ამონარიდი ანგელუს სილეზიელის თხზულებიდან "ქერუბიმული მოგზაური"

ლექსად თქმული მახვილგონივრული აზრები 

(პირველად გამოქვეყნდა ჟურნალ "საუნჯეში" 1993 წელს)

ანგელუს სილეზიელი (1624–1677) რელიგიური შინაარსის ორტაეპიანი ლექსების ოსტატია, – ამ სახელით გახდა ცნობილი იოჰანეს შეფლერი, რაც ლათინურად „სილეზიელ მოციქულს“ ნიშნავს. 

იგი დაიბადა ბრესლაუში, შეძლებულ ოჯახში. ევანგელიკური კონფესიის გამო მას პოლონეთი უნდა დაეტოვებინა. ჯერ მშობლიურ ქალაქში ამთავრებს წმ. ელისაბედის სახელობის გიმნაზიას და შემდეგ მედიცინას ეუფლება შტრასბურგში, ლაიდენსა და პადუაში. 1649–1654 წლებში ვიტენბერგსა და ოელსში ჰერცოგ სილვინუს ნიმროდის ექიმად დგება. იგი ხვდება აბრაამ ფონ ფრანკენბერგს, სილეზილ მისტიკოს პოეტს, რომელიც პირადად იცნობდა იაკობ ბოემეს და ვინც პირველი ავტორია ბოემეს ბიოგრაფიისა. მისი დახმარებით იოჰანეს შეფლერმა ცოდნა გაიღრმავა. შუა საუკუნეების მისტიკოსის მაისტერ ეკჰარტისა და მისი მოწაფეების ნაწერებს გაეცნო და ამგვარად დაუახლოვდა იმდროინდელ მისტიკოს მწერალთა წრეს. 1653 წელს იგი კათოლიკობაზე გადავიდა. სამეფო კარის ექიმად მსახურობდა. ვენაში გაატარა 10 წელი. 1661 წელს პასტორად ეკურთხა. შემდგომში იგი ბრესლაუში დაბრუნდა და სილეზიის ეპისკოპოსად დაინიშნა. იგი ითვლება თავისუფლად მოაზროვნე პოეტად. 1677 წელს გარდაიცვალა და დაკრძალეს ბრესლაუს წმინდა მათეს სახელობის ეკლესიაში. 

1657 წელს ანგელუს სილეზიელი აქვეყნებს ლექსების კრებულს – „ლექსად თქმული მახვილგონივრული აზრები“. ეს წიგნი ლიტერატურის ისტორიაში შესულია „ქერუბიმული მოგზაურის“ სახელით, რომელსაც დიდი აღიარება მოჰყვა და სხვადასხვა ენებზეც ითარგმნა. 

„ქერუბიმული მოგზაური“ ექვსი წიგნისაგან შედგება და იგი ტრაქტატის ხასიათს ატარებს. აქ ჩვენ მიერ მოცემულია პირველი წიგნი. ლექსებში გატარებული ურთიერთსაწინააღმდეგო აზრების გამო მკითხველი სიძნელეებს აწყდება. ამის ნიადაგზე იბადება საეჭვო დასაკამათო შეხედულებები: სამყაროსა და ადამიანის ურთიერთკავშირი, უფალთან შეერთება, ღვთაებრივი მსგავსება, განღმრთობა, თითოული ადამიანის ღირსების აღიარება. აი, ის თემები, რომლებიც კათოლიციზმის საეკლესიო დოქტრინებს ერთგვარად სცილდება და მის თავისუფალ პოეზიაში წარმოჩინდება. 

1657 წელს გამოჩნდა მისი ლირიკული ლექსების ახალი კრებული „იესოში შეყვარებულ ფსიქეას წმინდა შინაგანი სიხარული ანუ მწყემსის სულიერი სიმღერები“. აქ გადმოცემულია მეოცნებე სიყვარული, ადამიანის სულსა და უფალს შორის რომ იბმება. ამ წიგნის თემატიკამ და გამოსახვის ფორმამ ძლიერი გავლენა იქონია შუა საუკუნეების კათოლიკ მონაზონთა პოეზიაზე. 

