მეფე არჩილ II თეიმურაზ I-ისა და მაშინდელი საქართველოს ცხოვრების შესახებ

(შემოთავაზებული მასალა წარმოადგენს ვრცელ ამონარიდს არჩილ მეფის პოემიდან «გაბაასება თეიმურაზისა და რუსთველისა»)

(ნაწილი I) 


ამბავი მოწყალისა და მოსამართლისა, სახელოვანისა და მრავალჯერ სახელოვნად გამარჯვებულისა, ბრძნისა რიტორისა და ფილოსოფოსისა, მეფისა თეიმურაზისა, რომელი სიყმაწვილით, გაზრდით, ვაჟკაცობით, სიბერით სიკვდილამდის ეშრომა და გარდაჰხდოდა 

პასუხი მეფისა მეთექვსმეტე 

210
ისმინე ჩემი ამბავი, სიყრმითგან ვით ვზი გოდებად,
სიბერით სიკვდილამდისი სამუდმოდ ცეცხლთა მოდებად, –
მართალი არ თუ ტყუილი, არ მიზეზისა მოდებად.
რაც მახსოვს, ყველას გიამბობ, არ მინდა სხვაგან მოძებად.

211
პაპა ჩემი ჯდა ხელმწიფედ კახეთს ღვთისაგან წყალობით,
მშვიდი, მოწყალე, მდაბალი, რჯულზედან ერთობ მკრძალობით;
ქვრივთა, ობოლთა შემბრალე, არ იყო მათზედ ძალობით,
კვლავ მშვილდოსანი უსახო, ცხენ-მალე, მშვილდ-ფიცხელობით.

212
პაპის ჩემისა ქებასა ვერ ვიტყვი მე ერთხელადა,
ღვთის მოშიში და მორწმუნე, იგ არ თუ იყო ხელადა;
მტერთა მძლეველი, ძლიერი, ლომი მიაჩნდა მელადა,
მუდამ მას ჟინად ნადირთ-სრვა აეღო ერთობ ხელადა.

213 ოთხი შვილი ჰყვა, იმათი აწ მოგახსენო სახელი:
დავით, ერეკლე, გიორგი, იყვნეს სიკეთის მსახველი.
მეოთხე კონსტანტინეა, სხვეფ კარგი, ჭკუა-ნათხელი,
გულჯავრიანი, ამაყი, შეუპოვარი და ხელი.

214
მამაჩემსა საპატრონოდ ჭკვას უქებდეს, მერმე ბაქეს,
ერეკლესა სიუხვესა უწონებდეს, დიაღ აქეს.
გიორგისას მას უბნობდეს: იქ ტარიელ იყო, აქ ეს.
როსაც არის მასცა ვიტყვი, კონსტანტინეს ბოლოს საქმეს.

215
იგიმც დღე დაიწყევლება, როს მამამ მისცა ყაენსა,
იგ მან ეშმაკმან გაზარდა, მით დაემსგავსა კაენსა.
ბოლოს გიამბობ თუ ღვთისას საქმეს იქმს როგორ საწყენსა,
მთქმელთა და გამგონთ ორთავე სანაღვლოს ცრემლთა სადენსა.

216
ერეკლე სტამბოლს წავიდა, მამას შემოსწყრა თუ ძმასა,
დიაღ ეწყინა მეფესა, დიდსა ჩავარდა ჭმუნვასა,
თეთრს წვერს იგლეჯდა, გაჰყრიდა, იტყოდა სოფლის მდურვასა,
დედოფალს ვინ შეჰკადრებდა ამბავსა მის საკრულავსა!

217
ამხანშიგან ჟამთა წავლით ალექსანდრე მოცაბერდა,
მას წინადღეს მისის ჟმისას სიკეთესა ვინმც აღწერდა!
ბერნი, მღვდელნი პატივით ჰყვეს, სრულად ჯარი შეყრით, ერ და,
მაშინ მისის ხელმწიფობით მხიარული ყველა მღერდა.

218
რა შვილებმან მამა ნახეს სიბერისგან დანავარდნი,
ბეჭწახრილი მოყვითანოდ, იქით-აქათ განავარდნი,
დრო მოუხდათ ავი რამე ერთმანერთზედ შენავარდნი,
სოფლის ქარმან აღიტაცნეს, მათ შეექმნათ განა ვარდნი?

219
ორნივ ძმანი წამოვიდეს ქართველთ მეფის შესაყარად,
თან იახლნეს დიდებულნი დაკაზმული ვით მაყარად,
წამოიღეს ორთავ ბევრი, მრავალი რამ იქ საყარად,
ბორკილი აქვს თან უმცროსსა უფროსისთვის შესაყარად.

220
მივიდნენ, გაესალამნეს ძმისწული მამიდაშვილსა,
მოიკითხევდენ ერთმანეთს, ღიმილით იჩენდეს კბილსა.
კარავს ჩამოხდეს ნადიმად, ლხინსა ნახევდენ მუნ ტკბილსა,
გათენებამდინ ზედწართვით მოინდომებდენ არ ძილსა.

221
ახლა მეფე გამოვიდა, ბიძაშვილებს უდარბაზა.
ხილზედ დასხდეს, მოიტანეს უცხოები ბევრი მაზა,
ღვინოს სმიდეს მანაურსა, უკეთეს რომ ეგავაზა.
ასრე დახვდენ ორნივ ძმანი, ვით მამისგან ეანდაზა.

222
ცოტა ხანი ამით წავლეს, ზედ მოაბეს ლხინი და ზმა,
დაღამდა და მოიტანეს სანთლები და მერე ბაზმა;
ლხინი ნახეს დიაღ კარგი, არ მოსწყინდათ ხანთა დაზმა,
დილაზედა ძღვენი უძღვნეს, რაც მათ მისთვის მოეკაზმა.

223
მათ ისაქმეს მათი საქმე ფარული თუ ანუ, ცხადი,
კვლავ მეფემან დაჰპატიჟა, ლხინი მაქვსო დასაქადი.
გიორგიმ თქვა: «აწ არა მცალს, კვლავ მე წავალ, აწ შენ წადი!»
ჰაი, ძმაო, ძმის ღალატზედ შემოქმედსა რასთვის ხადი?

224
მას ჰქონდა ესე თათბირი ადრიდგან გამორჩეულად,
საქმე ერჩივა ბოროტი ეშმაკსა მას მისეულად;
ყმათ განდობოდა, ბევრი ჰყვა ბარამით მას მისეულად,
ბარამ დავითთან ამხილა: «თავს ვერ ვიქ შენგან ეულად».

225
რა მამაჩემს ესე ესმა, მიზმენ მაგას ვით ვითაო?
მტერი მოუკვდეს დავითსა, გიორგი იპყრას ყმითაო.
აგრე ჯაბანი ვგონივარ, უმცროსი მე გავითაო?
რასა იქ, კარგო გიორგი, რას ვთესავთ, მოვიმკითაო!

226
ლხინით ადგა, წამოვიდა ჯავრიანი, გულით ბრაზი,
მივიდა და შეუზახა: «ჩემო ძმაო, მანდა რა ზი?
შენ მე როგორ დამიჭერდი, ბიჭი ვიყავ თუ ხაბაზი?»
თვით შეიპყრა პატრონ-ყმიან, არ წაირთვა ტახტ-დარბაზი.

227
წამოვიდა მასვე წამსა, თუცა ბარგიც არ დაყარა.
მათ რომ მისთვის შესაპყრობლად მშვილდს ჩაეგდო, გარდუყარა,
ძმა ციხეში დაატყვევა, ყმანი კლდესა გარდმოყარა,
მამას ტახტი გამოართვა, მაგრამ დიდხანს ვერ ემყარა.

228
საქმე ეს ქნა ღვთის საწყენი, ეშმაკისგან ის იძლია,
მამას ბერსა ხელმწიფესა ბატონობა გამოსძლია;
გიორგისა სიმართლით ქნა, არ მეფობა შეაძლია,
მამაზედ არს დამნაშავე, თვარამ ძმაზედ უმართლია.

229
ექვსს თვეს კარგად ბატონობდა, ნადირობდის მოისრითა,
მერმე მოკვდა, მისნო მტერნო, მისგან აღარ მოისრითა!
ის სოფელმან გაისტუმრა, მოვაღა როს, მო ის რითა?
ისრევ ბერმან ხელმწიფემან დააშვენა ტახტი სრითა.

230
ცოტა დავრჩი მე ობოლი, თუმც არ ვჰყვანდი ისრევ ძიძას,
პაპამ მასთან დამაყენა, დამანება მე არ ბიძას.
მახაფიფა ნებიერად, ჩამაცმევდა ხამს, არ ძაძას;
ჩემნი სწორნი ყმაწვილები ვერ შვრებოდენ ჩემსა ბაძას.


ამბავი საზარელი და სათქმელად საძნელო, და სასმენელად საძაგელი, მეორეს კაენისა და ლამექის შვიდგზის გამოვრდომილის კონსტანტინესი, რომელმან ესევითარი განზრახვა გულს იდვა და მოკლა ღვთისმოყვარე ხელმწიფე-მამა ალექსანდრე და ძმა თავისი გიორგი. უყურეთ მანქანებასა ბელიარისასა! 

231
ეს ამბავი ყაენს ესმა, კარგა წვრილად გაიგონა,
ამას ზედა ეშმაკისა საქმე იმან მოიგონა.
კონსტანტინეს დაუძახა, ამით თურე წაიგონა,
აწყა დაგრჩა კახეთიო, მეც შენ მოგცე მგონი, მგონა.

232
გამოგზავნა მან კახეთსა, ბოროტს საქმეს აბარებდა,
მამისა და ძმის სიკვდილსა უეჭველად აბარებდა:
ალექსანდრეს ლალა-ფაშას ძველს საქმესა აბარებდა,
რად იამა უღურსიძსა, ჩქარად მოვა, აბა რებდა!

233
მან ხალათი გამოგზავნა საქმისათვის არ სააზროთ:
მას სიბერე მორევია, გიორგია მართლა საზროთ,
ორთავ ხიშტით დაუშინეთ, შიგავ დარჩეს, არ დააზროთ.
თუ გიყვარვარ, მაგას ნუ იქთ, ვარდი ადრე არ დააზროთ.

234
წამოვიდა, მოახლოვდა, მამას ესმა შვილის მოსვლა,
ერთი მკვდარი მოაგონდა და მეორის სხვაგან წასვლა.
დაუკაზმეს ბედაურნი, მარქაფები რახტით ასლა.
გაზაფხულის ჟამი იყო, მაგრამ ჯერ ვარდს არ ეფასლა.

235
რა გრემიდამე წაბძანდა და ჩაეგება ბაზარსა,
გულმხიარული, შვებული, თან არ იახლებს მოზარსა:
შვილს ვჰპოვებ მე დაკარგულსა უკვდავებისა მაზარსა!
გამოვბრუნდები ალავერდს და წამოვასხამ მაზარსა!

236
მივიდა და შეიყარნეს მხიარულად, უცხოდ რამე,
მეფე იტყვის: «სახარების მამაგონდა ბძანება მე,
აწ უძღები შვილი ვპოვე, ამეხილა თვალთა ბამე,
ზვარაკს დავჰკლავ ჭამებულსა, მეგობარნო, თქვენცა ამე».

237
პაპაჩემი ბედნიერი სიბერისგან უძლურობდა,
მხეცთა მსვრელი მონადირე, ველთა ისრე ვეღარ რბოდა.
ვინ ბიძად მყვა მხნე, ძლიერი, იგ პირად მზე, ტანად ზრობდა.
შვილისაგან მამა და ძმა სიკვდილს ვითმცა იაზრობდა?!

238
მეფემ ჩაიცვა ხალათი, ცხენს შეჯდა მისავსეულსა,
ვერას დააზრდა საქმესა შვილს მაზედ გამოსეულსა.
მოვიდენ, დარბას გარდახდეს ქვეშსაფენ ოქროქსეულსა.
არა ჰკვირ, მოჰკლავს მამასა და კახეთს გაჰხდის ეულსა.

239
მოიგონა, დასუბავდენ, საქმე მაქვსო არ საჯარო.
მისი ჯარი გარეთ იდგნენ ერთმანერთზედ დასაჯარო.
ნიშნად თურმე ესე მისცა, მისნი ყმანი გამოვყარო,
შემოდით და დაუშინეთ თქვენ ხლმები და მე ვხანჯარო.

240
მეფეს შერჩა რუსთველი და იმისი ძმა ყორჩიბაში,
სხვანი სადგომს წამოვიდნენ, კახნი იყვნეს თუ აბაში,
შევიდნენ და დაუშინეს, შიგ დაჩეხეს მის კაბაში,
მამა და ძმა ორივ მოკლა, ერთად დადვეს მოაბაში.

241
რუსთველი და აბელ, ძმანი, ორნივ თავსა დააჩეხეს.
ვის უქნია ამისთანა, ცა რისხვითა მოაქუხეს!
მას ანგელოზს ხელმწიფესა ასრე ხელი ვით შეახეს?
მაგრამ იგი ეშმაკისას გაათავებს დანამკვახეს.

242
რა ესე ქნა, ადვილად სჩნდა მას ურწმუნოს ყოვლი ავი,
მოინდომა დედაჩემი უცხო რამე მოსართავი.
მოციქული გაუგზავნა, შეაძლია თურე თავი,
შეუთვალა: «არ შემირთავ, ძალად გშოებ, მითქვამს დავი!»

243
რა მივიდნენ მოციქულნი, მოახსენეს შიშით, ძრწოლით:
«უმართლე ხარ თუ დაგვხოცო, რასთვის იქ არ დავიქოლით,
მაგრამ რა ვჰქნათ, მან ურწმუნომ გქამოგვგზავნა დიდის ძალით,
ქრისტიანეთ არ საქნელი, ნასწავლი აქვს იმას მოლით».

244
გაიგონა დედაჩემმა, ბძანა: «ესე ვით დავიღმე,
ვინმცა მკადრა უკადრისი, დავივიწყო ან დავით მე?
ვინ ჩიქილა შემირცხვინოს, ან სუმბული რომ დავითმე,
ღმერთმან მისის რისხვით მკითხოს, შემოუშვა იჭვი სითმე».

245
შეუთვალა: «ღვთის მგმობარო, მამის მკვლელო და ძმისაო,
ავის მქნელო, ავის მთქმელო, შენ უღირსო სულთდგმისაო,
ყოვლის კაცის საძაგელო, სულ მოქმედო ავისაო,
ღვთით ადრე, ვეჭვ, შევანანო ჩემი თხოვნა დავითსაო!»

246
მოციქულთა მიუტანეს მას ეს საქმე, დააჯერეს.
კიდევ ცდასა აპირებდა, მაგრამ სიტყვით შეიჯერეს.
მწევ გაჯავრდა, თათრებიან ჯავრით გული გაიჯერეს.
სხვას ამბავსა ჩამოვეხსნათ, გავათაოთ მოდი ჯერ ეს.

247
ამ საქმეებს წინასხნითვე დედამ ყაენს შემახვეწა,
აქ გიორგის შეეშინდა, ამად მისკენ გარდამხვეწა,
მან შემიტკბო ვითა შვილი, არ თუ შიშით მე დამხვეწა.
გამეხარნეს მასთან მისვლა, ღაწვი ცრემლმან არ მიხეწა.

248
მე შერმაზან თან გამომყვა ზნეობისა სასწავლებლად,
მწვრთნიდის საღვთო-საკაცობოს, თავი ჰქონდის დასავლებად;
ჭირსა შიგან გამამაგრის, გული ჰქონდის ვით სალებად,
მაამის და მსახურებდის, ღაწვთა მწკეპდის არ სალებად.

249
კონსტანტინეს თან ხლებოდეს შირვანელნი და ყაჯარი,
ბაზარს იდგა, წამოვიდა, ეშმაკისგან დასაჯარი;
აქათ იმას შეეყარა თვისნი ყმანი, კახთა ჯარი,
შებმულ იყვნენ, მოცაეკლათ, თუმც ეხმარა ხმალ-ხანჯარი.

250
ჩვენცა გვესმა ეს ამბავი, რაც ქმნილიყო და რაც არა.
ყაენს ვეხმე, მიმიყვანეს, მიმატანეს დანაც არა.
შერმაზან თქვა სახლთხუცესმა: «გითქვამს ცოდნა არამც არა,
შენ იმათი დაგრეხილი საბელიო დაგეცა რა».

251
შემომზახა: «მირზავ, იცი კახეთს ქმნილა დიდი ძალა!
შებმულან და კონსტანტინე მათ მოუკლავს მგონი მალა;
მეც მიამა, კარგა ქმნილა, მოინდომა რისთვის რძალა?
ავის მქმნელსა გარდაჰხდია, რა იქნება, ჩემი ნალა».

252
მიბრძანა თუ: «აქამდისცა მე მინდოდა შენთვის კარგი,
მოდი, მადლი გარდიხადე, ეს წყალობა მტკიცედ დარგი,
რადგან შენი სამკვიდროა, ან მე რისთვის დაგიკარგი?
ჩქარად წადი, მალ მიბძანდი, თუნდა კიდეც დაგრჩეს ბარგი!»


