვანს შიგნით მინდორი მოარბია, წაეწია გახატელის ძე ხორნაბუჯელი და გაემარჯვა 

847
რუსი მაშინ გაქცეული ხელთ იგდო და არა ავნო.
სადღა მოვა კვლა საბრძოლად ან თქვენ მოსდევთ ავ სად ავნო?
უღურსიძო ბედო მისო, სვე-დოვლათო ერთად ავნო.
არა ხამს, რომ გაგემარჯვოს, ავის საქმის შენ მოდავნო.

848
მივიდა ერანს მყოფელთან, ათაბაგ წოდებულისა;
უბოძა არნის ქვეყანა, ხელმწიფეთ შემსგავსულისა.
მუნით შემყრელი ლაშქრისა, განძელთა თვით გრძნეულისა,
მოვიდა კამბეჩოანსა შემარცხვენელი სულისა.

849
მის გარეშემო ალაგი მოარბია და აიღო,
სიმრავლე ნაშოვარისა მუნით დიდძალი წაიღო,
ვეღარ წაბძანდა მშვიდობით, ვერც შინ ნაშოვნი მიიღო.
თუ ასრე გაემარჯოდა, ავად ქნა, ქრთამი გაიღო.

850
წაეწია მახატლის-ძე, ხორნაბუჯის მჭერი საღირ,
მცირეს ლაშქრით შეუზახა: «შენ ამ საქმეს როგორა ღირ?
ჩემის მეფის მაღლის სვისგან ხმალსა ცუდად არ დაგაღირ!»
რას ვაგრძელებ, სასახელოდ გაემარჯვა, დასო დაღირ.

851
სანატრელია თამარის მუდამ გამარჯვებულობა,
უსინჯო მისი სიტურფე, შვენება, კვლავ უსულობა.
მინახავს მისთა მჭვრეტელთა შორს ბნედა, შორს უსულობა,
მხეცთაგანც თავის დადება, ვით მონა გაერთგულობა.


აქა შარვანშასაგან ლომის ბოკვერის მორთმევა თამარ მეფისა 

852
შარვანშას ოდეს ბოკვერი გამოეგზავნა ლომისა,
დიდი შეიქნა ხარება არმაღნად მოსანდომისა.
ივლისის თვესა მოართვეს ლომი მზეს სამისო მისა.
ესრეთ დამონდა, ვით ვამბობ, არ ბრდღვინვით მნდომი ომისა.

853
მოაყვანინის დარბაზსა საქმისა მოცალებამან,
ჩაუდვის თავი უბესა, არ ბრჭყალით დასალებამან.
ჩვენ გაგვაკვირვა ესეთმან ლომისა მოდედლებამან.
რა გამოჰყრიდეს, ატირის გაყრისა იძულებამან.

854
ძლივ იპყრობდეს ძალის საქმით იქით-აქათ, ვის ეჭირა.
მყის მოვიდეს მოშიშარად ლოშნად მისდა, ვთქვა მეტი რა?
რა მოშორდის, ცრემლთა სჩქეფდის, უნდოდა, რომ ჩვენც გვეტირა.
ლომიც ასრე დაემონა, ჩავაგდო ქალაქპეტი რა!

855
ძველად სასწაულთმოქმედთა ექნათ, იმათგანც კმარიყო.
არ მისწვდა მისი სახელი, ხმელზედ ქვეყანა სად იყო.
ლაშქრის სიმრავლე, სიდიდე, კმარა თუ ზღვასა არ იყო.
ოთხთა კიდეთა იპყრობდა, თუ ადრე არ მამკვდარიყო.


აქა ერანის მპყრობელი ბობოქარ მოვიდა შირვანს, შირვანშა აღსართან გამოაგდო, და თამარ მეფეს შემოეხვეწა. ამით ილაშქრა და გაიმარჯვა 

856
სრულად ერანის მპყრობელად ჯდა ამირ-ბუბაქარია,
აღსართან შარვაშიანსა უთვალა მან მუქარია.
მოვიდა შირვანს, წაეღო, თან ახლდა სრულ ლაშქარია.
ვერას ავნებდა შარვანშა ლტოლვილი აწ აქ არია.

857
მოვიდა ხვეწნად თამართან სახლს მეფის დავითისასა.
მათ შეიწყალეს, უპყრობენ წყალობას პატივისასა,
მისცეს ბორჯალი ლაშქრისა, იმედს იდებდეს ღვთისასა.
ილაშრეს. არვინ დაეძებს კითხვას მოსაათისასა.

858
სრულ საქართველო აწვიეს, შიკრიკი გაუფრინესა,
ლაშქარი იხმეს ყოველგნით, სასწრაფოდ მოაწივნესა.
რა ხელი ჰქონდა მაცდურსა ბობქარს, ვინ ის და ვინ ესა?
ვირე შემოკრბა ლაშქარი, არც ერთს დღეს მოაწყინესა.

859
აცნობეს ბობქარს ნახჭევნელთ, მანც მოაწვია სპარსეთი,
ბაღდადელისა ხალიფას ლაშქარნი დას-და დასეთი.
წავა დავით და ქართველნი, ვით ისრაელნი მოსეთი.
ჯაბანს კაცს შიში გახეთქდა, ომი მუნ ვნახეთ ასეთი.

860
შეკრბეს წინაშე თამარის ყოველნი მისნი ვაზირნი,
სარდალნი, ერისთავები, სპანი ლომ-გულნი და გმირნი,
ამირ-სპასალრის უწინ თქმის ზაქარიასა შემზირნი.
არჩიეს წასვლა; მიმართეს, სხვის არას არ დანაპირნი.

861
ითხოვეს სიტყვა, დალოცვა გამარჯვებისა, ძლევისა
პირისა მისგან ბრძენისა ტომ დავითისა ლევისა,
წარმძღვანებელი ჯვარისა, ცხოველსმყოფელის ძელისა,
კვლავ დროშა გორგასლიანი, ბაგრატოანთა ძველისა.

862
წარსრულთა დაიბანაკეს წყალზედა ელეკეცისას.
მუნით ვიარეთ, მივედით სიახლედ სახლ შანქორისას.
თვესა ივლისსა, ხუთშაბათს, თენებას პარასკევისას.
რომელსა შინა ქრისტე ჰყოფს ძლევას ორთავის გველისას.

863
რა ცნა მეფემ და მისთა სპათ მოსვლა ბობქარის ახლოსა,
გაჰკვირდნენ წინ მოგებებას, სირეგვნეს მის საახლოსა,
გამხიარულდენ მტერისას მალ პოვნას არმის სახლოსა.
სიმრავლემ, ლაშქრის სიდიდემ მტერი მტერს არ ამზახლოსა.

