ბლოგის წერილობითი მასალების კლასიფიკაცია თემატიკისა და მკითხველთა დაინტერესების მიხედვით

ჩემი ბლოგი საგანმანათლებლო ხასიათისაა, რომლის ძირითადი თემები გახლავთ თანამედროვე სამხედრო საქმე და ისტორია («თავდაცვა და ისტორია»), განსაკუთრებით კი, რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობები, ასევე თანამედროვეც. ბლოგი 2010 წლის შემოდგომიდან მოქმედებს და დღესდღეობით მასში მკითხველთა 144 540-ზე მეტი შემოსვლაა დაფიქსირებული. ბლოგის მკითხველებისთვის ეს და ქვემოთ მოყვანილი სხვა მონაცემები დაფარულია, მაგრამ ჩემს სამუშაო მაგიდაზე ისინი მუდმივად ჩანს და, ახლა, განზრახული მაქვს ეს მონაცემები ჩემს მკითხველებსაც გავუზიარო.

ბლოგის თითოეულ მასალაში მკითხველების შემოსვლების როდენობა მე გასულ წლებშიც მქონდა ამოკრეფილი, სახელდობრ: 2012 წლის აპრილის თვეში, 2013 წლის ივლისში, 2015 და 2016 წლების იანვარში, თუმცა კი მაშინ მათი ანალიზი არ გამიკეთებია. ახლა ეს სამუშაო გარკვეულწილად შევასრულე, და მიღებულ შედეგებსაც ქვემოთ წარმოგიდგენთ.

ბლოგის მასალებში მკითხველთა შემოსვლის მაჩვენებელი ბოლოს ამა წლის (2017) 12 იანვრის დღის ბოლოს დავაფიქსირე, საიდანაც ჩანს, რომ ბლოგში მაშინ საერთოდ 660-ზე მეტი მასალა იყო ატვირთული, მათგან 388 წერილობითი, ძირითადად ჩემი მასალები (ორიგინალური და თარგმნილი), აგრეთვე ჩემი მეუღლის – მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილისა. ამ 388 წერილობით მასალაში მკითხველების 111056 შემოსვლა იყო ნაჩვენები, ანუ საშუალოდ თითოეულ მასალაში – 286,23 შემოსვლა.

თითოეულ წერილობით მასალაში მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობის მიხედვით ამ მასალების პირველი ოცეული შემდეგნაირად ნაწილდება:

1) «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» – [ბლოგზე აიტვირთა 25.04.11-ში] – {მკითხველების შემოსვლა12.01.17-ში – 8642};

2) «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {8574};

3) «დიდი ბრიტანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {4914};

4) «რეფორმაციის ისტორია» – [01.11.10] – {3437};

5) «ესპანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [10.01.11] – {2941};

6) «საფრანგეთის ისტორია უძველესი დროიდან 1789 წლის ივლისის რევოლუციამდე» – [07.10.10] – {2801};

7) «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» (ნაწილი I) – [01.11.10] – {2640};

8) «გერმანიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {2519};

9) აკადემიკოსი ნიკოლოზ დუბროვინი – «გიორგი XII საქართველოს უკანასკნელი მეფე და მისი შემოერთება რუსეთთან» (ნაწილი I) – [17.01.11] – {2509};

10) «საფრანგეთის ისტორია რევოლუციის შემდეგ XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {2504};

11) «ცალკეული მოვლენებისა და პიროვნებათა შესახებ გერმანიის ისტორიაში» (ნაწილი II) – [01.11.10] – {1620};

12) პროფ. ანატოლი სმირნოვი – «რუსეთის ისტორია რევოლუციისა და სამოქალაქო ომის წლებში» (ნაწილი I) – [01.11.10] – {1600};

13) «იტალიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [02.10.13] – {1527};

14) აკადემიკოსი დუბროვინი – «გიორგი XII საქართველოს უკანასკნელი მეფე და მისი შემოერთება რუსეთთან» (ნაწილი II) – [01.02.11] – {1279};