                                                                                            მთარგმნელისაგან 

რაიც არს წმინდა, იგი არს უკვდავ 

სუფთა, ბაჯაღლო ოქროსავით და მტკიცე, ურყევი სალი კლდესავით, 

წმინდა, მჭვირვალი ბროლი ვითარცა – არს სული შენი. 

მყუდრო სავანე, მარადიული 

ზრუნავს მავანი თავისის თავის დამარხვაზედა, 

სურინ შეუმკონ სარკოფაგი ძეგლით მდიდრულით, 

მე კი არ ვიღწვი ამქვეყნიურ სიდიადისთვის: საფლავსა ჩემსა, ღვაწლსა ჩემსა 

                                                                                                      და ტახტრევანდსა, 

სად საუკუნოდ განვისვენებ, უნდა ეწოდოს იესოს გული. 

მთელი არსებით ღვთიურნი იყვნენ 

უფალო, მე არ მკმარის შენს მიმართ მსახურება ანგელოზური, 

ვყვავილოვნდები მე ღვთაებრივი სრულქმნილებით მარტოდენ შენთვის: 

ძლიერ ცუდად ვარ, სულით ვმწირდები, 

რომელსა უნდეს ჭეშმარიტად შენ გემსახუროს, ღვთიური იყოს მთელი არსებით. 

არ უწყიან, რანი არიან 

არ ვუწყი, ვინ ვარ. მე ის არა ვარ, ვუწყი მე რაიც: 

იქნებ რაიმე საგანი ვარ, ან ისიც არა, – არცა წერტილი და არცა წრეი. 

იმად უნდა გარდაიქცე, რაიც არს ღმერთი 

ოდეს შთავწვდები ჩემსა აღსასრულს და პირველ საწყისს, 

ღმერთში შევალ და ღმერთი ჩემში დაისადგურებს. 

იმად ვიქმნებით, არს იგი რაიც: შუქი ნათელში, 

სიტყვა სიტყვაში და ღმერთი ღმერთში. 

ღვთისა შეცნობის წყურვილი ჰკლავდეთ 

სად ვეძიო მე სამყოფელი? ნეტავ, სად ვმყოფობ, ან შენ სად სუფევ? 

სად არის ჩემი დასასრული, რომელშიც უნდა შევიდე ბოლოს? 

მივალ საითკენ? იქითკენ ალბათ, სად ვერვის ჰპოვებთ. 

ღვთისა წყურვილით მეუდავნოედ გავიმარტოვებ. 

მე არასოდეს მტოვებს უფალი 

ვიცი, წამითაც არ დამტოვებს ჩემი უფალი, 

არარაობად ოდეს ვიქცევი, მე, შეჭირვებულს, სულს შთამბერავს, აღმომაცენებს. 

მე ღვთით მეძლევა და ღმერთსა ჩემგნით 

რამეთუ ღმერთი ნეტარი არს და სუფევს იგი თავისდათავად, 

ჩემით მიითვლის მხოლოდ იმას, რასაც თვით მაძლევს. 

ვარ ვით უფალი და არს უფალი ვით მე 

რა დიდი ვარ, ვითარცა ღმერთი: და რა მცირე არს იგი ჩემსავით. 

არ ძალუძს ყოფნა მას ჩემ გარეშე და უმისობა არც მე არ ძალმიძს. 

შემოსულია ჩემში უფალი და მე მასში ვარ 

ცეცხლივით იგი ჩემში გიზგიზებს. მე ვნათობ მასში: 

არა ვართ ერთნი ჩვენ შინაგანად? 

ადგილისა და დროის შეგრძნება 

ადამიანო, როს სული შენი დროსა და ადგილს ზედ დასტრიალებს, 

ამა ხედვითა შენ შეგიძლია, მარადისობას რომ შეუერთდე. 