864
ერთად თურ ექნა აქ მოსვლა ლაშქრისა სიმრავლისაგან.
მეორედ ხევის შეზღუდვით ძალისა სიმაგრისაგან.
რა დაემართის, ისმინე, რეგვენსა აქ მოსვლისაგან,
მეფის დავითის სიმხნით და სპათა მისთ ლომ-გულისაგან!

865
მაშინ აღჭურნა მეფემან, შეჯდა ზერდაგსა განთქმულსა,
ომი იხადა ძლიერი, მით ბობქარს შეიქს დანთქმულსა,
გმირთაგან სა[ა]მიანთა, ძველთაგან ამბადა თქმულსა,
ჩვენ განვაახლებთ, ვიშოებთ საჯილდოოსა მამულსა.

866
შეჰკადრებდენ ურთიერთსა სიმხნეს, გამარჯვებულობას,
ძველთა მამათ და პაპათას მეფეთა მათ ერთგულობას,
მოწამეთ ღვაწლის თავსდებას, ტანჯვასა, დადაგულობას.
ქრისტესთვის გვიჯობს სიკვდილი ამაოს აქ სულდგმულობას.

867
სპასპეტნი სპათა ეტყოდეს, თავ-თავის თავის დამდებნი:
«ამხედრდით ბრძოლის ეტლზედან, მათზედა ცეცხლებრ მამდებნი,
ისტროს ქებისა შემსხმელთა წარვმატოთ ჩვენი საქებნი,
ხელი ხმალს მივსცეთ, სულნი ღმერთს, ვართ სხვის ნუღარას მომდებნი».

868
მაშინღა დაჰკრეს სპერი-ჭურს, შეიქმნა რაზმთ წყობილობა,
წინ მბრძოლთა ერთმანერთისა შეტევა, მუნ სირბილობა,
ომი სასტიკი, ფიცხელი, მოყვსობა არ ძმობილობა,
თავს ლაფი უნდა დაისხას, იმ დღეს ვის ჰქონდეს რბილობა.

869
გაგრძელდა ომი, მუნ ცხენი ბევრს კარგს მეომარს მოუკლეს,
მაგრა იბრძოდეს თამამად, ქვეითობითა არ უკლეს.
ზაქარიამ და ივანემ მხარგრძელთა გზა შეიმოკლეს,
მიმართეს ფრთოსანს ვეფხთაებრ, ნავარდი არ შემოუვლეს.

870
ცოტაღა აკლდა ჩვენს რაზმსა დიდის გაჭირვებისაგან
გამობრუნვება, სირცხვილსა აგართ ერთ სიბევრისაგან.
ვნახეთ იგინი მოსულნი, იმ ხან დავდეგით ღვთისაგან.
ომი იხადეს ძლიერი, ხმა იყო ლომთ ლომისაგან.

871
მეფეც მოვიდა რაზმითა და დროშა გორგასალისა,
სინდეთს ნაშოვნი ვახტანგის, შემკული ძვირ მასალისა.
იყივლა ხმითა მაღლითა, ვით გული ჰქონდა სალისა.
გაიქცეს მაჰმადიანი, რა სიცხე მიხვდა ალისა.

872
ისარი სმიდა სისხლსა და ხრმალი შესჭამდა მათს ხორცსა,
მისდევდეს ალაღებულნი, ქართველნი თათრებსა ჰხოცსა,
ერთი იპყრობდა ათსა და ორი ცხრამეტსა ან ოცსა.
მისებრი გამარჯვებასა სიზმრადცა ვერვინ იოცსა.

873
მისწვდა ერთის მხრის მდევარი კერძო განძისა შუამდი,
მეორეს რაზმის წინანი მთა-მაღალ გელაქუნამდი.
ჰხოცდეს, იპყრობდეს, მცემელნი ტანს მათსა სისხლთა ბანამდი.
ამაღლდა მეფის სახელი ამ ომით სვე სვიანამდი.

874
დროშა იშოვნეს ხალიფას ღაზოდრე გამოგზავნილი.
სამი ქალაქი ავიღეთ, სამივ დაგვხვდა კარ-გახსნილი.
ლარ სალარონი, საჭურჭლე ვნახეთ ნაბეჭდი, არ ხსნილი.
ეტლი თამარის ბედისა სიკეთეზე არს ახსნილი.

875
დაიბანაკეს იმ ღამეს, სად ბობქარ ლაშქრით მდგარიყო.
იდგა სიბევრე ჭურჭელთა, თუ ვსთქვა სიმრავლით არ იყო.
ჩვენი მებრძოლი ჩვენზედა თამამად არსად არ იყო.
ისრემც კარგად ხარ, ის ომი ერთ გამარჯვებად კმარიყო.

876
განძას მოვიდა, ქალაქის მუნ მყოფნი მომგებელობდეს,
დიდებულნი და ვაჭარნი ფეშქაშსა მომღებელობდეს,
თაყვანი-სცეს და დალოცეს, თავს ოქროს გარდამყრელობდეს:
«ღმერთმან განაგენ მეფობა თქვენი, მრავალწელ გრძელობდეს».

877
ცრემლით მოქენეთ შევედრნეს თავი და მათიანობა,
უფინეს სტავრა ფერხთ ქვეშე, სურნელნი ვარდიანობა.
შევიდა ლაღი ქალაქად, შვენოდა პირ-მზიანობა.
ბრძანა: «არ წახდეს ქალაქი, ამათი თემიანობა».

878
ავიდა, დაჯდა ტახტზედა, თავს თვალთა გარდაასხმიდეს,
ამირ-მირანს და შარვანშას მის-მის ალაგსა დასხმიდეს.
აწ დარბაზობა შეიქნა, ლხინი, და ღვინოსა სმიდეს.
მეფობისა და სულტნობის მუნ ერთად მქონი დაზმიდეს.

879
შარვანშას ყმათა ყოვლისა და ძისა ათაბაგისა
შესატყვი ჟამთა ლხინია, შვენის ღიმილი ბაგისა.
მახარობელი გაგზავნა თამარს წინ, მის დამდაგისა,
მანდატურთხუცის ჭიაბრის მის წინ წარგზავნად გამგისა.