15) «ცალკეული მოვლენებისა და პიროვნებათა შესახებ გერმანიის ისტორიაში» (ნაწილი I) – [01.11.10] – {1028}; 

16) ჰერმან ჰესე – «რიოში მარგალიტებით თამაში» (ნაწყვეტი /მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის თარგმანი/) – [23.03.11] – {1028};

17) «ტფილისის გუბერნია და მისი მაზრები 1890-იანი წლების მიწურულს» – [10.01.11] – {891};

18) «ქუთაისის გუბერნია, მისი მაზრები და ოკრუგები 1890-იანი წლების მიწურულს» – [10/01.11] – {861};

19) «ქართული ისტორიოგრაფია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების შესახებ» (ნაწილი I) – [05.12.10] – {859};

20) «არქანჯელო ლამბერტი აფხაზების შესახებ» – [19.11.10] – {832}.

ზემოხსენებულიდან ჩანს ერთი მეტად არასასიამოვნო და არასახარბიელო სურათი – ბლოგის მკითხველები გაცილებით უფრო მეტ ინტერესს იჩენენ ევროპული სახელმწიფოებისა და თურქეთის ისტორიისადმი, ევროპული რელიგიური ბრძოლების იტორიისა და ლიტერტურული ცხოვრებისადმი, ვიდრე საკუთარი ქვეყნის, საკუთარი სამშობლოს ისტორიისა და დღევანდელი მდგომარეობისადმი. ასეთი დამოკიდებულება პირდაპირ ეწინააღმდეგება წმინდა ილია მართლის (ილია ჭავჭავაძის) მოწოდებას, რომ ჩვენს ცხოვრებასა და საქმიანობაში პირველ ადგილზე ვაყენებდეთ სამშობლოს, რომ უწინარეს ყოვლისა მას ვემსხურებოდეთ, მისთვის ვზრუნავდეთ და ვიღწვოდეთ, და მჭიდრო თანხმობაშია ედუარდ შევარდნაძის მოწოდებასთან – თქვენი პირადი კარიერა იკეთეთო. და, როგორც ჩანს, იკეთებენ კიდეც. ამიტომაც არიან ჩვენს წარუმატებელ ქვეყანაში «წარმატებული» ადამიანები, რომლებიც მხოლოდ საკუთარ თავს თუ არგებენ რაიმეს, ხალხისა და სამშობლოს სარგებელზე კი რა მოგახსენოთ.

ახლა ისევ ჩვენს ბლოგს მივუბრუნდეთ. მთელი მისი წერილობითი მასალები მე რამდენიმე თემაში შევიყვანე, რომლებიც 1-ლ ცხრილში გადმოცემული. ეს თემებია: «საზღვარგარეთის სახელმწიფოთა თანამედროვე სამხედრო მშენებლობა» (რომლითაც მე საერთოდ ჩემი ძირითადი საქმიანობა დავიწყე 1991 წლიდან), «საქართველოს თანამედროვე სამხედრო მშენებლობა», «რუსეთ-საქართველოს თანამედროვე ურთიერთობების საკითხები», «რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების საკითხები», «საქართველოს ისტორიის საკითხები», «დასავლეთისეთის სახელმწიფოთა და თურქეთის ისტორია, დასავლეთში არსებული რელიგიური მიმდინარეობების ისტორია, აგრეთვე ლიტერატურული ცხოვრების ცალკეული საკითხები» და «მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის მიერ მომზადებული მასალები» (თარგმანები, ლექსები და კრიტიკული წერილები). ცხრილში ეს თემები იმის-და მიხედვითაა დალაგებული, თუ რამდენად მეტი მასალაა ამ თემატიკიდან ბლოგში გამოქვეყნებული; იქვე ჩანს, ამ მასალების (წერილების) რაოდენობა და მათი პროცენტული წილი მთელ წერილობით მასალებში. შემდეგ მოდის თითოეული თემის წერილებში მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობა და მათი პროცენტული წილი შემოსვლების საერთო რაოდენობაში. შემდეგ, თითოეული თემის ერთ მასალაში საშუალოდ მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობა, რაც საშუალებას იძლევა შევადაროთ ეს მაჩვენებელი ზოგადად ბლოგის ანალოგიურ მაჩვენებელს, და ამითაც გარკვეული წარმოდგენა შევიქმნათ, კონკრეტული თემის მასალებისადმი ბლოგის მომხმარებელთა ინტერესის შესახებ.

