იასე ცინცაძე – ათანასე თბილელისა და სიმონ მაყაშვილის ელჩობა რუსეთში (1752–1754) *

(* შემოკლებით მოხსენდა ი. ბ. სტალინის დაბადებიდან 70 წლისთავისადმი მიძღვნილ სამეცნიერო სესიის ისტორიის სექციის სხდომას 1949 წლის 26 დეკემბერს სტალინის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში) 


(პროფ. იასე ცინცაძის ქვემოთ შემოთავაზებული ვრცელი წერილი „ათანასე თბილელისა და სიმონ მაყაშვილის ელჩობა რუსეთში /1752–1754/“ ამოვიღეთ სამეცნირო ჟურნალ „საისტორიო მოამბიდან“, # 6, 1952 წ.; დიდი მოცულობის გამო მას ბლოგზე ვათავსებთ ორ ნაწილად)


(ნაწილი II) 


1. 1674 წ. თებერვლის 16. – რუსეთის მეფის ალექსი მიხეილის-ძის წყალობის სიგელი ბოძებული ერეკლე (ნიკოლოზ) ბატონიშვილისადმი. 

... Мы (ტიტულაცია შეკვეცილია ჩვენ მიერ – ი. ც.) великий государь, царь и великий князь Алексей Михайлович всея великия и малыя и белыя России самодержец московский, киевский, владимирский, ц~рь казанский... Г~д~рь иверские земли, карталинские и грузинских царей и кабардинские земли... иных многих государств и земель, восточных и западных и северных очич и дедич и наследник г~д~рь и обладатель. Наше царское величество пожаловали есмя царского величества подданного грузинского царевича Николая Давидовича. В нынешнем 182 году бил челом нам великому г~д~рю, нашему царскому величеству, он подданной наш грузинской ц~р~вич Николай Давидович. В прошлых годех, отца нашего великого г~д~ря блаженные памяти великого г~д~ря ц~ря и великого князя Михаила Феодоровича всея великия России самодержца жаловалная грамота за его ц~рского величества золотою печатью на подданству деду его, подданному нашему царского величества грузинскому царю Теймуразу Давидовичу дана. А как де в прошлом 166 году приехал к нам... ц~рскому величеству, он царь Теймураз Давидович, били челом о своих делах и подал нам великому г~д~рю отца нашего блаженные памяти великого г~д~ря ц~ря великого князя Михаила Феодоровича вся великия России самодержца, тое жаловалную грамоту, какова ему царю Теймуразу Давидовичу дана в прошлом 140 году, и чтоб нам великому г~д~рю, тое отца нашего блаженные памяти великого г~д~ря жаловалную грамоту велеть переписать на наше г~д~рское имя, для утверждения ему, царю Теймуразу и всей грузинской земли.

И та отца нашего, блаженные памяти великого г~д~ря, жаловалная грамота на нашее царского величества имя переписана и дана ему, ц~рю Теймуразу Давидовичу, за нашею царского величества золотою печатью. А н~не де по нашему великого г~д~ря указу, а по его челобитию, велено его, ц~ревича Николая Давидовича, отпустить с Москвы в свою землю; а в челобитной его написано: воспитан он, царевич, при нашей ц~рского величества пресветлой милости и желает впредь быть у нас, великого г~д~ря нашего царского величества, в подданстве наипаче прародителей своих, прежних ц~рей, и чтоб нам великому г~д~рю, нашему царскому величеству пожаловать ево, подданного нашего царского величества, ц~ревича Николая Давидовича; велеть ему дать нашу ц~рского величества жаловалную грамоту за золотою печатью, против деда нашего царского величества подданного грузинского царя Теймураза Давидовича. А отца нашего, блаженные памяти в~го г~д~ря ц~ря и вели~го кн~зя Мих. Θеодоровича, всея великие России самодерца, жаловалной грамоте, написано: изначала грузинские земли и князи нашие православные христианские веры, а в послушании были за много лет у прародителей наших, великих г~д~рей ц~рей и великих князей российских, и прадед наш, блаженные памяти, великой г~д~рь царь и великий князь Иоан Васильевич всея Руси самодержец, принял под свою ц~рского величества высокую руку вооборону грузинского Леонтия ц~ря, и после Леонтия ц~ря сын его Александр ц~рь здетми потому же были и деду нашему, блаженные памяти великому г~д~рю царю и великому князю Θеодору Ивановичу всея Руссии самодержцу, и понем бывшим великим г~д~рем царем и великим князем российским крест целовали. А после тово, в разных годех присылал к отцу нашему, блаженные памяти, к великому г~д~рю ц~рю и великому князю Михаилу Феодоровичу, всея великия России самодержцу бити челом он, царь Теймураз Давидович, что кизилбашской Абас шах грузинскую землю воевал и церкви божии разорил и ево, ц~ря Теймураза Давидовича из своей земли изогнал, и он, царь Теймураз Давидович, ушел в башачинскую землю, где святое тело Динари царицы. И отцу нашему, блаженные памяти, великому г~д~рю, ведая ево ц~ря Теймураза Давидовича разорение, пожаловати вутеснение его помощь ему учинить и впредь ево, Теймураза ц~ря, со всею иверскою землею и его государство вмилостивом призрении по прежнему иметь. И отец наш, блаженные памяти, великий г~д~р ц~р и велики князь Михаил Θеодорович всея великии России самодержец, потому ево царя Теймураза Давидовича челобитию, изволил писать о том кизилбашскому Абаз шаху с посланики с Василием Скоробным да дьяком с Остафьем Кувшиновым, чтоб Абас шах для ево г~д~рские братские дружбы впредь на грузинскую землю наступати невелел, и мать ево и дети ему отдать. И кизилбашской Абаз шах писал к отцу нашему блаж... памяти в. г~д~рю с темиж посланики, что для ево государские брате дружбы и любви, врпедь на грузинскую землю наступать никак нибудет и мать и детей ему отдаст. И в прошлом (рме) 145... году присылал он же, царь Теймураз Давидович, посла своего, нареченного митрополита Никифора. Изначала наши великие г~д~ри ц~ри и великие князи российские претков их иверских царей деда и отца его держали в своем в государском жаловании и вооберегании, также и отцу нашему, блаженные памяти, великому г~д~рю имети ево ц~ря Теймураза Давидовича всвоей государской милости и воборении и в защищении; а он, царь, Теймураз Давидович, иного царя христианские веры оприч отца нашего, блаженные памяти в. г~ря также и нас великого г~д~ря неимеют, и пометуя прежних великих государей царей и великих князей российских, претков наших, прежним грузинским царем призрении и оберегании, ево ц~ря Теймураза Давидовича и совсею ево иверскою землею, для христови любви и для христианские веры, отец наш, велики г~д~рь царь и велики князь Михаил Θеодорович пожаловал, от своей государской високие руки отриновено не учинил и держал ево, царя Теймураза Давидовича, в своем государском милостивом призрении, чтоб православная христианская наша вера от иноверних в поругании небила и посилани были по ево письму и прошению нашего царского величества послы дворенин князь Θеодор Θеодорович Волконский да диак Артемей Хватов. И государства ево, и земель, и мест осматривал, и для расмотрения, православные хриситанские веры и святых и животворящих и чудотворных мощей, посланы с теми ц~рского величества, послы духовного чину люди. И в прошлом, в (рми) 148 году, нашего царского величества послы, Феодор Феодорович Волконской да диак Артемей Хватов из Грузии в Москве приехав подали отцу нашему, блаженные памяти великому г~д~рю царю и великому князю Михаилу Θеодоровичу всея великия России самодержцу, ц~ря Теймураза Давидовича, ответное письмо и запись целовалную за ево, ц~ря Теймураза Давидовича, и с~на ево, и ево царевича николаева отца царевича Давида Теймуразовича и духовних и ближних людей руками и печатми. И вответном письме и в целовальной в записе написано, что он царь, Теймураз Давидович, и сын ево Давид Теймуразович, и ближние люди к отцу нашему, бл. п. в. г-ю ц-ю в. кн-ю Мих. Θ-чу вс. в. Рос. самод. и нам сыну его г-реву в-г~рю нашему царск-в-ву и нашим г~д~рским детям и наследникам, креста целовали на том, что им ц~рю Теймуразу Давидовичу, и с~ну ево царевичу Давиду Теймуразовичу, и их детям со всею иверской землею быть у отца нашего, бл.–памяти, и у нас великого г~д~ря в подданстве на веки не отступно, под нашею царского величества высокою рукою и у наших царских детей и у внучат, которых нам великому г~д~рю впредь бог даст; а к иным некоторым г~д~рям неприставать, да теми же нашего царского величества послы прислал; а он же, ц~рь Теймураз Давидович, в послех прежнего кукусанские области нареченного Митрополита Никифора прислал. А в грамоте своем писал и речь бити челом приказывал, чтоб отцу нашему блаженные памяти великому г~д~рю ц~рю и великому князю, его, царя Теймураза Давидовича, пожаловати от его ц-ского величества руки отриновено не учинить бы ему с тем митрополитом Никифором отца нашего бл. памяти жаловалную грамоту, чтоб та, отца нашего великого г~д~ря грамота была у него впредь для ево детей, и чтоб ему царю Теймуразу и его детем иметь надежду, блаж. памяти, на отца нашего на великого г~д~ря. А вчем ему, отца нашего великого г~д~ря повеление будет и он то все учнет, а мима отца нашего в. г. ц. в-ва повеления инако творить небудет. И отец, бл. п. в. г. ц. и в. кн. М. Θ. вс. велик. России самодержец и многих государств государь и обладатель, выслушав ответного письма и целовальную запись и грамоте, и зато ево, ц~ря Теймураза Давидовича, что он учинился под его царского высокою рукою и правду дал, он, царь Теймураз Давидович и сын ево царевич Давид Теймуразович, и ближние его люди за себя и за всю иверскую землю крест целовали, и руки, печати свои к той записи приложили, помятуя прежних г~д~рей ц~рей и великих князей российских предков наших к прежним иверским ц~р~м дружбу и силку; и ево, ц~ря Теймураза Давидовича и ближних людей и всю их иверскую землю под свою ц-ского в-ва высокою рукою принять изволил, и свою г~д~рскую жаловальную грамоту за золотою печатью велел ему дать. И мы великий г~д~р ц~рь и велики князь, Алексей Михаилович, всея великия и малыя и белыя России самодержец, наше царское величество, выслушав нашего царского в-ва подданого ц~ря Теймураза Давидовича, прежние отца нашего блаж. памяти великого г~д~ря, жаловалные грамоты пожаловали. Велели тое отца нашего, бл. п., в. г~д~ря, жаловалную грамоту переписать, на нашего ц-го в-ва имя впред для подтверждения, чтоб были ему грузинские земли ц~рю Теймуразу Давидовичу и внучатам ево иверской земле быти, под нашею ц-го в-ва высокою рукою подданстве во всем потоиж, как написано в прежнее отца нашего, бл. п., в. г-ря жаловалной грамоте; и нам великому г~д~рю нашему ц-скому в-ву и нашим г~д~рским детем и внучатам потомуж служить и радеть, и добра хотеть без всякие хитрости, и нашему царскому в-ву чести и повишения искати, и от нашие ц~рского в-ва высокие руки и от наших г~д~рских детей и внучат быть неотступным до кончины живота своего, по своему крестному целованию. Так же тушинские и шибуцкие земель владетелей и всякого чину люди под нашею ц-го в-ва высокою рукою укреплять из под нашей ц-го в-ва высокие руки иним г~д~рствам неотводить. А нам великому г~д~рю нашему, ц-скому в-ву, и нашим г~д~рским детем, и наслдникам, впредь ево, ц~ря Теймураза Давидовича, и внучат ево и наследников, у них которые впредь будут, и их людей и всю иверскую землю держати под нашей царского в-ва высокою рукою в нашем царском милостивом жаловании и вооберегании, смотря службе и правде. А ныне пожаловали мы, великий г~д~р ц~рь и великий княз Алексей Михаилович, всея великия и малыя и белыя России самодержец, нашего царского в-ва подданного грузинского царевича Николая Давидовича по ево челобитью, велели ему дати сию нашу ц-ского в-ва жаловалную грамоту, против деда ево ц~ря Теймураза Давидовича, впредь для подтверждения нашего царского величества подданному, грузинскому царевичу Николаю Давидовичу и наследникам ево и всей иверской земле, быть под нашею ц-ского в-ва высокою рукою в подданстве во всем потому, как написано впрежние отца нашего, блаженные памяти ве-кого г~д~ря, и в нашей ц~ского величества жаловалных в грамотах. Нам великому г~д~рю, нашему царскому величеству и нашим г~д~рским детем и внучатам и наследником потомуж служити и радеть и добра искати. Быть ему от нашего ц~рского в-ва высокие руки, от наших г~д~ских детей никогда неотступным до кончины живота своего. Также тушинские, и шибутские и иных земель владетелей, и всякого чину людей под нашу царского величества высокую руку приводить и укреплять в подданство. А не поднашие ц~рского в-ва высокие руки к иным государствам не отводить, а нам великому г~д~рю нашему ц~рскому в-ву, и нашим г~д~ским детем и наследникам, впредь ево ц~ревича Николая Давидовича, и внучат ево и наследников, которые у них впредь будут, их людей и всю иверскую землю держати под нашею ц~рского величества высокою рукою внынешнем ц~рском милостивом жаловании и оберегании, смотря по их службе и правде, как наше ц~рского в-ва милостивое жалование было к деду ево Теймуразу Давидовичу и всей нашей ц~рского в-ва жаловалной грамоте. На большое подтверждение печать нашу, золотую печать велели есмя привесить. Писано в государствия нашего во дворе царствущем велицей граде в Москве, в лето от создания мира 7182, месяца февраля 16 дня. მეფე ქართლისა თეიმურაზ პანკრატოანი. მეფე კახეთისა ირაკლი პანკრატოანი (დედანში 55 ფურცლის აშიაზე ქვემოთ მელნით მინაწერია: „ივ კნიაზ“. ქართველ მეფეების ხელრთვა უნდა ადასტურებდეს დედნისაგან გადმოღებულ ამ პირის სისწორეს. რუსულ ტექსტში გადამწერის მიერ შეცდომებია დაშვებული, სადაც აზრი მახინჯდებოდა შესწორდა).

К–52, № 4, ფურც. 55, 56, 57, 58, პირი.


2. 1752 წ. მაისის 26. – თეიმურაზ II და ერეკლე II წერილი ელისაბედ I-სადმი, საქართველოს მეზობელ მაჰმადიან მფლობელთა ძალმომრეობისაგან დასაცავად დახმარების აღმოჩენის შესახებ. 

ყ~დ უბრწყინვალესსა თვითმპყრობელსა დიდსა ჴელმწიფესა ჩვენსა იმპერატრიცასა ელისაბედ პეტრესსა სრულიად რუსეთისასა და სხვათა და სხვათა და სხვათა. მეფე სრულიად ქართლისა თეიმურაზ ნიკოლასი და მეფე კახეთისა ირაკლი თეიმურაზისი მოგახსენებთ. ქ. ყ~დ დიდებულისა ღ~თებრივსა მოწყლებისა შენისა მომართ მოლტოლვილნი, მძვინვარეთა ღელვათა შინა მყოფნი მონანი შენნი, ძრწოლით მკადრენი უთმინოთა ჭირთა ჩვენთა ყ~დ დიდებულისა იმპერატორობისა შენისა წინაშე განვაცხადებთ და მიწასა ზედა დამმრდომნი მოვახსენებთ წმიდასა თვითმპყრობელობასა შენსა. საღმრთოო დედაო ყ~თა ქრისტიანეთაო! ჩვენ არა რაჲ მსახურება რაჲმე გვიქმნიეს ღუთივ დიდებულისა და წმიდისა გვირგვინოსნებისა შენისა, გარნა მით ვინათგან სახელი ქრისტესი წოდებულ არს ჩვენს ზედა და შენ დედა ხარ ყოველთა კეთილმსახურთა და მოწყალე მზრუნველი შეღონებულთა. ეს არს მიზეზი კადნიერებისა ჩვენისა. ხოლო ჩვენ უმრწემესთა მონათა შენთა უთვალავნი ჭირნი და იწროებანი თვინიერ განცხადებისა ჩვენისა უზედმიწევნულესად უწყის სულისაგან წმიდისა ელვარემან და მადლითა სავსემან გონებამან შენმან, თუ რაბამნი ძვირნი და ტყვეობანი მრავლით ჟამითგან მოწევნულ არიან ჩვენ ზედა და სამეფოთა ჩვენთა ზედა წარმართთა მეფეთაგან, რომელთა მივეცენით მონებად ცოდვათა ჩვენთათვის სამართლად ბჭობითა ღ~თისათა და იგინი მძლავრობით მეფობდეს ჩვენზედა.