880
საქმე გააგო აქეთი, მიმართა ეტლმან მის მზესა,
მეფედ ხმობილსა დედოფალს, მას ხელმწიფესა ზესთ-ზესა.
შეიყარნეს და ბაგენი ერთმანეთს გაუმაზესა.
იმათი მსგავსი ქალ-ყმანი არ მახსოვს, ვფიცავ მათ მზესა.

881
მოჰყვა საჭურჭლე ურიცხვი, მრავალი და ბევრჯელ ასი,
დროშა თხუთმეტი ათასი და ერთი თვით ხალიფასი,
იყო უებრო ნაქმარი, არ ითქმის იმისი ფასი,
მურასა გულქანდელთაგან ფრანგთა ნაქნარი მინასი.

882
ათი ათასი ავაზა, ორმოცი ცხენი ქებული,
არაბთა ჯადბაჯადობით ჩამოსვლით მუხლ ფიცხებული,
შვიდი ათასი ყათარი აქლემი ლარ-კიდებული –
მოართვა თამარს, ვინ არის დავითიანი ცხებული.

883
დროშა წარგზავნა ხახულის ღვთის-მშობლის სასოებისა:
«ოდეს დორბეზეს ყაისის მანიაკ ყელ-მოდებისა
ამძრცველი მამა ჩემი გძღნობს ცოდვათა დასავსებისა,
მეც ხალიფასა დროშასა შეგწირავ კართაგებისა».


აქა მხარგრძელი ივანე მსახურთ ხუცესი გელაქუნელთ მიუხდა, განძელი ლაშქარი დახვდა ვანს მიმავალი და გაემარჯვა 

884
აწღა ივანე მხარგრძელი წავიდა ლაშქრით მცირითა,
მბრძოლი ფიცხელი შუბითა და მერმე ისარ-ხშირითა;
განვიდა გელაქუნელად გულითა მტერთა მზირითა,
ნახა ლაშქარი განძელი ვანს წასვლად განაპირითა.

885
ლაშქარი დახვდა უფროსი, უმცროსმან აღარ დახედნა,
ამად რომ, იყო გულ-მხეცი, უმრავლეს მისდა შებედნა,
გააქცია და ასწყვიტა, სადგომნი გაუმაედნა,
სილაღე მათი წაუღო, მოამშვიდნა და დახედნა.


აქა ნუქრადინ საბერძნეთისა და პალესტინისა სულტანმან ოთხასი ათასი კაცი შეიყარა და ლაშქრად გამოგზავნა; წინ ელჩი გამოუგზავნა თამარ დედოფალს და ეს შემოუთვალა 

886
იჯდა სულტანი ნუქრადინ საბერძნეთს, პალესტინესა,
უმაღლეს ყოვლთა, ვით მაშინ მონებდენ კონსტანტინესა.
მიესმა საქმე თამარის, თქვა: «ვინ ქალი და ვინ ესა?»
ოთხ ასჯერ-ასსა-ათასსა სპათ შეჰყრის მოსაყივნესა.

887
წიგნი მოსწერა, ეს იყო შიგან წერილი უშვერი:
«მე ვარ მპყრობელი ქვეყნისა, მაჰმადის თითის მიმშვერი;
დიაცთ სირეგვნე მოგიდგამთ, შენ მორჩე მარტო მაშ ვერი;
რად გითქვამს საქართველოსად, გაწყვიტონ მუსურმანთ ერი?

888
აწ ვბრძანე ლაშქრის წამოსვლა შენზე და შენს ქვეყანასა,
ვინც მოხვალთ ჩემსა რჯულზედა და მაჰმადს სცემთ თაყვანასა,
ოდენ ის დარჩეს ცოცხალი, სხვანი შეიქმენ ნანასა.
სულ მოსვრა მიბრძანებია, მომკიან ვითა ყანასა».

889
მოვიდა ელჩი, გვიამბობს ავს ამბავს საკადრებელთა,
უყურე, სიტყვას რას იტყვის ჩვენ ჯავრით ასანთებელთა,
რაზომ უქნელთა საქმეთა, რა ცუდთა მოსადებელთა!
თქვა: «რჯულს დააგდებ, შეგირთავს, თვარ, უნდა ახლდე მხლებელთა». 

890
ამირ-სპასალარს რა ესმა, ზაქარიას სიტყვა ესე,
წარმოდგა და პირსა ხელით მწვე უხეთქა დასაკვნესე,
ვითა მკვდარი ქვე დააგდო ავის მთქმელი, ავის მთესე.
რა მობრუნდა მოციქული, სიტყვა უთხრა უკეთესე:

891
«თუ არ იყო მოციქული, გიხმსო ენა ამოგართო,
მერმე თავიც გაგაშორო, შენ სულტანთან ვეღარ წართო;
ხორცი შენი დასაწველად ნავთ-მოდებულს ცეცხლსა დავრთო;
ვით იკადრეთ უკადრისი, ძაღლებო და თქვენა ვირთო».

892
მერმე შემოსეს ელჩი და გაგზავნეს სიტყვა მწვავითა,
იხმეს ლაშქარი ყოველგნით: დარუბანდ-ანაკოფითა.
შუა-მყოფნი და იმერნი, ამერთ არ განაყოფითა.
ღმერთმან მტერს მისცეს, ნუქრადინს, შევიქთ რასაცა ყოფითა.

893
შემოკრბა ჯარი ჯავახეთს, ვარძიას მივლენ მეფენიც,
თვით დავით სოსლან ძლიერი, თამარ ბრწყინვალე, შუქ-მფენიც;
ღვთისმშობელს ლაშქარს ვედრებდა, იქმნა მოწყალე, მომსმენიც:
«ღვთისა დედაო, დამიცევ მე თამარი და ესენიც».

894
გაისტუმრა ლაშქარი და ესენია მეწინავეთ,
ზაქარია სპასალარი და თორელნი არ სიავეთ,
ივანე და შალვა, ძმანი ახალციხით; მესხთ უთავეთ
ომზედ დიდსა გასაჭირსა, მოსვენებად არ, საავეთ.

895
იგინი იდგეს ბასიანს, ბოლოკე წოდებულისა.
ძლივღა იტევდა მინდვრები სიგრძე-გან გაკიდულისა.
დააწყვეს რაზმი ჩვენგანთა, მივლენ დამდებნი სულისა.
ვიხადეთ ომი ძლიერი ძველთაგან დადებულისა.

896
წინ მბრძოლად იყვნეს იგინი, პირველ ვთქვი მათ სახელები
იმიერნი და აფხაზნი, მარჯვენი, ცხენ-ფიცხელები,
ამერნი დარუბანდამდინ, მარცხნივ-კერძ თვით კახელები,
შუა დავით დგა ლომგული, მებრძოლი ლომ-თათ-ხელები.