ცხრილი

კონკრეტული თემების მიხედვით ბლოგის მასალებში მკითხველების შემოსვლის მაჩვენებელი 2017 წლის 12 იანვრის მდგომარეობით (12.01.2017) 

[ცხრილის უფრო კომპაქტურად ჩაწერისთვის გამოყენებული აღნიშვნები: A – თემაში მასალების რაოდენობა (მოცემულ თემაში არსებული მასალების პროცენტული წილი ბლოგის წერილობითი მასალების საერთო რაოდენობაში); B – თემის მასალებში მკითხველთა შემოსვლების საერთო რაოდენობა (მოცემულ თემაში შემოსვლების რაოდენობის პროცენტული წილი მთლიანად ბლოგის წერილობით მასალებში მკიხველთა შემოსვლების საერთო რაოდენობაში); C – მოცემული თემის ერთ მასალაში საშუალოდ მკითხველების შემოსვლის რაოდენობა]

ბლოგის თემების ჩამონათვალი . . . . . . . . . . A . . . . . . . . . B . . . . . . . . C

მთლიანად ბლოგის წერილობითი
მასალები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 . . . . . . 111056 . . . . . 286,2 

მათ შორის:

რუსეთ-საქართველოს თანამედროვე
ურთიერთობები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 (31,7) . . 18189 (16,4) . . 147,9 

რუსეთ-საქართველოს ისტორიული
ურთიერთობები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 (30,1) . . 22130 (19,9) . . 189,2 

საზღვარგარეთის სახელმწიფოთა
სამხედრო მშენებლობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 (10,8) . . . 6828 (6,2) . . .162,6 

საქართველოს სამხედრო მშენებლობის
საკითხები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 (9,8) . . . 2972 (2,7) . . . .78,3

ევროპული სახელმწიფოებისა და
თურქეთის ისტორია, აგრეთვე ევროპულ
რელიგიურ მიმდინარეობათა ისტორიისა და
ლიტერატურული ცხოვრების საკითხები . . . . 27 (7,0) . . 49731 (44,8) . . 1841,9 

საქართველოს ისტორიის სკითხები . . . . . . . . 26 (6,7) . . . .7781 (7,0) . . . .299,3

მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის
მასალები . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 (3,9) . . . .3421 (3,1) . . . 228,1

ცხრილიდან ჩანს, რომ მკითხველების შემოსვლის მიხედვით პირველ ადგილზეა «ევროპული სახელმწიფოების ისტორიის, ევროპის რელიგიურ მიმდინარეობათა და კულტურის საკითხების» თემაზე გამოქვეყნებული მასალები (სულ 27 წერილობითი მასალა, რაც საერთოდ ბლოგში ატვირთული მასალების სულ 7,0 %-ს შეადგენს), ხოლო მათში მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობა კი 49731 უტოლდება (რაც საერთოდ შემოსვლების რაოდენობის 44,8 %-ია /უფრო ზუსტად, შესაბამისად – 6,96 და 44,78 %%/). 

მკითხველთა ინტერესის მიხედვით მეორე ადგილზეა «რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების» თემა (სულ 117 მასალა, საერთო რაოდენობის 30,1 %), რომლის წერილებშიც მკითხველების 22130 შემოსვლაა (შემოსვლების საერთო რაოდენობის 19,9 %).