ხოლო, ვინათგან აწ მყოფსა ამას ჟამსა არღარავინ არს უსჯულოთა მეფეთაგანი უფალი ჩვენზედა, ესე მოეხსენოს სიწმიდისა ცასა გონებასა შენსა. აწ არს ჟამი გამოხსნისა ჩვენისა და დღე აღდგომისა ჩვენისა. უკეთუ არა სრულიადსა განწირულებასა მიცემულ ვართ ცოდვათა ჩვენთათვის. მოგვხედენ ქრისტეებრითა შებრალებისა ნაწლევითა დასდევ ჴელი შენი ძლიერი და მაღალი ჩვენზედა საკურნებელად განწირულებისა ჩვენისა, რ~ ესრეთნი მოუთმენელნი ჭირნი აროდეს მოვლენიეს ქვეყანასა ამას, რომელ თვით სავსებით უწყის ნათლად მბჭობელმან გონებამან შენმან რ~ სამეფონი ჩვენნი მგვრგლივ გარეშეცულ არიან უცხო თესლთა წარმართთაგან და დაუცადებელად ჰყოფენ ჩვენდა მომართ ზამთარ და ზაფხულ ბრძოლასა, ოჴრებასა, კლვასა და ტყვეობასა და ფრიად უმრავლეს ჩვენსა არიან ძალითა და ჰნებავსთ დარღვევად წმიდათა ეკლესიათა და აღჴოცად სახელი ქრისტიანობისა. და ამასვე ჟამსა შინა შეითქუნენ გარემოსნი მტერნი ჩვენნი და შეკრბენ ერთად მთავარნი მათნი და განიფიცნენ თვისსა მას შეგინებულსა წიგნსა ზედა, რათა ერნი საქართველოსანი საშუალთაგან აღმოფხვრან და ნათესავნი მაჰმადიანთანი დაემკვიდრნენ და გაერთჴმავდენ ყოველნივე. ეს მწარე ჰამბავი რა მოიწია სასმენელთა ჩვენთა ქრისტიანეთა გულებსა, მწუხარებისა ცეცხლი აღედვა. ხოლო აწ ჩვენდა სასოება სხვა არა რაჲ არს თვინიერ ცხოველს მყოფლისა ჯვარისა შეწევნა და შენის ყ~დ დიდებულისა იმპერატრიცაობისა საღმრთოსა პორფირისა საფარველისა კიდე. ამისთვის მჴურვალედ შეგივრდებით დედაო ყოველთა ქრისტიანეთაო და ყ~დ დიდებულო წინამძღვარო კეთილმსახურთაო და დიდებულსა თვითმპყრობელობასა შენსა ცრემლით ვევედრებით ისმაიტელთა მიერ ჩვენზედა და სამეფოთა ჩვენთა ზედა მწარენი ესე ჭირნი და ტყვეობანი თანაწარგვჴადენ და დააცხვრენ და ვ~ა ენებოს მრავალ მოწყალესა თვითმპყობელობასა შენსა დედობრივ იღვაწე შვილთა შენთათვის და განაგე ჩვენთვის უმჯობესნი. დაღაცათუ უჴმარნი მონანი ვართ დიდებულებისა შენისანი, ა~დ ქრისტიანენი ვართ, ხოლო ვინათგან მოვალე ხარ, ვ~ა დედა ქრისტიანეთათვის მოხედვით. მოხედვა ყავ შვილთა შენთათვის ჭირსა შინა მყოფთა და ტკინველთა და დაგვიფარენ ჩვენ საფარველითა წმიდისა პორფირისა შენისათა და დაგვიცვენ ჩვენ წარმართთაგან, ვ~ა ენებოს წმიდასა ნებასა შენსა. ხ~ ჩვენისა სიმდაბლისა მიერ მოიხსენებოდედ ესეცა: ოდესმე მის დიდებულებასა სანატრელისა პაპისა შენისა ალექსი თეოდორესისა (აქ შეცდომაა – უნდა იყოს ალექსი მიხეილის-ძე) მიერ მამასა ჩემსა მეფის შვილსა ნიკოლას დავითისსა მოეღო მრავალ მოწყალებისა მისისა მიერ წიგნი შეწყალებისა ოქრო ბეჭდოვანი, რომლისა გარდაღებული პირიცა მისი გვიწინაშებიეს და რაიცა აღგვეთქვა ჟამსა მას მსახურება ყ~დ დიდებულებისა მათისა და თანამდებობისა ჩვენისაებრ მასვე ზედა ვჰგიეთ მტკიცედ, დაღაცათუ ცოდვათა ჩვენთაგან საქმენი არა ცხადჰყოფენ. წარმოივლინა ჩვენისა მიერ სიმდაბლისა მომრთმელად სავედრებელთა ჩვენთა სიტყვათა ყ~დ დიდებულისა თვითმპყრობელობისა შენისადა ყ~დ სამღვდელო ათანასი მიტროპოლიტი ტფილისისა კნიაზ სიმონით (სიტყვები „კნიაზ სიმონით“ დედნის ტექსტში მელნით ჩაწერილია წვრილი ასოებით სტრიქონის ზემოთ და გადმოდის აშიაზე, რადგანაც იქვე სტრიქონი თავდება), რომლისა მიერ მოერთმის შენსა ყ~დ მოწყალებასა ვედრება ჩვენი. თქვენი დიდებულობის თაყვანისმცემელი მეფე ქართლისა თეიმურაზ პანკრატოვანი მეფე კახეთისა ირაკლი პანკრატოანი. ჩღნბ მაისის კვ.

K–52, № 4, ფურც. 50. დედანი.


3. 1752 წ. მაისის 27. – თეიმურაზ II და ერეკლე II წერილი ასტრახანის გუბერნატორ ბრილკინისადმი, ათანასე თბილელისა და სიმონ მაყაშვილის ასტრახანიდან პეტერბურგში დაუგვიანებლივ გამგზავრების შესახებ. 

დიდ მსვლელობას უფალს იარანალ ღუბერნატორს კამარღელსა და წმიდის ალექსანდრეს ნემსკის ორდენის კავალერს ივან ონოფრეს ძესა ბრილკინს მოვახსენებთ.

ქ. მეფე ქართლისა თეიმურაზ ნიკოლასი და მეფე კახეთისა ირაკლი თეიმურაზისი. მათს პატიოსნებას ძმებრისა სიყვარულითა მოვიკითხავთ და ურთიერთას შეერთებისა და შემეცნების სურვილსა და უჭირველობისა და სიამოვნის ნატრას მოვახსენებთ. მერმე ის მოეხსენოს კეთილმსახურებასა შენსა, საქართველოდამ ყოვლად დიდებულისა და მაღლისა თვითმპყრობელობისა წინაშე ყოვლად სამღუდელო მიტროპოლიტი ტფილისისა ათანასი წარმოვავლინეთ კნიაზ სიმეონითურთ მოციქულათ და ჩვენი საიდუმლო სიტყვა ვარწმუნეთ. ჩვენ ხომ შენის სიმაღლისა და ბრწყინვალებისა სრულიად ურგებნი და უმსახურნი ვართ, გარნა სიყვარულისათვის ძმებრისა წყალობასა ვითხოვ და ამ კეთილის ყოფას გამოველით შენისა სიმაღლისა მიერ, რათა ადრე წარავლინნო და არა დაყოვნნე და რომელიც ჩვენგან სამსახური გენებოს და ჩვენგან მართებული იყოს სამსახურს გვიბძანებდე და შენის კეთილის ამბის წიგნს გვიბოძებდე. მეფე საქართველოსი თეიმურაზ პანკრატოანი მეფე კახეთისა ირაკლი პანკრატოანი წელსა ჩღნბ მაისის კზ.

К–52, № 4, ფურც.


5. დედანი. 4. 1752 წ. ივლისის 23. – ასტრახანის გუბერნატორის ი. ბრილკნის მოხსენებითი ბარათი ელისაბედ I-დმი, ათანასე თბილელისა და სიმონ მაყაშვილის ასტრახანში მისვლის, მათი მისიის და მათივე პეტერბურგში გამგზავრების ნებართვის შესახებ. 

Всепресветлейшая державнийшая г~д~риня императрица самодержица всероссийская г~д~риня всемилостивейшая. Сего июля 11 дня получил я ис Кизляра от полковника Гневашева доношение, коим объявил, что грузинской и кахетинской цари Теймураз и Еракли присланным, с прибывшим в Кизляр из Грузии митрополитом Афанасием и князем Семионом Макаевым, письмом просили, чтоб оного митрополита и князя для исходатайствования некоторых их нужд отправить к пресветлому вашего императорского величества двору, по которому письму оные митрополит и князь, с имеющимся при них духовными персонами и служителями всего семнатцать ч~л~век, дав им пятнадцать подвод и безопасной конвой в Астрахань отправлены. А понеже оные митрополит и князь по прибытии сюда подали мне от предписанных царей письмо, и за неимением здесь грузинского переводчика переводил оное письмо находившейся здесь грузинской титулярной советник и полицмейстер князь Мелхиседек Баратаев. И по переводу ево по оном письме оные митрополит и князь написаны послами, с ним секретные слова поверены, которое письмо в оригинале с переводом присем всеподданнейше включено. И хотя я у оных, митрополита и князя, прилежно домогался какие им секретные слова поверены о том мне объявили, но оные митрополит и князь сказали мне, что имеют они при себе посланное от вышеименованных царей письменное прошение за печатью и приказано им то прошение самим ко двору вашего императорского величества отвесть и просить на то всемилостивейшей резолюции, а более оного словесного приказания они не имеют и притом усилено просили, чтоб их со свитою ни мало не удержать ко двору вашего императорского величества отправить. На что, от меня ему митрополиту и князю объявлено, что мне не донеся об них вашему императорскому величеству и не получа указу отправить их неможно и для тогоб они о сем указа ожидали здесь, а для здешнего бытия определил я им со всею свитою по прежним примерам для удовольствия их кормовые деньги, на каждой день по одному рублю по двадцети по осми копеек. А 22 числа, оные митрополит и князь, прислали ко мне предписанного полицмейстера с тем, что оне желают со мною видеться. Но понеже мне всеподданнейшему по моей болезни свидания с ними иметь неможно, а для того посылал я кним с ним полицмейстером секретаря Чирикова и приказал ему их спросить, какое имеют они в свидании сомною дело чтоб ему секретарю объявили, и ежели они просить будут об отправлении своем к высочайшему вашего императорского величества двору, то им объявить, что мне не донеся об них вашему императорскому величеству и не получа указу отправить неможно, чего ради с тем моим об них доношением отправляю я в С-Петербург нарочного куриера, и при том спросить их не могут ли они объявить, какие от упоминаемых царей секретные слова им поверены чтобы мог я о том своем доношении означить. Которой секретарь возвратясь от них объявил мне, что он по моему приказанию им представлял и на то они, митрополит и князь, сказали, что они хотели сомною видеться и просить скорейшего их ко двору вашего императорского величества отправления, а о секретных словах объявили тоже как и мне, отозвались что все то дело написано в отправленном от царей с ними доношении, а словесного приказания они неимеют, сверх же того имеют они для поднесения вашему императоскому величеству от них царей презент состоящей в нескольких каменях и земчуге и протчее, которое все то за печатью их царей и просили, когда де их ко двору вашего императорского величества, указу отправлять неможно, чтоб я чрез свое доношение исходатайствовал бы им у двора вашего императорского величества скорейшего указу, ибо они и так по отправлении из Грузии свой путь до сих мест продолжали немалое время.

И так, о сем вашему императоскому величеству всеподданнейше донеся прошу что мне с ними учинить всемилостивйшего указу, а сколько при них всвите каких чинов состоит и кому по сколику кормовых денег определено, тому при сем реестр приложен. Вашего императорского величества всемилостивейшей г~д~рини всеподданнейший раб И. Брилкин. Июля 23 дня 1752 года. Астрахань. № 85 (დედანში ტექსტის შემდეგ ქვემო აშიაზე მინაწერია: «Ссей реляцией также с приложенной копии посланы к его сиятельству канцлеру в 13 д. августа 1752 г.»).

К–52, № 4, ფურც. 1–4. დედანი.


5. 1752. ივლისის 23. – ათანასე თბილელის და სიმონ მაყაშვილის ამალის შემადენლობა და მათი ულუფის ნუსხა. 

Реестр имеющимся в свите грузинского митрополита Афанасия и кахетинского князя Семиона Макаева духовным персонам, дворянам и протчим служителям и кому по скольку кормовых денег на день определено, а имянно:

Митрополиту Афанасию 25 копеек, князю Семиону 25 к., архимандриту Христофору 10 к., протопопу Николаю Гаврилову 10 к., священникам Георгию Варламову 5 к., Симону Давыдову 5 к., диакону Герману 4 к.; поддяконам: Григорию Егорову 3 к., Ивану Борисову 3 к., поддиакону Иосифу Георгиеву 3 к.; при князе Семионе Макаеве, дворянам Ивану Зурапову 10 к., Давиду Георгиеву 10 к. При них служителям: Василию Давыдову 3 к., Борису Елизбарову 3 к., Георгию Бежанову 3 к., Давыду Иванову 3 к., Θедору Федорову 3 к. И того 15 к. Всего всем пятнадцати человекам один рубл. дватцат восем копеек (ხელრთვა გაურკვეველია. საბუთს თარიღი არ აქვს, მაგრამ რამდენადაც იგი დანართია ასტრახანის გუბერნტორის ბრილკინის 1752 წ. 23 ივლისის მოხსენებითი ბარათისა, ამიტომ ვათარიღებთ 1752 წ. 23 ივლისით).

К–52, № 4, ფურც. 8. დედანი.


6. 1752 წ. აგვისტოს 11. – თეიმურაზ II და ერეკლე II ათანასე თბილელისადმი გაგზავნილი წერილის პირი, ქართლ-კახეთის სამეფოთა ისევ გართულებული საგარეო მდგომარეობის შესახებ. 

ქ. წმინდასა და ყ~დ სამღუდელოს ტფილისის მიტროპოლიტს ათანასის მეფე ქართლისა თეიმურაზ და მეფე კახეთისა ირაკლი ღ~თ შემოსილს წმინდას მარჯვენეს ამბორს მოვახსენებთ. აქაურს ამბავს იკითხავ, რაც შენს აქ ყოფნაში ამბავი იყო ისივ ამბავი არის და უსჯულოთაგან დღე და ღამე მუდამ ბრძოლა დაუგებელი. და რაც წარმართაგან შეთქმულება იყო ისივ განზრახვა აქვთ და განმზადებულნი არიან, რათა აღჴოცონ სახელი ქრისტეანობისა ქვეყანისა ამისაგან. ხოლო ჩვენდა სასოება და იმედი სხვა არა რაჲ არს, თვინიერ მღთისა, ჴემწიფისა შებრალება და მოწყალებისა მოფენა და ქვეყანისა ჩვენისა მცირენი და დიდნი ქვრივნი და ობოლნი დიდებულისა ჴემწიფის მსასოებელნი და მოწყალებისა მომლოდნენი ვართ. აგვისტოს 8 კიდევ ეს ამბავი მოვიდა აქა, რომ ხვათქარს ტრაპიზონის ფაშასთან ფარმანი მოუწერია და ბრძანება ასრე მოსლოდა, რომ, იმას ალიფაშა ქვიან, რვა ათასი თარაყალი და ორი ათასი სუფაი ჯარათ მიუცია და ის უნდა მოვიდეს და ყარსისა, ყიზილბაშის და ქართლის სამძღვარში დადგეს. და იმავ ფარმანში ესეც უბრძანებია, როდესაც რომ მეფემ ჯარი გთხოვოსთ მაშინვე ჯარიცა და ჯაბახანაც გაუგზავნეთო. ახლა ისინი იმ სამძღვარზე უნდა მოვიდნენ და არ ვიცით საიდკენ წავლენ, თავად აქეთ ლეკისაგან და უსჯულოთაგან შიში გვქონდა, ახლა მეორე შიში და ფიქრი იმ ურუმისაგან გვაქვს, არ ვიცით თუ ურუმი რას ფიქრში არის და ჯარი კი მოდის. ეს ამბავი ყ~დ მოწყალის დიდებულის კარზე უნდა გამოაცხადოთ (საბუთი წარმოადგენს პირს საგარეო საქმეთა კოლეგიის თარჯიმანის დავით აბაზაძის მიერ გადაწერილს. დედანი საფიქრებელია თვით ათანასე მიტროპოლიტმა დაიტოვა. საქმეში მოიპოვება წინამდებარე საბუთის რუსული თარგმანიც). ფოდლინაზე ასე აწერია – მეფე ქართლისა პანკრატოანი თეიმურაზ. მეფე კახეთის ირაკლი პანკრატოანი. აგვისტოს ია.