897
აწ იგინიცა წამოდგეს, ბარგ-კარვები დაუტევეს,
მოეგებნეს და საომრად ერთმანეთსა შეუტევეს.
ომი იყო პირველჟმური, გმირული და მართ უდევეს.
გამოუკლეს ჩვენებურთა ქვეშ ცხენები კარგ სადევეს.

898
მოუკლეს ცხენი ივანეს, მსახურთხუცესა მხარგრძელსა,
ახალციხელსა ივანეს, შალვას და ბევრსა თორელსა,
დაუდინს თორგველს მხნეს კაცსა, სხვათ თავადთ მუნ იმერელსა.
ქვეითად დარჩნენ რაზმთ შუა, უყურე მათს სიქველესა!

899
რა ნახეს ყმათა პატრონნი ცხენ-მკვდარ, ქვეითნი მობრძოლნი
გარდახდენ ყმანიც პატრონთან, ზოგთ ხელთ აქვს კიდევ ოროლნი;
გაწირეს თავი საკვდავად, არ ახსოვს ცოლ-შვილ, საყოლნი,
მოუდგენ მათთა უფალთა, იბრძოდეს ისართა მსროლნი.

900
დავით იხილა მეფემან მხნენი ქვეითად მსროლელი.
მორიდა კერძო მარცხნითა ქვეითთა გარ-შემოვლელი.
მუნც ზაქარია მხარგრძელი მარჯვენით იქმნა მომსვლელი.
ქვეითი არ დაეთრგუნათ, ვერ ჰყოფდა კაცი სულელი.

901
მოუხდენ რაზმთა თათართას, სიმრავლეს მათსა შუასა;
იფიცხე მათი ამსგავსეს, რა ბარი სცემდეს ბუასა.
ერთი ვით ლომი დავით არს, თათართ აძახებს «უასა».
იქითკენ ზაქარიამაც მან თავი ერთსა უასა.

902
ვითა მგელნი ცხვართა ჯოგსა, მსწრაფლ მიუხდეს მათ,
თამამად რაზმს აპობდეს სულტანისას, ძლევას ჰყოფდეს ღვთითა ამად,
ამათ ჯვარი სცავს ცხოველი, შერცხვენილი იმათ მაჰმად.
ძალსა მალ გაექცევიან, თათართა სჭირს გვარ-მოდგამად.

903
განხეთქეს რაზმი, იძლივნეს, სიმრავლით ჰგავდეს მაღნართა,
მუნ ხმა ისმოდა დავითის ვით ლომთა, არ თუ ნარნართა.
შავი ტყე მოსქდა მაღალს მთას, წარიქცევს შამბთა და ნართა.
ჰხოცეს უწყალოდ, უშრომლად უსჯულოთ, ვით სოინართა.

904
რომელნი იყვნეს ქვეითნი, აწ ცხენს ასხდეს, დევნა უყვეს;
ღამემდისინ სდევდენ, ჰხოცდენ, ჯარი სულტნისა გააწყვეს;
მობრუნდენ გამარჯვებულნი, მათ სადგომს ხანი რამ დაყვეს.
კარავსა, სალაფარდებსა შოობდენ, წილით არ გაყვეს.

905
თუცა არის საქართველო ღვთისმშობლისა წილხდომილი,
აქ გასინჯე საფარველი მარიამის მისი ტკბილი!
ვარძიიდამ წამოვიდენ, საომარად აქათ ვლილი.
არ მომკვდარა ამ ომზედა კაცი მეფეთ შესწავლილი.

906
აივსო სრულად ლაშქარი, რომელ დაჰყარეს კარავთა,
საჭურჭლე პატიოსანთა, სამოსელთ სარა-სარავთა,
ცხენის ჯოგთა და აქლემის შოვნისას ვინა სწერავთა?
განმდიდრებულნი მედიდართა მოვლენ, ლხინთ ნახვენ არ ავთა.

907
ამახარობლეს თამარსა ნათელსა მას, უბინდოსა.
ვით სძლიოს მტერმან ბოროტმან წმინდის ღვთისმშობლის მიმნდოსა?
სხვა არვინ დარჩა უძლევი, მიჰმართოს აწღა ინდოსა.
მინახავს ძენი მეფეთა, მის სურვილს დაებინდოსა.

908
გარდვიდენ ლიხსა, სუფევდენ, ნადირობდენ და ბურთობდენ;
ამაღლებულნი ღვთისაგან კიდით-კიდემდინ ნათობდენ;
ქვრივთა, ობოლთა სწყალობდენ, მებრძოლთა მალ დაამხობდენ;
მონასტრებს აღაშენებდენ, ხატთა და ჯვართა ამკობდენ.

909
მიიცვალა სოსლან დავით მეფე, ქმარი თამარისი,
ცრემლი თვალთა დამიბნელებს, ადგილი ვთქვა სამარისი;
გლოვამ მოცო საქართველო, მწუხარებად მგონ კმარ ისი.
ძაძამ შიგნით მოიქცია ტანი ბროლი, მარმარისი.

910
ვაჟი დარჩა, ლაშა ჰქვიან, და მისვე შვილს-ქალს რუსუდან,
ჩვენ ვიქმენით ყელ-დაჭრილნი უხმლოდა და მერმე უდან;
სანადირო ოხერ-იქმნა, უბურთალო მუნ მეიდან;
განიკიცხნეს დიდებულნი, ერისთავი რაჭის ბედან.

911
ამ დღეს ვინ დააკლდებოდა დიდთაგან მცირის მონამდი?
მეფევ, შენც გული იტკივნე, სულთქმიდი, ცრემლსა მონამდი,
მოსთქვამდი სიტყვა-მჭევრულად, თამარის მოსაწონამდი.
ზარი, ყვირილი ისმოდა გეგუთით მგონი ონამდი.


აქა თამარ დედოფალი გეგუთს იდგა და მხარგრძელნიცა მუნ ახლდეს. მიუხდა არდაველის სულტანი ანისს, რომელი გათენდებოდა აღვსებად, და მოაოხრა, და მოსრა და წარვიდა 

912
დგა თამარ მეფე გეგუთსა, მხარგრძელნიც მასთან ხლებოდენ,
სცნა არდავლისა სულტანმა, პაემანსა სცა ეგოდენ;
მხარგრძელთა ანისს არყოფნა მისთ სპათ ეიმედებოდენ,
ანისს მიუხდა დიდ-შაბათს, არ ითქმის, რაც მას ვნებოდენ.