ძე ადამისა არს მარადიული 

მე თავად ვარ მარადიული, როდესაც მე დროს გადავაბიჯებ, 

დაისადგურებს ჩემში უფალი და მე უფალში დავემკვიდრები. 

არს ქრისტიანი ისე მდიდარი, ვითარც უფალი 

მდიდარი არის საუფლო ჩემი, ვითარცა ღმერთის, 

მტვრის ნაწილაკში ღვთიურს ვხედავ (მერწმუნე, კაცო). 

ღვთის თაობაზედ 

თუკი რამ თქმულა ღმრთისა მიმართ, იგი არ მკმარის: 

ღმერთზედ ღაღადებს ცხოვრება და სინათლე ჩემი. 

სიყვარული მორჩილებს უფალს 

არ უნდა უფალს, რომ შემაცნოს თავისი თავი, 

ამიტომაც მსურს, რომ მას მხოლოდ ღრმა სიყვარულით დავემორჩილო. 

ქრისტიანი არს ძეი უფლისა 

მეც უფლის ძე ვარ და მჯდომარე გვერდითა მამის: 

და სული მისი ხორცი მისი და სისხლი მისი განკაცდა ჩემთვის 

                                                                                        ღვთის სადიდებლად. 

მე ღვთისა დარად ვაკეთებ ამას 

თავს ვურჩევნივარ მე ჩემს უფალს, მეც თაყვანსა ვცემ მის დიდებას 

                                                                                          მეტად ჩემს თავზედ: 

და მეც იმდენსვე მივაგებ ღმერთსა, რამდენსაც იგი მე მიწყალობებს. 

იგი არს ღმერთი, რაიც მას სურინ 

არს საოცრება ღმერთი ჩვენი: არს იგი ისა, სურინ მას რაიც, 

და სურს მას იგი, რაიც არს თავად: დაუსაბამო და უსასრულო, – არ უწყის ზღვარი. 

თავად არ იცის უფალმა ზღვარი 

უფალი არის უსასრულო, თვალშეუდგამი (ირწმუნე, კაცო), სცანი გონებით, 

იგიც თვის სასრულს, სასრულს ღვთაებრივს ვეროდეს ჰპოვებს. 

როგორ მკვიდრდება უფალი ჩვენში 

ღმერთი მკვიდრდება საძირკვლის და ფუძის გარეშე, საზომი მისი

                                                                                 არს მარტოდენ უსაზღვროება. 

და თუ შენც სული ხარ უფალი ღმერთის თანმდევი, ამას მიხვდები ადამიანო. 

შეუცნობლადაც უყვართ კაცთ ღმერთი 

მიყვარს მხოლოი, ის ერთადერთი და არა ვუწყი, რაი არს იგი. 

რადგან არ ვუწყი, რაი არს იგი, ამოვირჩიე, ამიტომ იგი. 

და წარმავალის სიყვარული უარყონ კაცთა 

შენ რაიც გიყვარს, ადამიანო, ამ ქვეყანაზე, არ არის მუდმივი და წარუვალი. 

ეს სიყვარული არ არს ღვთიური, მაშ, დაივიწყე და დაუტევე იგი ყოველი, 

                                                                                                    რასაც შენ ეტრფი.  

შეუძლებელი შესაძლებელი 

ვინცა არას ნატრობს, არარაი აქვს, არარა უწყის, უყვარს არარა, არც რა არ სურინ, 

მას აქვს, მან უწყის, და უსასრულოდ უყვარს მას იგი. 

უაზრობა 

ვარ სულიერი საგანი ერთი, თუმც ძალმიზს ვიყო მე უაზრობაც. 

ის, რაც აქ არის, ყველასათვის ნათელ კი არა, მდაბიო რამედ, 

                                                                          ჩეულებრივად გარდაიქცევა. 

დროება არის მარადისობა 

დრო მარადისი არის მარადის და მარადისი არის დროება. 

თუ არ მოძებნი ამათ შორის სხვაობას შენვე, დრო არის უსრულ – მარადისობა. 