ბატონის თეიმურაზისა ყაენისაგან ტკბილად საუბარი, წყალობის ნიჭისა და მრავლის იმედის დაპირება, და ქადება, გამოსტუმრება და გრძელისა გზისა მოსწრაფებით სიარული, და შემოკლება და მათგან უგრძნობლად ქისიყს მოსვლა 

253
გამომისტუმრა, წამოველ, მიბოძა ბედაურები,
ცხენები ოქროთკაზმული, არ იყვნენ უსუსურები;
ესამოსელი სალუქი, მნახველთგან მოსასურები,
სუფრისა გაწყობილობა, მურასა თასებ-სურები.

254
წამოვედით მადრიელნი, მხიარულნი დიდად მისგან;
სიარულსა არ ვითმენდით, რა განათლდის ღამე მზისგან.
შევამოკლეთ გრძლად სავლელი ისრე ფიცხლად ჩვენის სვლისგან
უეჭველად პატრონობა დავიჭირე მაღლის ღვთისგან.

255
ქისიყს მოველ ერთს სოფელსა უმეცარად, შეუტყობრათ,
ერთი კაცი მოგვეგება, მართ ვეგონეთ ჩვენ მეკობრათ;
რა გამიცნა, თავყვანისმცა, ენა იწყო შესამკობრათ,
მადლი ჰკადრა შემოქმედსა: «ნეტარძი ჩემს ამ დროთ მოყრათ!»

256
დაიძახა: «მე საბრალო არას ვღირსვარ პატრონისას,
მოვახსენო, მობძანდების ჩემსა ვითა სართულისას.
ჩამოხდებით, არას დავჰკლავ, თავსა ვფიცავ შენის მზისას,
მეფევ, უწყი, ისერებდა ქრისტე სიმონ კეთროვნისას!»

257
მან შერმაზანს სახლთხუცესსა უთხრა: «შენა ხარ ჩემი ღონე,
მოახსენე ერთი სიტყვა, უფრო ნუღარ დამაღონე,
თავი, სახლი, საქონელი ყველა თქვენს წინ მოვიძღონე,
ერთი ღვინო დამილივეთ, ხვალ წინ მეფე წამიძღონე!»

258
ვსთქვი თუ, რაღა გაეწყობა ასრე გულით მოპატიჯეს,
მო, ვეწვივნეთ მხიარულსა, ნურას უზამთ საპატიჯეს.
გარდავჰხე და კარს შევედით, ღობეს ვერვინ გარდაბიჯეს,
დავჯე, გარე შემომისხდეს, ვგვანდი მთვარე ბაკით იჯდეს.

259
ღმერთს თურე წყალობა ექმნა, აღარ იღებდა ვახშ{ს}მითა,
ბევრი რამ ჰქონდა მზას თურე, არ გვიკეთებდა ხაშმითა;
უცხოდ დაგვიხვდა მებეგრე მცირეს თავისის ვახშმითა,
მან ადრე აღარ გაგვიშვა ღვინითა ერთ სახაშმითა.

260
მოიყვანა ცხრა ყმაწვილი აკვნებითა შიგ ჩაკრული,
«ვიცი არას არ შეიძღვნი ძღვენი გიძღვნა თუცა სრული,
სრულამც თქვენა გენაცვლების დედმამიან თქვენთვის სრული
შენის ჭირის ჩვენ სანაცვლოდ სული გვქონდეს ამოსრული!»

261
დილა გათენდა, ხმა გაჰხდა ყოველგან მოსვლის ჩემისა,
მუნ სიხარული შეიქმნა გულით არ შესაჩემისა.
ვინცა მნახევდა მჭვრეტელნი, ნახვამან გააჩემისა,
სხვანი ნახულნი ჩემთანა უკვირდის, არ ეჩემისა.

262
პირველ კაცი გამოვგზავნე დედაჩემთან მახარობლად:
ღმერთსა დიდი მადლი მიეც, აღარა ხარ საწყალობლად,
შეგვიბრალა ვით გვხედავდა შენ ქვრივად და მე, გლახ, ობლად
ჩემი აქეთ გამოგზავნა არ შეგექმნა საბრალობლად!

263
მახარობელი მისლოდა, ბევრი რამ მას ებოძა და,
მამული ანუ სასახლე, ქვიტკირი, არე ბოძადა;
კვლავ ტურფა შესამოსელი ცუდ-მუდი არ ეძონძა და,
მას სიუხვითა სხვა ქალი ვერსად ვერ შეებაძა და.

264
თუმც ვაცნობე, ჩემი მოსვლა ასრე ადრე არ ეგონათ, –
წყნარად მოვა, შექცევითო, სხვის ვისგანმე გაეგონათ;
სრულად კახნი გრემს მიეხმო დიდებულად ჰყვა, არ მონათ,
თვარ აქ უნდა დამხდომოდა გამჩვენებით, მოსაწონათ.

265
დედაჩემსა მოახსენეს ჩემი მოსვლა ისრე სწრაფად,
მას ენაღვლა, ვერ დავხვდიო ვით მინდოდა კარგად აფად,
კახნი ამად მოვაწვივე, მიმეგება, გამყვა სეფად.
მოურვი მამაგება სხვად დიდად და თუმც არ მეფად.


აქა სრულ ერთპირად კახთ სიხარული და ბედისა და ეტლისა ნატრა თავისის მემკვიდრის ხელმწიფის შვილისათვის. კარგისა და ცხენკეთილ იარაღ-მარჯვეს კაცით წინ მიგებება. მეფისაგანც მზგავსიერად გახარება, ლხინი და მოუწყენელი უჭირველად მხიარულება 

266
მასვე წამს თვით მოურავი თამაზ სულ მისის დროშითა,
სხვა მოხელენი შინაყმით მოვიდენ კრძალვით, შიშითა,
თქვეს: «ვწუხთო აქ არ დამხდომნი, სხვაფერ არა ვართ იშითა,
მე უალერსო მათშიგან, კაცი დავაგდე იშ ვითა!»

267
მოვიდენ და ხელს მაკოცეს, ზოგნი თავსა მევლებოდეს.
შენი მტერი ამას იქით შენის ხლმითო მძლევლებოდეს,
თავს ათასჯერ განაცვლითო, დაჩაგრულსა ვინმც გგონებდეს!
შენ გასინჯე ამას იქით, თუ გრემს არ მიმესვლებოდეს!

268
ხუთს დღეს იქივ მოვისვენე შორის გზითა დაღალულმა,
თავი კარგად მომაწონეს ჩემს წინაშე მათ მოსრულმა;
მაშვრალობა განგვაშორვა ზედიზედმან თვალთა რულმა.
დიაღ კარგი ყმანი დამხვდეს მეტის-მეტად, ჩემმა სულმა!

269
გაღმა გაველ, ენისელთა იქ დამიხვდა მოურავი,
სრულ თავისის დროშის კაცით სიმრავლითა უამრავი;
კაცი თვალს ვერ გარდაწვდენდა, იდგნენ ვით ტბა საცურავი,
რა მოვიდენ, ტკბილად დავხვდი, მათ არ უთხარ სამდურავი.

270
ასე ვსთქვი, თუ: ერთს ბატონსა ამის უფრო რაღა უნდა?
თავადნი და დიდებულნი მოვიდიან ბუნდა-ბუნდა,
ანგარიში ძნელი იყო, დამთვლელს გული დაუჭმუნდა.
ისინიცა თან ვიახელ, ვინც გვერც მახლდა, არ დაბრუნდა.

271
დილას ავდექით წასავლად, ცოტადრე წავიარენით,
ალავერდელი დიდებით მობძანდა, ითქმის არ ენით,
მშვიდად ამბორი უყავით, შეყრა არ გავიმწარენით.
მერმე სხვათ უთხრა: «მობძანდით, აწე თქვენ შეეყარენით».

272
მამიკითხა: «აჰა, ბრძენო, თქვენ ამბავი თქვენი გვითხარ,
შორის გზისგან დაღალულსა შემოგხედავ, ლომივით ხარ,
ღვთის შიშსა და სიყვარულსა უეჭველად ვიცი მზა ხარ;
ის აკურთხა, შენ რომელი მოხველ და კვალად მოსვლად ხარ».

273
ჭიაურითგან წარსულნი იმ ღამეს არბუხს დავდექით,
წმინდის თევდორეს საყდარსა ვილოცეთ, ცისკრად ავდექით;
ღმერთსა ვმადლობდით წყალობას, ხვეწნითა ცუდად არ ვდექით,
ავიყარენით, მივხარობთ, იქიდამ წინარ წავდექით.

274
მუნით წავედით გრემისკენ, აწყა რუსთველი მოვიდა,
სრულ ნაპირისა ლაშქრითა წითელი ეცვათ, მოვი და;
მათს ანგარიშსა დამთვლელი დათვლითა ვინ აუვიდა?
თუ მტერს მიადგენ ესენი, ვთქვი, ამათ სად წაუვიდა?

275
მოვიდეს და მესალამნეს, თაყვანისმცეს დას-დასებით,
დიაღ ბევრნი შეყრილიყვნენ სიმრავლითა ათასებით.
მხიარული სიტყვა უთხარ, შევიქმოდი ლხინთა ვსებით,
სიხარულით ენთებოდეს, სიმწუხარე დანავსებით.

276
რუსთველმან თქვა: «ვით ბრძანდები, ღვთის წყალობით შენ მოსრულო?
სახლთა შენთა სიმაგრეო, საძირკველო არ დაძრულო,
ვარდო ახლა გაფურჩქნილო, თრთვილისაგან არ დაზრულო,
თვალად მზეო, ძალად ლომო, ნორჩო, ედემს ამოსრულო!»

277
დედის ნახვა მწვედ მინდოდა, თუმც გავფრინდე ვით გავაზი.
მომახსენეს: «რად დავაგდოთ ჩვენ ულხინოდ აქ გავაზი?»
დაუჯერე, გარდავხედით, მოუწონეთ, უქეთ ვაზი.
მათ ბევრი სვეს, მე წვრილად ვსვი, ვაშლი ზედა გავამაზი.

278
მეორეს დღეს გრემს მივედით, ჯარი დამხვდა ქალაქისა.
ჩვენი ყოფა, ერთგულთ ლხინი ორგულმანცა მალ აქისა.
ფიანდაზსა მიფენდიან, ხორა იდგის ნაქსოვისა.
თქვეს: «მზე არის ქვეყნიერი, ნეტარ გავსო ესე ვისა?»

279
სრას მივიახელ, გარდავჰხე, დედოფალი დგა ქალებით,
მუნ ბანოვანთა სიტურფე ჯარად დგეს ბროლ-ფიქალებით;
ღაწვი – ბრწყინვალე ვარდები, არ ჰქონდა ცემა ნალებით.
ტან-ალვა, ნაზნი, ზარიფნი, მდედრნი, არ გულად სალებით.

280
დედა წინ წამომეგება, ღიმილს ცრემლსა ატანებდა.
მამეხვია, გარდამკოცნა, პირ-ყელ მკერდსა ატანებდა.
მერმე მითხრა წავიდეთო, ხელ-ხელს წამომატანებდა.
შინ შევედით ქალებიან, სხვას ჯარს არ შემატანებდა.

281
მიბრძანა თუ: «შვილო, მადლი ვის შენ მაგ დროთ მოუყრიხარ,
ღვთით, მგონია, არა გჭირს რა, მე რომ გატყობ აგრე ვით ხარ?
შენიმც ჭირი შემეყრება, შემოგხედავ, დიდად ვიხარ,
სხვა სარჯელი არ გაჩნია, ცოტად პირზე შეუხრიხარ».

282
გრძლად არ ვიტყვი მაშინდელსა შვებასა და გახარებას,
დიდთაგან და მცირეთაგან შეჭირვების ცეცხლთა ვსებას,
დედისაგან ხელის წყობას, ნებიერად მოსვენებას.
მალ აღარვინ მოელოდა სოფლისაგან შეჩვენებას.

283
ორს კვირასა დედოფალი ყოველს დღესა მასპინძლობდა,
მაშინ ჭირს და მწუხარებას ათას წილად ლხინი სჯობდა;
მას ჩემგმეტი არვინ შერჩა ძე, ასული, არც ვინ რძლობდა,
მაგრამ ბედს არ ემდუროდა, რა მე მიველ, ღმერთს მადლობდა.


აქა მეფის თეიმურაზისაგან სრულ ერთპირად კახთა ალავერდით, ეფისკოპოზ, საღთოთ კაცთ და დარბაზის ერის შემოყრა. მცხეთას მოსვლა, კათალიკოზ, მთავარეფისკოპოზ და სულ ქართველთ შეყრა, მეფედ კურთხევა, წირვა, ლხინი და მრავლის გაცემა 

284
ამავ ხანში მცხეთას მიველ და მეფედა დავეკურთხე.
გამოველ და პალატს დავჯე, ვინ მაღირსა, ის ვაკურთხე;
მამა-პაპათ დანარჩომი დავიჭირე ოთხივ კუთხე,
უსამართლო არვის უყავ, ქვრივი ობლით გავიკითხე.

285
წარმოდგენ, მამილოცევდეს, თავი მანაცვლეს, სულები.
მოყარეს ოქროს ნალბაქნი და ზოგნი მოყვითლულები,
სხვა სურა, თასი, ჯამები, ყოვლფერი ვერცხლეულები,
ათი გოდორი აიღეს მას დღესა იქ დადგმულები.

286
ამათ გარ გამოზიდვიდეს, ივსებენ ფლურით ხელებსა,
მესამეს კათალიკოზსა მისცემდეს, არ მოხელებსა;
ორს წილს სუფრაჩსა, ერთპირად სულ ერთად ჩემს მოხელებსა.
იქ ცუდ-მუდს ვერას ჰპოებდი იარაღს განათხელებსა.

287
წამოველ გვირგვინოსანი, პორფირცმულ, ხელ-სკიპტრიანი,
გამდიდრებული, სვიანი, მაშინ არ ვიყავ მტირანი;
შეუპოვარი ღმერთს გარდა, არვისგან მქონდა ზიანი.
მოველ და დავჯექ ტახტზედა ნათელმოსილი, მზიანი.

288
ცამეტის წლისა შევიქენ, რა ესეები იყო და,
ვნადირობდი და ვიშვებდი, სხვა საქმე არ შევიტყო და;
საპატრონოსა საქმესა სრულ დედოფალი იტყოდა,
სრულად გააგის სამეფო და ურჩი მალ დაიტყოდა.


აქ დედოფლისაგან გურიელთან მოციქულების გაგზავნა და მეფის თეიმურაზისათვის ქალის თხოვნა. მათგან დიდად გახარება. დიდის სიმდიდრითა და ზითვით გამოსტუმრება. მოყვანა, გვირგვინის კურთხევა. მოლოცვა, ქორწილი და მხიარულება, სიმღერა, ბურთაობა და სროლა ყაბახისა 

289
ამ ხანშიგა მოვიწიფე, სხვას ქებასა ვიტყვი არა,
მაგრა სხვანი მას უბნობდეს: «მზემ ღრუბელი მოადარა;
მისმან მზემან, ხმელეთზედა ვერვინ პოოს მისი დარა,
თუ ეს არის ამისთანა, იქნებისო ამის და რა?»

290
დედაჩემი თვისად სასძლოდ დაემძახლა გურიელსა.
მალ მამგვარეს შესართავად, არ უხანეს მას ნათელსა.
შემომყარეს ჟამიერად, მხირულსა, ლხინთა მზმელსა.
ეს სოფელი ვეღარ შეიქს სხვას მისებრივ სულიერსა.

291
ენა ვით იტყვის მაშინდელს ჩემსა ლხინსა და შვებასა?
ორმოცს დღეს ქორწილობასა, სიხარულ, არ თუ ვებასა.
სრულ გათავებით არ ითქმის, ზოგთა ვიქ გარდაშვებასა,
მაგრამ სოფელი მიპირებს ჩემთ სისხლთმსმელთ ზედ მოშვებასა.

292
თორღას ვიდექით ოდეს ვქენ ქორწილი, გამოჩვენება.
ცხადათ არ დაიჯერება, თუ იყო ძილ-მოჩვენება!
მუნ ორმოც დღემდის ზედა-ზედ სმა, ლხინი, არ მოსვენება,
ბურთობა, ყაბახის სროლა, ვის რა ასპარეზს ენება.

293
დილას შევსხდით, ვინადირით, შუადღისას შემოვიქცით,
აწ ბურთობას ხელი მივჰყვით, მუნ საძილოდ არ გავიქცით;
მერმე დავსხდით ერთაჭამად, ლხინი ლხინზედ ზედ დავიცით.
ვზემდით, ვმღერდით, ღვინოს ვსვამდით, ვიდრემდისი გარდავიქცით.

294
ძლივ ითქმის მაშინდელთ კაცთა სიკეთე, სიბევრენია,
სიმდიდრე, დიდებულობა, სიმძიმით ვითა ბრპენია,
ქება არ ითქმის ადვილად, არც მსუბუქ მოსასმენია,
აწ ვაი მათსა მგონესა, რა ბევრჯელ ცრემლი მდენია!

295
სიმრავლით იყვნენ მრავალნი თავადნი, დიდებულნია,
კვლავ აზნაურნი მათ მსგავსად მასზედან მოკიდულნია,
შინაყმანი და მონანი ბევრ-ბევრად, დას-დასულნია,
სხვათ ვინ აუათ სათქმელათ გარეშეთ ვინ მოსულნია?

296
ბანოვანთა სიტურფესა ვინ შეუძლოს ენა მქებად?
ღვთის მოშიშნი, რჯულ-მტკიცენი იესოსა ქრისტეს ნებად,
იქ მოდიან ერთად შეყრას, დუხჭირთ გარე გამოძებად,
ჩარიგდიან მის-მის ალაგს, მთვარე ქმნიან განქიქებად.