913
აღდგომა გათენდებოდა ქრისტეს მეუფის მხსნელისა,
მოადგა ციხის გალავანს, კარის გაღებას ელისა;
დარეკეს ცისკრის ზარებსა შესაკრებელად ერისა,
გაახვნეს ყოვლგნით გალავნის, ვა ჯავრი კართ გამხმელისა!

914
შეკრბა ერი ეკლესიად, ვით წესია ქრისტიანეთ,
ლაშქარიცა თანვე შეჰყვა, იზახოდეს: «მიატანეთ,
რჯულ-მყრალებო, ამოგვწყვიტეთ, ზოგი ცხენქვეშ დაგვატანეთ,
გაგემარჯვათ ვით გინდოდათ, ჩვენი სისხლი გაიტანეთ».

915
ერთ-ბევრი და ორ-ათასი კაცი ეკლესიას დაკლეს,
ქალაქსა და ფოლორცს შიგან, ანუ გარეთ ვინცა მოკლეს,
ჰეროდემ რომ ჩჩვილნი მოსრნა, უფროსი ქმნეს, არ მოაკლეს.
მაგრამ ლომი ზაქარია პასუხს უზამს ჭკუა-მოკლეს.

916
ახალ-კვირასა აცნობეს მეფეს და მხარგრძელთ დასტურად,
დაჭმუნდა მეფეც, ყველანი, მაგრა იგინი მეტურად;
ამზადდენ მათზედ სალაშქროდ არ ცუდ-სომხურად, ტურტურად,
ზაქარიამ თქვა: «სულტანო ვერ გნახო, შემქენ ცოლ-ტურად».

917
მხარგრძელთა ჰკადრეს მეფესა: «გვეწივნეს საქმე ბოროტნი,
ჩვენის ცოდვის წილ მოისრნეს მუნ მყოფნი, ვერსად მეოტნი».
თამამად გამოარჩივეს, არ სიტყვა მიროტ-მოროტნი:
«აწ სად წაგვივლენ არდავლით სულტანნი ხრდალნი და ბოტნი.

918
ვესავთ წყალობას ღვთისასა და მერმე ცხოველსა ჯვარსა;
აწ შენ, მეფეო, უბრძანე მზადება შენსა სულ ჯარსა,
მზას იყოს ყოვლი ლაშქარი, ჩვენი სააჯო ეს არსა;
რაჟამს გაცნობოთ, გვიბოძეთ, როს დაგირეკოთ ჩვენ კარსა.

919
ნაცვალი ვაგოთ, სიცრუვე მათი მათზედა მიიქცეს;
თუ ბევრნი წავალთ, გვიგრძნობენ, ვაი თუ სხვაგნით გაიქცეს;
როს რამაზანი დაუდგეს, მთვარე სიახლედ მოიქცეს,
მაშინ გვიბოძეთ ლაშქარი, მეჩიტში სისხლი მოიქცეს».

920
ისინი ანისს წავიდენ, აქ ლაშქართ იწყეს მზადება,
ასრე მზას დადგენ ყოველნი, უნდა თუ ლაგმის ადება;
წასვლა გვიხარის, არ გვინდა სირცხვილის თავსა დადება
დაუდგათ რამაზანი და ჩვენგან ცეცხლისა მოდება.

921
წარმოავლინეს მეფეს წინ კაცი ლაშქრისა მთხოველი
სომხითარნი და სრულ მესხნი, კახნი, არ დიდო ფრთხოველი;
ქართველნი არ გაატანეს, იგრძნობსო, ამას მოველი.
რაც მათ ეთხოვნა, გაგვგზავნეს ჩვენ ჯარი იქით ყოველი.

922
მივედით ანისს, იგინიც დაგვიხვდენ მზას, და ვიარეთ.
ისწრაფდეს ადრე მისვლასა და ჩვენცა არ ვიუარეთ,
გარდავვლეთ გელაქუნის მთა ჩვენის სამზღვრითა მათ არეთ,
განვედით ხაფურის ხიდსა, არ გარე შემოუარეთ.

923
რამაზნის მარხვა გავიდა, გათენდა მათი აიდი.
არეზს აქათს რომ არბევდი, გაბრძანდი, აბა, იქ მიდი!
ასრე მოვსწყვიტნე თათრები, ხანსაც იმდენსა დაზმიდი!
თუ ეს ჰქნა, ნაძლევი მოგცე, რასაც გინდოდეს, მიზმიდი.

924
ხმა ყო ქადაგმან ბილწისამ ქადაგებისამ მათისამ,
გახშირდა მუყრთა ყივილი, ბილწებო, ღმერთს რად არ ისამ?..
მუნ ვესტუმრენით ასეთს დროს, ვეღარ გააძღოს არისამ.
სისხლი ადინოს ღვარული, პასუხმან მათ საკმარისამ

925
შემოუტიეს მხარგრძელთა და სრულ ერთპირად ლაშქართა,
ეცნეს ანაზდად ქალაქსა, სიფიცხე გვქონდა ვით ქართა.
როს გაუსწორდათ დღე-ღამე, ამტვრევდენ, სჭამდენ შაქართა,
აუკრეს ხელი მონათა ლანგრებს, სინ – მათ – მინაქართა.

926
იგდეს ქალაქი ხელთა და თვითან სულტანი ცოლშვილით;
აივსნეს საშოვარითა და ოქროს სრული საჭურჭლით;
აფთხოფდა ზარი ჩვენისა მაღლისა ხმისა ყივილით,
ზოგს ცრემლიც ჩამოსცვიოდა მათის მოთქმისა ჩივილით. 

927
სულტანი მოკლეს, ცოლ-შვილი ტყვე-ყვეს და წამოასხესცა;
მუნ ამოსწყვიტეს სიმრავლე, სისხლი მიზგითას დასცხესცა.
მათი საჭურჭლე, ცოლ-შვილი მათსავ ცხენებზედ ასცხესცა.
იქ საშოვრისა სრულად თქმა არ ძალუც ჩემს უხუცესცა.

928
აღივსო ჩვენის ქვეყნისა მცირეცა მონა ვერცხლითა,
შესამოსლითა ძვირითა, სტავრა, სარასალ, ნახლითა,
თვალითა, მარგალიტითა, ოქროს ხალასის ცეცხლითა.
მეფეს მოართმენ სამისოს, მადლს ბრძანებს ენა-მერცხლითა.