К–52, № 4, ფურც. 16. პირი.


7. 1752. აგვისტოს 31. – ასტრახანის გუბერნატორ ბრილკინისადმი გაგზავნილი ელისბედ პირველის ბრძანებულების შავი, ათანასე თბილელისა და სიმონ მაყაშვილის ასტრახანიდან პეტერბურგში გამგზავრების ნებართვის შესახებ. 

Божиею м~лостию мы Елисавета первая, императрица и самодержица всероссийская и пр. и пр. и пр. Нашему действительному камергеру и астраханскому губернатору Брилкину. Получено здесь, в нашей коллегии иностранных дел, доношение ваше, от 23 минувшего июля сего года, о прибывших недавно в Астрахань грузинских митрополите Афанасие и князе Семиеоне Макаеве, которые отправлены ко двору нашему от грузинского и кахетинского (დედანში ამ სიტყვის შემდეგ წერია: «царей», მაგრამ წაშლილია და მის გასწვრივ აშიაზე ამის ნაცვლად დაწერილია «владетелей». ჩვენ ტექსტში შეგვაქვს «владетелей») владетелей Теймураза и Ераклия с письменным прошением и презентами, и с которыми от упомянутых владетелей и к вам прислано письмо с требованием о скорейшем вышеозначенных митрополита и князя отправлении ко двору нашему. Но вы без указу (დედანში ამ სიტყვის შემდეგ წერია: «Особо на то поступать не могли», მაგრამ გადახაზულია) сюда отправить их не могли (დედანში ამ სიტყვის შემდეგ წერია: «удержали», მაგრამ გადახაზულია) и до получения оного определили (დედანში ამ სიტყვის შემდეგ წერია: «производить», მაგრამ გადახაზულია) со всею свитою по прежнему к ним примерам производить кормовые деньги, а между тем что с оным чинить испрашиваете нашего указу, и на оное в резолюцию вам объявляется: что, когда вышеупомянутые от грузинского и кахетинского (დედანში ამ სიტყვის შემდეგ წერია: «царей», მაგრამ გადახაზულია და მის გასწვრივ აშიაზე ამის ნაცვლად დაწერილია «владетелей». ჩვენს ტექსტში შეგვაქვს «владетелей») владетелей приехавшие митрополит и князь Семион (ეს სიტყვა დედანში აშიაზე არის მიწერილი და ბოლოში სტრიქონის ქვემოთ საგანგებო ნიშანი აქვს საბუთის გადათეთრების დროს სათანადო ადგილზე შეტანის მიზნით) неотменно сюда ехать похотят, то надлежит вам на то им по воли. И со всеми в свите их находящихся людми сюда в с. Петербург (დედანში ამ სიტყვის შემდეგ წერია: «отправить», მაგრამ გადახაზულია და შეცვლილია სიტყვით «отпустить») отпустить, удовольствовая их потребным числом подвод за собственные их прогоны. Дан в с. Петербурге 31 августа 1752 года. Подписано тако, по ея имп. велич. указу граф Алексей Бестужев-Рюмин. граф Михаил Воронцов.

К–52, № 4, ფურც. 9. შავი.


8. 1752 წ. სექტემბრის 25. – თეიმურაზ II მიერ ათანასე თბილელისადმი გაგზავნილი წერილის რუსული თარგმანი აჯიჩალაბის შვილის ერეკლე II მიერ სასტიკად დამარცხების შესახებ. 

Перевод с письма грузинского царя Теймураза к тифлисскому митрополиту Афанасию, с сообщенного вицеканцлеру от него митрополита в день генваря 1753 года. Крестоносцу от нас в незабвенной и доброй памяти пребывающему, всеми знаниями и разумом совершенному и добродетельми превосходительному господину, кир-архиерею тифлискому митрополиту Афанасию. Многое доброй и достойной его персоне приличное донесение, на памятование о нашем благополучном желаемом пребывании при целовании святые его десницы.

Ныне здешние обстоятельства суть таковые, как ты к тому самодержавному великому двору отправился, то вскоре Аджичалаб сына своего с войском ширванским, и по сию сторону живущих лесгинцов, гайжинзов, карабагских, джанширских, баргумшатских, пинсианских и шамшадильских и протчих ближних к тому народов в нашу землю прислал, которой пришед в Байдар и окопався валом, стал лагирем в Казаке-Борчале. В Грузии и в Кахетии, всеми татарскими поселениями он завладел, кои и сами своими силами емуж помогали. Сын наш царевич Иракли, которой ездил в горные места для взятия оттуда черкаского войска, привел с собою тысячу человек черкас и собрав к тому грузинское войско победил и много лесгинцов побил, так что сын Аджичалабов увидя себя побежденным, принужден был из Байдара выступить и назад ретировался. Мы пошли вслед за ним, но он пришел в Казак, на Агстапскую реку, там остановился, а всуботу, то есть 5-го числа сентября, оттуда поднелся и вниз по реке пошел. Мы тогож числа в шамшадилской земле в урочище за Асансу с войском собралися и приуготовилися, чтоб с неприятелем в баталию вступить. Они в ордер баталии уже построены были, и к сражению с нами в готовности находилися, багаж и все их тягости были у них наперед отправлены, а сами позади вслед за оными шли. Четыре часа дня уже было, как оне с нами сразилися. Один час крепко они устояли и билися сильно, но божиею милостию и силою животворящего креста и щастием ея самодержавного величества, мы усилилися и неприятеля победили, хотя и не все войско наше, по той причине, что мы скоро за неприятелем гнались, за нами поспело, но знатная часть оного позади остался, и только в числе двух тысяч человек бывшего тогда при нас войска мы билися. От Асансу как неприятели побежали, то наше войско гналося за ними до Шамкорской манарии... растоянием 12-ти часов ходу, и их рубили. А от Асансу до шамкорской манарии нашим войском взято в полон неприятелей полторы тысячи человек, да столько же или более их побито. Их багаж, провиант, лагерь и все тягости с приборами совсем осталися нам в добычу. Милосердием всещедрого бога и силою святого креста, которая нашей христианской земле и нашему оружию такое над врагами имяни Христова отомщение даровало, которого она до сего времяни еще никогда не имела. Мы тебе чрез сие поручаем, о всем вышеписанном ея императорскому величеству донесть и просить у ея величества токого милосердия, чтоб прошение наше услышать изволила, как мы в том и совершенно благонадежны находимся. На сей баталии, богу поспешествующу, никто из наших знатных князей не убит, кроме 10-ти или 12-ти человек черкас и простых людей. Брат твой и фамилия, ежели хочешь об них ведать, по отпуск сего письма здоровы. У того грузинского письма печать и вензле царя Теймураза. Лета от Рождества Христова 1752 сентября 25 дня в Тифлисе (საბუთის ბოლოს მინაწერია: «Сего чистые две копии посланы к его сиятельству вице-канцлеру 20 того генваря 1753 г., а оригиналу грузинского притом не находилось». თეიმურაზ მეფის ამ წერილის დედანი საქმეში არ მოიპოვება, საფიქრებელია ათანასე მიტროპოლიტმა წერილის რუსულ ენაზე გადათარგმნის შემდეგ ორიგინალი წაიღო).

К–52, № 4, ფურც. 20–21. თარგმანის დედანი.


9. 1752 წ. დეკემბრის 25. – რუსეთის ვიცე-კანცლერის მ. ვორონცოვის მიერ ელისაბედ I-დმი წარდგენილი მოხსენებითი ბარათის შავი, საქართველოდან ჩამოსული ელჩების ათანასე თბილელისა და სიმონ მაყაშვილის ვიცე-კანცლერის მიერ მიღების შესახებ. 

В 25 день декабря 1752 г., прибывший из Грузии митрополит Афанасий с князем Симеоном Макаевым, накануне испрося себе время, чрез племянника своего надворного советника грузинского князя Амилахорова, был у вице-канцлера и поручил ему приложенный при сем перевод с просительного листа, с которым он прислан к ея императорскому величеству от грузинского и кахетинского царей Теймурзы и Ираклия. Объявил притом, что при подании оного ея императорскому величеству, имеет он также поднесть от помянутых царей подарки, состоящие в ноже, золотом и каменьями оправленном да в четках жемчужных. Просил, дабы, о том ея императорскому величеству всеподданнейше доложено и исходатайственно было, чтоб он для поднесения оных ея величеству преставлен был. А понеже в объявленном листе не все нужды, за которыми он митрополит сюда отправлен, подробно изображены, то сверх оного поручено ему и имеет он об оных обстоятельно на письме представить. Вице-канцлер сказал ему на то в ответ, что о всем вышеобъявленном не преминет он ея императорскому величеству всеподданнейше, донести, и впред о высочайшем ея величества соизволении ему объявлено будет. При сем случае отдал он присланный от помянутых царей вице-канцлеру подарок: кусок персидской золотой травчатой парчи и рундук персидский с серебрянным позолоченным набором. Впрочем, для всевысочайшего известия ев императорского величества всеподданнейше доносится, что при оных грузинском митрополите и князе Макаеве приехало в свите грузинцов духовных и светских, дворян и служителей тринадцать человек, и стоят здесь на Пресне, на загородном дворе тверского архиерея. А понеже сей двор весьма от города отдален, то просит он митрополит чрез помянутого племянника своего надворного советника князя Амилахорова, чтоб ему в городе ближе другая квартира отведена была (მოხსენებითი ბარათის ეს ტექსტი გადმოწერილია ჩვენ მიერ რუსული გამოცემიდან, იხ. Архив князя Воронцова, кн. ХХV. Москва, 1882. გვ. 178–179. რუსულ გამოცემაში ამ დოკუმენტს შენიშვნა აქვს: «В конце на последней странице помечено своеручно вице-канцлером: Такова записка и с переводом листа грузинских царей внесена к ея императорскому величеству тогож 25 декабря 1752 года». საბუთი თარიღდება ამ მინაწერის საფუძველზე).


10. 1753. აპრილის 17. – სიმონ მაყაშვილის მოხსენებითი ბარათი კანცლერ ა. პ. ბესტუჟევ-რიუმინისადმი, ქართლ-კახეთის სამეფოთა დასახმარებლად სასურველ ღონისძიებათა შესახებ. 

იმის გრაფის დიდებულობასა მაღლისასა დიდსა ვეზირსა მოქმედსა, საიდუმლოს ვეზირსა, სენატორსა და მრავლისა ნიშნის მქონესა გრაფს ალექსი პეტრესძეს ბესტუჟევს რუმინს, მოხსენება გინა არცა. ვინადგან წარმოგზავნილ ვარ ერთათ მე და მიტრაპოლიტი ათანასე, ქართლის და კახეთის მეფისაგან თეიმურაზისა და ერეკლესაგან, დიდებულის ჴემწიფის კარზე თქვენის გრაფის დიდებულობასთანა წიგნებითა, რომელიც აცხადებს ყველას ჩვენის მეფების ვედრებასა, რომელსაც თქვენის გრაფის დიდებულება მოწყალებით გაშინჯავთ, რომელსაც მე მოწმობა დაბლათა ვთხოვა თქვენის გრაფის დიდებულებას ვთხოვ (დედანში ესე არის ეს წინადადება ბუნდოვნად აგებული) იმა წიგნების სათხოვრებისა დაუყოვნებელი პასუხი მებძანოს და გამისტუმროთ. ამა წიგნებს გარდა, რომელიც ერთი ჴემწიფესთან არის და ერთი თქვენთან, ამას გარდა ზეპირათ ნაბძანები მაქვს ჩვენის მეფებისაგან, ზეპირათ რომ თქვენის გრაფის დიდებულებას მოვახსენო, რომელიც ქვევით აცხადებს: ერთი ვინადგან თქვენი გრაფის დიდებულებას მეხსენება შაბაზის ყენის დროს, როდესაც ის ძლიერი იყო მაშინ კახეთის მეფის ლევანის ვედრებით რუსეთის ჴემწიფისაგან, ალექსი თევდორესა ძისაგან, მოსაჴმარებელი ჯარი მისცა და შვიდი წელიწადი კახეთში იყო (მაყაშვილი ცდება. ლევან კახთა მეფის დროს მოსკოვის სამეფო ტახტზე იოანე IV მრისხანე იყო. ამ დროს კი რუსი მეციხოვნე ჯარის ნაწილი მართლაც იდგა კახეთში დასახმარებლად. ამის შესახებ იხ. ტფილისის სახელმწ. უნივერსიტეტის შრომები, VII. გვ. 109–122). მეორე, ვინადგან ყველას მოეხსენება ახლა სპარსეთის საჴემწიფო რა ყოფაში არის, ახლანდელს დროში თუ რომე რუსეთის საჴემწიფოდამა ინებება საქართველოს მეფეს და კახეთის მეფეს ჯარს უბოძებს ახლანდელს დროშიგან მოიმედე ვარ ღვთისაგან, რომ ღ~თის ნებით და რუსეთის ჴემწიფის შემწეობით შეუძლიანთ ჩვენს მეფეებს სპარსეთის ქალაქების, რომლებიც ჩვენს ქვეყანაზე ახლო არის, იმის დაჭერა. მესამე, მეფეს ქართლისას და კახეთისას თუმც ყავსთ ოცი ათასი ჯარი, მაგრამ ურჯულოს აგარიანთაგან ყოველთვის...ენ (დანარჩენი ასოები არ იკითხება) არიან ამთენი შეწევნა არა აქსთ ჩვენს მეფებს მუდმათ ჯარი მზათ ყვანდენ რომ ხარჯის მიცემა არ შეუძლიანთ. მეოთხე, ამას წინათ, დიდი ხანი არ არის, ჩვენმა მეფებმა თითონ დაიბარეს ჩერქეზების ჯარი და მოვიდნენ, თუმცა იმათი მოსვლა ჩვენთვის მაგთენი შასამატი არ იყო, მაგრამ ჩვენმა მტერმა ნახეს დიდი შიში შეექმნათ და ეგონათ ისინი რუსეთის ჴემწიფისაგან ... (აქ ერთი სიტყვა არ იკითხება) ჩვენთვის საშველად და რუსეთის ყმანი ვყოფილიყოთ ისე გაშინჯა მტერმა. მეხუთე, ახლა თუ რამე ბძანება იქნება და რუსეთის რიათი ჩერქეზი ყაზახი გვეყოფა შემწეთ, ვერც ჩვენს მეფებს წინაღუდგებიან ამის ძალით მარტო ჩვენც ჴელის დადება გვეყოფა თქვენთან და ჯარის მოსვლა ჩვენს მტერს დიდათ შეშინდება. მექსე, რომელიც პირაქათ ლეკნი არიან თქვენი მორჩილნი და თქვენს ქვეყანაში ვაჭარნი ან ულუფის მჭამელნი, იმათაც ყადაღა უყავით ერთი ოქმი უბოძეთ დაეხსნან ჩვენს ქვეყანას ჩვენთვის ეს დიდათ შესამატი არის, ამას ჩვენი მეფები დიდს წყალობაში ჩააგდებენ, თქვენგან ადვილი არის. თქვენი გრაფობის დიდებულებას მოახსენებს მდაბალი მოსამსახურე კნიაზი სვიმონ მაყაშვილი. ქრისტეს აქათ ჩღნგ აპრილის იზ (სიმონ მაყაშვილს გაუმართავი, უმეტეს შემთხვევაში ძნელად გასარჩევი ხელი აქვს, აზრის დალაგებაც უჭირს).

К–52, № 4, ფურც. 61. დედანი.