297
ზეითა ვთქვი რიცხვი დღეთა, ვიდრე იყო ქორწილობა,
აწ გათავდა მისი საქმე, გაიყარა შეყრილობა;
მაყრებიცა გავისტუმრე, ბევრი მიხვდა ლართ-წილობა,
დატვირთულნი საბოძვრითა, არ შეექნათ მათ წბილობა.

298
ვინ მამგვარა დედაჩემმა ის რებეკა, თვითან სარა,
ტბა-მელნისა უცხოდ რამე, გარ გიშრითა მოესარა;
ბაღთა შიგან ვყმაწვილობდით, სად რომ გვედგა ტურფა სარა.
ვა გაარმდა ეს სოფელი, ჩემთვის შემრჩა დიდხანს არა.

299
სხვა ქება ვით ვთქვა, თუ არის აუგი ჩემგან სათქმელად,
არა ვსთქვა, მთვარე ვით შევქმნა ვეშაპის გლახ-ჩასანთქმელად?
ვსთქვა და სირცხვილად დამადვან, არ იყო მისგან საქმნელდ,
ვითა დავმალო მთიები, ჟამი დილისა ვყო ბნელად?!

300
არას ვიტყვი, თქვენც გასმია ქება, არ თუ ცუდი ხოტბა:
პირად-ბროლი, ბაგე-ძოწი, თვალებია გიშრის ხო ტბა,
ხმა-ბულბული, საფირონი, შაქრისაგან უფრო მოტკბა,
მე არ მითქვამს ნაათალი, ბრძენთა უხამს იქ შემოკრბა.

301
სოფელს კარგად დაუწყნარდი, სამეფოსა გავაგებდი,
ერსა ვსჯიდი სიმართლითა, საბოძვარს ზედ წავაგებდი,
ეკლესიას დარღვეულსა საძირკვლითგან აწ ვაგებდი,
ვიშვებდი და ვიხარებდი, ცუდ-მუდს არას შევიგებდი.


კარი: მეფისაგან თავისის სიმდიდრისა, ნადირობისა და ლხინის ამბავი 

302
ამის მეტი სხვა რა არის წლის ბრუნვა და ანუ თარი,
ოთხი არის, ვით ნივთია, მიწა, ცეცხლი, წყალი, ქარი,
გაზაფხული და ზაფხული, შემოდგომა და ზამთარი.
ამათ გამო იხარებენ, მიწის არსნი რაც რამ არი.

303
პირველ გაზაფხულს გიამბობ, სხვის დროსგან უკეთესია,
ამით იხარებს ყოველი დანერგულ-დანათესია,
ნადირობა და ბურთობა, ლხინიც აქ უკეთესია,
ვარდზედან დაჰყეფს ბულბული, აღარვის ახსოვს ესია.

304
რა მარტი დადგის, მოვიდის, შეიქნის ირაობანი,
ჩიტებმან შექნის გალობა, სიმღერა, ჭიკჭიკობანი.
შეაწყვის მაღალ-დაბალი მობანემ მობა ობანი;
ალონი დაშვენდებოდა, მჭვრეტთ ვიწყით მისი მკობანი.

305
იქ მოვა ყოვლი მფრინველი ხმელს მჯდომი, წყალში მცურავი;
სონღული, ბარი, გავაზი, შავარდნით მოსასურავი;
ვადევნებდით და ვხარობდით საწუთრო მოუმდურავი,
ბაზიერთხუცესს უმცროსით უბოძი დასაურავი.

306
ფიცითა მითქვამს, არ ვიცი მე რიცხვი ბაზიერისა,
ბაზიერთ შიგა მდგომელი ოთხმოცი ანაწერისა,
თავადნი, აზნაურშვილნი, არ ჩოხა ამოწერისა,
ერთი ბაზიერთხუცესი, სიდიდის მქონე ბევრისა.

307
ასრე ჰყვანდათ დამართული მათ მფრინვლები კაამყოლი,
ზოგს იქივე დაიჭერდეს, მაღლა ამსვლელს თან ამყოლი,
კვალავ მხვეველს და მოთამაშეს იქით-აქათ მიმომყოლი,
ხოხბისა და დურაჯისა ზოგთ გამბმელი, ზოგთ მიმყოლი.

308
ბედაურთ ქორთა სიმრავლე იყვის თუღუნი მალები,
წითლები, მედიდურები, გამძლე, ხან შემომწყრალები.
ახალს მწყაზრებსა შვენოდის გვარი და ყვითელ თვალები.
მიმინო, ფიღო, მარჯნები, ვადევნეთ ხან ალალები.

კარი: მეფის ალექსანდრესგან ფარშავანგის დაჭერისა 

309
პაპის ჩემის ბაზიერად ვეჭვობ ქება თქვენც გასმოდეს,
– მისგან იყვნეს დანაზარდნი, იმას აქათ აწ მე მყმობდეს, –
ფხიზელნი და უმთვრალონი, სამსახურს ვერ ამაყობდეს,
იტყოდიან ირაობას, ფარშამანგიც მას მოსლოდეს.

310
ასრე მითხრეს, მინდვრის მცველმან ნახა უცხო სანახავი,
მიირბინა მეფესთანა, მოახსენა უნახავი:
«ამ ფრინველმან შექმნა ასე ბევრნახული უნახავი.
რა თქვენც ნახოთ, არ გაჰკვირდეთ, იყვნეთ ჩემი დამზრახავი».

311
თქვეს თუ, მეფე მასვე წამსა შეჯდა, ბრძანა იყოს რამცა,
დაგვიზახეს ბაზიერებს, თან გამომყვეს ყველაკამცა,
სრულ მფრინვლები წამოასხით მედიდურნი, მერმე მალმცა,
დაბლის მპყრობნი და ამყოლნი მაღლა უნდა მიიცამცა.

312
მიბრძანდა მეფე, რა ნახა, გაჰკვირდა მეტადიო და,
ზოგს ბოლო წამოებურა, ზოგი ხმამაღლა ყიოდა.
ბძანა: «ვის გაუგონია ან ამბად აქამდიო და?»
მეყორუღემან იკადრა: «გეგონათ ტყუილიო და?»

313
ბძანა: «მინახავს სადაღაც სახე ამისი ნახატად,
თვარ ვის ასმია ალონში კვლავ მოსვლა აქ ამის მეტად?
თვალნი დამიბა მშვენებამ, ვეღარ მოვსხლიტე მე ჭვრეტად».
გვიბძანა: «თუ არ დამიჭერთ, ცემით გაგხადო თქვენ რეტად.

314
მაგრა, ვა თუ ვერ შეიპყრან ბოლოდიდი იგ მამლები,
მოუტიოთ გავაზები, შავარდნითა სონღულები».
მოვახსენეთ: «დედალს ადრე დაიჭერენ ეს მფრინვლები,
ზეით იმათ არ აუშვან, დავახვედროთ ძირს ძაღლები».

315
მეფემ ბრძანა: «მე ეს მინდა სულ ცოცხალი დავიჭიროთ,
შევინახოთ, მოვაშენოთ, ლხინად გვყავდეს, არ საჭიროთ.
მო, ასე ვქნათ, გარეშემო შემოვერტყნეთ მოუჭიროთ,
აწ მფრინვლები მიუტიოთ, ვეჭვ ეს გვმართებს დავაპიროთ».

316
დავემოწმეთ ამ თათბირსა, ჯარი გარე შემოერტყა,
უბრძანა თუ: «სასიკვდილოდ ჯოხი არვინ არ დაარტყა».
მინდორს ისხდეს გამოჩენით, არ უნდოდა ტყეთა ბერტყა,
იპეპლვიდეს მათს დედლებსა, თან არ ახლდათ წვრილი ბარტყა.

317
გავაზები და ბარები გავჰყარეთ, მაღლა აუშვით.
მეფე შავარდნით ცხენფიცხად მიუხდა, ჩვენცა მიუშვით.
მიბრძანდა, ზოგნი მივჰყევით და ზოგი ტბაში შეუშვით.
დაფრინდეს, მოუტივაცა, შესძახა, ვა, თუ გაუშვით!»

318
შავარდენი მასვე წამსა დედალს მოხვდა, შეცაიპყრა,
სხვა მფრინვლებიც დედლებს იჭერს, მამლებს უწყეს ძირს ჩამოყრა,
მეფე მისდევს სიცილითა, მისაშველად იწყო წაყრა.
წაეხვივნეს, დაიჭირეს, ჯარმანც იწყო იქ შემოყრა.

319
განაღამც გამხიარულდა, მეფეს შეექნა შვებაო,
იცინის, ლაღობს, «კარგად ვჰქმენ ამათი არ გაშვებაო».
ბაზიერთხუცესს უბრძანა: «დღეს ბევრი გეშოვებაო.
ამისგან უკეთ შექცევა არ ოდეს არ ეგებაო».

320
მას აქეთ კახეთს მომრავლდა, ოდიშსაც აქათ მოშენდა,
ქალს გაატანა ზითევად: «მოგართმევ, იყოს მო შენდა».
არა აკლდა რა მას მეფეს, ესეც წყალობით მოშენდა.
ძმანო, იყურეთ, გიამბობ, ისმინეთ, მოდით მო შენ და.


კარი: გაზაფხულის ნადირობისა და შექცევა-მხიარულობისა 

321
იცია, ირაობასა ქოჩობაც თანა მოჰყვება,
მაშინდელს ნადირობასა სულ წვრილად ვინღა მოჰყვება?
ზოგი საქმე ვთქვა, უფროსი დამრჩება, გარდამეშვება.
თუმცა არ მინდა სათქმელად, მელექსე არ მომეშვება.

322
ქოჩობის სიხარულითა ყველა ბოძლები მოლესა,
მშვილდსა უგდებენ ფიცხელსა და ცხენი მოიმალესა;
ქვეყანას გახარებულსა, ვსჭვრეტდით ახალსა მოლესა,
ბერნიცა გაჭაბუკდიან, არ თავი მოემოლესა.

323
ალონს ვიწყით ნადირობა და ქვემოთრე ჩავჰყვებოდით,
უკეთ სროლის ბაასითა ერთმანეთსა ავჰყვებოდით;
მუნ ნადირი ვინც ვერ დავსცით, შორს აღარვინ გავჰყვებოდით.
მოვიდით და ლხინად დავსხდით, ვინ ვის რასმე ვლაყბებოდით.

324
რა აქედამე წავიდით, კარამდის მოვინადირით,
მუნ განსვენება სად იყო, იმუშაკებდა ნადი რით?
ტყეებსა ვრეკდით ყოველდღე შამურით, ბედიყრის თითრით.
გაზფხულისა აერი შვენოდა კარგა მუნ ნირით.

325
მცირე ხანს ბაზარს ვდგებოდით სალხინოდ, სათამაშოთა,
ჩვენის ბაასის ჯობნაზედ ნუ ჰგონებთ მალ დამაშოთა!
სად მამეცალა სალექსოდ, მიბძანე, ბრძენო ფაშოთა!
კიდევ ბევრს რასმე უამბობ, ხელიდამ არსად უშოთა.

326
მაისი დადგის – ტურფა თვე, ვარდი აყვავდის ბაღებსა,
ველნი ყვავილნით შეიმკვის, ჰგვანდის წითლითა ნაღებსა,
ბულბულთა ყეფა ისმოდის, ვერ ვსჭვრეტდით სულდანაღებსა.
მე ვინ მნახევდის იმ დროსა ულხინოდ, სუფრა ნაღებსა?

327
იქ მოვიდიან ლეკები, მებატონენი კაცები,
მოკრძალვით, გულ ხელმოჭდობით, მშიშრად, ვით ცხვართა ვაცები:
ფეშქაშსა მოცაზიდვიდეს, ვერ რბევით რას მომტაცები.
აწ ნახე სოფლის სიმუხთლე, ჩემზედა კვლა-და-კვლაცები!

328
მინდორს ბალახი მომაღლდის, ხბოს დამალევდის ნადირთა,
იმ წამს მიმართის ირემმა შამბს მალვით მუნ დანაპირთა;
ჩვენც თანა გავჰყვით სიმრავლით, გაწყობით, არ მებოძირთა,
ალაზანს გავხდით ნავითა, სასროლად ზე მინაშურთა.

329
ერთი თამაშა არ სჯობდა ჩვენს მაშინ ნავით გასვლასა,
ბაზრიდამ აყრას დიდებით, სამინდოროსა წასვლასა.
კაცი ვერ იტყვის ენითა, ვერცა იქს თავის ასვლასა.
დილით მწუხრამდის მხეცს სრვიდეს, ვინ ელის მზისა დასვლასა!

330
ოთხმოცს ყათარსა აქლემსა, ცხენს, ჯორსა, აზავერს გარდა,
კარვებს მის მოფენილობით ჰკიდებენ, იდვის მუნ გორ და,
ტყუილი ნურვის გონია მართალი არის, არ ჭორ და.
ნუზლიც მრავალი ვიახლით, მინდვრები სოფლებს გაშორდა.

331
შვიდს-რვას დღეს თუ ნავს გავიდით, რაზომ მალე ვისწრაფდითა,
გამოღმართსა ჯერგას გარეთ, ოდენ ისრევ გაღმა მხრითა,
აქათურიც ნავზედ დამხვდის, ნაპირელი კვერნაქითა.
გვიან ვერვინ მოვიდოდა, მისთვის რომე დავბაქითა.

332
ჯარის სიმრავლე რა გითხრა დიდებულთა თუ მცირეთა:
ახალ-ვაჟკაცთა სიმრავლე ვარსკვლავთა გვანდა ციერთა.
ვინ იგ მოშალა უწყალოდ, მან ღმერთი აღარ იღმერთა!
ვაი, რაზომი სხვა კარგი სოფელმან გაწამიერთა!

333
მუნ იყვის ბედაურთ ცხენთა შეკაზმა, გამოჩვენობა,
შესამოსელთა კეკლუცთა შემოსა, ტურფად ჩვენობა,
ქარქაშის გაწყობილობა, ისარს ორბის ფრთით შვენობა,
ვაჟკაცებისა ხუმრობა, მუნ ჩვენს ხელთ იყო ჩვენობა.

334
ასე დადგიან კარვები, კაცი თვალს ვერ გარდაწვდენდა,
იყვნიან შვებით, მშვიდობით, ვერვინ ვერავის აწყენდა,
მესისხლე ჰყვანდა ვინ ვისმე, მუნ სისხლსა ვით დაადენდა?
ღვთის წყრომით მოჰხდა, თვარემ და მათ აგრე რა წაახდენდა?!

335
თორმეტი არის მინდორი სხვებისგან უკეთესების:
ირმის, ჯერნისა, დათვისა, ღორის, ტურის და მგელების,
აფთრისა, შვლისა, ფოცხვრისა, კურდღლის, მაჩვისა, მელების.
ბევრს ჯარს რომ მოინდომებდა, მათ სახელები ეს ების.

336
წინა მინდორი შირაქი და ორივ ტარბანაები,
ორი ელიდრის მინდორი, ჯერან ჩუღურში დაები,
ყაჯირლუხ, ბაიდიგოლი, სამგორი, ჩადივარები,
ყარაიაზე დაშვრიან მესროლნი კარგ-სადავები.

337
მივიდით, მინდვრებს მივადგით, დაუწყით ჯერგას რიგება,
შუაღამისგან უწინვე ნადირთ ვერ ექნა შეგება;
ასრე შეკრიან სამგნითვე, მხეცნი მათ ვერ გარდეგება,
დაიწყის მოსვლა კარზედა, პირს ვერვინ ვერ შეეგება.

338
დილა გათენდის, შეიქნის დაწერით დაკარებანი,
ვინ არ ვიახლი ჩემთანა, ვერა ქმნის მოკარებანი.
შეიქმნის სროლა უცდური, დანაცდენთ ძვირად ძებანი.
კარგ-სადავენი მომხრედ ვჰყვი, ავისა შორს გაძებანი.

339
ასრე უნდა მშვილდოსანი, არა ჰკრევდეს ყოვლსა ასოს,
მართალს მხარსა შუასა ჰკრას, წინ გარდამხტალს – თეთრს დაასოს.
მხეცი სადგომს წამოიღოს, მწყურვალს მინდორს სისხლი ასოს,
ერთს გაზაფხულს თიბათვემდის ოთხმოცისგან უფრო ასოს.

340
ნადირზე ასე მივიდეს, ეგონოს შეეძგერაო,
მერმე სადავეს გამოჰკრას, რას ჰქვიან გულის ძგერაო?
ხარსა და კაცსა მოჰკლევდეს, ცუდია მელა-ძერაო,
მოუწონებდეს სიფიცხეს, ინატრონ მისი მზერაო.

341
რა ნადირობა გათავდის, გრემისკენ წავეყრებოდით,
მუნ მოყვარულნი ქალ-ყმანი ერთმანეთს შევეყრებოდით;
ვარდი დაგვიხვდის გაშლილი, ვჰკრეფდით და შიგ ვეყრებოდით,
ასე გვიამის იქ მისვლა, მალ აღარ გავეყრებოდით.

342
გრემსა იყო ბევრის ქვეყნის უცხოები იქ მოსული,
ბაღებშიგან კვიპაროზი, ალვის ხითა ამოსული,
ფშოდა სული სულნელისა, ყვავილთაგან ამო სული,
მისის ნახვით გაყმდებოდა სიჭაბუკის ძალწასული.