929
ციხე-ქალაქი მათ ბევრი უბოძა, მეფე უხვია,
ზაქარიას და ივანეს ხელთ მისცა, არ წაუხმია,
მხიარულითა პირითა, არ არის გულით წუხია.
სომხები თუ გამოექცეს, რას გიკვირს, თხისგან-უთხია.


აქა ზაქარია ამირსპასალარმა და მისმან ძმა ივანემ მსახურთუხუცესმან და გაგელმან მეფეს თამარს ხორასანზედ ლაშქრობა გამოურჩივეს და მეფემაც ალაშქრა ყოველნი, და ერანი დაარბიეს 

930
მოვიდნენ სამნივ მეფეს წინ, მათ მოახსენეს: «ძლიერო,
ხელმწიფევ მზის შარავანდო, უმჯობევ, უნათლიერო,
უფროსო ხმელთა მპყრობელთა, ღვთისაგან თქვენ მადლიერო,
გიხილავს თქვენ სპათ სიკეთე, მძლეველო შენ მათ მიერო.

931
იპოებიან შენს ჯართა არსად არ წინააღმდგომი,
ბრძანე ხორასანს ლაშქრობა, უნახოთ მათი სადგომი,
სახელი შენი განვფინოთ, არ ვიყვნეთ ცუდად დამდგომი;
ვინ დაგემონოს, ვიყურნეთ და დაგიმონოთ გამდგომი».

932
დაემორჩილა მეფეცა რჩევასა მათსა მონათა,
განათლდა პირი მთვარისა, სულ არე-მარე მონათა,
სიტყვა აღმოთქვა სიბრძნისა, ყოვლთათვის გასაგონათა,
არ საწუნარი ბრძანება, ყოველთა მოსაწონათა.

933
მოუწოდა წარჩინებულთ და ყოველთა დიდებულთა.
ჰკითხა რჩევა მხარგრძელთაგან მათ მამაცად დადებულთა.
სთნდა ყოველთა მათი საქმე თავბოლომდის კიდებულთა.
დაასკვნეს წასვლა ყოველთა ჯერ ნუზლ არ აკიდებულთა.

934
შემოიყარა მეფემა თბილისს, არ საქულბაქეთა,
ანაკოფიას მოღმართი და დარუბანდთა აქეთა,
ხორასანსა და ერანზედ სარბევლად მუნ სალაშქრეთა.
თუ საქნელად კი კმა-იყო, თქვენც ჩემებრ კარგა აქეთა.

935
ზორასანს მეფემ ალაშქრა ზაქარია და ივანე,
მეც მათ თან ვახლდი, ვიშოვნე მრავალი, აწ გაგიმჟღავნე,
ტყუილი მეთქვას, დამარქვი თვენ დათო, თქვენი მდივანე!
თუ სახლხს ეძებ და წაბრძანდი, იქ მიდი, იქ დაივანე.

936
შემოკრბენ არეს სთვლისასა ყოველნი აბჯარ-კეთილად.
ნახა მეფემან, ეკეთა, ჰქონდა მას მისად წადილად.
უქო მის ყმათა სიმხნისა ვით ხმალი ებათ კეთილად.
უბრძანა: «წადით ხორასანს, დღეს აემზადეთ სადილად».

937
პირ-ბედნიერმან დალოცა დროშა, ლაშქარი ყოველი:
«შენ გაუმარჯვე ჩემს ჯარსა, მე ამ წყალობას მოველი,
დამიმხევ მტერი ხილული, უჩინო კვლავ სამოველი,
მე, ქვე მეთრევი, გონების თვალით წინ შენსა მოველი».

938
შევედრა მასვე ვარძიას ღვთისმშობელს დროშა, დალოცა:
«შენ, სულგრძელისა მშობელო და მოწყალისა მალოცა,
შენ თუ მამხედო წყალობით, მტერი მყის დამიბოლოცა,
რა გინდ ძნელს საქმეს შევმართო, უცოდნი გამიკვალოცა».

939
წავედით ნახჩუანის გზას, გავლეთ, მივედით ჯუღასა.
სხვაჯერ არვის არ აწყინეს, აზავრებს ჰხოცდეს ბუღასა.
ხან საქვეითო გზა მოგვხვდის, ფეხთა ვიცმევდით წუღასა.
სადაც მივიდით, იტყოდეს სიტყვას ცრემლთ ასადუღასა.

940
ხუთას რჩეულსა გვიჩინეს მთავრად თმოგველი თაყადინ:
«წინდაწინ ამბის შეტყობად ვირემ ჩვენ ვსცნობდეთ მანამდინ,
თუ ვინმე დაგხვდეს, რას ჰქვიან, შეებათ მოსვლათ ჩვენამდინ?»
თქვა ზაქარიამ: «უჩემოდ ცხვირთა სისხლთაცა ნუ ადინ».

941
მარანდის მთაზედ ავედით, მარანდელთ გვითვალწუნესა.
ხუთასი კაცი ვიყავით, გვიმცრეს, მით გვიძაბუნესა;
შემოგვიტიეს სასტიკად, მათს მუსაფს ჩაუსუნესა.
ხუთასთავ შუბი დავასვით კაცთა და ზოგთა ჰუნესა.

942
ვის შუბი ესვა, დავსტევეთ, სხვათ უკან ვსდიეთ ხოცადო,
ამოსულიყვნეს ჩვენნიცა ლაშქარნი იქ არ მოცადო;
ენახათ მკვდარი, ზედ მოდათ შუბი ოცდახუთ-ოცადო;
ჩვენ მკვდარი, ვერცა ცოცხალი ვერ გვპოეს, უჩნთ საოცადო.

943
გაჰკვირვებოდა ლაშქარსა, ჩვენი ვერ პოვნა ვერც ერთის,
მუნ ზაქარია მხარგრძელი მწუხარებასა შეერთის.
რა ჩვენ მივედით ნადევნი, ჭირს სიხარული დაერთის,
ჯერ გვიწყინა და მერმე თქვა: «წყალობა არის ესე ღვთის».

944
მუნით წავედით: მივედით ქალაქსა თავრეზის კარსა.
განჰკრთეს და ზარმან აიღო, თრთოდეს, იტყოდეს: «ვინ არსა?»
დიდებულნი და ხოჯანი გვძღნობდეს ძღვენს დასამშვიდარსა,
ოქროს და ვერცხლსა გვიყრიდეს მათის სისხლისა მსყიდარსა.