11. 1753. მაისის 31. – საგარეო საქმეთა კოლეგიის კანცელარიის მოხელის სმირნოვის ცნობა ათანასე თბილელის განცხადების შესახებ, რომ მას არავითარი ოქროსა და ვერცხლის ნივთი არ აქვს შეძენილი. 

1753 года мая 31 для коллегии иностранных дел канцелярист Андрей Смирнов посылан был к грузинскому митрополиту Афанасию для объявления о присылке от него в коллегию имеющимся при нем золотым и серебрянным всяким вещам реестра. На что, от того митрополита Афанасия ему Смирнову объявлено, что ныне он митрополит при себе золотых и серебрянных никаких вещей не имеет, а когда в пред оные им куплены будут, о том от него в коллегию иностранных дел сообщен будет реестр. Сие объявление писал канцелярист Андрей Смирнов (1754 წლის ორ ივნისს ანდრია სმირნოვი ხელმეორედ შესულა ათანასე თბილელთან და გაუფრთხილებია, რომ ოქროსა და ვერცხლის ნივთების გატანა რუსეთიდან, საგანგებო ბრძანებულებით, აკრძალულია და ამიტომ ნუ შეიძენო. ათანასე თბილელს უთქვამს, რომ ნივთები არც წინად უყიდია და მომავალშიც არ იყიდის. იხ. ამავე საქმეში ფურც. 155, სადაც სმირნოვის მეორე ცნობაა მოთავსებული).

К–52, № 4, ფურც. 155. დედანი.


12. 1753. ივნისის 6. – თეიმურაზ II და ერეკლე II წერილი ვიცე კანცლერის მ. ი. ვორონცოვისადმი, ათანასე თბილელის სრული ნდობით აღჭურვისა, ხოლო მაყაშვილის საელჩო საქმეებისაგან გათავისუფლების შესახებ. 

დიდებულებასა ღრაფისა მაგის ბრწყინვალებისასა და ორისავე რუსეთისა ხატისა კავალერსა მიხაილ ილარიონისსა ვორონცოვსა. მეფე სრულიად ქართლისა თეიმურაზ ნიკოლასი და მეფე კახეთისა ირაკლი თეიმურაზისი მოვახსენებთ სიმაღლესა მათსა ესრეთ განკრძალურადრე, ვითარმედ ყოვლად მოწყალის მის იმპერატორობის დიდებულებისა წინაშე წარმოივლინა რა ჩვენ მიერ ათანასი ყოვლად სამღვდელოჲ მიტროპოლიტი ტფილისისა და სხვაჲცა ვინმე კნიაზი ჩვენი, სახელით სიმეონ, რომელი თანაწარმოვატანეთ ყოვლად სამღვდელოსა ათანასის წელსა განჴორციელებიდგან სიტყვისა ღუთისა 1752 თთუესა მაისსა და მდაბლად, ვითარცა მონათა მდაბალთა მის იმპერატორობის დიდებულებისათა, მოვახსენეთ დონაშენიასა მიერ ვედრებითისა დედასა მაგას ყოველთა კეთილმსახურთასა ქვეყნისა ჩუენისა, რომელ არს სამწყსო ქრისტეს ღუთისა შეურაცხქმნაჲ, აღჭრაჲ და მიმოდატაცებაჲ ცხვართა მწყემსისასა სახიერისათა მგელთაგან მძვინვარეთა შვილთა ისმაილისათა, რამეთუ მწარე რაჲმე არს საგუემელ ჩუენდა უფიცხეს ეგვიპტელთ მიერთა ჭირთა ისრაილთასა ჭირნი, რომელნი შემოსრულან ჩვენ ქრისტიანეთა შორის წარმართთაგან, ესე ყოველი მის იმპერატორობის დიდებულებისა რომელიმე ვედრებითისა წიგნითა და რომელიმე ზეპირ განგვიცხადებიეს ზემოხსენებულისა მიერ ათანასი ყოვლად სამღვდელოსა და მის ყოვლად მოწყალეს ღუთაებრიობასა დიდებულისა იმპერატრიცასსა ჩვენნი თავნი და ჩვენნი ქვეყნისანი შევევედრეთ საფარველსა ქუჱშე ზესთა პორფირისა მაგის ფესუთასა, რათა ჩვენზედა ჴშირთაგან მოწყალებათა თვისთა შეწყალებისა ნაწილთა მგებელ გვექმნნეს. 1. ხ~ ვინადგან ჰყოვნა ჟამმან და არა რაჲ ვისმინეთ მოსალოდებელისა ჩვენისა, ვედრებით ვთხოვთ თქვენისაგან სიმაღლისა ჵ კეთილმსახურო, რათა სიყუარულისათუის ქრისტესისა, აღდგე შეწევნად ჩვენდა და შუამდგომელ გვექმნა ჩვენ ძმათა შენთა ქრისტიანეთა დედისა მაგის მიმართ ყოველთა კეთილმსახურთასა, რათა ღუთაებრივთაგან წყალობათა მისთა ჩვენცა შეწყალებულ ვიქმნნეთ. და რაიცაღა ზემოხსენებულისა ყოვლად სამღვდელოსა ათანასის მიერ შარშან დონაშენია და სიტყვა მოვახსენეთ, ისმინოს ელვარემან და სულითა ყოვლად წმიდითა მიმადლებულმან გონებამან საზოგადოსა მაგის ჩვენ ყოველთა დედისამან და აჩრდილი მოწყალებისა მისისა მოგვადგას. 2. ჩვენ არა რაჲმე გვაქვს მსახურებაჲ თქვენისამი სიმაღლისა, მაგრა შენისა კეთილმსახურებისა სასოებითა კადნიერ ვართ და ამისთვის ვედრებით ვითხოვთ თქვენისაგან სიმაღლისა, რათა, შენ მიერ შეყვარებულისა ქრისტესთვის აღდგე შეწევნად ჩვენდა. 3. ჩვენნი ყოველნი საიდუმლოთ განზრახვითნი სიტყუანი ვარწმუნენით ყოვლად სამღვდელოსა ათანასის მიტროპოლიტსა ტფილისისასა და მაგის მიერ მოიჴსენეთ. ხ~ თუ სხვამან ვინმე, ანუ თვით ჩვენმან კნიაზმანცა სიმეონ, თუ სხვა რაჲმე სიტყვა მოგახსენოსთ ყოვლად სამღვდელოსა ათანასის სიტყვათა გარდა, ცთომილ არს ყოვლად და ნუმცაღა ისმენს ელვარე გონებაჲ საკვირველ განმზრახობისა მაგის. რამეთუ ჩვენნი სიტყვანი მხოლოდ ათანასის მიერ ყოვლად სამღვდელოისა ვინებეთ მოჴსენებად. საქართველოს მეფე თეიმურაზი პანკრატოანი. ქ. მეფე კახეთისა ირაკლი პანკრატოვანი. 1753, 8 ივნისი (დედანში თარიღი ამ სახით არის მოცემული 17 (8/6) 53. ასეთივე წერილი გამოუგზავნიათ ბ. რიუმინისათვისაც).

 К–52, № 4, ფურც. 93. დედანი.


13. 1753 წ. – სიმონ მაყაშვილის არზა კანცლერ ა. პ. ბესტუჟევ-რიუმინისადმი, ათანასე თბილელის მიერ თეიმურაზ II და ერეკლე II დავალებათა განზრახ შეუსრულებლობისა და ამის გამო ქართველ ელჩებს შორის ჩამოვარდნილ უთანხმოებათა შესახებ. 

მის მაღლის ღრაფობის ბრწყინვალებასთან მდაბალი მოსამსახურე. ქ. ვინადგან გამოგზავნილი ვართ ჩვენ საქართველოს მეფის თეიმურაზისაგან ქართველი მიტროპოლიტი ათანასე, და კახთა მეფის ერეკლესაგან მე მდაბალი მოსამსახურე კნიაზი სვიმონ მაყაშვილი ერთადა, მას მიტროპოლიტთან მოვიტანეთ ჩვენ ორთავე ერთად მეფეთა ჩვენთა ორი წიგნი. ერთი მის იმპერატორობითი დიდებულებასთან მაღლის სახელზე და მეორე თქვენს მაღლის ღრაფობისა ბრწყინვალებასთან, რომელთა შინა იყო წერილნი ყოველნივე სავედრებელნი მეფეთა ჩვენთა და უმეტეს თქვენს მაღლის ღრაფობის ბრწყინვალებას ევედრენ წიგნითა მითა თვისითა, რათამცა შუამდგომლობითა თქვენითა იქმნენ მეფენი ჩვენი წყალობლურის ნუგეშიცემის შემწეობისაგან. არს გამოგზავნილი მიტროპოლიტი ათანასე და მე კახთმეფის ერეკლესაგან ვარ გამოგზავნილი ამისთვის რომა, ახლა ქართლისა და კახეთისა არაფრის განყოფილება არა აქს რა, ამიტომ რომე ქართლისა მეფე თეიმურაზი არის და კახეთისა ძე მისი ერეკლე მეფობს და ამას წინა ხანებში, ოდეს ქართლის მეფეს რუსეთის ჴემწიფეთაგან შეწევნისათვის უთხოვნია, მაშინ კახეთის მეფეთ სპარსეთისთვის ჴემწიფისაგან უძებნიათ შეწევნა თვისი, და აგრევე, ოდეს კახთა მეფეთ უთხოვნია შეწევნა რუსეთისაგან, მაშინ ქართლის მეფეთ უთხოვნიათ შეწევნა თვისი და აწი ორთავე მათ მეფეთა სავედრებელ არს ორისგანვე ერთის სიტყვითა. და ჩვენ რუსეთის საბძანებელში მოვედით შარშან ჩღნბ წელსა ივნის კჱ და მორთმეულის წიგნის პასუხი ჯერაც არ მოგვსვლია, და აწ მდაბლად გევედრები, რომე დაუგვიანებლად ხანისა გვყოთ მოწყალებრივ პასუხი საწადელის ჩვენის და ისევა ქვეყანას ჩვენს გაგვისტუმროთ. და რადგან ხსენებულმან მიტროპოლიტმან მეფეთაგან ჩვენთა გამოგზავნილი წიგნი თქვენს ბრწყინვალებას არა თუ დროიანად მიართვა, სრულებითაც დამალა, რომლისათვისცა ჩემსა და მიტროპოლიტს შუა შალაპარაკებისათვის მე მასთან ერთს სახლში ყოფნა აღარ შემიძლიან, ამისთვის მდაბლად გევედრები რომე ახლოვე თქვენ ერთი სახლი მიბოძეთ. რომელიც თქვენის მაღლის ღრაფობის ბრწყინვალებას მოშურნეთა ჩემთა მოახსენეს, რომე ვითამც მე მივსულიყო მიტროპოლიტთან და დანაშაულზე თავი დამედვას, ამისთვის რომე მორთმეული თქვენის ბრწყინვალებისთვის მოხსენებული ჩემი მე უარი მეყოს, ეს სულა ტყუილია, მისთვის მე დანაშაულზე თავი არ დამიდვია. ახლაც იმავ ჩემს მოხსენებულს ვამტკიცებ და ჭეშმარიტად ვამტკიცებ და მართალი მოგახსენეთ რათა თქვენს მაღალ ღრაფობის ბრწყინვალებას მორთმეოდა ის მეფეთა ჩვენთა გამოგზავნილი წიგნი. არა ერთჯერა მომიგონებია და მითქვამს მე მიტროპოლიტისათვის, მაგრამ მან მიტროპოლიტმან ბოლოს გამომიცხადა რომე ძმის წულმან მისმან კნიაზა იაღო ამილახვრისშვილმან ... (აქ სიტყვა არ ირჩევა) თქვენის ბრწყინვალების არა გვირჩივესო და ეგრეთვე მან კნიაზა იაღორ ამილახვრისშვილმან თვითონ მეც პირშიგან მითხრა, რომე მაღლის ღრაფობის ბრწყინვალებას რათ უნდა მივართვათო და მერე ქვრივმან სვიმონ ბატონის კნიაინმა ანამ პატას ასულმან, წინათ ხსენებულის მიტროპოლიტის ახლოვე ნათესავმან, მიმიყვანა მე თავისთან და მრავლის ლაპარაკით მითხრა მე სიტყვანი ესრეთნი, რათა მე მორთმეული ჩემი მოხსენება იგივე უარვყო და წინაშე თქვენის ბრწყინვალების ბოდიში მოვიტანო, რომე ის ჩემი მოხსენება რუსეთის რიგის უცოდინარობით მომივიდა და ასასორს დავით აბასაძის დარიგებითა და სწავლებითა, რომლისთვის მე თქვენის ბრწყინვალებისაგან უფროსი რისხვა არა დამემართება რა ამის მეტი რომე დურაკათ სახელდებული ვიქნები. და ამისთვის მე მას კნიაინს უპასუხე, რომე მე ჩემის მეფების ერთგული მონა ვარ და ამისთვისაც გამომატანეს მე მიტროპოლიტს და მირთმევისთვის იმა წიგნის, რისაც ჩვენმა მეფებმა თქვენს მაღლის ბრწყინვალებას მოართვეს. მიტროპოლიტისთვის არა ერთგზის მირჩევია მეთქი, მაგრამ მან ის წიგნი არ მიართვა მეთქი და ოდეს მეფენი ჩვენი იმა წიგნის მიურთმევლობისათვის შეიტყობენ მე მათგან სიკვდილისა მეშინიან მეთქი და ამისთვის შიშისათვის მე თქვენს მაღალ ღრაფობის ბრწყინვალებას მოვახსენე და ხსენებულს ასესორს დავით აბასაძეს ამ საქმისთვის ცუდათ დანაშაულის თქმა არ შემიძლიან, ამიტომა რომე, მე ჩემის მოხსენებულის სიტყვით მოგახსენეთ ჭეშმარიტი და მართალ. ამაზე მე მან კნიაინმა მითხრა, უნდა ეს საქმე რითაც იყოს მოგვარდესო. მე ამის პასუხი უთხარი, თუ რომა მიტროპოლიტი მამცემს მე თავის ჴელითნაწერსა და თავის ბეჭედს დამისვამს ამა ძალით რომე, ჩვენის მეფების თქვენს ბრწყინვალებასთან მოწერილი წიგნი თქვენს მოსართმევლად აღარ ამჯობინა და მეფეთა წინაშე ყოვლისფრითა მიტროპოლიტი უპასუხებს, მაშინ, მე როცა მივიღებ ამისთანა წერილს, თქვენს ღრაფობის ბრწყინვალებას რა გვარათაც ვიცი ისე მოვახსენებ მეთქი. თქვენის მაღლის ღრაფობის ბრწყინვალების მონა კნიაზი სვიმონ მაყაშვილი. რაც რომა ჩვენის, იმ ჩვენის მეფების მოწერილი წიგნის მოურთმეულობის მიზეზი ეს არის, რომე მას მიტროპოლიტს აქედამა წასვლა თავის ქვეყანაში მალე არ უნდა და ამასთან მგონია, რომე ნათესავებიც მასვე ევედრებოდენ. და მე უმდაბლესი მონა თქვენისა მაღლის ღრაფობის ბრწყინვალებას მდაბლათა ვევედრები, რათა მე ხანდაუგვიანებლათ აქეთგან გამისტუმროთ ქვეყანას ჩემს, ვინადგან მეფენი ჩვენნი მიქცევაის ჩვენის ფრიად მოსურნენი მიგველიან ჩვენ. კნიაზა სვიმონ (საბუთი თარიღდება შინაარსის მიხედვით. აპრილის 17 მაყაშვილმა კიდევ არ იცის, რომ ათანასემ წერილი დანიშნულებისამებრ არ გადასცა. 1753 წლის ივნისში ქართველმა მეფეებმა კიდევ არ იციან, რომ მაყაშვილმა განცხადება შეიტანა კანცლერის სახელზე. მხოლოდ ოქტომბერში გაიგეს მეფეებმა მაყაშვილის და თბილელის კონფლიქტის არსი. ამდენად მაყაშვილის მოხსენება დაწერილი უნდა იყოს 1753 წლის ივნისიდან–აგვისტომდე).

К–52, № 4, ფურც. 73–74. დედანი.


14. 1753 წ. აგვისტო. – სიმონ მაყაშვილის არზა კანცლერ ა. პ. ბესტუჟევ-რიუმინისადმი, ათანასე თბილელის რუსეთში დარჩენის განზრახვისა, ხოლო თვით მაყაშვილის საქართველოში დაჩქარებით გამგზავრების ნებართვის შესახებ. 