343
ერთი ბაღი და სასახლე გრემს იდგა ლევან მეფისა,
მას შენობაზედ ეტყობის გაცემა სიიეფისა;
ყოვლი ყვავილი, ხეხილი გარმოცულიყო სეფისა,
განცვიფრდებოდა მნახავი, იქმნის სიბრძნისა მკრეფისა.


საზაფხულოს ალაგებისა და შექცევა-სიამოვნისა ამბავი 

344
ბალობა იქავ მოვისთვლით, მერმე მივმართით ზეგანსა,
ბარშიგან დაცხის ამა დროს, მზე წამოვიდის ზე განსა.
ჰოედ ჩააგდე ეს ლექსი და მოგახსენებ ზეგ – ანსა,
არას დავაგდებ უთქმელად, ბანზედ მოვაბამ ზე განსა.

345
უწინ შუამთას მივედით, ცოტას ხანს იქ დავდგებოდით,
რა დაცხის უფრო და უფრო, ზედარე შეუდგებოდით;
ორს კვირას გომბორს ნამყოფი საერწოდ ავიყრებოდით,
ვმწყერაობდით და ვკურდღლობდით, სტუმარს წინ მივეგებოდით.

346
ერწოა კაი საკურდღლე, მწყერიც მრავალი დაჯდება,
ჩალებში წერო ბევრი სხედს, საკვერცხედ უნდა დადება.
წვრიმალს ტყეებში ნადირი ბევრს ჯარს არ უნდა მოდება.
მერმე თიანეთს ვინც მივა, კალმახით იქ გაჯერდება.

347
თიანეთს სხვა მთის ალაგი ვერ შეადარონ მას შურით,
სალხინოთა და საბურთლად ერწოდამ იქ მივაშურით,
კალმახი დაულევნელი ბადებითა თუ წყალწურით.
ლხინებს ვნახევდით ასეთსა, შორსმყოფთ იქ მოსვლა ვასურით.

348
ლეკს ზეით სხვა მთის კაცები იქ მოვიდიან, ვინც მყმობდა,
დიდონი, თუშნი, ხევსურნი, ფშაველნი ვერ მეკობრობდა,
ქისტი, ღლიღვი და ძურძუკი ერთპირად ძღვენს შემაძღნობდა,
ჩოხა-ნაბადსა დალისას ფეშქაში არ უნახლობდა.

349
თიანეთს ეს სჭირს სიკეთე – დიდია, მერმე გაშლილი,
მოედანს მწვანით მოსილსა მობურთალი ჰყავს შეშლილი.
მწყერაობაში რას ვარგა უსეფქო კაცი, მოშლილი?
ქალები მკიან ტან-წვრილნი, პირ-თეთრი, შავ-თმა ჩაშლილი.

350
ერთი წყალი საკალმახეთ იორს არსად შეედრება,
სხვა არა სჯობს იმ დროს რამე, იმის წურვას გახარება;
მოწყენილმან კაცმან ნახოს, ჯავრი სხვაგან გაეყრება.
მთიდამ ნადირს მოიტანენ, გორა ხორად დაეყრება.


შემოდგომისა და მყვირალობის, ნადირობისა და შექცევის ამბავი 

351
აგვისტოსი იქ გათავდის ლხინითა და უკუყრითა,
მერმე კახეთს წავიდოდით, გარიგებით, მუნ აყრითა,
მხიარულად ჩავიდოდით, მექორწილე ვით მაყრითა,
აწ მზადება დაიწყვიან სამყვირალოს შემოყრითა.

352
ღვთისმშობლობასა შუამთას მივიდით, იქ გარდვიხადით,
შევეხვეწით სასოებით, ძის მეოხად იმას ვხადით.
მოძღვართ-მოძღვარს მასპინძლობა იმ დღესა აც ქვევრთა ახდით,
ჩვენა ვართო ამ ყოფასა, მტერნო, აბა თქვენ კი წახდით!

353
ჯვართამაღლებას ალავერდს ჩავიდით, იქ ავამაღლით,
ფილიპე ალავერდელი ლხინით ვერავინ მოვღალით,
მან საჩუქრითა აავსის მუნ მყოფნი მდაბალ-მაღალით.
ნაზარხოშევნი ვიყვენით არ მთვრალნი, ღვინო მამბალით.

354
ერთს სიტყვასა ის იტყოდა, არ ვარ სხვისგან განაგონათ,
ისრე იტყვით, საქონლითა ვერ გავძღებით, ვჰყავართ მონათ,
ამდენი მაქვს, აღარ მინდა, ოქრო მიჩანს ჩალის წონათ.
ბევრი გასცის უცხო ფერად, იყვის ყოვლთა მოსაწონათ.

355
მაგას ნუ ეჭვ, რასაც კაცსა ძალად რამე გამოართვის,
ასრე მე ის საშენდობოდ არ მინახავს, არ მომართვის;
მან მამცის და მე რაც მივსცი, კიდევ სხვა რამ ზედ დაურთვის.
ლოცვა ჰქონდის წესისაებრ, მერმე ჯარის ლხინის წართვის.

356
მოკლედა ვჰთქვა, მყვირალობა ალონს ვიწყით მისვე წესით,
უეჭველად ვნადირობდით, სენით ვიყვით არა კვნესით.
ჭაკს ცხენს ზიხარ ჯავახურად, წოტს ხარზედა მოაწევ სით?
ეს თვეც წავა კაის ყოფით, აწ ზამთარი მოაწევ სით.

357
მოვიარით ტყეები და რაც მინდვრები გითხარ პირველ.
ვირ დრო მქონდა, სიხარულსა ხელი ვჰყარე, მწვერვალს აველ,
მყვირალობა გავათავე, აწ საჯერნედ მინდვრად წაველ,
ყარაიას მივადეგით, გარეჯიდამ მტკვრის პირს დაველ.

358
იქ ჯერგას არ წავიტანდი ქვეითს, თუ არ ცხენოსანსა,
ქისიყით წამოიყვანდენ თორმეტჯერათას ოსანსა,
სრულ კარგს ულაყზედ მჯდომელსა, ვინ ნახავს მათ ჭაკოსანსა?
მარტო იმ სოფლით იტყოდის შვიდასსა ჭარმაგოსანსა.

359
ერთის სოფლით ეს მოვიდის, ნახე თუ სხვა რამდენია?
შვიდს წელიწადს ასრე ვიყავ, სათქმელი რამ არ მწყენია,
უტკივრად და უჭირველად, ცხვირთა სისხლიც არ მდენია,
ბოლოს საქმე გამისინჯე, რაზომნი ავნი მსმენია.

360
პირველს ღამესა დიდს-ვარცლას მივიდით სრულად ჯარითა,
დაუწყით ჯერგას რიგება ერთმანეთს დასაჯარითა.
მაშინ იქ მყოფმან ჯერგამან თავი არ გასაჯა რითა?
გათენებისა მომლოდნემ იქ ძილი იაჯა რითა?

361
ალიონმა აიზიის, შევსხდით ცხენსა დაუკარდით,
წყნარა-წყნარა მივჰყვებოდით, ცუდ-მუდს არას გაუვარდით;
ვისაც ჯოგი მოგვივიდის, კარგ სადავეთ ზედ მივარდით,
სროლითა და სიკვდილითა დავიღალით და დავარდით.

362
სულ დიდი ჯოგი მოვიდის, ანგარიშს ვერ ავიღებდით,
ვირ არ მოვიდით ნადირზედ, მშვილდს აქ არ ამოვიღებდით;
მივესროდით და მივჰხოცდით, მინდორს სისხლითა მივღებდით,
ამდენი მოკვდის ნადირი, სრულ თან ვერ წამოვიღებდით.

363
მაშინდელთ კარგ მშვილდოსანთა ამად არ ვამბობ სახელებს.
საბატიოთა კაცთა და ვაჟკაცთა ბევრს ასახელებს,
ვაცთა შიგ რჩევით მოჰკლევდეს, ვერ მომკვლელთ მგონ ეს ახელებს,
ზოგს უქებ მშვილდოსნობასა, უცოდნსა დასდებს სახელებს.

364
სხვა მინდვრები ირმით სავსე, ყარაიას ჯერანია,
კარგს მშვილდოსანს გაახარებს, გულის გასაჯერანია;
ვერვინ სრულყოს ჯოგთა რიცხვი, ესეც დასაჯერანია.
თუ იმდონს ჯოგს შეეყარო, მოვლე კახი, ჯერ რანია.

365
ზოგნი იტყოდეს: აქა ვჰკრავ, მიყურეთ, უსცილოდა.
სხვამ თქვის თუ: იმ ვაცს მე მოვჰკლავ, შევღებო ისრის კილო და,
კვლავ იმ დიდს ჯოგში ხუთს მოვჰკლავ, სროლა არ ვითაკილო და,
ძალიანს მშვილდსა მოვზევდე, მკლაო, არ ისარ-წვრილოდა!

366
მაღალს აკრევდენ ფრთეებსა გრძელს ისრებს მათთა მკლავთასა,
იტყოდეს, ახლოს ესე სჯობს, უკეთ იქმს ხორცთა ფეთასა;
შორს სროლა რა სადავეა, ახლო სჯობს, ეს უკეთასა!
ბევრჯელ მინახავს, იქმოდეს მსხვილ ბარკლის სულ მოკვეთასა.

367
ყმაწვილები არ არჩევდეს არც კვრასა და არც ნადირსა,
თუ სადგომსა ბევრს მივიტანთ, ოსტატობას ჩვენ რა გვრჯისა!
დასულებულს ვინ ნახევდა სიცილითა იმათს პირსა?
ის დრო იყო, რომ წავიდა, სხვა ვეღარვინ ვერ ეღირსა.

368
მინახავს ბევრჯელ მინდვრებში მოკლული უფრო ათასი,
ჩემს მოკლულს სხვანი გეტყვიან, მე მოგახსენო სხვათასი;
ერთს ზაფხულს ზამთრის პირამდის ჩემი თქვან, ვეჭვობ, სხვათ ასი,
ლხინსა ვნახევდით ამოსა, ზოგთ ჯამითა სვეს, სხვათ თასი.

369
ერთს დიდმარხვაში ნაგებს ვდექ, რომელ არს ბოსტან-ქალაქი,
აღდგომაც იქ გარდვიხადენ, ჩვენი ახალი პასაქი.
რას აქნევ ინდსა, არაბსა, ესე სჯობს შენცა ეს აქი!
ვეღარ თამამად ბაასობ, დაყუჩდა ცილების ბაქი.

370
ამ აღდგომის დღის ლხინება ძნელია გამოსათქმელად,
საღვთო წესი და რიგები ნათელ არს, არ დასაბნელად.
ბურთობა, ყაბახის სროლა, გაცემა მქონდა არ ძნელად.
თუმც კიდევ ბევრჯელ მინდოდა, აღარ დამცალდა საქნელად.

371
კურმუხელთ კახთა სიმრავლე ამათ გასინჯე კუხოსი,
ყაბახს ესროდეს ოთხმოცი მარტო ჩერქეზი და ოსი.
მე არ გაუშვი იმ დღესა ჩემი ყმა მუნ შეუმოსი,
ხილზედა ვსვემდი გავაზურს ხვრეტა არ იყო იქ დოსი.

372
ამ დღეს გავეც სხვას გარდაის ასი ჯიღა, ასი ტყავი,
კვლავ ცხენები ბედაური, არ თუ ზურგზედ განატყავი,
ამას გარდა აბრეშუმი სამოცს აქლემს ნატვირთავი,
არ დავაგდე უბოძვარი, ღარიბები მოურთავი.

373
მანამდის არ ჩამომეხსენ, არ მათქმევინე მე ვირ ეს,
მიქებდეს მეტად სიუხვეს, არ მიზრახევდეს სიძვირეს.
კაცი ამ ყოფის პატრონი რად შეგედარო მევირეს?
ჩამოგიყარე ყურები ჯობნისა შენ დანაპირეს.

374
თუმც არის წელიწადშიგან ესე დღეც გასახარონი,
აივსებიან ყოველნი ჭურნი და ბეღელ-ხარონი,
შიმშილისა და წყურვილის არვის აქვს თავის ხარონი.
სიმსუქნე სჭარბობს სიმჭლითა, არვინ არს შენაზარონი.

375
სულ გაძღებიან ღარიბნი, გლახა და მუნ მდიდარია,
თავსსაყრელად აქვს მთხოვართა მათ მათი სამუდარია,
ანგაართაგანც მიიღონ წყალობა-სათხოვარია.
ამ სიკეთესა მოუსწრო, მერმე ზამთარმა დარია.

376
ვით წესია ამ თვეების, მის-მის დროსა ხელსა ვჰყრიდით.
მყვირალობა რა წავიდის, ქორებს ზარში გამოვჰყრიდით.
ვირემ წყალი არ გაყინის, ვერ მოგვყონდა სიცხის რიდით.
რა აცივდის, მოვიყვანით, ფრინველზედა ხელს წაჰყრიდით.

377
აწ ზამთარი შემოვისწრით თოღასა და ბოეთანსა,
შამურსა და ღარნეხშიგა სხვას ვინ ნახავს იმისთანსა?
ყოვლნი რამე სანადირო ასრე ახლავს ინი თანსა.
მაშინ მე რას ვახსენებდი ხანებსა და ან სულთანსა?

378
სრულ წვრილად ვთქვა, ვერ გაუვალ, არც ვინ მართლა დაიჯერებს,
თვარემ ვიტყვი ბევრს ასეთსა კაცისაგან გასაჯერებს:
ცრუი არის ეს სოფელი, ბოლომდისი არ მაჯერებს.
ფიცით მითქვამს, დამიჯერე, მცილეს ფიცი დააჯერებს.

379
რაც მინდოდა, ყველა მქონდა, მე ნაკლები გულს არ მაძე.
მუნ სიმრავლე სპა-ლაშქართა, ჩუმნი მტერნი ყოვლგნით ვაძე;
ჩემის სახლის მეფეებსა წარვემატე, არ წავბაძე,
ეს კი მაკლდა, მართლად გითხრობ, ძმა არა მყვა და არცა ძე.

380
ჩემის სახლისა ჩემს მეტი კახეთს არ მოიძეოდა,
მოწყალემ მომცა ორს წელსა ყმა-შვილი ორი ძეო და,
შემექმნა ლხინ-სიხარული, ვთქვი, დავდეგ ახლა მეო და,
მათის იმედის ქონება, ვა, ადრე დამელეოდა!

381
მაშინდელს მახარობლობას, სრულ კახთა იქ შემოყრასა,
მათ გახარება-ლხინებსა, იმათს იმდრომდი მოყრასა,
მოსალოცავთა ტურფათა, თვალ-გუართ თავს გარდაყრასა,
ძეობა, ღამის-თევასა, ძილად არვისგან წაყრასა.

382
მომეზარდნეს ორნივ შვილნი, ხუთის წლის და მეოთხისა,
ტურფანი და ჭიკჭიკანი, ორნი ნორჩნი სამოთხისა;
ძლივ ვღირსიყავ, გამეზარდნეს ტანად ნაკვთნი სამოთ-ხისა,
ცხენს სხდებოდეს ყინჩიყურით, ცრემლი ღაწვს არ დაენთხისა.

383
ვით წესია სოფლისაგან, ლხინს არავის გაუთავებს,
ჯერეთ მამყვა, მწვეთ მაამა, აწ საქმესა მიზამს ავებს,
ლხინთა ნაცვლად გლოვასა და სიმღერისა მუქფად მავებს,
ლხინს შემიცვლის გლოვა-ფლასად, წითელ-ყვითელს გამიშავებს.


მეფის თეიმურაზისაგან დედოფლის მგლოვიარობა და მწუხარება 

384
ჟამი გარდახდა შვებისა, მოვიდა გლოვა-წუხილი,
ლხინმა მიმრიდა, შემექმნა გულს ურვა, თვალთა წუხილი,
ღვარი მდიოდა სისხლისა, ცრემლთა ისმოდა ქუხილი,
ნადიმი აღკრბა, სერობა, ვეღარ მაჭამეს წუ-ხილი.

385
მოვსთქვამდი: მზეო, დამაგდე, ცეცხლი მომიდევ, წამ ალი,
მე, გლახ, უშენოდ ოხერმან შენი ვერ ვჰპოვე წამალი,
ბროლი და ლალი შეთხზულნი, მიწათა შიგან წა მალი,
სუფევა ჰპოვე უკვდავი, წმიდათა თანა წამალი.

386
წამწამთა რაზმმან დაფარა თვალნი გიშრისა, დალულა,
მშვილდი თავისა კემუხტით, შემოსით ვით მოზეულა,
თმა ამბრის ფერი შეწმასნით მიწამდის ჩამოწეულა,
ვითარ ვსთქვა საქმე საზარო, ჩემზედა რა მოწეულა!

387
ბაგეს, ვით ვარდის ფურცელსა, აწ ვხედავ გაყვითლებულად,
მას შიგნით თეთრსა კბილებსა სადაფ-მარგალიტებულად,
ენასა შაქრის უტკბოსსა ვხედავ უძრავად დებულად,
ჰაი ვაიმე, რაღა ვქმნა, აქა ვზი ცეცხლ-მოდებულად.

388
ცხვირს ზომიერად ჩამოწვდილს სული ფშვის სურნელებისა,
პირი ერთპირად შექმნილი, უალოდ გამთვარებისა,
რომელმან ენამ გამოთქვას სინაზე მკლავ-ხელებისა,
ვითა დაასკვენ გაწირვა შენ ჩემი გულ-ნალებისა.