945
ძვირფასი თვალი მოჰქონდათ და მარგალიტი მრავალი,
ცხენები ჯოგი-და-ჯოგი, შორის გზისათვის სავალი,
სხვა ფარჩა, შესამოსელნი მათი და სხვათა ნავალი,
საზრდელი კმა-საყოფელი, პირუტყვი ჩვენკენ ნავალი.

946
სხვა არა ავნეს, წავიდნენ, მცველნი დაუგდეს ქალაქსა,
მცველთა უბრძანეს: «ნუ უჭერთ სამართალთანა კვლა ბაქსა,
ანგარიშს გამოართმიდეთ ზარბაბებსა და საბაქსა,
ჩვენ წავალთ ხორასანზედა, მათ ჩვენი ხმალი მალ აქსა».

947
წავედით და გავიარეთ ადარბეგი, მივალთ მანსა.
ცნა მელიქმა მანისამა, ვერ დავყოფო მეო ხანსა;
თავრეზელებრ მანც მშვიდობა მოითხოვა, ჰყოფს ხვეწნასა,
ოქრო-ვერცხლი, ქვანი ძვირნი მოუმატა მან წინასა.

948
მანიც დააგდეს მშვიდობით, მივედით ქალაქს ზანგანსა,
ალიზის ზღუდე მაღალი გარევლო არ ერთსა განსა.
გაგვიმაგრდენ და გვესროდეს ისარსა, ვითა საგანსა.
რაც რომ შეეძლოთ, ეცადნენ, თავს გარდმოგვკრევდენ არგანსა.

949
განყვეს თემ-თემად ქალაქი ზღუდე გარემო სათხარად.
კვლავ ზაქარია გაჯავრდა: «მე გამიმაგრდა ეს თხა რად».
სამ კერძო იმერ-ამერნი და მესხნი იყვნეს სამხარად.
უწინ მესხთ ზღუდე შევჰხვრიტეთ ნაშენი ხორად და ხორად.

950
ვიწყეთ ხოცა მოქალაქეთ, საშოვრითა დავიტვირთეთ.
კვლა სხვათაცა გადმოსტეხეს, ხოცა ხოცას ზედ დაურთეთ;
დავაქციეთ სრულ ქალაქი, ხორცი მათი უხვად ვფითეთ;
სხვაგან თუ სამ გაგვაჯავრეს, მათი საქმე დაუთითეთ.

951
აქათ ვიარეთ, წარსრულთა ყაზმინს მივედით დღე შვიდსა,
ვერ წინაღვიდგეს, ივლტოდეს, არც ჩვენ ვყოფთ მათ დასამშვიდსა.
ქარიზი ძაღლით აევსოთ, არ წყალსა ვსვემდით სახიდსა.
თვალ-მარგალიტსა შოებდენ მრავალსა, არვინა ჰყიდსა.

952
კაცს არ ავნეს, სრულა ტყვე ჰყვეს, აწ ხორასანს წარემართნეს.
გურგენისა ქალაქამდის, შენს მტერს მისცეს, რაც დამართეს;
მოაოხრეს, ამოსწყვიტეს, ასე საქმე მოუმართეს.
ქართველთაგან ძნელი არის ხონთქრისაგანც კმარა მართ ეს.

953
ასრე ვიარეთ, ეს გზობა ვერავინ წინა აღგვიდგა,
ვერ ხორასნისა სულტანი, ვერ ერაყისა მოგვიდგა;
ქალაქთა გამაგრებულთა და ვერცა ციხემ დაგვიდგა.
რა წამოვედით, უკანა მდევარი ვერ წამოგვიდგა.

954
იქითგამო წამოვედით ღვთითა ესრეთ გამარჯვებით,
საშოვრითა ურიცხვითა, სიხარულით, ლხინით, შვებით.
კაცი ვინმე მოსულიყო მანს მელიქთან ხელ-ჩაშვებით:
«ამოსწყვიტეს ქართველნიო, აწ შეიქენ ცეცხლთა ვსებით.

955
მოვიდა დიდი სულტანი გილანით, წინ გარდაუდგა,
სულ ასრე მოსრნა ქართველნი, აღარც ერთს სული არ უდგა».
რა მართალს ამბავს დასჯერდა, ორნივე თვალნი დაუდგა,
მან შეიჯერა მელიქი, წინარ და წინარ წაუდგა.

956
მელიქმა მცველნი დახოცნა, რომელნი ჩვენ დაუდგინეთ,
ერთი მათგანი გადურჩა დამალვით, აწ მას უსმინეთ.
აწ ჩვენ მივედით, მელიქი წინაშე წარმოვიდგინეთ,
თუ შევაჩნიოთ ტყუილი, სულ ყველამ მას შეაგინეთ.

957
ზაქარიამ მოიკითხა: «მცველნი თქვენნი სად არიან?»
თქვეს, თუ: «თავრეზს წავიდენო, ამად აქ აღარ არიან».
მან მოართვა შუა-ზამთარ ყვავილები, ია, რიან:
«ამად ვჰპოვე ამ დროს ესე, დარი იყო აქათ მზიან».

958
რომელი დამალულიყო, მოვიდა კაცი ჩვენთანა,
ამხილა მელიქს ნაქმარი, ვით დავითს მაშინ ნათანა:
«მცველნი დახოცნა ყოველნი, მე მოვრჩი ერთი მათთანა,
რად ამოგვწყვიტე, თათარო, რა იყავ შენ მაგისთანა?»

959
რა ისმინა ზაქარიამ, საზარელად შემოჰყვირა,
შეუზახა: «შენ ძაღლ-რჯულო, ესე ასე შენა ჰყვი, რა?» –
გაგულისდა ასრე გვარად, ყოვლი კაცი გააკვირა:
«აწვე მოგსრა სახლეულით, არ გადროო ერთი კვირა».

960
ვეღარა თქვა რა შემცოდემ მელიქმა, ცრუმა, მანისა.
დაჰკიდეს ძელზედ დაარჩვეს, მას უყვეს შესაგვანისა.
სრულ მოაოხრეს ქალაქი, უფრორე, რაც ვთქვით ანისა.
ყოვლს დამნაშავეს მეფეთას მაღალმან შეანანისა.

961
მუნით ლარ-წამონაღებთა არ იყო რიცხვთა შეგება.
ჩვენ სპარსნი ვერ შემოგვებნენ, თქვენ ლეკიც ბევრჯელ შეგება.
თავს მაშინ უფრო იქებდი, თუ ასე ხმალი შეგება.
მაშინდელს საქმეს ვერ სწორავ, ახლა კარგი ხარ ეგება.