მის მაღალ ღრაფობას კანცლერს დუისთვიტელნი ტაინი სოვეტნიკს, სენატორს და მრავალთ ორდენთა კავალერს, ღრაფს ალექსი პეტროვიჩს ბესტუჟოვრუმინს ყ~დ მდაბალი არზა. ვინაიდგან თქვენის მაღალ ღრაფობის ბრწყინვლებისა არა შეუტყობელი არს, რომე წარსულის 1752 წელს მაღლის კარისა მიმართ მის იმპერატორობის დიდებულობის გამოგზავნილი ვარ მე მდაბალი მონა ათანასე მიტროპოლიტისათანა ქართლისა და კახეთისა მეფეთაგან ყ~დ მდაბლურის არზით, რომლის მაგიერი პასუხი ჯერეთ არაფერი არ მოგვცემია და თუ რომ პასუხი იგი მალე ჩვენ არ გვებრძანება და ჩვენ ქვეყანასა ჩვენსა გასულის ამ თვემდინ გასტუმრებული არ ვიქნებით, უთუოდ აწინდელის ზაფხულის გზით ქვეყანასა ჩვენსა მისვლა აღარ შეგვეძლება. ამისთვის რომ კავკასიის მთანი დია ავსასვლელი არის და შემოდგომის დროს დია დიდს თოვლს დაზდებს და ზამთარ. ამ ზემოწერილის ნამეტნავის დათოვლისაგან, გარდასვლა აღარ იქნება და თანამდებ ვიქნებით ჩვენ რუსეთში შემოვიცადოთ გაზაფხული, და მეფენი ჩვენნი მისვლასა ჩვენსა ყოვლის სურვილით მიელიან. და ესეც მოუხსენებელი არ არის თქვენის მაღალ ღრაფობის ბრწყინვალებისა, რომე მე მას მღვდელმთავარს მიტროპოლიტთან ვითარი შფოთი გამომივარდა და ჩემის მრავალი გზის მოხსენებით, რომელიც მან მიტროპოლიტმან თქვენს მაღალღრაფობის ბრწყინვალებასთან თავისი სურნვა და გარჯა არ დააკლოს და კარითგან მის იმპერატორობის დიდებულობისა მაღალი მოწყალებრივი პასუხი გამოიტანოს, ამის ზრუნვა და ცდა არა აქვს. და ყოვლის საქმითა ჩანს, რომე მას, ზემოხსენებულს მიტროპოლიტს, თავის ქვეყანას მალე წასვლა არ უნდა, ამიტომცა გამოიტანა თავისთვის ნება რომე აქ მოსკოვს წიროს და სახლიც მიეცა მას ზნამენცკის მონასტერში და მე მომლოდინე პასუხისა აქ უნდა ვიმყოფებოდე და უსახლკარობით ვქირაობდე ჩემის ხარჯით სადგომს. ვ~ა კაცი უცხოს ქვეყნისა შეუძლებლობით ჩემითა ვწევდე ზიანსა არა მცირედსა ამაოდ, ამისთვისცა დავეგები ფერჴთა ქუეშე თქვენს მაღალ ღრაფობის ბრწყინვალებასა და მდაბლად ვევედრები, თუ რომ ვედრებისაებრ ჩვენის მეფებისა მაღალბრძანებადი პასუხი მოწყალებისა ხანგაუგრძელებლად იქმნებოდეს მე მიბრძანოთ და გამისტუმროთ, და უკეთუ მალე არ შეიძლებოდესა, მაინც მე მდაბალი მონა ჩემის ორის მსახურით ახლავ უწინვე გამგზავნოთ ქვეყანასა ჩემსა, რათა შევიძლო ახლანდელისავე ზაფხულის გზითა მიწევნა და ზემოხსენებულმან მიტროპოლიტმან მოუცადოს აქა მაღალბრძანებადს პასუხსა, და ამას და გარდა ვაძლევ მე თავსა ჩემსა მოწყალებრივს გაშინჯულობასა თქვენისა მაღალღრაფობის ბრწყინვალებისასა. თქვენის მაღალღრაფობის ბრწყინვალებისა მდაბალი მონა კნიაზი სვიმონ მაყაშვილი (ხვეულად) სვიმონ. აგვისტო 1753.

К–52, № 4, ფურც. 87. დედანი.


15. 1753 წ. სექტემბრის 29. – საგარეო საქმეთა კოლეგიის არქივისადმი საიდუმლო ექსპედიციის მიერ გაგზავნილი ბარათის პირი, 1738 წელს რუსეთში ჩასულ იმერეთის მეფის ელჩების მისიის და ამ ელჩებზე გაწეულ ხარჯების ცნობების მოწოდების შესახებ. 

Записка в архив коллегии иностранных дел. Потребно в делах секретной экспедиции обстоятельно справиться и выписать без замедления: с какою комиссиею 1738 году присланы были ко двору ея императорского величества от милитинского царя двое тамошние митрополиты да грузинской князь Шенша Эристов? И скаким решением или ответом назад отпущены? По скольку им, с бывшими при них людьми, кормовых денег в Москве и в Санкт-Петербурге давано? И сколько им при отпуске жалованья, также кормовых и прогонных денег, давано? Из какой суммы и по каким определениям. Сию выписку зделав исправно прислать в секретную экспедицию как скоро возможно будет, ибо она весьма нужна. В 29, сентября 1753 (საბუთს ხელრთვა არ აქვს. სტრიქონს ქვემოთ დედანში აშიაზე მიწერილია: «Такова записка послана тогож числа». საქმეში ამ საბუთის შემდეგ ჩაკერებულია არქივიდან გადაწერილი პირები, იმერეთის ელჩების და შანშე ერისთავის რუსეთში ჩასვლის, მათი მიღების, დასაჩუქრების და გამგზავრების ცნობებით. ეს მასალები ჩვენ გამოვტოვეთ, რადგანაც უშუალო კავშირი 1752 წლის ელჩობასთან არ ჰქონდა. საიდუმლო ექსპედიციას იმერეთის ელჩების შესახებ ცნობები სჭირდებოდა ათანასე თბილელის და სვიმონ მაყაშვილისთვის საჩუქრების რაოდენობის განსასაზღვრავად – მაგალითისათვის. რაც შეეხება 1738 წლის იმერეთის მეფის ურთიერთობას რუსეთთან, რა თქმა უნდა საყურადღებია, მაგრამ იგი როგორც ცალკე საქმე საგანგებოდ შესასწავლი და გამოსაცემია. რამდენადაც ვიცით ასეთი მუშაობა უკვე ჩატარებული აქვს აკად. ნ. ბერძენიშვილს).


16. 1753 წ. ოქტომბრის 10. – თეიმურაზ II და ერეკლე II მიერ ათანასე თბილელისადმი გაგზავნილი წერილის რუსული თარგმანი, რუსეთის სამეფო კარისაგან დაჩქარებით პასუხის მიღების და სიმონ მაყაშვილის უტაქტო საქციელის გამო გაფრთხილების შესახებ. 

Перевод с грузинского письма. Крестоносец от нас много надежному и с упованием приемлемому и почитаемому от нас, не токмо никогда незабвенному но всечасно и всегда поминаемому в мыслех содержавшемуся свято и непорочно жертвы приносителю превосвященнейшему господину митрополиту тефлискому Афанасию многое напомятование и светоносной десницы целование донеси. В протчем, на сих днях двои а потом и третий разные письма ваши получили, что вы благополучно пребываете, о том бога возблагодарили. Токмо упованием которое от всемилостивейшей государыни мы имели замедлилось и о том в великом сожалении пребываем и от вас того ожидаем, чтоб вы о чем ея императорского величества доношением просили, и о чем вашему преосвещенству наказано, о том прилежно и непременно старались, дабы от всемилостивейшей государыни мы и наша земля, чрез ваше старательство не была оставлена, и мы от исмаилитов более еще утеснены не были. А ныне еще и ея императорскому величеству прошение послали в такой же силе, как в прошедшем году с вами было послано, и высоко учрежденных министров просить вам же наказано все прежнее прошение к ея императорскому величеству повторено и высоким министрам отом уже ныне писмами представлено, на их сиятельства христолюбие полагаемся, чтоб для християнского народа труд приложить и нашему делу не оставляя уже далее споспешествовать изволили. Мы наше дело и в прошедшем году, при отправлении вас ко двору ея императорского величества, положили на тебя и вверили наше и земли нашей дело, и ныне во всем тебе и твоему преосвященству вверяем. А здесь слышно, что Семен Макаев некем обманут напрасно, якобы наши к министрам писма вы имели а не подали. И о сей бездельной лже Семену писменно подтверждено, чтоб впредь от такой глупой лжи воздержался. Оной Семен и сам знает, что при высочайшем таком дворе ложь годна быть не может. Мы во всем тебе верим. Что-же до здешних обстоятельств касается, ты и сам известен, что лезгины неприятельствовать не престанут. По отъезде твоем четыре раза с ними сразитца случилось и богупоспешествующу сильно их мы победили, однако оне въезжать сюды непрестанут. Чтож надлежит до ширванских вестей, Кубахан и несколько других с войском атаковали Аджи Мамат Алихана в Новой Шамахии и Аджи-Чилаба сын и Ага Киши в той же атаке. Ганжа в прежнем состоянии. Панахан усилися более ганджинского хана, Каримхан от Азатхана сильно побежден бежал, за которым гнал до Испаана. Кроме сих вестей других не получено. У подлинного грузинского письма чернильная печать с вензелом грузинского царя Теймураза и кахетинского царя Ираклии. А сверх того обоих собственными руквми подписано. Октября 10 – 1753 года.

К–52, № 4, ფურც. 97-98. თარგმანის დედანი.


17. 1753 წ.* ოქტომბერი. – თეიმურაზ II და ერეკლე II წერილი ელისაბედ I-დმი, 1752 წელს გაგზავნილ ელჩობაზე პასუხის დაჩქარების შესახებ. 

(* საბუთს თარიღი არ აქვს. მეფეები ელჩებს ელოდნენ კავკასიონზე გადმოსასვლელ სეზონამდე /სექტემბრამდე/ და რაკი ელჩები არ დაბრუნდნენ, წერილიც 1753 წლის სექტემბრის შემდეგ უნდა იყოს დაწერილი. ამაზედვე მიგვითითებს წინა საბუთი) 

ყოვლად უბრწყინვალესსა თვითმპყრობელსა დიდსა ჴელმწიფესა ჩვენსა იმპერატრიცასა ელისაბედ პეტრესსა, სრულიად რუსეთისასა და სხვათა და სხვათა და სხვათა. მეფე სრულიად ქართლისა თეიმურაზ ნიკოლასი და მეფე კახეთისა ირაკლი თეიმურაზისი მოვახსენებთ. ესე მოეხსენებოდედ თვითმპყრობელობასა მათსა ყოვლად დიდებულსა, ვითარმედ წარსულსა წელსა, რომელ იყო 1752 თთვესა მაისსა, მღვდელთმთავარი ათანასი მიტროპოლიტი ტფილისისა წარმოვავლინეთ წინაშე ღუთივ დიდებულისა, კეისარ იმპერატორობისა მათისა და დონაშენია და რომელნიმე ვედრებითნი სიტყუანი ზეპირ ათანასის მიერ ყოვლად სამღვდელოსა მოვაჴსენეთ ჩვენ შვილთა მისთა ქრისტიანეთა დედასა მაგას ყოველთა კეთილმსახურთასა. 1. გარნა ჰყოვნა ჟამმან მოლოდებისა ჩვენისამან ცოდვათა ჩვენთათვის და არა რაჲ ვიხილეთ შარავანდედთაგანი მზისაგან ყოვლად მოწყალებისა ჩვენ ყოველთა დედისა. აწ სადმე იგივე ვედრებაჲ არს ჩვენ მიერ, რამეთუ ჩვენ მდაბალნი ესე მონანი განკძრაგლულადრე მის იმპერატორობის დიდებულებასა მოვახსენებთ და შევრდომით ვევედრებით მათისა ყოვლად მოწყალებისა და ღუთაებრივობასა, რათა დედობრივ ყოვლად წმინდამან გონებამან მათისა ღუთივ დიდებულებისამან ისმინოს ვედრი მონათა ამათ მდაბალთა და მწყემსმან მაგან ქრისტეებრმან იღვაწოს ჩვენ ცხოვართა თვისთათვის, რომელნი გარემოცულვართ მგელთაგან მძვინვარეთა შვილთა ისმაილისთა და გვიჴსნას ჴელთაგან მათთა. საქართველოს მეფე თეიმურაზ პანკრატოანი. ქ. მეფე კახეთისა ირაკლი პანკრატოვანი.

К–52, № 4, ფურც. 106. დედანი.


18. 1754 წ. თებერვლის 27–28. – ათანასე თბილელის მოხსენებითი ბარათი საგარეო საქმეთა კოლეგიისადმი, ქართლ-კახეთის სამეფოთა დასახმარებლად სასურველ ღონისძიებათა შესახებ. 

В государственную коллегию иностранных дел от митрополита Афанасия Тифлисского покорнейшее доношение. Не безизвестно есть коллегии иностранных дел, что я всенижайшими прошениями от грузинского царя Теймураза и от кахетинского царя Ираклия прислан ко двору ея императорского величества, которое их всепокорное прошение в нижеследующих пунктах повелено мне где надлежит представить:

1. Понеже ежедневно от неверных неприятелей, а паче всех от лескинцов окружены есмы, и неусыпным от них явным и тайным разбойническим пленением народу христинскому не есть покой, ниже помощник и избавитель, кроме ея императорского величества – и для того всеподданнейше у ея импероторского величества просят: на сопротивление против лексинцов дать бы им высокославной ея императорского величества российских из лехких войск казаков донских, или калмыков, на несколькое время, трех тысяч человек, или сколько повелено будет, стаким повелением, чтоб против одних лексинцов только воевать, которые в Грузию и в Кахетскую землю выходят. А оным командированным войскам зимныы и летные времена интер квартироваться в Грузию и в Кахетию, дабы лексинских партей выходящих в Грузию отрешить, чтоб от того греческого исповедания церквей от неверных неприятелей не нарушилось, и христианство не искоренилось бы.

2. Аще же, из вышеписанных войск послать невозможно будет, то хотяб из кабардинских черкеских народов пожаловать таким образом, якоб наши цари из доброй воли нанели их, токмо на коште российском, понеже долговременно Грузия на своем коште содержать их не в состоянии, по причине всегдашнего безпокойства и безпрестанной войны со окрестными их неверных соседьми.

3. Всепокорнож просят повелеть к коменданту кизлярскому, чтоб он писал, находящих в протекции ея императорского величества против лежащих близ российских границ, дагестанским лексинам, дабы оные запретили своим народам в Грузию и в Кахетию партиею выходить и ту владению разорять, и народу православных пленить перестали бы.

Того ради, в государственную коллегию иностранных дел всепокорнейше о вышеписанных пунктах, милостивейшим представительством представить ея императорскому величеству, и меня нижайшено снабдить резолюциею. მდაბალი მიტროპოლიტი ათანასი ტფილისისა (ათანასი თბილელის ხელრთვის შემდეგ დედანში წერია: «У сего доношения по грузинскому подписано тако: смиренной митрополит Афанасий Тифлиской». თარიღის შემდეგ ქვემოთ მინაწერია: «Подал полицейской команды капитан князь Гаврила Гелованов. В 28 д февраля 1754 года. Сего доношения копия к его сиятельству канцлеру послана 28 февраля 1754 г.»). Февраля дна 1754 году.

К–52, № 4, ფურც. 108–9. დედანი.


19. 1754 წ. მარტი. – რუსეთის კანცლერის ფ. პ. ბესტუჟევ-რიუმინის მოხსენებითი ბარათის შავი, წარდგენილი ელისაბედ I-დმი, ქართველი მეფეების წინადადებების და ირანში რუსეთის სახელმწიფოებრივ ინტერესების შესაბამისად მოქმედების შესახებ. 