389
ვაიმე წახდა, ვის ჰქონდა, ყელი ბროლისა სურათა,
ვერ გამოხატოს მხატვარმან ჩინელმან მისი სურათა,
მჭვრეტელთა სატრფიალოთა, უნახთა მოსასურათა,
ვა, რად გამხდე უბრალო სისხლის ცრემლ გასაცურათა.

390
ვა, რად მიეც შავს მიწასა პირი ვარდი, ბროლ-ფიქალი,
ბრწყინვალე და შუქთა მფენი, აწ ეთერი ფერ-გამქრქალი,
შენს საქციელს ვერ აიღებს ბევრის ცდითა სხვაღა ქალი,
შენ გამხადე დასაწვავად, გარ მომეგზნა მე აქ ალი.

391
რად დააგდე ეს სოფელი, რამცა გაკლდა მისი ნივთი?
სახელმწიფო, ქმარი, შვილნი რად გაჰხადე ოხრად ვითი?
სამუდამო ლოცვა-წირვა, ფსალმუნები ან დავითი?
პირსა შენსა შუქი ჰკრთოდა, ეგრე ადრე რად წაირთვი?

392
მე გამწირე, საყვარელო, ლევან რად ჰყავ საბრალობლად?
ალექსანდრე ნებიერი, ვით დამიგდე მე ეს ობლად?
შენ უდროოდ ტახტს აოხრებ, თავსა შეიქ საბრალობლად,
მე გამხადე მტერთ გულისად ბედისა და სოფლის მგმობლად.

393
გვირგვინის ნაცვლად ჩაჩს მბურავ, სკიპტრად მამაძლევ შავს ჯოხსა,
პორფირად მაცმევ ძაძასა, ტახტად დამიდგამ ბნელს ქოხსა,
გამაბედითე, დამაგდე, ვჰკვირვარ მე გუშინ დამნახსა,
უდროოდ ამ ყოფისათვის უბნობენ სოფლის საძრახსა.

394
ვით წესია, გარდვიხადე გლოვა დიდი, სულთ წესები,
სულთქმა, ახი სამუდამო და ტკივილი საკვნესები,
ვიჯექ ბნელსა, ცეცხლ-ნადები, ნათელ შრეტით დანავსები.
ნაღველს ვსვემდი სამსალითურთ, გული მქონდა შენავსები.

395
ორმოცამდისი ბნელს ვიჯე, სინათლეს ძვილ სად ვნახევდი,
თავსა ვიცემდი, ვსტიროდი, ცრემლითა ღაწვთა ვიხევდი,
შენც შემიბრალე, არიფო, მოდი და ჩემთან ახევდი,
ნუგეშინის მეც სიტყვითა, ღონეს რას მომინახევდი!


მეფის თეიმურაზის ყეენისაგან დაპატიჟება და მგლოვიარობიდამ გამოსვლა 

396
მე მგლოვიარე ყეენმა მიმიხმო, მიმიპატიჯა,
თუ გლოვით გამოსასვლელად კვლავ უფრო გამიპატიჯა:
ახდა მიბრძანა შავისა, ხორციცა მან დამპატიჯა,
უარი არ მათქმევინა, არც ხანი დამიდარიჯა.

397
ვით მართებდა, მასთან მისვლა მე და ჩემი სიდიდისა,
ყოვლიფერი თან ვიახელ, ვინ იცის რა მამინდესა!
მას ვმეტობდი გარიგებით, ვინ რომ დავარ მამიდეს ა,
მე რჯულმტკიცედ შეზღუდვილი, იმათ თავი გაინდესა.

398
წაველ, მიველ, მომაგება ომარები კარისკაცნი
ბედაურის ცხენებითა, არ იახლა მათ საკაცნი.
სიმრავლესა ჯარისასა წინ უძღოდეს, ვითა ვაცნი.
გაეკვირვნეს სიკეთესა, ხელთა ჰქონდა მალ-მალ ტკაცნი.

399
მიველ, ვნახე, მიალერსა ხელმწიფემან ვითა შვილსა,
მიბრძანა თუ: «მწოვედ მიმძიმს, გხედავ აგრე შემოსილსა,
მაგრამ რა ვჰქნა, რა გავაწყო, ღვთის ბრძანებას ვინ მოშლისა?
გლოვაზედა რად წაბაძე შენ, ჭკვიანმან, სხვათ შეშლილსა?»

400
დაჯდა ნადიმად უცხოდ რამ, მის ლხინს რა გაეწყობოდა!
მუნ რამდენფერი საკრავი ერთმანეთს შეეწყობოდა.
გაყრას ვინ მოინდომებდა, გული იქ დაეტყვებოდა.
მას დაფარული მტერობა მაშინ არც შეეტყობოდა.

401
გათენებამდი ნადიმად იჯდა და არც მე გამიშო,
მიბრძანა: «გამხიარულდი, ჩემგან არა ხარ საშიშო,
ბევრს კარგსა გიზამ, იცოდი, საქმე არ გიყო საიშო,
გულსა სევდა და ნაღველი უკუიყარე, მოიშო!»

402
პირველი ნახვა გათავდა, მერმე მიმიხმო ხალვათათ,
მითხრა: «ლუარსაბ მეფესა გამოყვრებ მალე ამლათათ,
ორნივ მეფენი გაერთდით, ის შენთვის იყოს, შენ მათათ,
ჩემიცა ქვისლი იქნები, საქმე არ დარჩეს სახლათათ».

403
მოვახსენე: «ხელმწიფეო, ეგ ჩვენს რჯულში არ მოხდება,
ახლო არის ნათესავი, საკანონო დამედება,
თუ შევირთო ნათესავი, საბოლოო წამიხდება».
უარი არ გამიგონა: «ცუდიაო მიდ-მოდება.

404
არ იქნება, დამიჯერე, ქართველთ მეფის უმოყვრობა,
სხვას უკეთესს ვერ შეირთავ, მეც მასმია დიაღ ქება,
ზურგად მე გყვე, ის მოყვარედ, ვისღა ძალუც შენი ვნება?
მე მწადს, მერმე თქვენ მოგხვდებათ ლხინით შეყრა, ერთად ხლება».

405
კიდევ რამე მოვახსენე: «მე ეგ საქმე არ მექნება».
არაფერი არ გავიდა უარისა მოხსენება.
კვლავ მიბრძანა: «ნუღარ იტყვი, თუ არა იქ, არ იქნება».
რადგან ისრე მოინდომა, რაღა მექნა, დავრთე ნება.


შააბაზ ყაენისაგან აბელის-შვილის ადამის თხოვნა და არაკის მბობა 

406
მერმე მითხრა: «აბა მამეც აბელის-ძე კარგი ადამ,
თუ არ მამეც, არ იქნება, ვერ დაიხსნას მაგისმა დამ».
გამიჭირდა მისაცემლად იქ მისვლით და მერმე ხადამ.
ჩემს სიტყვასა დააჭარბა ხელმწიფისა მოსაწადამ.

407
მოვახსენე: ვერ მოგართვამ, ნუ მიბრძანებ, ცრემლს ნუ მადენ,
ნამსახური კაცი არის მამით, ბიძით, თავით რამდენ,
გამორთმასა ნუღარ ბძანებ, წყალობა ჰქმენ შენი ამდენ,
მამა-მისი პაპა-ჩემსა ძმიან ორნივ თავს დააკვდენ.

408
პასუხს გეტყვი მაგისასო, დაჯექ მანდა მამიცადე.
კარგიაო, არ მოგცემო, მართლა სთქვი თუ გამომცადე?
თუ გიყვარვარ, ვიცი მამცემ, წა, მომგვარე, გა მომც ადე!»
მაგრამ კიდევ არ წამოველ, კიდევ ხანი დავაცადე.

409
არაკი მითხრა მართალი, სიტყვა რამ დასაამიო:
«ერთს ხელმწიფესა ვეზირნი მუდამ გვერც უსხდეს სამიო,
ერთი გვარით და თვითანცა, და ორი არ საამიო,
უფროსი ყოვლის სიკეთით გულ-ქველი, ვით საამიო.

410
ერთმან მონამან შეჰკადრა ხელმწიფეს ღარიბობითა:
«ათასი მამეც თუმანი, არ მითქვამს სათნოებითა,
ასეთი რამე შეგიმკო, შენ იყო არ ქონებითა;
რა ის მოგართვა, გაჰკვირდე, ბევრი სხვა მომცე ნებითა».

411
ხელმწიფეს დიდად იამა, უბოძა დაუყოვნებლად.
ხანმა რამ წავლო, მოჰგონდა, რაც ჰქონდა საიმედებლად,
ბრძანა: «მომგვარეთ იმითურ, რბილს აკეთებს თუ სალებლად».
მოვიდეს, წამოიყვანეს, პირი შეექმნა ნალებლად.

412
მივიდა მონა, უბრძანა: «ა ჰქმენ, რა გამიკეთეო?»
მან მოახსენა: «ხელმწიფევ, გწადს თავი მე მამკვეთეო,
ღარიბობამ და შიმშილმა მირჩივა ეს უკეთეო,
ყველა დავხარჯე, შევსჭამე, გინდა ცეცხლს შემიკეთეო.

413
სანამდი მქონდა, ამ სოფელს ყველა რამ მე ვიამეო,
თუ ის არ მექნა, აქამდი ვერ მოვაწევდი სამეო;
ამისთვის ვჰქენი, მეფეო, თუ ღმერთი გიყვარს და მეო,
თვარე რაც გინდა, იგი ჰქმენ, შენ მანდ ზიხარ და ა მეო».

414
ერთხან დაფიქრდა, ვეზირთა უბრძანა: «ხედავთ ამასა,
რას არჩევთ, რისხვა რა უყო ერთსა თვალისა წამასა,
ეს მონამ ვით შემომბედოს, შვილმაც ვერ უყოს მამასა?
შიშით არა ძრწის, თავს იდებს მისის ტყუილით ჭამასა».

415
ხაბაზის შვილმან შეჰკადრა: «თონეში გამოაცხეო»,
მზარეულისამ ესე თქვა: «შეწვი, ზედ ნავთი წასცხეო».
კვლა გვარიანმა ურჩივა: «მწვეთ კარგად შეინახეო», –
მას მიემოწმა ხელმწიფე, ეს უკეთ დავინახეო!

416
მეც მაგისთვის გთხოვ ამ ადამს, გვარად ვარგა და თავადა.
უგვარო კაცი ასე იქს, თუ ძირად არ ითავადა.
იმ ვეზირთ სიტყვა გასინჯე, რომელმან რამ თქვა ავადა?
ჩამომავლობით სიკეთე კარგია, ბევრად გავა და.

417
კაცი უნდა ან გვარად და ან სწავლაში გაიზარდოს,
თუ სიბრძნეში გაიწვრთნების, უგვარომაც გაივარდოს!
თვარ უგვარო გვარიანსა ცუდათ ვინმე შეუცარდოს,
უგვარო თუ არას იწვრთნის, სიკეთე ვით გაიმარდოს?»

418
რაზომ ვიტყოდი უარსა, მან უფრო დაიჟინაო,
ტკბილის სიტყვითა წამართვა, არ ბაქით შემაშინაო,
აღარ მაცალა პასუხი, სულ იმან დამიშინაო.
მივეც, რა მექნა, ვიტყოდი: ნეტამც დამეგდო შინაო!

419
გამომისტუმრა, წამოველ, კაცი თან გამომატანა,
მეც ნება დავრთე, დავასკვენ მე მისი აქ წამოტანა.
კიდევე მას მაბარებდა, სათუო არ დამატანა.
მოველ, ვემოყვრე მეფესა. პირად მზემ ალვა მატანა.

420
რა მოველ, მეფეს ლუარსაბს ვემოყვრე მისი ბძანებით.
მან თურე სხვაფრივ ირჩივა და საქმით კიდეგანებით,
ჩვენ სულ მართალი გვეგონა, ვიყვენით სხვის არ მგვანებით.
ვინ რას მიუხვდა, ლიქნით იქს, ან რასმე მონაგვანებით!

421
ავემზადე საქორწილოდ, მას ქალს ჩემად მოსაგვარად,
პირველისგან უკეთესზე თავითაც და მერმე გვარად.
ქორწილიცა ეგრეთი ჰქენ, შესაფერი მის-მისგვარად:
ყოვლი ნივთი მრავლად იდო, არა მქონდა მოსგვარად.

422
მას თურე მაშინ უნდოდა, რაც ბოლოს ჰქონდა საქნელად
გუნებაშიგან ნარჩევი, პირად არ გამოსათქმელად:
მაგრამ ორნივე მეფენი ჩვენ უნდით მას დასანთქმელად,
არ სიყვარულით შეგვიტკბობს, ჩვენზედა გული ათქს ნელად.

423
ყაზახის ხანსა მოსწერა: «მეფე ლუარსაბ მოკალო,
თავი აქ გამომიგზავნე, ქართლი გალეწე ვით კალო!»
მეფეს სხვა წიგნი მოსწერა: «ეგ ხანი მალვით დაკალო,
შიშით დახეთქე ყაზახნი, შეაქენ თრთოლა-კანკალო».

424
მას ეგონა, თუ ყაზახი ხერხით ამას აჯობებდა,
მოიგონის უცხო რამე, ლიქნით მასა გააგებდა.
მაგრა მეფე არ გაება, ის რომ საფრხეს მოუგებდა;
მეფემ მოკლა, გაუგზავნა, თავსა შუბზედ აუგებდა.

425
თუ მე მაბრალებს პაპისას ძველს რასმე დანაშავებსა,
ლუასაბ მეფეს რადღა ჰკლავს პირად მზეს, არ თუ შავებსა?
სვიმონ მეფემან მსახურა, ურუმებს სთხოვდა დავებსა,
ქართლი სულ ურუმთ ეჭირა, გაუყრის მათ ფაშაებსა.

426
ურუმთ ეჭირა ქართლი და ადრიბეჟანი, შირვანი,
ასრე მათ ეპყრა ციხენი, ვით შიგნით ბასრა, იქ ვანი,
უცილებლად და უომრად არვისგან ჰქონდათ მით ვანი.
არიგებდიან მათს წესზედ, მათი აქ სწერდა მდივანი.

427 ვინ არ მივიდის მათთანა, ყაენთან მივლენ მჩივანი:
დაიპყრეს არდაველს აქეთ ერანელთ მოსაყივანი;
აქა-იქ დაიმალოდეს, ამაყად ვეღარ მყივანი,
ზოგნი განერეს, ივლტოდეს, შორს მყოფნი იყვნეს სვიანი.

428
ეს როდი იყო, დედასა მცირე ყრმა ჰყვნდა შააბაზს.
სვიმონ მეფესა უბრძანა: ტყვეს ხმალი უნდა შააბას.
ქართლს გამოგზავნა საომრად, ურუმთა უნდა შააბას.
არას ნაღლობდენ სვიმონის, თუ ბოლოს ვინმე დააბას.

429
ბეგუმა თქვა: მეფეს სვიმონს შეუძლია გაძებანი,
ამის მეტსა არვის ძალუც გურგასლანის ბაძებანი.
კაცით ჰკადრა: შინ გაგიშვებ, იქმენ ჩემი ძმა-ძებანი,
მრავალს მოგცემ, რა იქ მიხვალ, აღარ გინდა ჯართ ძებანი.

430
სვიმონ მეფემან შესთვალა: საქმე ვქმნა არ უკადრია,
რაცა გმსახურო, მოგესმას, მოწმად მყვეს თქვენი სადრია,
ღვთის ძალით ქართლში ურუმნი მოვსრნე, განვაძო ადრია.
გმსახურო, არ დამისწავლით, ეს თქვენი რა საკადრია?

431
ძველი რამ ვიცი ამბავი მე ვახტანგ გორგასლისაო,
სპარსთ მეფის ლაშქრად წაყოლა და სინდეთს მის მისვლისაო,
მისგან გოლიათთ დახოცა და მერმე ვინ მოშლისაო?
მასავით მიზამთ, მე ვიცი, მოდგმა გაქვს თქვენ ასლისაო.

432
დიდმან ვახტანგ სინდთ მეფისა გოლიათნი ამოსწყვიდა,
ციხე ხელში გამოუღო, მეფობისგანც გამოსწყვიდა;
მერმე უთხრა სინდთ მეფემან: ვახტანგ, შენთვის ავად ჰყვი და,
მისი ხელი დაგემართა, საქმესა იქს რას ყვავი და.

433
ერთმან ყვავმა ქორის ქულა ნახა სადმე დავარდნილი,
მიიყვანა თავის ბუდეს, რად შემცდარა ავარდნილი?
მოიზარდა, ყვავმა ნახა ბახალებზედ მივარდნილი,
დაუჭამა, ახლა დარჩა ყვავზედ დრო შემოვარდნილი.

434
რა ბახალები დაჭამა, გაშალა ბოლო მწვერვალი,
ახლა ყვავს გამოუვარდა, მან თავსა დასდვა ეს ვალი,
რად მოჰყევ ჩემზე ამასა, გრძლად გვქონდა აქეთ სავალი,
მე გამათავა, აწ შენზედ მოიცლის, არ აქვს ზავალი.

435
მისი არ იყოს, მე ვიცი, ჯერ სამსახურსა დამაცლი,
ღვთით, მე მგონია, ურუმთა ქართლიდამ ადრე გაგაცლი;
ჩამზედ მოიცლით მას უკან, მათგან ციხეთა რა დავსცლი,
გამომიმეტებ ადვილად, წყალობა-პატივს ამაცლი.