962
მასვე გზასა წამოვედით, კვლავ გვძღნობდიან უურიცხვეს,
ძლივ მოჰქონდა სრულ ლაშქართა, გამორთმევა არ დაირცხვეს;
მასპინძლობის სიხარულით პური უწინ გამოიცხვეს!
ზოგთ მშვიდობა დაუტოვეს, უფროსთ სისხლი ხმალთ მოიცხეს.

963
რა მოვედით თბილისს-ქალაქს, მეფე დაგვხვდა მხიარული,
დაგვიმადლა გამარჯვება, ეგზომ გრძელი სიარული;
ბუკ-დუმბულთა ზარისაგან აღარ იყო თვალთა რული.
დაჯდა ტახტსა, მიულოცეთ ხმა-ნარნარი, კარგ-უსული.

964
მოვიდენ ყოვლნი თავადნი, დასხდეს მის წესით სელებსა.
მუნ არმაღანთა სიმრავლეს ვინ იტყვის მაშინდელებსა?
მიიღებდიან წინაშე უცხოსა თვალ-ნათელებსა
შუქნი ჰკრთებოდეს, ვით მზესა, მას პირსა არ ნაბნელებსა.

965
ღმერთსა ჰმადლობდეს გლახაკნი, ყოველი მუნ პოვნიერი,
ლაშქარი გამდიდრებული, აავსო მხნენი ძლიერი;
უბოძა მის-მის საფერი, საქმე ქნა მან მის-მიერი.
შვება სამუდმო შეიქნა, მეფე ზის პირ-მშვენიერი.


აქა ზაქარია ამირსპასალარი, ძე სარგის მხარგრძელისა, მიიცვალა და მის ძმას, ივანეს მსახურთუხუცესსა, უბოძა ამირსპასალარობა 

966
ძე სარგის ამირსპასალრის, თვით ამირსპასალარია,
იგ ზაქარია მხნე კაცი მართალი, ვითა ლარია,
ზნესრული, საღვთოდ-საკაცოდ ყოვლითურთ უკლებარია,
გარდაიცვალა, კვლავ მეფემ ლაშქარი არა არია.

967
გაღანამც მეფეს ეწყინა, სრულ საქართველო იგლოვდა,
მისსავ ძმას მისცა სარდლობა, ვინ მტერთა მისებრ სისხლს სწოვდა;
მან იუარა: «არ ღირსვარ, მე მის სახელსა ნუ მძღნოვ და.
ვინ მის სახელსა მიზახდეს, მე უნდა მისგან მრცხვენოდა.

968
მე მის სახელსა არ ვღირსვარ, პატივ მეც ათაბაგობით,
აქ არ ყოფილა, მაგრამე სულთანთ ჰყავს გამზრდელ-მამობით;
ამით განდიდე წყალობა შენ ჩემზედ, ბრძანე არ გმობით,
შენით სვე-ბედით ადრე ვყო მე შენი მტერი ხმალ-სობით».


აქა დიდონი გაუდგეს თამარ მეფესა, ივანე ათაბაგი გაუსივა, ხადის მთაზედ ავიდა; ისე მთა-მთა ჩაიარა, მიუხდა, და გატეხეს, დაამძევლა და გამარჯვებული მოვიდა 

969
დიდონი არის მოსავი ეშმაკისა და ძაღლისა.
დაუწყეს რბევა ფხოველთა, უფროსთათ მქნელთა ძალისა.
განუდგეს მეფეს სიბრიყვით, აღარ მომცემნი მალისა.
იქ გაუსივეს ივანე, მათ დაიმონეს მალ ისა.

970
ათაბაგს ლაშქრად აახლო სახლი ყოველთა მთიულთა,
დვალნი, ცხრაზმელნი, მოხევე, ხადელნი, ცხავატიულთა,
ერწო-თიანელთ ყოველთა, არ ჩაუგდიათ იულთა.
აღვიდეს მთას ხადისასა მუნითგან იქით წასულთა.

971
წავლეს მაღლის მთის თავები აღმოსავლეთათ სიგრძეზე,
მარცხნივ დაურჩათ ძურძუკი, თუშეთი კვლავ მარჯვენაზე.
მოვიდა მეფე ძურძუკთა შემოსამატად ლაშქარზე;
დიდოთ მიუხდენ, მაღლიდამ თავსა წაადგა ესე ზე.

972
დაწვეს, ავად მოარბივეს, შიგ დაუყვეს მათ სამი თვე,
ივნის-ივლისი ორივე, მესამე აგვისტოსითვე;
მძევლები მოსცეს, ბეგარა პირველისავე წესითვე.
მოვიდნენ გამარჯვებულნი, აბა თქვენც ისე აღიმსთვე.

973
სხვას მორჭმა-დიდებულობას ქართველთ ცხოვრება მოგვითხრობს,
მისის ჟამისა შენობას და იმას აქათ ვით ოხრობს,
მუნ სიხარულსა მის დროსა, შემდგომად ვით გლოვს,
ვით ოხრობს. სასუფევლისა შოვნასა ქრისტეს წინ მას ვინ წაუსწრობს?

974
მას ვით მონდა საქართველო, ეგრე თავი ვინ გიხარა?
შიშიც ჰქონდათ, წყალობითაც ყოვლმან სულმან გაიხარა;
მის ჩამოის მის გვარშია უმჯობესი შენვე ხარა,
აქანამდის ჩემი სიტყვა ხამი იყო, აწ იხარა.

975
მზე უღრუბლო დაგვიბნელა მოწმენდილი, აწ ბინდ არი,
სვე-სვიანი გარდიცვალა, მწუხარება ჩვენზედ არი;
მაშინ მყოფთა ყოვლთ პატრონთა უმჯობესი, არვის მდარი,
აღარ დაჯდეს მის ტახტზედა იმისთანა, იმის დარი.

976
ვირემ ის მყვანდა ცოცხალი, მანამდის ვერ მითხარ ესა,
მუნ მყოფთა მასთან რად მეცა სამარე არ მითხრესა?
გული დაუბამს ურვასა, ნაღვლის სმას უმწუხარესა,
მხედავ ოხერსა, მით მიზამ საქმესა გასამწარესა.

977
გმართებს ჩემი სიბრალული იმისივე ამარისა,
მერმე ბინდად გარდაქცევა სხივ-შვენება სამ-არისა!
რა საჩინო დაგვიფარა, ვაი ჯავრი სამარისა!
ბრალი იყო წასახდენად პირი მნათი თამარისა!


მოამზადა ირაკლი ხართიშვილმა