ტაძარი ღვთისა და საკურთხეველი 

უფალი არის შეწირული მსხვერპლი ღვთისათვის: და ყოველ წამში 

მე ვარ უფლისა ტაძარი და საკურთხეველი, და ოდეს მძინავს, 

                                                                               განისვენებს უფალი ჩემში. 

სიმშვიდე არის უმაღლესი სახიერება 

სიმშვიდე არის უმაღლესი სახიერება: არ ყოფილიყო უფალი მშვიდი, 

მე თვალებს ალბათ ვერ გავახელდი. 

ღვთის ტახტრევანი 

შენ ეკითხები ჩემს მაცხოვარს, სად მიუჩინა ღმერთმა თვისი საბრძანებელი. 

იგი არს იქა, სად მეუფემ მხოლოდშობილი ძეი თვისი დაბადა შენში. 

მსგავსება ღვთისა 

ვინაც მუდმივად სიხარულშია, აუტანია ვნებათაღელვას, ტკივილში შთება, 

ის ვერასოდეს ვერ შეიძლებს, რომ მიემსგავსოს უფალსა ღმერთსა. 

სულიერი მდოგვის მარცვალი 

მდოგვის მარცვალი არს სული ჩემი, და მას დანათის თავს მზეი თვისი, 

და სული ჩემი უფლისა მსგავსად ხარობს, ნეტარობს. 

სიმშვიდეში არის სიქველე 

ადამიანო, როს კეთილ საქმეს აკეთებ მხოლოდ შრომით და გარჯით, 

სიქველისაგან შენ ჯერ შორსა ხარ, მხოლოდ ისწრაფვი. 

სიქველე სრული 

სიქველე უნდა თავად ვიყო, და არ ვეძებდე შემთხვევას იმას, 

როდის ვაკეთო ქველი საქმენი. 

ჩვენში არს წყარო 

არა გაქვს ნება ევედრო უფალს, რამეთუ წყარო მაცოცხლებელი 

                                                                              მან იმთავითვე შენში დაბადა. 

და თუ სათავეს არ ჩაუკეტავ, იდენს მარადის. 

უნდობლობა შეურაცხყოფს უფალს 

თუ უფალს უნდოდ მოეკიდები, და შენზედ ზრუნვას მას არ მიანდობ, 

შენ ნუ იფიქრებ, რომ ამით უფალს არ შეურაცხყოფ. 

უძლურებაში უფალი მოიპოვება 

ვინაც არს კოჭლი, ვინაც არს ბრმაი, 

იგი მოიქცეს უნდა იმგვარად, რომ მოიპოვოს უფლისა მადლი. 

საკუთარი ძიება 

თუ უფალს ეძებ მხოლოდ შენის სიმშვიდისათვის, მაშინ მართალი არ იქნები. 

შენ შენ თავს ეძებ და არა უფალს, ბავშვი ხომ არ ხარ, შენ ხარ მსახური. 

სხეული, სამშვინველი და ღვთაებრიობა 

სამშვინველი არის კრისტალი, ღვთაებრიობა მანათობელი, 

ხოლო სხეული, რომელშიც შენი სული სადგურებს, 

                                               არის ჭურჭელი სულისა და ღვთაებრიობის. 

უფალი შენს გულში უნდა იშვას 

თუნდაც ათასგზის დაიბადოს ქრისტე ბეთლემში 

და არა შენში, შენ საუკუნოდ ხარ დაკარგული. 

და გარეგნული ვერ იხსნის შენს სულს 

ვერ მოგაშორებს ბოროტებას ჯვარი გოლგოთის, 

არ აღიმართა თუ იგი შენშიც. 

შენაც აღსდექი მკვდრეთით 

მე გეუბნები, შენ არ გიშველის მხოლოდ აღდგომა მკვდრეთით ქრისტესი. 

თუ ცოდვის მორევს თავს ვერ დააღწევ, ვერ დაეხსნები სიკვდილის ბორკილს. 