436
მათ უთხრეს ფიცი საშიში და გამოგზავნეს ხლმიანი,
გამოისტუმრეს მებრძოლი ყაირათ-ნამუსიანი;
მოვიდა, ბევრჯელ შეება და ურუმთ უყო ზიანი,
მუდამ მას გაემარჯვოდა, ბოლოდ ვერ არის სვიანი.

437
რაც ციხე ჰქონდათ, აიღო, არც ერთი არ დაანება,
ურუმნი ქართლით განდევნა, ყაენისა ქმნა მან ნება,
ქართლი იმათვე უშოვნა, თავის თავს უყო სავნება.
მისი არაკი ლუარსაბს მეფეს არ მოეგონება.

438
გორი, ქალაქი, სამშვილდე აღჯაყალა და დმანისი
ურუმთ ეჭირა ერთპირად, ვით კარი, ანუ ანისი;
სულ სვიმონ მეფემ აიღო, რას გარდეკიდა ან ისი?
მალე ჩაივლის მათ წინა ნაქნარი ეს სვიმანისი.

439
მერმე ურუმთ დაიჭირეს მეფე სვიმონ ალგეთს – ფარცხის,
ბევრჯელ ომი კარგად მოხნის, ხან დარჩის რომ ვერ დაფარცხის;
სისხლი იცხის მტერთა მისთა და თავისი მას გარდასცხის,
ბოლო ამით გარდაუწყა, ჩაიყვანეს სტამბოლს მარცხ ის.

440
ასრე იყო ნამსახური პაპითა და თვითან თავით;
მსახურებდის, აამებდა, არვის ახსოვს მაზედ დავით;
არასფერსა არ აწყენდა, მიჰყვებოდა ვით სადავით,
მათ რომ ბევრი კარგიც გიყონ, ბოლო მოაქვს ისრევ ავით.

441
ამას ნუ ბრძანებთ ნურავინ, მე მისთვის რამე მეწყინოს,
უარი მეთქვას რისამე, ან წყენა მე დამეჩინოს;
მაგრამ ესე სწადს, საკუთრად კახეთი მან დაირჩინოს,
ბაგრატიონნი გასწყვიტოს და არსად არ მოარჩინოს.

442
პირველ მიველ, ძმა მივართვი და მერმე დაც იქ ჩავგვარე,
რაც ყმა მთხოვა, ყველა მივეც, იმას რამცა წამოვგვარე!
არ შემჯერდა არას საქმით, ვერაფერი მოუგვარე,
თუმც უფროსი ავი მიყო, მაგრამ მეც სამ გავაჯავრე.


ამბავი პირველი შააბაზ ყაენისა კახეთსა და ქართლს მოსვლა და ორთავ მეფეთა იმერეთს წასვლა – ქართველთ მეფის ბატონის ლუარსაბისა და კახთ მეფის ბატონის თეიმურაზისა, ბატონებისა და ქვეყნის წყრომა, რბევა, ტყვეება და აოხრება მოუკლებელი და დაულევნელი 

443
ოდეს შააბაზ ჩემზედა საქმე ქნა ეს მისეული,
აიწყო ჩემი მტერობა, ბოლომდის არ დალეული,
ქვეყანა ამომიწყვიდა, თავადნი მუნ ბევრეული.
არ გაძღა ჩემის სისხლითა, ვირემ არ მოკვდა წყეული.

444
განჯას მოვიდა მოპარვით, ამბავი ვერ ვსცანთ მოსვლისა,
სიტყვა რამ შემოეთვალა იქიდამ სხვაგან წასვლისა.
გამწარდა საქმე სოფლისა, მზე მიდრკა ქედად დასვლისა,
გვიპირებს ბნელი დაფარვას, ჟამი ჩანს ნათლის ჩასვლისა.

445
დაიწყო თხოვა შვილების, უფროსი ერთს, დედის ერთსა;
მივეც ყველა, რაცა მთხოვა, არა ვჰრიდე ცოდვას მათსა.
დედა-შვილთა გაყრისათვის მარისხებდეს ცათა ღმერთსა.
ჰგვანდა მაშინ კახეთშიგან მეგვიპტურსა რისხვას ათსა.

446
მაშინც არ იქნა, არ დასცხრა ზღვა ქარით იძულებული,
პირცეცხლიანი, უწყალო, ვეშაპი განძვინებული,
მრავალჯერ გამარჯვებული, მტერზედან ალაღებული,
მომსრველი, ამომწყვედელი, დამწველი, ცხეცხლ-მოდებული.

447
აწ ესეღა ვთქვა ამბავი, ვაი ამ დღისა მხსენესა!
რა დიდი მტერი ამკიდა, ბოლომდი არ მამხსენ ესა,
როცა დანასკვე ჩემზედა, აროდეს არ გამხსენ ესა,
რომელიც დამრჩეს, ჰკითხევდეთ ამისსა თქვენ მომხსენესა.

448
დედა-მისმა ჩემთვის შობა იგი ასრე ჩანასხამი,
მუდამ ჩემის სისხლის მსმელი, გესლიანი ჩანასხამი;
ტახტზედ იჯდა სამესისხლოდ, არ ეხვია ჩან ას-ხამი,
ტანს იცვემდა სასალუქოს, სხვაგან ედგა ჩანას-ხამი. 

449
სულ მოვიდა ერანითა, თურქ-ლორით და არაბითა,
ზახირა თან მოიტანა ურმებით და არაბითა;
ღვინოს სვემდა სისხლად ჩემდა, თრიაქს სჭამდა არ აბითა,
ჩემიმც ცოდვა თქვენ გკიდია, ვინც მოუშვით, არ აბითა!

450
სპანი ბევრი უამრავი ერანიდამ მან მოასხა,
ჩვილნი მოსრნა, ვით ჰეროდემ, მოწიფულნი თან წაასხა;
მან ძველითგან ჩათხეული გესლი მაშინ წარმოასხა
ერთგულები დამიხოცა, ორგულთ ტყავი წამოასხა.

451
მოვიდა მძლავრი, უწყალო, არად არ შემიბრალებდა,
დამიწვა სრულად კახეთი, სახმილსა გამიალებდა;
ვერსად დაუდგა ციხემა, სიმაგრით თუმცა სალებდა.
მას ქურუმთაგან ნასწავლსა საქმესა მე მაბრალებდა.

452
შვილნი ეთხოვნა: მამეცო, გავზრდიო შენებრ სათუთად,
სიტკბოთ და სიყვარულითა, არ მჟავედ, ვითა ხართუთად,
მოიწიფოს და მალ მოგცემ, ასპარეზსშიგან საბურთად.
მესროდა მწარეს სიტყვასა, წინ უჯე სრულად, ვით ბუთად.

453
ვიცოდი არასფერითა დაშლიდა აღარ მოსვლასა,
რაც ქნა, ეს სწადდა საქნელად, ტყუოდა სხვაგან წასვლასა.
მირჩევენ შვილის მიცემას, ჩემთვის მზის შუქთა დასვლასა,
შეხვეწნას, დედის გაგზავნას, უთუოდ მის წინ მისვლასა.

454
მივაგებე დედაჩემი, ალექსანდრე თან წაგვარა.
«ეს ცოტაა, არ მინდაო», დაუწუნა, რა მიგვარა.
აწ უფროსი უნდა მივსცე, საქმე ასრე მამიგვარა.
ეს სწადიან, ამომწყვიტოს თავ-შვილიან, გვარის-გვარა.

455
ეთქვა თუ: «ასე ცოტასა რას ვაქნევ, არ ვარ ძიძაო,
რა გავათ მე გაგიზარდო, ვითამ ვჰყოფილვარ ბიძაო».
გულში სხვა უძევს, ენითა მან წლაკვი გააქინძაო.
მწარესაც ტკბილად იტყოდა, ბადენი დამიხინძაო.

456
მეორე კაცი მოვიდა მათის საფიცრით მტკიცითა:
ერთი ღმერთი და მეორე ჩვენ ფეღამბარი ვიცითა,
აქაც მყოფი და ყოველგან ქვეყნად და კვალად ვიცითა.
თუ ლევან მამცე, ეს მოგცე, ეს დამიჯერე ფიცითა».

457
დედაჩემს შემოეთვალა: «კვლავცა მინახავს ესეო,
წამოსვლა ავად ვარჩივე, მოვიმკე დანათესეო,
უწინ რომ მაპატივებდა, არ არის მის მოწესეო.
– რას ჰქვიან ეგეც არ მოსცე? თვით არის უკეთეს ეო!»

458
ვიცოდი უსაცილობით, რაც იმას სწადდა საქნელად,
მასრულებს ამოსაწყვეტლად ამოდ, წყნარად და ნელ-ნელად;
მაშინ თამამად წახდენა მას ჰქონდა გულ-გასაძნელად;
ორთავე თვალთა სინათლე უნდა შემიქმნას მე ბნელად.

459
უთხარ: «კახნო, დამეხსენით, თქვენი რჩევა არ ივარგსა,
რა ამასაც გამომართმევს, ჩვენ გავასწრებთ ვეღარ ბარგსა,
შემოგვიტევს მასვე წამსა, სრულ წარმოსცლის მისსა დარგსა.
ლევანსა და ალექსანდრეს რად მიკარგავთ ორსავ კარგსა?!»

460
გარდაიცვეს თავს საბელი, კახთ სულ ასრე დაიჟინეს.
«ქვეყნისა და თავისათვის რად არ დასთმო, თქვა ეს ვინ ეს?»
მერმე კიდევ უარი ვსთქვი, გამოჩენით მათ იწყინეს.
გამომართვეს, გაუგზავნეს, გაზაფხული მამიყინეს.

461
ორივ შვილი გამომართვა, მერმე მეცა დამიბარა.
თუ მეც მასთან მივსულიყავ, ჩემ წილ აქღა დამიბა რა?
რა არ მიველ, შემოვიდა, ბარი მთა ყო, მთა მიბარა,
სულ კახეთი ამიოხრა, საძირკველიც დამიბარა.

462
დამიჟინეს მეც ზოგ-ზოგმა: «თუ არ მიხვალ, თემი წახდა».
შიში ათქმევს უქნელს საქმეს, თვარ გუნებას ვინ ვერ ჩახდა?
თუ მეც მასთან მივსულიყავ, კიდევ უფრო არ გაოხრდა?
აგვერია შიგნით საქმე, ღვთის რისხვითა ასრე მოჰხდა.

463
მაშინდელი საქმეები არ იმბობის სრული წვრილად.
ასრე ვამბობ სრულ ნაკლულად, ვითამ იყოს რამე ჩრდილად.
წყნარა-წყნარა მოგვიახლა იგი სადმე სიტყვა-რბილად.
ვიდრე მართლა არ მოვიდა, მოსვლა ჰქონდათ ზოგთ საცილად.

464
აწ ეგების ეს გეგონოს, მაშინ ვერას ვერ შევსძლებდი?
თავს გავრჯიდი სასიკვდილოდ, ზოგს მასაც რას დავაკლებდი,
ქვეყანასა დანდობილსა არც სრულ ისრე ავაკლებდი.
დაგვამშვიდა ტკბილის სიტყვით, ჯებირს არსად არ ვავლებდი.

465
რა შევიტყვე მართლა მოსვლა, სხვა ვეღარა გავაწყევით,
მუკუზნიდამ გაღმა მთამდი სრულ ჯებირი წავავლევით,
გავჯებირეთ ორს მთას შუა, უკან რაზმი დავაწყევით.
რა შეიგნა, მოგვაშურა, ვითა შმაგი მოვა წყევით.

466
ზოგი კიდევ მისვლას მირჩევს და ზოგ-ზოგნი არჩევს შებმას,
რჯულისათვის სისხლთა დაღვრას, კვლავ საომრად ხმლისა შებმას;
ასე მოაქვს რჩევა შიგა ერთმანერთის სიტყვის აბმას.
ომი ვეღარ გაუმართეთ, რა ლამოდეს ჩემს იქ დაბმას.

467
ვინც ან ღმერთი შეიყვარა და ანუ მე მიერდგულა,
წამომყვეს და წამოვედით, ჯებირს კარი დაეგულა,
ვინც იქ დრჩა, სიავკაცით ზოგნი ავად განეგულა.
ამოსწყდეს და დაცატყვევდეს, დარჩეს დამწვარ-დადაგულა.


აქა ჟალეთს ჯარი გაუსივა, წინ დახვდნენ მეფესა, და მეფეს გაემარჯვა 

468
რა შეიტყო ჩვენი წასვლა, ჯარი ჟალეთს გარდგვაგება;
მივედით და წინ დაგვიხვდეს რაც მათ უნდა, არ ეგება.
მივახლოვდით, შემოგვებნეს, ჩვენიც წინა მიეგება,
დავამსხვრივეთ ზედ შუბები, მერმე მათიც მათ ეგება.

469
გაგვემარჯვა უზიანოდ, შევანანეთ წინ დახდომა,
წავიქციეთ წინ მეოტნი, შევაქნენით კლდეთა ხლდომა.
თუ კაცი მხნედ დაუხვდებათ, აგრე იცის მათმან ტომა,
პირველ ესრე გაგვემარჯვა, მახალისა ამა ომა.


აქა მეფე ლუარსაბ და ქართველნი დარბაისელნი და მეფე თეიმურაზ და კახნი დარბაისელნი შეიყარნეს მუხრანს და არჩიეს თავისი და ქვეყნის საქმე, ზოგმან ზოგი თქვა და ზოგმან ზოგი 

470
გავლეთ ერწო და არაგვი, შევეყარეთ მუხრანს მეფეს,
მომილოცა გამარჯვება და მუნ მათსა სისხლთა მჩქეფეს.
მერმე მითხრა სიცილითა: «არ უჯობდა შენსა სეფეს,
კარგს დროს დრო რომ ავი შეგვხვდა, ჩვენ ორთავე ვარდთა მკრეფეს».

471
მიბძანა თუ: «როგორ დახვდი მცირეს სტუმარს უცებ მოსულს?
პურდობას იჩემებდი, არ უჭერდი სტუმარსა სულს,
მხიარულად დახვდებოდი, აწ გეძებენ სადღაც წასულს,
პურად კარგს და გულად უხვსა, ახლა გხედავ შენ დანასულს».

472
მოვახსენე: «შენც გეწვევა, გაგიჩნდება ვით დახვდები,
თუ შენ მაშინც ლხინს აჩვენებ, ჩემგან უფრო გაუხვდები,
ან გაიცდი თვალთა წინა ანუ ხელში მოუხვდები.
ნუ დამცინი, შენმა მზემან, გავს, რომ მარტო მე არ ვხდები».

473
შეგვექნა აქაც რჩევა და ერთად რამ შეყრილობანი,
გაგრძელდა რჩევა ქართული, სიტყვა და ვაზირობანი,
ჩვენს ყმათა მასთან ყოფნა და ჩვენ მეფეთ მით შემცრობანი.
უცოდნი გვაბრალებდიან, გვიზრახეს მართ შემცდრობანი.

474
ქართველთა დიდებულთაგან უფროსი იმას ჰყოლოდა,
არაგვისა და თვით ქსნისა ერისთვებ კაამყოლოდა,
ანდუყაფარ და ფეშანგი, აღათანგც მას აჰყოლოდა,
ნოდარ და დავით კახი ჰყვა, მე ვინღა წამამყოლოდა?

475
მორავიდოდა, ესენი უწინვე მასთან წავიდენ.
ჩემნი ყმანი რომ ვახსენე, ჩემგან გაგზავნით ჩავიდენ.
ვსთქვი სიკვდილს ვერ ავსცილდები, სისხლს ვადენ, ანუ და ვიდენ,
ხორცი აქ მიწად გარდიქცეს, სულები ზეცად ავიდენ.

476
ვერცა რა ერთად გავაწყეთ, რადგან ეს სწადდა ღმერთსაო,
სხვაზედ რაზედამც ვიქადო, ვაბრალებთ ერთი-ერთსაო.
ვეღარც სად ქართლშიგ დავდეგით და ვეღარც ქვე ერეთსაო,
ავიყარენით, ვიარეთ, მივმართეთ იმერეთსაო.

477
გარდავლეთ ლიხი, მივედით ადგილსა იმერელთასა.
გიორგი მეფე მობრძანდა სამყოფსა წერეთელთასა,
წინ მოგვეგება, გვესალმა საჩხერეს, ადგილს ველთასა.
დავივანენით სამყოფსა მუნ სახლსა კარგთა ქველთასა.

478
მიგვიპატიჟა ქუთაისს მუნ ტახტსა მეფეთ დგმულებსა,
გვიალერსებდა ვით შვილთა, გვანაცვალებდა გულებსა,
შეჭირვებისა სევდასა უკუგვყრის მუნ მისულებსა.
მასთანა მყოფნი მეფენი ვგვანდით მართ უფლისწულებსა.


აქა შააბაზ ყაენისაგან გორს მოსვლა და მეფის გიორგის მოციქულობა 

479
მაშინ შააბაზც თან მოგვყვა, მოვიდა დადგა ში-გორსა.
მეფეს დაუწყო ელჩს გზავნა: «ნუ შეიხიზნავ შენს გორსა,
რაც გინდა, ფიცით აღგითქვამ, თუ ხელთა მამცემ მაგ ორსა,
თვალ-მარგალიტსაც ესეთსა, მოედანს ბურთებრ იგორსა.