В ноябре м~це прошлого 1752 года, приехали сюда в Москву от грузинского царя Теймураза и от с~на его кахетинского царя Ираклия присланные Афанасий митрополит тифлисский да князь Симеон Макаев с грамотою к вашему императорскому величеству, в которой помянутые цари просят о высочайшем защищении их с тамошним народом и владениями их от приключаемых нападений и разорений окружающими их нехристианами, ссылаясь на жалованную грамоту, какова блаженные памяти от г~д~ря ц~ря и великого князя Алексея Михайловича отцу Теймуразову грузинскому царевичу Николаю дана была в подтверждение прежних жалованных грамот предкам их данных, по которым они в вечное подданство приняты и защищены были обещаясь и от ныне вседа в верном подданстве и послушании у российской империи быть.

А сверх того, из помянутых присланных, князь Симеон Макаев писменно здесь представил, что ему приказано от царей донести:

1. Ежели от российской империи заблагоразсудится грузинскому и кахетинскому царям помощное войско дать, то при нынешнем способном времени могут они в Персии великой авнтаж себе получить и в близости к Грузии лежащими городами завладеть.

2. Хотя имеют они цари собственного своего войска до двадцати тысяч, но от нападения гонителей христианских содержать оное и довольствовать своим коштом не в состоянии.

3. Ежели повелено будет от российской империи подданным черкесам на помощь к ним идтить и притом несколько из подданных же российских казаков пришлют, то неприятели их совершенно против их устоять не могут и только от единого разглашения помощного российского войска в робость приитить могут.

4. Чтоб и российским подданным кумыкам и другим горским народам найкрепчайше подтвердить, дабы они на них грузинцов нападения чинить не отваживались.

По всенижайшему коллегии иностранных дел мнению, прошении грузинского и кахетинского царей удовольствованы быть не могут, а особливо посылкою к ним на помощь войска как за отдалением, так и за великою неудобностию проходов чрез горы и уские места, о которой неудобности без сумнения и сами они знают. Но чаятельно, для того толко сию присылку сюда прошением учинили, дабы неприятелям своим, персиянам, а может быть и туркам (от которых они по близости своих земель так-же не безопасны), показать будто они, грузтнцы, от российской империи для себя защищение и и сильное вспоможение иметь могут, и тем бы неприятелей своих несколько удержать от нападения на них.

А интересы здешней империи напротив того требуют, чтоб самим делом в защищении грузинцов и в сопряженныя с тем персидские дела отнюдь не вступать и немешаться сколь долго турецкой двор в таком же молчании об них пребудет. И понеж всякой повод к подозрению отнимать надобно, которое турки возиметь моглиб, в том что российской императорской двор с грузинскими царями сношение имеет и в тамошные дела вступается. Того ради, не надлежит на прошении их с помянутыми присланными от них митрополитом и князем Макаевым что-либо письменно ответствовать, ибо такая письменная пересылка у них грузинцов не токмо скрытна быть не может, но они тем еще и похваляться станут.

Но можно их отпустить обратно с словесным ответом, токмо для памяти им дать записку на грузинском языке такого содержания: 1. Что при здешнем императорском дворе с немалым сожалением уведомлено о том утеснении и разорительных нападках, которыми царей Теймураза и Ираклия в грузинских землях окружающие их неприятели христианства обезпокоивают. И что, хотяб и желали им от здешней стороны для защищения издревле пребывающего тамо православия вспоможение подать, но сами они довольно знают что за великою отдаленностию и непроходимыми местами в горах ни малое войско послать к ним не возможно, разве бы то с другой стороны по способности учинится могло в такое время, когдаб когда войска здешних внутри персидских земель находились, как на преж сего оныя тамо бывали (დედანში ამის შემდეგ გადახაზულია შემდეგი წინადადება: «И потому необходимо надобно и ныне себя собственным войском охранять и оборонять, к чему они сами чаятельно и в состоянии быть могут, когда токмо в своих землях оборонительно себя содержать будут»).

2. Что под именем черкезов разумеется кабардинцы и онные подданными России не состоят, но по заключенному между российскою империю и отоманскою портою мирному трактату оставлены вольными; и потому не могут они от здешней стороны на помощь к грузинцам посланы быть, разве сами они призывать их похотят.

3. С удивлением здесь уведомились, якобы российские подданные кумыки на грузинцов нападения чинят, ибо о сем никакого известия в получении нет, но по прошению их, обретавшимся в кизлярской крепости командирам не оставится в следствие прежде данных о том указов внов подтверждение учинить, но чтоб и другим горским народам, которые не обретаются в подданстве у России, отом же подтвердить то невозможно, ибо они послушны не будут в том, когда не подданные здешние (დედანში ამის შემდეგ გადახაზულია შემდეგი წინადადება: «Что российским подданным кумыкам напред сего уже было приказано чрез обретавшихся в кизлярской крепости командиров, а сверх того и ныне еще накрепко подтверждено будет»).

4. Что впрочем грузинской и кахетинской цари обнадежены быть имеют в том, что они с их народом и землями с высочайшей российско-императорской стороны защищением и при подающихся в пред к тому удобных случаях потребности вспоможением оставлены не будут; ежели токмо сами они к российской стороне усердными и верными всегда постоянно и таким образом пребудут, как родственники их прежние цари грузинские на вечные времена российским государям блаженные памяти обещали и присягали.

При отпуске помянутых митрополита и князя Макаева с таким ответом запристойно признавется послать с ними к царям Теймуразу и Ираклию во знак высочайшей вашего императорского величества м~л~ти по одному меху соболью хорошей цены и по одному куску парчи золотой или серебряной, а помянутым присланным от них, митрополиту и князю Симеону Макаеву сверх даемых по обыкновениу здесь и в дорогу кормовых и прогонных денег до границы в награждение дать (დედანში ამის შემდეგ გადახაზულია შემდეგი სიტყვები: «по 300 рублев») митрополиту 500 рублев, князю Симеону 300 рублев, а обретавшимся при них (ამის შემდეგ გადახაზულია: «священникам») духовным и (ამის შემდეგ გადახაზულია: «другим») мирским людям по примеру прежних таких же дач. Одному архимандриту 50 р., одному протопопу 30, одному священнику 20, одному иеродиакону 10, поддяконам двум да служителям шести человекам по 5 р каждому, всего 950 руб. (დაწყებული სიტყვებიდან: «Одному архимандриту», მიწერილია ტექსტის გასწვრივ გვარდით იმავე ხელით).

И понеже при сем случае, когда оные митрополит Афанасий и князь Макаев с ответом здешним и с награждением в Грузию возвратятся, небезнужно было бы ведать: каким образом сие от царей принято будет. Удовольствуюся они здешним ответом и останутся ли к здешней стороне преклонными? Или не станут ли себе помощи и протекции имать у турков? А особливо нужно иметь оттуда частые и верные ведомости о тамошних происхождениях и что в Персии делается? И не будут ли иногда движения от турков к границам или внутр Персии в тайном намерении, чтоб настоящими тамо замешательствами, когда шахом никто еще совершенно неутвердился, ползоватся и некоторыми землями завладеть, к чему с здешней стороны отнюдь не допускать и заблаговремяни осведав потребные меры принимать надлежит. И для того надобно тамо в удобном к разведыванию мест, а имянно: в пограничном с турками грузинском городе Тифлис на некоторое время особливого ч~л~века иметь, но из российских туда послать от турков и персиян подозрительно и опасно будет. А представляет себя к тому, обретавшейся в службе здешнем в грузинском гусарском полку капитан князь Отар Туманов, которой сверх того, что имеет в том же полку прапопщиком сына своего вечною службою объязанного, для уверения оставляет здесь в России жену свою с другими детми, а в Грузии свой дом и деревни, также и многих свойственников имеет и потому без всякого подозрения тамо пребывать, а нужные ведомости способно доставать и по часту в кизлярскую крепость присылать может.

И ежели высочайшее вашего императорского величества соизволение на то будет, то по всенижайшему коллегии иностранных дел мнению, можно помянутого капитана князь Отара Туманова в Грузию на два года отпустить. И поручить ему о всем вышеписанном прилежное разведывание, а для скрытности сего намерения дать ему из военной коллегии паспорт в такой силе, что он по желанию своему, из за исправления домашних нужд, в отечество его отпущен; и на дорожные издержки выдать ему из коллегии иностранных дел до тресот рублев, а в небытность его здесь остающейся жене его с детми на пропитание давать из войнской казны обыкновенное жалование с рационами и порционами, сколько он по своему чину получает (საბუთს დედანში, დასაწყისს ზემოთ მინაწერი აქვს: «Доклад. На оригинале подписано собственною ея императорского величества рукою тако: Быть по сему. В Москве в 21 дня марта 1754 г.». ხოლო საბუთის ბოლოს ტექტსის დასასრულს აღნიშნულია: «Сей доклад скрепил по листам статской советник Иван Пуговишников»).

К–52, № 4, ფურც. 113–117. შავი.


20. 1754 წ. მარტი. – საგარეო საქმეთა კოლეგიის მიერ განზრახ უმისამართოდ და ხელმოუწერლად შედგენილი პასუხი ქართველი მეფეების 1752 წლის მომართვაზე. 

აქ იმპერატორის კარს არა მცირე სიბრალულით მოხსენდა მჭიდრობა და ოხრობა უსამართლოთ, რომლითაც მეფენი თეიმურაზ და ერეკლე ქართლის ქვეყნებს შემოდგომილი მათი მტერნი საქრისტიანოს მოსვენებას არ აძლევენ. და თუმცა რომ კიდეც სურებოდა ამ მხარეს იმათი მოხმარება ძველათ იქ ქრისტიანობის მართლმადიდებლობის გულისათვის, მაგრამ იმათ თითონ იციან რომ დიდის სიშორითა და გაუვლელის ალაგებისა მთაზე იმათვის არა ჯარი არ გაიგზავნება და თუ რომ აქაური ჯარი შუა სპარსეთში ყოფილიყო, როგორც ამას წინათ, მაშინ უფრო სახმარი იქნებოდა. ჩერქეზები, რომელ არს ყაბართოელნი, ისინი რუსეთის რაიათნი გინა ყმანი არ არიან ვინადგან იმპერიამ და ურუმან ერთმანეთის შერიგების წიგნში ნებისა ყვეს, იმიტომ შემძლე არ არის ეს მხარე რომ ისინი ქართველების მოსახმარათ გაგზავნოს და თუ რომ ისინი იმათი ნების უფლობით მიწოდებას ინებებენ ის სხვა არის.

უცხო გვესმა, ვითამ რუსეთის რაიათნი ყუმუხი ქართლს რომ აოხრებდეს, ვინადგან ამისი ამბავი არსით არ მოგსლვია, მაგრამ ვერდებისაებრ მათისა ყიზლარის ციხის უფროსებთან მიუწერელი არ დარჩება, რომ პირველ ბრძანებისაებრ ბრძანება უყოს. და რომელნიც მთის კაცნი, რომელიც რუსეთის რაიათნი არ არიან იმათი ყადაღის ქნა არ იქნება, ამიტომ რა რომ ყმა არ არიან არც გამგონე იქნებიან. სხვებრ ქართლისა და კახეთის მეფენი მოიმედნენი იყვნენ, რომ ისინი მათის ქვეყნებით და ხალხით დიდებულის რუსეთის იმპერატორის მხრიდამ დაფარულნი და მომავლის დროცემის მოხმარებით დაგდებული არ იქნებიან, თუმცა რომ თითონაც ისინი რუსეთის მხრისა ყოველთვინ ერთგულნი და იმ სახით იმყოფებიან, როგორათაც ნათესავნი მათნი პირველნი მეფენი ქართლისანი რომელთაც საუკუნოთ რუსეთის ხელმწიფეებს ნეტარხსენებულთ აღუთქვეს და ფიცყვეს. სულ ეს არის ყველას პასუხი აქ მოწერილის წიგნისა ხსენებულის მეფებისა თეიმურაზისა და ერეკლესი და აქ მორთმეულის მიტროპოლიტისა აფანასისი და კნიაზ სვიმონ მაყაშვილისა წიგნათ მორთმეულის სათხოვრის პასუხი ეცხადებათ და ურიგდებათ პასუხათ რომლითაც იგინი ისტუმრებიან. და ამ ხელათ მოწყალებისა ნიშანი იმის იმპერატორის დიდებულობისა თქვენის ჴელით იგზავნება ორსავ მეფეებთან საჩუქარი თითო ტანი სიასამურის ფასი ასოცდათხუთმეტი თუმანი შვიდი რუბლი, ფარჩა ოქროსი და ვერცხლისა ასოცდა თხუთმეტი თუმნისა ას სამოცდახუთის კოპიკისა. ამას გარდა, იმის იმპერატორის დიდებულობის წყალობა ეძლევათ იმათ ახლა გასტუმრებაზე მიტროპოლიტს და კნიაზ სვიმონს თავათის კრებულით თეთრათ: მიტროპოლიტს ორმოცდაათი თუმანი, კნიაზს ოცდაათი თუმანი, იმათთან მყოფს არქიმანდრიტს ქრისტეფორეს ხუთი თუმანი, დეკანოზს ნიკოლოზს სამი თუმანი, მღვდელს სვიმონს ორი თუმანი, ორს ფოდიაკს იოსებს და ივანეს და ოთხს მოსამსახურეს კაცისთავს ხუთ ხუთი რუბლი, სულ იქნება ოთხმოცდათხუთმეტი თუმანი. ამას გარდა, მიტროპოლიტს და კნიაზ სვიმონს მიეცემათ თავათის კრებულით სმისთვის ულუფა დღეში მიტრაპოლიტს სამი აბაზი, არქიმანდრიტს სამი აბაზი, არქიმანდრიტს და დეკანოს დღეში თითო აბაზი, მღვდელს ორი შაური, იეროდიაკონს რვა კოპიკი, ორს ფოდიაკონს და ოთხს მოსამსახურეს ექსექსი კოპიკი, კნიაზ სვიმონს მაყაშვილს დღეში ორი აბაზი, ორს იმის კაცს ექსექსი კოპიკი, იქნა დღეში ორი რუბლი და სამოცი კოპიკი. სულ ჯამში თრამეტი თუმანი ხუთი რუბლი და ორმოცი კოპიკი. სხვებრ აქიდამ ცარიცინამდის იმასვე ცხენებით თავის ფურგონით ისინი გაისტუმრებენ. სამი ჯარის კაცი გზაზე გაყვებათ ცარიცინიდან ასტრახანამდის წყლითა, იქიდამ სწორეთ ყიზლარს, იქიდამ სამძღრამდის კაცები გაყვებიან გზის უშიშროებისათვის. ამების ბძანება საცა მართებული იყო, როგორც ცარიცინს ისე ასტრახანს ახლავ გაიგზავნება.

К–52, № 4, ფურც. 138. დედანი.


21. 1754 წ. მაისი. – ათანასე თბილელის არზა საგარეო საქმეთა კოლეგისადმი, საქართველოში გამგზავრების დროს მის მხლებლად რუსეთის სამსახურში მყოფ გელოვანის დანიშვნის და მგზავრობისათვის საჭირო გადასაზიდ საშუალებათა ბოძების შესახებ. 

В государственную коллегию иностранных дел. От митрополита Афанасия Тифлисского покорнейшее доношение. О порученных мне от моих царй Теймураза и Ираклия комиссии и об отпуске моем во ожидании нахожусь получить ея императорского величества всемилостивейшей резолюции. Токмо, за приключившейся разных болезнь нахожусь же крайнею слабость и чрез такое дальное растояние без достаточного конвоя отправиться не могу. Того ради, коллегии иностранных дел покорно прошу, для вышеописанных резонов, определить при мне конвоем и для протчих нужд проводить отсюда до города Тифлиза находящимся в команде главной полицмейстерской канцелярии капитана сванецкой земли князя Гаврила Гелованоа, которой, оной капитан князь Гелованов, паки обратно отправлен будет от моих царей до русских границ безопасным нашим конвоем, всеподанейшим ея императорскому величеству благодарением. И притом, в опасных местах потребного сюда конвоя ж до грузинской границ об отдаче куда надлежит ея императорского величества указы. А ямских подвод мне со свитею моею двенадцать да при свите моей князью Макаеву четыре, когда потребую дать вышеописанное число подвод (ათანასე თბილელმა, რა თქმა უნდა, რუსული ენა არ იცის. არზა დაწერილი უნდა იყოს საგარეო საქმეთა კოლეგიის თარჯიმანის მიერ). მიტროპოლიტი ათანასი ტფილისისა. Мая дня 1754 году.