სულიერი ყანა 

უფალი არის ყანის მთესველი, ხოლო მარცვალი მარადიული სიტყვა იმისი. 

ხნული სულია მისი უკვდავი და გული ჩემი ჩასათესი ალაგი მისი. 

სიღატაკე არს ღვთაებრივი 

უღარიბესი არის უფალი, სულ მარტოდმარტო, თავისუფალი: 

მართლადაც განვსჯი, როდესაც ვამბობ, რომ სიღატაკე არს ღვთაებრივი. 

გული ჩემი არს უფლის კერია 

თუ უფალი არს ცეცხლი მარადი, მაშინ ეს გული არს კერია მისი უქრობი, 

სად ქედმაღლობის შეშასა სწვავს უფალი ჩემი. 

დედას მოუხმობს ძუძუთა ბავშვი 

ვითარცა ჩვილი დედას ძუძუს სთხოვს, 

ეგრეთვე სული უფალს მოუხმობს, უფალსა მხოლოდ. 

და სიღრმეები უხმობენ ერთურს 

ღვთის სიღრმეს უხმობს ჩემი სულის სიღრმე მარადის, 

ამ ორთა შორის რომელია უფრო უღრმესი? 

ღვინიანი რძე კაცს აძლიერებს 

ღვთაებრიობა ღვინის მსგავსია, კაცობრიობა კი რძის მაგვარი. 

მაშ, შერეული შესვი რძე ღვინით, თუ გსურს რომ გახდე უფრო ძლიერი. 

სიყვარული 

სიყვარული არს უფალი ჩვენი, და სიყვარულით არის მსუფევი, 

ნეტარ იქნება იგი მარადის, ვინ სიყვარულით ივსება მიწყივ. 

წარმოადგენდე უნდა არსებას 

რომ მოიპოვი სიყვარული, მრავალი ტანჯვა უნდა დასძლიო, 

                                                             ჩვენ მხოლოდ კი არ უნდა გვიყვარდეს, 

არამედ თავად სიყვარულად უნდა გარდვიქცეთ. 

როგორ ჭვრეტენ ღმერთს 

უფალი სუფევს ნათელსა შინა, მისკენ მიმსვლელი ნათელი გზა არს გაკვალული. 

და ვინაც თავად არ გახდება, ვითარც სინათლე, უფლის დანახვის 

                                                                               ვერასოდეს გახდება ღირსი. 

უფალთან თანამკვიდრობა 

ოდეს რაღაცადვიქცეოდი, მე უფალთან თანავმკვიდრობდი, 

და ამიტომაც მებოძა უფლის წყალობა მუდმივ. 

დასაბამს უნდა დაბრუნებოდნენ 

სულის წყალობით ჩემს არსებაში სუნთქავს უფალი, 

და ამიტომაც მიწყივ ღმერთში უნდა ვმყოფობდე. 

შენი კერპი, ლტოლვა შენი 

შენ თუ მიელტვი უფალთან ერთად კიდევ სხვა რამეს, 

დაუფარავად მიგითითეს, ვითარი წმინდაც უნდა იყო, რომ იგი 

                                                                                            კერპად გიქცევია შენ. 

უსურველობა უფლის მსგავსად გვქმნის 

მარად მშვიდი არს უფალი ჩვენი, არც რას ეძიებს, სწადის არც რაი. 

შენც თუ მის დარად არარა გსურინ, მაშინ გახდები უფლის მფლობელი. 

არსებანი უმწეონი არიან 

რა პატარაა ადამიანი დიადი საგნის შესაფასებლად. 

ვით დაიმკვიდრებს ღვთის საბრძანებელს, თუ არ სძლევს თავის თავს. 

არსება არის უჩინარი წერტილი 

უფლის ქმნილ დიად სამყაროში რა მცირედია სული ჩემი, 

მე უჩინარეს წერტილად ვჩანვარ ღვთის საუფლოში. 

                                                                         გერმანულიდან თარგმნა 

                                                      მარიამ ქსოვრელმა