480
თუ არ მამცემ, უსაცილოდ მთის ძირს მოვალ სომანეთსა,
კარგი თურმე არ გნდომია, მაშ შევებნეთ ერთმანერთსა,
სხვა რაზმი რომ აქავ იდგეს, წინა მოვა სავანეთსა,
მანდ კი ვეღარ დამიდგები, წაბრძანდები თუ სვანეთსა».

481
მეფეს ასმოდა მუნ მჯდომსა, ჭანდარს ქვეშ სდგმოდა სელია,
გაჰკვირვებოდა: «ამაზედ ელჩი რა მოსასვლელია?»
კაცი გაგზავნა. მობძანდნენ დადიან-გურიელია, –
უმათოდ ელჩს არ შევიყრი, მათცა ცნან რა ყრიელია.

482
მოვიდენ გეგუთს, სამნივე მეფენიც მუნვე ჩავედით.
გიორგი მეფე მაშინღა მდიდარი იყო სვე-ბედით.
სხვას მისებრ მჯდომსა ხელმწიფეს ტყუის, ვინ აქებს გაბედით.
ჯავრი კაჟს ჰკრევდა, ცეცხლს ჰყრიდა, ჩვენ მოგვიდებდა აბედით.

483
მერმე ელჩი მოიყვანეს, ჩვენ რამ საქმე ეს მოგვიხდა.
მოახსენა რაც იცოდა, მას სიტყვის თქმა არ მოუხდა.
უბრძანა თუ: «ვაჟო, რა სთქვი, მეფეს აგრე ვინ მოუხდა?
ნუღარ იტყვი მაგ სიტყვასა, ჯავრით გული შემიწუხდა.

484
ვით მოჰხდება ეგე აგრე, ძმა და შვილი ადვილ გავსცე,
ლიხს იქითი საქართველო ავიღო და პირქვე დავსცე?
ხელდაკრული არათ უნდა, ამათ ყმასა მე ვითა ვსცე,
სმა, ლხინი და გახარება უამათოდ მე თავსა ვსცე?»

485
არჩივეს, მეფემ დაასკვნა თავისის ელჩის გაგზავნა,
აფხაზთა კათალიკოზი, ვინ ანგელოზსა ეგვანა,
სხვა აბაშიძე ლევანცა, თვით სიტყვით მას შეეგვანა.
დილა გათენდა, ელჩიცა მოიხმეს სად დაევანა.

486
აბარებდა: «მოახსენე ხელმწიფესა მას მაღალსა,
სამართალი მეფეთ ეს არს, შენახვეწს კაცს შეიწყალსა.
თუ რამ ამათ დააშავეს, ვხედავთ თავსა დანაბრალსა,
რისხვა დიდი გარდაჰხდია, გეხვეწები აწ წამალსა.

487
თვით იცით, დიდო ხელმწფევ, ჩვენცა კაცნი ვართ სეფენი,
გვარი გვაქვს დავითიანი, მას მონდა ყოვლი მეფენი;
აწ უპატიოდ ნუ გაგვხვდით, ხვეწნით ვართ შემომყეფენი:
უბოძე ორთავ თვის-თვისი, უცხო ჰქენ სიიეფენი.

488
აწ ეს შეიძღვენ ფეშქაშად ხვეწნა და მუდარებანი,
შენ, ბრძენო, კარგად ისმინე ეს ჩემი უმეცრობანი;
უხვად წყალობა მოჰფინე ხმა-ტკბილი, ვითა ებანი,
პატივი დამდე, წაბძანდი, ამათ ქნან მანდეთ რებანი».

489
დააბარა ესე სიტყვა, ფეშქაშიცა გაუგზავნა:
«ესე არის ჩემი ხვეწნა, ნუღარ არის ძალით თხოვნა».
სულ არც რბილი შეუთვალა, ნება ძალსა დააგვანა.
«ესეც ჰკადრეთ ბოლო სიტყვა: «არ ეგების ძალად შოვნა».

490
მერმე უთხრა კათალიკოზს, ვის ეწოდა მალაქია:
«მიდი, სიტყვა გაუსინჯე, ბრძენი ხარ და მალ აქია.
ამათს ბაღსა ვარდი დარგე, მოგესწრების მალ აქია,
ჰკადრე, თუ კი არ უბოძებ, ოხრად გახდეს ქალაქია».

491
რა მოვიდა, კარგად დახვდა კათალიკოსს და ელჩებსა.
აწ უყურე მას გრძნეულსა ვით მოიხმარს მის ხლათებსა,
უალერსებს ტკბილად რამე, სიტყვას ეტყვის საამებსა.
ძალის საქმე გარდასწყვიტა, ხელს მიიყოფს ილათებსა.

492
მოახსენეს ელჩთ მათი და თვითან არის ამის მთქმელი:
«ლუარსაბის სამდურავსა, კათალიკოზო, ნუ მელი,
ჩემი არის თეიმურაზ ძველითგანვე სისხლის მსმელი,
პაპა-მისმა ქალი მამცა, რად წამართვა, რად მყო მელი?

493
რადგან ორნივ აღარ მამცა, მაშ ლუარსაბ შემარიგოს,
თეიმურაზს ნუ აჰყვები, მეფემ ასრე დაარიგოს.
ფიცი მივსცე საშინელი, გრძლად რაც სიტყვა წაარიგოს,
ქართლიც მივსცე, სხვა წყალობაც, შევანატრო აწ არ იგ ოს».

494
აავსო საჩუქარითა ბერი და ერი ორივე.
ჰოი ბოროტო, მაცთურო, სიმართლეს ვითა ო რივე.
გული დამგვრიმე საკვდავად, ლახვარი ესრეთ ო რივე.
ამხანაგსა და მოყვარეს რადა მყრი, ხნით ვართ სწორივე.

495
ესენი გამოისტუმრა და აწ მიიხმო შადიმან
ბარათაშვილი, სუფრაჩი, უბრძანა: «შიგნით შადი» – მან.
მეფე სახელით ახსენა, ცრემლად ადინა შადი მან;
«ეს რა ქნა ჩემმა ლუარსაბ, აღარ მახსენა შად იმან?»

496
უბრძანა: «მისო გამზრდელო, რა უყავ ლუარსაბ-ხანო?
რად ააყოლეთ კახთ მეფეს, პირუტყვნო, დასაძრახანო!
ჩემი სევ გული მისი და, ჩემი გულისა საფხანო,
უბესა მივსებს ცრემლითა სამუდმოდ, არ ხანდახანო.

497
აწ, ამათ წაჰყევ, ამ ფიცით მაჰმადმცა მამითხრიაო,
ღორიმც მის საფლავს ჩამიკლავს და მის წილ ჩამიყრიაო,
იმ სახელმწიფოს წამართობს და ჭკვაზედ გარდამრიაო».
სიტყვით ეს უთხრა, დაწერა, რაყამში განამრიაო.

498
მალ მისვლასა აბარებდა: «სხვასაც მივსცემ, ქართლს ვინ უჭერს?
პაპის მისის შვილის-შვილი აჰყოლია რად ის ჩემს მტერს?
მას არ ახსოვს, სვიმონ მეფემ თუ რა უყო ურუმთა ერს?
არა სჯერა ამ საფიცარს, იმას მივცემ, რას ის დასწერს».

499
ერთი ხოჯა მუსაიბი, შანად ხმალი მურასობდა,
ამათთანვე გამოგზავნა, ერთმანერთთან ამგზავრობდა.
არა გვანდა გათავებას, ბოლოდა ჩანს რას აობდა.
დამაც წიგნი მიუწერა, ვინ ყაენსა ბაასობდა.

500
რა ეგონა შადიმანსა, კაცი თუ ცრემლს ტყუილად ღვრის?!
წამოვიდნენ მხიარულნი, თან სვლა იწყეს მათ წინამძღვრის.
გარდმოვიდნენ იმერეთსა დამგდებელნი ქართლის სამძღვრის.
ბოლოდა ცნა, ცრემლის წვეთა ჯავრით თურე მან აამღვრის.

501
რა მოვიდენ, ეს ბრძანება ჩვენ და მეფეს მოგვიტანეს.
ლუარსაბის შეწყნარებას სათუო არ დაატანეს.
მალ დაჰპირდა ესეც წასვლას, სხვა სიტყვა არ გაატანეს.
მეფე უშლის ასე ძალზედ, მართ ხელებიც წაატანეს.

502
არ დაშალა იმან წასვლა მეფის თქმით და ჩემის ჭკვითა.
– «ამ საფიცარს ვით არ ვენდო, შეუშინდე ნეტარ ვითა?
ანუ ქართლი ავაოხრო დახოცით და მერმე წვითა».
გვითხრა: «წავალ უსაცილოდ, აბა თქვენ კი აქა სვითა!»

503
ლუარსაბ მეფეს ადამის ერთი არ სჯობდა ნაყოფი,
თვალად და ტანად უცხო რამ, მართ მზისა გამონაყოფი,
უხვი, ზნესრული, მამაცი, ლახვრულებრ მტერთა ნაყოფი.
მაგრამ მას დაჟინებაზედ დაედგა მისი სამყოფი.

504
მეფე უშლიდა, უცხოდ რამ შვილებსა იმას არჩევდა,
მტერზედა ეხმარებოდა, მის წილად თავსა უსევდა.
თვით ლევან დადიანიცა წაუსვლელობს ურჩევდა,
და აძლია და მოყვრობა, მაგრამ ის კიდევ ურჩევდა.

505
რაღას უშველა ამ ამბის ვრცელად თქმა-გამოკიდება,
გული განფიცხა, მაშინ ყო ნავთმა ცეცხლ გამოკიდება;
არ დაიშალა ავად ქნა ჩვენგან მან გამო კიდება.
უთხრა: ჩემს ხმალსა უმისოდ აწ ვით გაამო კიდება?

506
რა ბრალია ბევრს კარგს შიგან მცირე ავი გაერიოს,
ანუ რჯულის სიმტკიცესა წვალება რამ შეერიოს,
ან რიტორად ლექსის მთქმელსა ზოგან სიტყვა აერიოს!
ზვაობა და ამაყობა სხვას სიკეთეს მოერიოს!

507
სიჩქარით კარგად ნაქმარი საქმე არ მოვა ბოლოსა,
ვინც აუჩქარდეს სოფელსა, აკომლდეს, აებოლოსა,
დაჟინებისა მოყვასი დაემხოს და ებოლოსა.
სჯობს ავის საქმის შემოცდა, კარგსა არ დაებრკოლოსა.

508
ზოგი სხვა რამ იმწვიტინა, მისგან იყო რა საწყენი,
მეფე გვიჯდა შუაშიგან, არ ზეზედ წამონაყენი,
ერთხან ქუდი მოიხადა, იქმნა ამათ მონაწყენი,
თქვა: «თუ არის ამხანაგი, რად შემექმნა ეს ყაენი?»

509
მოვახსენე: თავის წინა არ სჯობს ეგრე გაიზიდო,
თუ სოფელი შენ არ მოგყვეს, შენ გიხმს მისკენ მიიზიდო.
აქანამდი თუ მაღლოდი, ახლა ცოტა დაიზიდო,
გულიც გქონდეს ფოლადისა, ზოგჯერ მშვილდებრ მოიზიდო.

510
რა მომხდარა მაგისთანა სათუოშიგ თავი იგდო,
შენ წახდე და საბოლოოდ საძრახისი რამ დაიგდო?
დამიჯერე, აგრე გიჯობს გულიდაღმე გარდაიგდო,
ეგზომ მტერნი შენნი მოსწყდეს, ადრე შენ დრო შემოიგდო.

511
შიხი-შვილთ და ყიზილბაშთა ამბავი თუ შენ არ იცი,
მამისმინე ყველას გითხრობ, თუ როგორ სწამს იმათ ფიცი;
ძველად უთქვამთ მათ ანდერძად, სიტყვა ესე დანამტკიცი:
«რითაც მტერი მოატყუო, ნუ უზოგავ და მე ვიცი».

512
ამას ბძანებ: «თუ არ მივალ, ქართლს კახეთებრ წაახდენენ», –
შენი მისვლით რომ წახდების, თუ არ მიხვალ, არ მაგდენენ.
რას წამს მიხვალ, თან წაგიყვანს, თვალთა ცრემლთა დაგადენენ,
ქრისტიანეთ მეფეთა წილ კვლა ხანებსა დაადგენენ.

513
თუ შენს მეტი სხვა პატრონი ქართლს რამ უჩნდეს შენიანი,
ანუ ძმა გყვეს, ანუ შვილი, გიყვაოდეს შენ იანი,
არ დაგიშლი, მაშინ წადი სიტყვა-მჭევრი, ენიანი;
არა გყავს რა თავის მეტი, სოფელია სენიანი.

514
მართ ეგრევე მე გამხადა, რაცა მყვანდა ხელთა მივე,
მაგრამ არათ შემიწყნარა, რაზომ მისკენ მივიზივე.
დავრჩომილვართ ორნივ მარტო, აწ შენც მისკენ გაიწივე,
თუ ეგ კარგად მოგივიდეს, მემც მოვჰკვდე და შენც კი მივე!

515
აწ მეფემან დადიანი, გურიელიც თან იახლა,
მოვიდეს და დაუშალეს, მის წინ იწყეს თავის დახლა:
«ბევრჯელ უწინც მოგახსენეთ, დაგვიჯერე, მოდი, ახლა
ნუ წახვალ და მოგვეხმარე». მან ძველივე განაახლა.

516
მან მადლი ჰკადრა მეფესა წესისაებრ მართებული:
«ღმერთმან ადიდოს, ვით დიდ არს, სვე თქვენი დოვლათებული!
ვით შენს სიკეთეს შეჰფერობს, ეგრე ხარ ძმაზედ ძმებული,
მაგრა, რაღა ვქნა მას უკან, ქართლი ყონ ცეცხლ-მოდებული?!»

517
კვლაც უთხრეს: «ცუდი მიზეზი აიწყე დაჟინებული,
შენს იქით ქართლს რას ხელსა ჰყრი, რა დარჩე სახლ-დავსებული?»
მიხვიდე, მოგკლას, ან ტყვე გყოს, შენ იქმნე დანაღვლებული,
ნუ წახვალ, ეს სჯობს, ხმალი ვჰკრათ, გავაძოთ ვაგლახ-ვებული.

518
რას უშველა გრძლად სიტყვის თქმა, თუ კაცი არ გაიგონებს?
კაცი ბრძენი, გონიერი ერთის წვრთნითაც შეიგონებს.
დაჟინების ეტლზე მჯდომი მისვე მისსა წაიგონებს,
დასჯერდება მის რჩევასა, სხვას აღარას მოიგონებს.

519
დაშლის სიტყვა არ ისმინა, ვერ დაჰყარეს დგომის ღონე.
წამოვიდა, თან გამოჰყვა მეფე, მისი წინამძღონე.
კვლავღა ჰკადრეს: «არ გვისმინე, შენის წასვლით დაგვაღონე,
რადგან წახველ, გაემჩვენე, თავი კარგად მოაწონე».

520
გამოგვესალმა, წავიდა, დაგვყარნა ღვიძლ-დაკოდილნი.
ვინცა გვიჭვრეტდეს, იტყოდეს: «ერთად ყოფილან დაზრდილნი».
მზე გარდეფარა გორს სამე, ქვეყანა იქმნეს აჩრდილნი,
ეგრეთ დაბნელდა ჩემთვის დღე, ბინდად მჩნდა დილა-სადილნი.

521
მივიდა, გორს დგა ყაენი, შექნეს თურ შეყრის ცილება:
«არ მივეგებო ცხენითა, ვით შევქმნათ ცივთა თბილება?
მივეგებო და არ ხამდეს, მით საქმე დაიჩრდილება».
ეს თურმე გამოარჩიეს, იქეს მათ მათი ზრდილება.

522
«დილას შევსხდეთ სამინდოროთ და მიზეზით ნადირობის,
ისრე ცხენზე შევიყაროთ, ჯარი შესხდეს ერთპირობის,
განით სითმე მოვიყვანოთ, ვითამ ზედა მოგვესწრობის,
მიგებებად ჩამოგვართვამს და სხვათა თქვან არაობის».

523
შეიყარა ამ წესითა, მიიჩნივა თავი სწორათ,
პირველ ყველა გაუგონა, სიტყვა მისი არ ყო ორათ,
მუსაიბად ლხინობდიან, არ დაისვის მისგან შორათ.
თურმე უნდა სასიკვდილოდ დასტურობით, არ თუ ჭორათ.

524
დაყვეს ხანი გორს მცირედი ლხინითა და დიდის შვებით,
მგოსნებით და მუშაითით, მწუხრი ქნიან გათენებით
ალერსით და ტკბილის სიტყვით, ფერობით და მისი თნებით.
რაც იამის, აამებდის, ხელს უწყობდის მოსვენებით.

525
ვა თუ თავი შეგაწყინე გრძლად სიტყვისა მოხსენებით!
აიყარა გორიდამე, მეფეც მიჰყავს ვითამ ნებით.
აწ შეიქმნა მწუხარება, ბევრ-გზის ჭირი, ცხრო და სნებით.
უთხრა: «ქალაქს დაგაგდებო მტერთა შენთა მოყივნებით».