К–52, № 4, ფურც. 124. დედანი.


22. 1754 წ. ივნისის 9. – ათანასე თბილელის მიერ ვიცე-კანცლერის მ. ვორონცოვისადმი გაგზავნილი წერილის რუსული თარგმანი, მაყაშვილთან გათანაბრების გამო ათანასეს შეურაცხყოფის და კაპიტან გელოვანის საქართველომდე მის გამცილებლად დანიშვნის შესახებ. 

Высокосиятельнейший граф Михаила Ларионович милостивой государь! В надежде вашего высокографского сиятельства милостивому государю и патрону во известие доношу, что сего июня 7 дня, из коллегии иностранных дел в келию мою, в знак высочайшей ея императорского величества милости царям моим подарки: два меха собольих и четыре кусков парчи присланы были и князю Макаеву притом быть велели, в приеме тех вещие заставили расписаться мне с оным Макаевым в обществе. И в том меня смиренного только могли этим, в небытность вашего высокографского сиятельства, обидеть. И то чувствительно мне. Ежели б ваше высокографское сиятельство присутствие в Москве иметь изволили, то мои злодеи того исходатайствовать не могли. И на ваше великодушие уповаю, что асессору Абазадце, которой без всякой причины стал мне злобствовать, современем за то ему упущено не будет. Того ради, вашего высокографского сиятельства милостивого государя и патрона всепокорно прошу об отпуске со мною до Грузии конвоем полицейской команды капитана князя Гелованова, милостивою резолюциею о том меня снабдить. Такожде, милостивой государь, в конторе вашей повелеть, дабы меня об отправлении моем и ни в чем безвременно не понуждать. А наперед мне и со свитою за три месяца жалованье выдано, только по отбытии его сиятелства графа Алексея Петровича о том никакого понуждения еще не слышу. Впрочем, о здравии вашего высокографского сиятельства и всей вашей высокой фамилии господа бога молить и просить всегда непрестанно пребуду, вашего высокографского сиятельства милостивого государя моего всегда покорный ко услугам митрополит Афанасий Тифлисской. Июня 9 дня 1754 года (ათანასე თბილელის წერილის ზემოხსენებული ტექსტი გადმოწერილია ჩვენ მიერ რუსული გამოცემიდან, იხ. Архив князя Воронцова кн. ХХV, Москва, 1881. გვ. 181–182. დედანი «Грузинские дела»-ს ფონდში არ არის).


23. 1754 წ. ივნისი. – ათანასე თბილელის არზა კანცლერ მ. ვორონცოვისადმი, ავადმყოფობის გამო დროებით მისი რუსეთში დარჩენის და სიმონ მაყაშვილის ამალითურთ საქართველოში გამგზავრების შესახებ. 

Высокосиятельнейший граф Михаил Ларионович. Мой милостивый патрон. В надежде от вашего высокографского сиятельства являемое ко мне милость осмелюсь я в покорнейшей моей просьбе трудить. Понеже, отпущаю прежде себя свиту свою архимандрита, протопопа, священника, иеродьякона в Грузию и желаю с оными отпустить, в знак высочайшие ея императорского величества милости к царям моим, подарки, очем и доношение от меня в коллегию иностранных дел послано. Милостивой г~д~рь, прежде себя отпущаю по двум притчинам, во первых, имеют усердное желание цари мои от двора ея императорского величества о высочайшей резолюции слышать, во вторых, немалое мне беспокойство причиняется отовсех моих злодеев, что за всегда к вашему высокографскому сиятельству писать опасен был, чтоб тем вас неутрудить. А я остаться намерен еще на некоторое время, для излечения болезни, которои еще в состоянии притти не мог, а когда я отсюдого отправлюсь особым доношением трудить буду. Того ради, вашего высогографского сиятельства милость, г~д~ря и патрона всепокорно прошу по оному моему доношению, которою присем представляю, милостивою резолюцию учинить, приказать князя Макаева притом же отпустить, только ему подарков ежели возможно поручить не повелеть. В протчем, препоручая себя вашему высокографскому сиятельству высокую милость и в протекции у вашего высокографского сиятельства пребуду.

Вашего высокографского сиятельства милостивого г~д~ря и патрона всегда покорный к услугам и богомолец ваш митрополит Афанасий Тифлисской (საბუთს თარიღი არ აქვს, მაგრამ რადგანაც ასეთივე შინაარსის არზა ათანასე თბილელს საგარეო საქმეთა კოლეგიაშიც გაუგზავნია, ხოლო უკანასკნელი დათარიღებულია 1754 წ. ივნისის 30, საფიქრებელია, რომ წინამდებარე საბუთიც ივნისის 30 ან 31 უნდა იყოს დაწერილი /ივნისის თვეს 31 რიცხვი არა აქვს, ამიტომ გადავდივართ უკვე ივლისის პირველ რიცხვებში; თანაც მგონი ათანასე თბილელი ლაპარაკობს იმ ხანებში მ. ვორონცოვის სხვაგან ყოფნაზე, ამიტომ ალბათ ეს არზა ვიცე-კანცლერის დაბრუნების შემდეგ იქნებოდა დაწერილი და, შესაბამისად, ზუსტი თარიღის დადგენისათვის მ. ვორონცოვის ადგილზე დაბრუნების თარიღის დაზუსტება იქნება საჭირო, რაც ძნელი არ უნდა იყოს – ი. ხ./). მდაბალი მიტროპოლიტი ათანასი ტფილისისა.

К–52, № 4, ფურც. 156–157. დედანი.


24. 1754 წ. ივნისის 30. – ათანასე თბილელის არზა საგარეო საქმეთა კოლეგიისადმი, ავადმყოფობის გამო დროებით მისი მოსკოვში დარჩენის და სიმონ მაყაშვილის ამალითურთ საქართველოში გამგზავრების შესახებ. 

В государственную коллегию иностранных дел от митрополита Афанасия Тифлисского покорнейшее доношение. Понеже желаю прежде себя отпустить свиту свою, а имянно: архимандрита Христофора, протопопа Николая, священника Симона, иеродиакона Германа и с оным архимандритом и збудущими с ним отпустить намерен даной мне в знак высочайшей ея иператорского величества милости к царям моим подарки. Что-же касается о князье Макаеве, оных подарков поверить ему, за отрешением от моих царей, никак не могу. А я смиренной служителями моими на несколькое время для излечения болезни моей имею в Москве остаться, хотя и сам ныне ехать намерен был токмо оттои моеи болезни еще свободу не получал. Да с оным же архимандритом отправляю служителя своего Давида. Того ради, коллегии иространных дел покорно прошу вышеупомянутого архимандрита, при нем будущим со означенным высочайшим подарком, отпустить в Грузию и об отпуске их и о даче ямских десяти подвод и в надлежащих местах конвоя также. Ежели что при себе будут иметь какую нибудь серебрянный церковных сосудов и протчего, куда надлежит послать ея императорского величества указы. А данной мне три указа от коллегии иностранных дел при сем представляю и на сие имею ожидать повеления. Июня 30 дня 1754 году. მდაბალი მიტროპოლიტი ათანასი ტფილისისა (დედანში საბუთს ტექსტის და ხელრთვის შემდეგ მინაწერი აქვს: «У сего доношения по грузинской написано так Митрополит Афанасей Тифлисской»).

К–52, № 4, ფურც. 158. დედანი.


25. 1754 წ. ივნისი. – სიმონ მაყაშვილის არზა საგარეო საქმეთა კოლეგიისადმი, ათანასე თბილელის რუსეთში დარჩენის გადაწყვეტილების, ხოლო თვით მაყაშვილის დაუყოვნებლივ საქართველოში გასამგზავრებლად განკარგულების დაჩქარების შესახებ. 

В государственную иностранную коллегию всенижайшее прошение. Бет челом от грузинских царей Теймураза и Ираклия царя присланной, от их высочеств ея императорскому величеству с прошением, князь Семен Макаев. А очем мое прошение тому следует пункт:

1. И которое прошение нашего царя за висилкой (დედანში ასე წერია) и ея императорскому величеству сего июня 5 дня от его высокографского сиятельства канцелярии вышеимянному митрополиту Афанасию и мне князю Симеону вместе оное нами получено на грузинском диалекте. И столь многое нами недостоиное матерное милосердие получа и впредь мы нижайше с нашим высочайшим царем небезнадежны, и которой нам указ дан коменданту кизлярскому чрез которое б могло нашей земли последовать немалое полегчение нашего графского сиятельства, словесно нам было приказано чтоб нам, без всякого умедления и без всякого препятствия отправиться.

2. Ныне я нижаиши многократно предлагаю реченному митрополиту такожде и по прозбе моей предлагал ему архимандрит Григорей, ещеже я нижаишии, невзирая на все то, старался сам собою всякими мерами говоря реченому митрополиту последуй моему совету – когда уже получили свое имеющее дело должно нам ехать, на немедление имеет служит и убытку а не прибыли нашему отечеству и ея императорскому величеству небезпротивно, и оной указ следует и великой нужде привесем коменданту кизлярскому, и от оного реченного митрополита Афанасия никаково ответа получить не мог, кроме того как толко сказал, я де еще в свое отечество ехать не намерен ежели де свое дело исправлю, то может быть де 15 августа и отправлюс я.

3. И отчего я нижайшии признавая, что оной митрополит Афанасей намерен здесь пробить не малое время и мне нижайшему без него ехать никак не возможно, и чрез оное нашему высочайшему царю матери милосердия от ея императорского величества весьма замедлица и не малое попечение имеет почувствовать. Нынче же я нижайшии всенижайше прошу изъявить мне матерное м~сердие приказать одному ехать, и в том указ, которий кизлярскому коменданту написан, мне пожаловать, дабы я оной указ мог заранее туда привезти и современо мог бы я нижаишии, без всякого препятствия, туда в свое отечество приехать. И в Москве я нижайшии просил у иностранного публичного советника Ивана Ивановича Таплитского, чтобы приказом мне нижайшему одному ехать, и он на то ответствовал – я де невсостоянии без великой канцелярии тебя одного отправить.

Того ради, я нижайшии возымел смелость утрудить вашего императорского величества и хотя реченому митрополиту Афанасию повелено будет ехать и он отправится, однако-ж я нижайшии нахожус в великом опасении, что он либо в Царицине либо в Астрахане атрепаричется больной и чрез оное зделается мне немалое препятствие (საბუთი, როგორც ჩანს საგარეო საქმეთა კოლეგიის თარჯიმანის თარგმნილი არ უნდა იყოს. საბუთი მეტის-მეტად ბუნდოვნად არის შედგენილი. მთელი რიგი წინადადებებიდან აზრის გამოტანა შეუძლებელია. თუმცა მაყაშვილის გულის ტკივილი მაინც გასაგები ხდება. მაყაშვილის სხვა არზები უფრო ნათელს ხდიან წინამდებარე საბუთის აზრს). კნიაზი მაყაშვილი სიმონ (საბუთს თარიღი არ აქვს, თარიღდება შინაარსის მიხედვით და მომდევნო საბუთების ცნობებით).

К–52, № 4, ფურც. 160. დედანი.


26. 1754 წ. ივნისი. – სიმონ მაყაშვილის ცნობა საგარეო საქმეთა კოლეგიისადმი მისი კუთვნილ ოქროსა და ვერცხლის ნივთების შესახებ. 

В государственную коллегию иностранных дел от присланного грузинского двора посланника князя Семиона Макаева известие. По объявлению тои коллегии г~с~дина асессора Давида Абазацева велено объявить, что примне имеется от золотых и серебренных вещей значит ниже сего реестра а имянно: церковная утварь серебренное (ამ სიტყვის შემდეგ ორი სიტყვა არ ირჩევა) ...звезда, лжица, две тарелки, напрестолнои крест, окладна образе серебреной, на сабле приправа серебреная – всего всему десят фунтов. Часы золотые одне, часы серебренные одне. На один кавтан пуговец золотых и (აქ ერთი სიტყვა გაურკვეველია, იკითხება მხოლოდ შემდეგი ანბნები: «с подние») ... на два кавтана пуговец же золоты. И всех пуговец пять (აქ ერთი სიტყვა გაურკვეველია, იკითხება შემდეგი ანბნები: «портинц») ... с половиною. ქ. მაყაშვილი კნიაზ სვიმონ. ჩღნდ.

К–52, № 4, ფურც. 165. დედანი.


27. 1754 წ. აგვისტოს 29. – ივანე ტოპილსკის პატაკი საგარეო საქმეთა კოლეგიის კონტორისადმი, სიმონ მაყაშვილის და ათანასე თბილელის ამალის საქართველოში ცარიცინის გზით გამგზავრების შესახებ. 

Государственной коллегии иностранных дел в конторы той коллегии рапорт. Прибывшей свите известного тифлисского митрополита Афанасия, архимандрит Христофор и Князь Макаев со обретавшимися при них духовными и мирскими людьми, по силе присланного ея императорского величества из оной г~д~рственной коллегии указу вчерашнего дня, то есть 28 сего августа, с надлежащей прогонов до Царицына дачею в путь их отправлен, а присланные из коллегии указы також из конторы, о чем куда надлежит в свое время на учрежденной почте послан. О серебре же имеющейся при помянутом князе Макаеве, состоящем в ц~рковной утвари, он Макаев в конторе сказал, что оная утварь делана из привезенного им из Грузии серебра, а часы и пуговицы золотые привез он с собою оттудаж. И тако о пропуске оного, по силе помянутогож из г~д~рственной коллегии указа имеет быть подано доношение правительствующего сената в контору. А каково на оной указ помянутой митрополит прислал в контору доношение, прося тем прощения, оное в оригинале прилагается при сем. 29 августа 1754 года. Иван Топилской.

К–52, № 4, ფურც. 181. დედანი.


28. 1754 წ. დეკემბრის 4. – თეიმურაზ II და ერეკლე II სამადლობელი წერილი საგარეო საქმეთა კოლეგიისადმი. 

მათის იმპერატორობის დიდებულების ინოსტრანნის კოლეგიას (სავსებით ასეთივე წერილი გამოუგზავნიათ მეფეებს ბესტუჟევ-რიუმინისათვის და ცალკე ვორონცოვისათვის. წერილები დაცულია საქმეში. ფურც. 201 და 204. რადგანაც წინამდებარე საბუთისაგან არაფრით არ განსხვავდება, ხსენებული წერილები ჩვენ გამოვუშვით) მეფე ს~დ ქართლისა თეიმურაზ შვილი ირაკლისი და მეფე კახეთისა ირაკლი შვილი თეიმურაზისი. მოხსენება, წელსა ჩღნბ ჩვენი არქიერი ათანასი და კნიაზ სვიმონ ყოვლად მოწყალეს ჴემწიფეს რომ ვაახელით და ჩვენი წარმართთაგან შეიწრება მათის იმპერატორობის დიდებულებას მოვახსენეთ, რაც მათის ყოვლად მოწყალებისაგან წყალობა და ნუგეში მოგვფენოდა დიდათ მადლობით მივიღევით და ვმადლობთ მათს უხვს მოწყალებასა. ერთს ამას ვედრებით მოვახსენებთ მათს სიმაღლესა, რომ ყოვლად დიდებულის ჴემწიფის უხვის მოწყალებისაგან უსასოსა და უნუგეშინისცემოს არ დაგვაგდებდეთ. ჩვენი თვალი და გული მარადისად მხოლოდ მათის იმპერატორობის ყოვლად დიდებულის წყალობის მომლოდინე არის და არა სხვისა ვისმე მოქენე. ჩვენ ხომ თქვენს სიმაღლესთან ერთი რამ სამსახური არა მიგვიძღვის რა, მაგრამ ერთ სჯულობისა და ქრისტეანობისათვის შემოგბედეთ და მოგახსენეთ. საქართველოს მეფე თეიმურაზ – ძე ერეკლესი. მეფე კახეთის ირაკლი – ძე თეიმურაზისა. დეკემბრის დ დღესა ჩღნდ წელსა. 

К–52, № 4, ფურც. 198. დედანი.


29. 1755 წ. მაისის 14. – ქართველი დედოფლის ანას ელისაბდ პირველისადმი გაგზავნილ წერილის თარგმანი, თომა ბარათაშვილის ხელით რუსეთში საჩუქრის გაგზავნის შესახებ.