526
ქალაქიდამც წაიტანა ყარაიას სანადიროთ,
უთხრა: «არ მით ვინადიროთ, მნათობთ წინა თავი ვგმიროთ;
რაც ვესროლოთ ჩვენ ორთავე, კარგ სადავეთ მხეცთა ვგმიროთ,
ნუღარ მოვშლით ამ რჩევასა, ესე ასრე დავაპიროთ».

527
აიყარნეს და წავიდნენ, მათ შექმნეს მინდორობანი,
გარ შემოერტყნეს ველებსა, ნადირთა უყვეს სწრობანი.
თვითან შუაზედ დაკარდეს, სროლით ქნეს მკლავთა შრობანი.
ქალნი ჩიხიდამ აჭვრიტნეს, ვინც ქნის ისრისა სობანი.

528
მათ მოსლოდა ჯოგი მრავლად და ესროლათ ქალთა ჭვრეტით.
უცხოდ თურმე მოიწონეს, შექმნილიყვნენ ცნობა რეტით.
მიემსგავსა, როსტენ მეფეს ენადირა როს სპასპეტით:
იმ ერთის დღის მეფის მოკლულს დასთვლიდიან ოცზედ კენტით.

529
უბძანა, თუ: «მეფე, გხედავ ნანადირევს კარგ დამალით,
ამ მინდვრისა შენ შექცევა დაგავიწყო ყარაბაღით.
იქამდიცა თან მიახელ, იქ ვისროლოთ კვლავ ნასაღით».
რა ეს ესმა, ჩემი სიტყვა მოაგონდა გულსა-დაღით.

530
წაიყვანა. დაბრუნება აღარ მოხვდა გამოშვებით,
აწ აშრაფი მაზანდარა უქო, ლხინზედ ისხდეს შვებით:
«ისიც ნახე, ვინადიროთ, იქ ვისროლოთ კვლავ დავებით».
ამან სულთქვნა: «მე არ მინდა, მაგრამ ვიცი არ მეშვებით».

531
ყარაბაღით ჩვენ წატანა გავიგონეთ დასტურობით,
ეთქვა: «მიკვირს იმერეთსა რა მიჭირდა მე სტუმრობით!
ღმერთმან იცის, კარგათ მითხრეს ზოგთ ჭკუით და ზოგთ მოყრობით.
მაგრამ რა ვქნა, წარსულს საქმეს ახლა რითღა მოვესწრობით?»

532
მიიყვანა მაზანდარას, მუნ შეიტყო მან სიკვდილი,
მომიტირეთ ცოცხალივე, ვირე გიჩნდეს ჩემი ჩრდილი,
უთხრა თურმე მისთა ყმათა: «სიკეთისა ვით ვარ ზრდილი,
გამიცუდდა ყოვლი კარგი და ძალისა მე ქადილი».

533
დაჯდა, ყმათა მიუტირეს, გამზრდელთა და ვინ ჰყვა ზრდილი:
«ყოვლთ ხელმწიფეთ უმჯობესო, აღგვისრულე ჩვენ წადილი,
უბინდოვ და მოწმენდილო, ვით ღამდები ძოღან დილი?
ოდეს მოჰსრენ თათარხანი ხელთ მახვილი გქონდა წვდილი».

534
ეტირათ ვითა მართებდათ, უქეს საქებსა საქები:
«მშვიდო, მდაბალო, მოწყალევ, კვლავ ურჩს გალევდა ბაქები,
ვინ შენი მჭვრეტი, ეტყოდა მჭვრეტთა: «ნუ მიხვალ, აქ ები».
ყოვლის სიკეთის უკლებო, რაღა ვსთქვათ იქით-აქები?»

535
ეზიარა, გარდასწყვიტა სიცოცხლისა მან იმედი,
ემდუროდა დაჟინებას, დაიწყევლა ჭკვა და ბედი:
«ვინ მირჩიეთ აქ წამოსვლა, რა მწვე ავად დაიყბედი?»
ყმათ გაჰყარეს, მზეც ჩავიდა, დააჩრდილა აქეთ ქედი.

536
რაცა სწადდა, გაათავა, მტერობისა მანა დასო,
ხორცი ჩვენი მაძღრივ ჭამა და სისხლიცა ხარბად ასო,
მაგრამ ქართლს და კახეთშიგან საპატრონოდ ვერვინ დასო.
ემდურვოდეს მას, ქალები, ვით ნესტანჯარ მამიდასო.


აქა ნოდარ ჯორჯაძისაგან და დავით ასლანის-შვილისაგან ბატონის თეიმურაზის კახეთში ჩაყვანა 

537
კახეთი ნოდარს და დავითს მან მიაბარა სულობით,
მაგრამ მათ მისი ბრძანება მალ გაუცუდეს წბილობით;
მესამეს თვესა ორთავე მოგზავნეს კაცი ყრილობით:
«მობძანდი შენსავ ტახტზედა, მონა ვართ გვარისშვილობით».

538
რა მოვიდენ მოციქულნი და ეს სიტყვა გაგვაგონეს,
ზოგთა შექნეს სიხარული, ზოგთ იჭვი რამ მოიგონეს.
მაგრამ მე ვსთქვი, ყმათა ჩემთა რად არ თავი დამამონეს?
აწ მეფესაც მოახსენეს, მათნი თქმულნი მოაწონეს.

539
მეფემ ბრძანა: «კარგად ქმნილა ამ ამბისა ასრე მოსვლა,
მეცა თანა წამოგყვები, ადრე გვმართებს იქითა სვლა,
დადიანს და გურიელსა მალ ვაცნობოთ ჩვენი წასვლა».
ორთავ კაცი გაუგზავნე, არ ვაცალე მზისა დასვლა.

540
იგინიცა მალ მობძანდენ მათის ჯარით დაკაზმულნი,
თავს შეედვათ ჩვენი სიტყვა, ვერა ვნახეთ ხანდაზმულნი,
შეიყარნეს მუნ სიმრავლე დიდებულნი ცხენთა სმულნი.
აღარ ვჰყოვნეთ, წამოვედით, ვეღარც გვნახეს მუნღა სმულნი.

541
გარდმოვიარეთ ლიხის მთა, ქართლისა სიგრძე ჩავლევით,
მოვისწრაფოდით მალ მისვლას, არ ხან-ყოვნებით, მალევით.
ყოვლგნით გაისმის მისვლის ხმა, მე მაშინ დავიმალე ვით?
დიდხანს ყოველი ორგული შიშითა მყვანდა გალევით.

542
თვით არაგვამდის თან მომყვეს მეფე და სხვა ბატონები,
იგინიც იქით გაბრუნდეს, მათიც ჯარ-მონატანები.
არაგვს გამოველ, გამომყვა მამია საროტანები,
მითხრა თუ: «მათზე მეტი ვქენ, მე არაგვს გამომყვანები».

543
რა კახეთს ჩაველ, დამიხვდა დამწვარი, გამტვერებული.
ვჰკირობდი გუნებაშიგა, რად მექმნა ამტერებული?
რაც მორჩომოდეს, მოვიდეს მტირალნი, დაშტერებული.
ვერას ვარგებდით, თვარემ და ვიყვენით ვაგლახებული.

544
რაც ხამდა მაშინ რიგება ჩვენგან ქვეყნისა ჩვენისა.
გავარიგეთ და გათავდა მუნ სიმძიმილი წყენისა.
აწ არაგვისა ომზედა ხმარება გვიხამს ენისა,
მრავალთ ყიზილბაშთ გაწყვეტა. სისხლი რუდ მინადენისა.


აქა ერანის ხელმწიფემ ყაენმა გაიგონა მეფის თეიმურაზის იმერეთიდამ გარდმოსვლა და კახეთს ჩასვლა, და ალიყულიხან და სრულ ყიზილბაშნი გამოგზავნა და არაგვზედ წინ გარდუყენა. შეიბნეს და ბოლოს ბატონს თეიმურაზს გაემარჯვა

545
ესმა შააბაზს მუნ ჩასვლა, განრისხდა უსამართლობით,
ალიყულიხან მიიხმო დილას, არ თურე მთვრალობით:
«კვლა თეიმურაზ მოსულა, უყურე, თავის ძალობით!
სრულ ყიზილბაშთა გაახლებ, იარე მუხლად-მალობით.

546
მიდი და წინ გარდაუდეგ, შეუკარ კარგად გზებია,
იმერეთს არ გარდაგასწრას, დაცევ ტყე ან უგზებია;
მეც მოვალ ადრე, შევიპყრობთ, ცეცხლით ვჰყოთ ანაგზებია,
მას ყმას მას უკან სათქმელი რაღა აქვს მიზეზებია?»

547
გამოგზავნა ერანითა, არ დააკლო ყულის მეტი,
თოფხანა და ჯაბახანა მოემზადა მეტის-მეტი;
სხვას საომარს იარაღსა მოუმატა რკინის კეტი,
მაგრამ ღმერთი გაურისხდათ, არ ჰფარევდა ნათლის სვეტი.

548
ალიყულიხან არაგვზე მოვიდა, დაივანებდა,
კარავს და ოთაღს იდგემდა, სხვასა წინ მოივანებდა,
ვისი ეგონა «შევიპყრობ», ის უფრო დიდად ავნებდა.
ცოტა მაცალე, გიამბობ, მოსვლას ვით დაინანებდა!

549
რა შევიგნეთ მისი მოსვლა, ავემზადეთ ჩვენც საომრათ,
შეყრილთ მუნვე მივაშურეთ, არ გავყავით ჯარი ორათ;
ყარაული დაეყენათ მათ ახლორე, არ თუ შორათ.
მაშინდელი ჩვენი სიმხნე თუ ყველა ვსთქვათ, შენ თქმა ჭორათ.

550
შუადღისას მიუხედით მათ ცხენიდამ გარდამხდართა,
მაგრამ მაშინც ადრე იგრძნეს და გაეწყვნეს მარცხნივ მხართა,
ჩვენ მივედით, მეწინავე ზედან შეჰხდა დიდთა ჯართა.
ქისიყელთა გაუჭირდათ, მიკვირს, ან კი ვით შეჰმართა?

551
მიეშველნენ მემარცხნენი ენისნელთა დროშა მალე.
კვლავ შეიქმნა ცემა დიდი, ვეღარ პოვეს მათ წამალე;
ასწავლიდეს ერთნმანერთსა: «მკვდარშიგ თავი მო წამალე».
გულნი მათნი დავაცვილე, ჩემთა ყმათა გავასალე.

552
შეუზახე, ჩემნო ყმანო, თავნი თქვენნი ისაამეთ,
მოიგონეთ მოწამენი, თქვენც ეწამეთ, ისა ამეთ,
არ ისმინოთ ესე სიტყვა, მიჟამშიგან მეღადამეთ,
მათ რომ შუბი ჩვენთვის სწადის, ბარემ თქვენნი თქვენვე დამეთ.

553
მათ მიყივლეს: «ჰე, მეფეო, ნუ ეჭვ თავნი დავიზოგოთ;
ამოვსწყვიტოთ უმრავლესნი, არ წვრილად გამოვიზოგოთ;
თუ სრულ თავს ვერ აუვიდეთ, ღვთით მგონი რამ გან ვაზოგოთ,
მკვდართა მათთა მხეცნი სჭამდეს, არ საფლავი განუგოზოთ».

554
პირველ შუბი მოვიქნივე, მერმე მივჰყავ ხმალსა ხელი,
ხმალმოწვდილი გავერივე, ვაქნევინე ომ-სახელი;
კვლაცა ლახტი დავამსხვრიე, ვინ ახლოს მყვა მონახელი,
სრულ ლაშქარნი გაცაჰკვირდეს თქვეს: «არისო ესე ხელი».

555
მიმესივნეს ერთპირობით, ვითა ვეფხვი კანჯრის ჯოგსა,
დახოცნეს და ამოსწყვიტნეს, არათ გვანდეს დანაზოგსა;
მოლებსაცა უწყლოდ ჰხოცდეს, თილისმიან მათსა მოგვსა.
ამის მთქმელი მართალს უბნობს, ნურვინ ჰგონებთ ცუდად ბორგსა.

556 რაც გარდაგვჩა, მალ გაგვექცნეს, ვინ-ვის წინა წაუსწრობდა.
ჩვენ შეგვექმნა ცა უღრუბლო, მათზედ მეხი ავდარობდა.
გაქცეულნი წიწამურის ღელეს ღრმასა აავსებდა,
ცხენით ზედა გარდვიარეთ, ვით ვაკეზედ ეგრე რბოდა.

557
ბინდამდისი არ მოვეშვით, ვხოცდით მეტად ჩვენც უწყალოდ,
არ შეგვწყალდათ ნაჯავრებთა, რაზომ ვსჭრიდით მათ საბრალოდ.
ცხენნი მათნი მუხლად-მალე დაუზანტდეს მათ სამალოდ,
იარაღსა გარდმოჰყრიდეს, გვითხრეს: «სიკვდილს აღარ მალოდ».

558
ნაომართა და ნადევნთა გვეტყობის მაშვრალობანი,
ვის რა ენების, იშოვნის, ვის განძთა ჰქონდის ცნობანი.
შური იძიეს მტერზედა, ქმნეს მრავლად ლხვარ-სობანი.
გამარჯვებულთა გვიხარის, რადგან არ გვიყვეს ნდობანი.

559
მამილოცვიდეს, მასხმიდეს ქებასა, არ გინებასა:
«მგონი, მეფეო, ინანდეს ყაენი შენს გაძებასა.
აწ ამას იქით მებრძოლი, ნეტარ, ვსთქვათ, ვინ შეგებასა?
ნიადაგმც გაგმარჯვებია ასე, ნუ შეიქ ვებასა!»

560
მას დღესა მოყმე მართალი დამაკლდა არცერთი არა,
კახთ შეანანეს მათ ლაშქართ მოსვლა, თუ ადრე იარა,
დამწვართა, ამოწყვეტილთა მათ ჭირნი გაეზიარა.
ამოსწყვიტეს და დახოცეს, ვინ ზეით გამომიარა.

561
უწინ მოსვლას ყაენისას, ვსთქვი თუ, ომსა შეუძლებდით,
აქ გასინჯეთ თუ ვიკვეხდი, ან სიტყვასა ცუდად ვდებდი!
გალახულთ და ამოწყვეტილთ მარტო კახთ ქნეს, ვინ სხვა ჰკვდებით?
ყველა განვლით ამ სოფელსა, თქვენც სახელსა ეძიებდით!

562
აივსნეს სრულად ლაშქარნი საჭურჭლე, ცხენ-აქლემითა,
მეტყოდეს: «შებმა კარგად ჰქენ ჯარითა შენ აქ ლემითა».
სხვა არ ვინდომე მის მეტი, სარდლის კარავი ჰემითა,
სრულ მისის გაწყობილობით ვერავინ დაეჩემითა.

563
მიუვიდა ეს ამბავი, საცა იყო ყაენს მყოფსა:
ამოსწყვიტა სრულ ლაშქარნი, თეიმურაზ შუა ჰყოფსა,
ხმალი ბასრი, მძიმე ლახტი, უფროს მახვილს შუბსა ჰყოფსა,
თუ გაგზავნი სხვას ლაშქარსა, კიდევ ხმალსა ხელს მიჰყოფსა.

564
გაგულისდა, წამოვიდა მასვე წამსა გულ-მესისხლე,
თქვა, თუ: «ჩემთვის, მისო ხორცი, ივაშლე და გინა ისხლე,
თეიმურაზ, თეიმურაზ, კახთა ჯარი აწ გაისხლე!»
ჰე, შააბაზ, გაგიჩნდება ყიზილბაშნი ვით ისისხლე.

565
რა მოვიდა, განჯას აქეთ გამოსცილდა, დაგვახლოვდა,
ვინც შეიძლო, აიყარა, წამოვიდა, მუხლ-მალოვდა.
ვინც იქ დარჩეს საბრალონი, თავთა, შვილთა მათთა გლოვდა.
ამოსწყვიტნა სამესისხლოდ, აჰყარა და დაბოლოვდა.

566
კიდევ ბევრი გადაურჩათ, ფეიქარხანს მიაბარა.
კვლავ ქართლზედა დაუთხანის-შვილი ბაგრატ, ვსთქვა, ა ბარა.
ორთავ ჩემის მტერობისა საქმე იმან დაუბარა.
თვით გაბრუნდა თავის გზასა, ჩემი იყო ვით უბარა.


მეორეთ მეფის თეიმურაზისაგან იმერეთს გადასვლა 

567
წამოვედით იმერეთსა, ისრევ ჩვენსა სახიზარსა,
ჩვენად ღონედ იგივ გვქონდა, ვით ჭურს ქონი სახიზარსა.
მეფეც წინა მოგვეგების, ჩვენს მისვლასა არ იზარსა.
რა მივიდით, შევისვენით, ვით ქორი ჯდის სახიზარსა.

568
რა დავჰყავით ხანი რამე, სასყიდელი დაგვიძვირდა,
ვერ ვიშოვნით დიდის ფასით, ნახევრად რომ არა ღირდა.
ხვანთქარს ელჩი გაუგზავნე და ფეშქაში, მნახავთ ჰკვირდა.
მას ებოძა სანჯახები, კიდევ სხვასაც ბევრს დაგვპირდა.

569
აქ გასინჯეთ იმერეთსა სასყიდლისა დაძვირება!
ვეღარ გავსძლეთ უღომობა, გურიისკენ ვიწყეთ რება.
რა მივედით, მუნ მამია გურიელი იფერება,
რაცა ჰქონდა, არა შურდა, ხელს გვიწყობდა, იფერება.

(დასასრული იხ. ნაწილი II)