Всепресветлейшей державнейшей великой г~д~р~не императрице Елисавет Петровне самодержице всероссийской г~д~р~не всемилостивейшей и прочая и прочая и прочая. Царица грузинская Анна доносит. Вашего императорского всепресветлейшего величества недостойная услужница, моля всевышнего дабы удостоилась я нижайшая раба подвергнуть себя освещенной вашего императорского величества порфире и покровительству, приемлю смелость всенижайше довесть от прибывшем в нашу землю отправленном от высокого вашего императорского величества кабинета князе Фоме Баратове. И понеже за все оказанные от вашего императорского величества неизреченные высокие к нам милости, хотя и должны мы яко всех християн единой матере по непременной нашей преданности нижайше услуги показывать, но будучи при нынешнем краинем не состоянии я последняя вашего императорского величества раба от моего усердия, подобно приносимой некоею вдовицею к богу лепте, отправленную ссим князем Фомою Баратовым одну шерстью саврасую лошадь со всем принадлежащим верховым убором толь великой государыне представить (დედანში ეს სიტყვა ზემოდან არის მიწერილი. წინად წერებულა, «посвятить» და წაუშლია) дерзаю, прося сего малейшего презента, представленного (დედანში ეს სიტყვა სტრიქონს ზემოდან არის მიწერილი. წინად წერებულა, «приносимого» და წაუშლიათ) от усерднейшей и последнейшей вашего императорского величества услужницы, не презрить.

Под тем подписано тако царица грузинская Анна. Из Грузии 14 мая 1755 году. Переводил асессор Давид Абазазе (დედანში მეოთხე ფურცლის მეორე გვერდზე იქ სადაც იწყება სიტყვები, «Подобно приносимой некоею вдовицею»... აშიაზე მოტანილია სახარებიდან შესაბამი ტექსტი სათანადო განმარტებით, რომელიც უნდა ეკუთვნოდეს მთარგმნელ აბაზაძეს: «В евангелии от Луки в главе 21. Возрев же виде и метавщим в храм на бдящии имении дары свои богатыя. Видев же некую вдовицу убогую вметавщу ту две лепте и рече: воистину глаголю вам яко вдовица сия убогая множая всех ввержа вси бо сии от избытка своего ввергоша в дары боговы. Сия же от лишения своего все житие еже име вверже». ცოტა ქვემოთ აშიაზე: «А в грузинском лексиконе значит лепте пятая доля денги»).

К–52, № 4, ფურც. 217. თარგმანის დედანი.


30. 1755 წ. ნოემბრის 25. – თეიმურაზ II და ერეკლე II წერილი ვიცე-კანცლერის მ. ი. ვორონცოვისადმი*, რუსეთში ავადმყოფობის მომიზეზებით დარჩენილ ათანასე თბილელის საქართველოში დაუყოვნებლივ გამომგზავრების შესახებ. 

(* ასეთივე წერილი მიღებულია კანცლერის ბესტუჟევ-რიუმინის სახელზედაც) 

დიდებულებასა ღრაფისა მაგის ბრწყინვალებასა უფალს ვიცეკანცლარს და ორისავე რუსეთისა და წმიდის ანდრიის კავალერსა ილარიონისძე ვორონცოვს. მეფე ს~დ ქართლისა თეიმურაზ ძე ირაკლისი და მეფე კახეთისა ირაკლი ძე თეიმურაზისი მოვახსენებთ.

ქ. წელსა ჩღნბ ყ~დ მოწყალეს ჴემწიფეს რომ არზა მოვართვით ჩვენი თავი და ქვეყანა შემოვახვეწეთ და ტფილისის მიტროპოლიტი ათანასი და კნიაზი სიმონ ვაახელით, როდესაც ამათთვის დასტური გებოძათ წამოსვლისა კნიაზი სიმონ მოვიდა, რაც ყ~დ მოწყალის ჴემწიფის ნუგეში და წყალობა მოგუფენოდა მოგვიტანა და ამისი მადლობა ჩვენ მდაბალთა მონათა მიერ ინისტრინნი კალეგიასაც მოხსენდა. და ეს ზემორე მოხსენებული ტფილისის მიტროპოლიტი ათანასის თავისი სნეულების მიზეზით წამოსვლა რომ არ შეძლებოდა მანდავ დარჩომილიყო, ახლა ამას მოვახსენებთ მათს სიმაღლესა, ეს ზემოხსენებული არქიერე წარმოგვივლინოთ რომ თავისავ ადგილს დავადგინოთ. მაგისს ეკლესიას მაგისი აქ ყოფნა დიდათ ეჭირება და თუცა რომ მაგისი ნებაც არ იყოს მანდიდამ წამოსვლისა, წყალობას ვითხოვთ, რომ მაინც არ დააყენოთ მანდა და წარმოგვივლინოთ. საქართველოს მეფე თეიმურაზ ძე ირაკლისი პანკრატოვანი. მეფე კახეთისა ირაკლი ძე თეიმურაზისი პანკრატოვანი. წელსა ჩღნე ნოემბერსა რიცხუსა კე.

К–52, № 4, ფურც. 216. დედანი.


31. 1756 წ. ნოემბერი–დეკემბერი. – მოხსენებითი ბარათი ქართველი ელჩების, რუსეთში მისვლის, ათანასე თბილელის ავადმყოფობის მომიზეზებით რუსეთში დარჩენის და ამის შედეგად აღმოცენებული მიმოწერის შესახებ. 

В коллегию иностранных дел бывшей в Астрахани губернатор действительной камергер Брылкин в прошлом 1752-м году от 23-го июля доносил: что прибывшие в Кизляр из Грузии, от грузинского и кахетинского владетелей Теймураза и Еракли, митрополит Афанасий и князь Симеон Макаев с находящимися при них духовными персонами и служителями, всего 17 человек, будучи по усильному их прошению из Кизляра в Астрахань отправлены. По прибытии своем подали ему губернатору, от помянутых владетелей письмо, в котором оные митрополит и князь написаны послами и им секретные слова поверены, и чтоб для того их немедленно отправить в Санкт-Петербург кодвору ея императорского величества. И хотя он, губернатор, у реченных митрополита и князя, о объявлении ему тех секретных слов прилежно и домогался, но они ему в ответ на то объявили, что имеют они при себе посланное от их владетелей письменное прошение за печатью, которое-де приказано им самим ко двору ея императорского величества отвесть, и просить на то всемилостивейшей резолюции. А более того, никакого словесного приказания они не имеют, и для того просят, чтоб они с свитою немедленно ко двору ея императорского величества отправлены были, на что им от губернатора объявлено, что он без указу того учинить не может и потому б они о сем в Астрахани обождали указу.

Оные ж митрополит и князь, чрез секретаря Чирикова, объявили ему губернатору, что они имеют от владетелей своих для поднесения ея императорскому величеству презент, состоящей в нескольких каменьях, в земчуге и протчее.

И тако помянутой губернатор об отправлении их в Санкт-Петербург требовал указу, а между тем, для содержания их определил он губернатор им всем вообще кормовых денег на каждой день по 1 руб. 25 коп.

И в отправленном по тому к нему губернатору из коллегии иностранных дел указе, от 31-го августа того же 1752 года, писано что, когда вышеупомянутые от грузинского и кахетинского владетелей приехавшие митрополит и князь Симеон в Санкт-Петербурге неотменно ехать похотят, то б он, губернатор, на то им позволил, и со всеми в свите их находящимися людьми в Санктпетербург отпустил, удовольствовав их потребным числом подвод за собственные их прогоны.

По которому указу, будучи оные митрополит и князь Макаев с свитами из Астрахани отправлены, в ноябре месяце тогож 1752 году приехали в Москву, и привезли с собою грамоту к ея императорскому величеству от грузинского и кахетинского царей, которою оные цари просили высочайшем защищении их с тамошним народом и владетелями их, от приключаемых нападений и разорений окружающими их нехристианами, ссылаясь на жаловалную грамоту, какова блаженные памяти от государя царя и великого князя Алексея Михайловича отцу Теймуразову грузинскому царевичу Николаю дана была в подтверждение прежних жаловалных грамот предкам их данных по которым они в вечное поданство приняты и защищены были, обещаясь и впредь всегда в верном подданстве и послушании у российской империи быть.

В 1753-м году, по учиненному в коллегии иностранных дел в 30-й июня определению, велено им митрополиту и князю Макаеву сих свитами кормовые деньги с приезда в Москву, и во всю бытность их тамо, производить каждюму из них порознь, а имянно: митрополиту Афанасию 60, архимандриту да протопопу по 20, священнику 1-му по 10 и иеродиакону 1-му по 8, поддиаконом 2-м да служителям 4-м человекам по 6 копеек, князю Макаеву по по 40, да служителям его по 6 коп. – а всего по 2 руб. 6 коп. на день.

В 1754-м году, по учиненному ея императорскому величеству от коллегии иностранных дел докладу и по воспоследовавшему на то высочайшему ея величества соизволению определением коллегии от 27-го мая, велено помянутых митрополта Афанасия и князя Макаева, с находящеюся при них свитою, отправить из Москвы в Грузию обратно, дав им для памяти на грузинском языке записку, в решение и ответ на присланную с ними от грузинского и кахетинского царей грамоту, и на поданные в коллегии от них митрополита и князя Макаева письменные представления. А при том отправлении выдать в награждение митрополиту 500, князю Макаеву 300, архимандриту 50, протопопу 30, священнику 20, иеродиакону 10, поддякам 2-м, да служителям 6-ти человекам по 5 руб., каждому, всего 950 руб. Да им же в дорогу выдать кормовых денег, считая с числа сего определения, в предь на три месяца, да на 28 подвод ямских до Царыцина прогонные деньги.

И в том же 1754-м году митрополит Афанасий, поданным в коллегию в 30-й день июня доношением представил, что он на несколькое время, для излечения болезни своей принужден остаться в Москве, а между тем отпускает на перед свиту свою, а именно: архимандрита, протопопа, священника, иеродиакона, и с ними пожалованные от ея императорского величества царям его подарки, и просил об отпуске их, и о даче им ямских подвод, и в опасных местах конвоя.

При сем же доношении, возвратил он митрополит данные ему на руки три указа из коллегии, из которых: первой в Царыцин к коменданту Протоповову, о даче ему митрополиту и князю Макаеву с свитами от Царыцина до Астрахани судов с гребцами. Второй – в Астрахань к губернатору Жилину, отправлении их до Кизляра и о даче конвоя и потребного числа подвод с прогонами. А третей в Кизляр к коменданту Фрауендорфу о наикрепчайнем подтверждении обывателям деревень Андреевской, Аксайской, Брагунской и Костиковской дабы они на грузинцов нападений чинить не отваживались.

И в посланном по сему доношению из коллегии в Москву в контору указе, от 7-го августа тогож гожа писано, чтоб ему митрополиту, чрез нарочного посылаемого из конторы, выговорено было, что он весьма дерзновенно и непристойно поступил, что вышеозначенные указы назад в коллегию прислал, власно – какбы ненадобными их поставлял.

А впрочем бы объявить ему, что хотя позволяется ему за болезню на некоторое время в Москве остаться, однакож бы он, по выздоровлении своем, старался сколько возможно скорее назад ехать. А между тем бы по желанию его митрополита отпущены были из Москвы в Грузию архимандрит с прочими.

С ними же велено отправить и князя Макаева с его двумя служителями, – которые все и отправлены.

А декабря 23 числа тогож 1754 году, прислал в коллегию из святейшего синода указ, в котором между иным написано, что вышепомянутой митрополит Афанасии поданным прошением предъявил, что он усматривая в себе от продолжающихся болезней, при настоящей старости изнеможение, которое его от времени до времени к предприятию дальнего во отечество его пути приводит в несостояние, а особливо, слыша он митрополит о происходящих не только в Грузии, но и во всех окружных странах замешательствах, в которых и светского чина люди неудобносносимую жизнь провождают, а духовного чина людем и совсем невозможное пребывание, – желание имеет остальную жизнь свою препроводить в Российской империи под высочайшею ея императоского величества протекциею, и просит, чтоб дозволено было ему митрополиту пребывать в России, и на содержание ево определено было жалованье. Того ради, требовано оным указом от коллегии уведомления, зачем он из Грузии сюда в Россию прибыл и можно ль ему по желанию и прошению его здесь в России на пребывание оставлено быть.

И в поданном из коллегии на сей указ в 21 день генваря 1755 году доношения представлено. 

Что оной митрополит купно с князем Макаевым присланы ко двору ея императорского величества с грамотою от грузинского и кахетинского владетелей и с некоторыми представлениями, на которые и ответом снабдены и к обратному в Грузию отъезду на надлежащее отправление от коллегии им учинено. И что потому князь Макаев с архимандритом и с прочими свиты их людьми обратно в Грузию уже поехали, а митрополит остался в Москве за болезнию. Но когда он в Россию за делами от своих владетелей прислан, надлежало б и ему также к ним возвратиться. Однако можно ему и в России на пребывание оставлену быть как он желает, ежели токмо наперед испросит он позволения к тому от помянутых своих владетелей. А инако не стали б они его митрополита назад к себе требовать, от чего иногда ему же самому что либо неприятное приключится.

По сему коллегии иностранных дел доношению в святейшем синоде определено: обо всем том чрез синодальную контору объявить митрополиту Афанасию, и чтоб он истребовал себе от владетелей своих позволение к пребыванию в России, а до того времени ему митрополиту, будучи в Москве исправлять в московских соборных и других церквах священно-служение с получением за то на содержание свое, с подчиненными служителями до будущего разсмотрения и указу, жалованья против бывшего Иосифа архиепископа грузинского по 500 руб. в год, которое производить из московской рентереи, из положенной на грузинских духовных персон суммы.

В 1756-м году, с прибывшим из Грузии священником, Семеоном получены в коллегии два пакета с письмами от грузинских владетелей, к их сиятельствам канцлеру и вице-канцлеру, которыми они просили об отправлении к ним вышеупоминаемого митрополита назад. И потому с оных писем сообщены, от коллегии в святейший синод к рассмотрению и определению оного, о доношении от 10-го мая, переводы, причем представлено что, в разсуждении вышеозначенного пребывания, удерживать его митрополита в России непристойно.

После чего, в присланных из святейшего синода в коллегию двух указах (которые оба в одно время в коллегии получены), объявлено: В 1-м от 5-го июля, чтоб коллегия, по вышепредявленному грузинских владетелей требованию об отправлении митрополита Афанасия в Грузию учинила рассмотрение и святейший синод уведомила.

Во 2-м от 21 августа, что о вышеозначенном требовании будучи ему митрополиту чрез синодальную контору объявлено, он подал внов челобитную прося, чтоб по настоящим в Грузии неспокойствам, и за слабостью его здоровья и несостоянием в такой дальней путь ехать, позволено было ему остаться в России в вечном ея императорского величества подданстве. И что, потому святейший синод ему митрополиту в России пребывать не воспрещает, якоже-де и к содержанию здесь в России таковых приезжающих сюда на пребывание грузинских духовных персон и особливо учрежденной штат имеется, точно де что в коллегии иностранных дел по ея благоразсмотрению разсуждено будет, о том бы святейший синод уведомлен был.

И на оба эти указы, от коллегии в 13 день сентября ответствовано, что будучи тот митрополит в надлежащей его путь от коллегии иностранных дел совсем отправлен, она ничего более не находит разсматривать, но ссылаясь на прежние ея доношения предает в прочем на разсуждение святейшего синода.

Вследствие чего, присланным из оного в коллегии от 9-го октября указы дано знать, что святейший синод из вышеозначенного требования грузинских владетелей не усматривая важнейшей причины для которой бы тому митрополиту в России остаться было конечно невозможно, кроме того, что он потребен токмо на свое место в его епархию, которою-де потребу и без него митрополита чрез много кого исполнить можно, а в Москве, за крайним в архиереях недостатком, в исправлении в празднишные и высокоторжественные дни священнослужения и крестохождений, обстоит необходимая нужда, определил: по желанию и прошению того митрополита остаться ему здесь в России, в вечном подданстве. А чтоб он в вечной службе приведен был к присяге, отом, також и о исправлении ему священнослуженния по сану архиерейскому и прочих потреб в синодальную контору, а о произвождении по выше означенному определению жалованья в статс-контору, указы посланы.

К–52, № 4, ფურც. 230–237. შავი.


ბლოგზე გამოქვეყნებისთვის მასალა 
მოამზადა ირაკლი ხართიშვილმა