მესამე ადგილზეა «რუსეთ-საქართველოს თანამედროვე ურთიერთობების» თემა (სულ 123 წერილობითი მასალა, მასალების საერთო რაოდენობის 31,7 %), რომლის წერილებშიც მკითხველთა 18189 შემოსვლაა დაფიქსირებული (შემოსვლების საერთო რაოდენობის 16,4 %).

მეოთხე ადგილზეა «საქართველოს ისტორიის თემაზე» ატვირთული მასალები (26 წერილობითი მასალა, მათი საერთო რაოდენობის 6,7 %), რომლებშიც მკითხველების 7781 შემოსვლაა (საერთოდ შემოსვლების 7,0 %).

მეხუთე ადგილზეა მასალები «საზღვარგარეთის სახელმწიფოთა სამხედრო მშენებლობის საკითხებში» (42 მასალა, მათი საერთო რაოდენობის 10,8 %), რომლებშიც დღეისთვის მკითხველების 6828 შემოსვლაა (საერთოდ შემოსვლების 6,2 %).

მეექვსე ადგილზეა წერილები «მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის მასალების» თემატიკიდან (15 მასალა, მათი საერთო რაოდენობის 3,8 %), რომლებშიც მკითხველების 3421 შემოსვლაა (საერთოდ შემოსვლების 3,1 %).

უკანასკნელ, მეშვიდე ადგილზეა წერილები «საქართველოს სამხედრო მშენებლობის» თემაზე (38 მასალა, მათი საერთო რაოდენობის 9,8 %), რომლებშიც მკითხველების 2977 შემოსვლაა (შემოსვლების საერთო რაოდენობის 2,7 %).

ჩემთვის რა თქმა უნდა სასიხარულოა მკითხველების ასეთი აქტიურობა ბლოგის წერილობით მასალებში შემოსვლისას (ასევე ვიდეომასალებშიც), მაგრამ გარკვეულწილად გულსატკენია მათი მნიშვნელოვნად უფრო ნაკლები ინტერესი საკუთრივ საქართველოს ისტორიული და თანამედროვე ცხოვრების თემებისადმი, და განსაკუთრებით საქართველოს თანამედროვე სამხედრო მშენებლობის – შეიარაღებული ძალებისა და თავდაცვის სისტემის მშენებლობის თემისადმი, რომლის მასალებშიც ჩვენი დღევანდელობის ბევრი საჭირბოროტო პრობლემაა დასმული და განხილული. როგორც ჩანს, ბლოგის მკითხველების უმეტესი კატეგორია სტუდენტები და ასპირანტები (თუ ახლა დოქტორანტები) არიან, და ისინი ძირითადად ისეთი წერილებით ინტერესდებიან, რომლებიც მათ სამუშაო თემატიკასთან, მათ შემდგომ სამსახურეობრივ კარიერასთანაა დაკავშირებული. მაგრამ რატომ არის ჩვენში ცხოვრება და საქმიანობა ისე აწყობილი, რომ საზღვარგარეთის სახელმწიფოთა ისტორიული და თანამედროვე ცხოვრების თემები ქართველი ახალგაზრდობის სწავლა-განათლებაში პირველ ადგილს იკავებდეს, ხოლო საკუთარი ქვეყნის, საკუთარი სამშობლოს წარსული ცხოვრების გამოცდილება და დღევანდელი სატკივარი კი სადღაც უკანა ადგილებზე იყოს გადაწეულ-გადატანილი? ეს გახლავთ სწორედ სატკივარი.

თუმცა კი, თვითონ ჩემ მიერ ბლოგში ატვირთული მასალების უმეტესი რაოდენობა რუსეთისა და საქართველოს ისტორიულ და თანამედროვე ურთიერთობების თემატიკას ეხება (სულ 240 მასალა /საერთო რაოდენობის 61,9 %/, რომლებშიც ჯამში მკითხველების 40319 შემოსვლაა დაფიქსირებული /საერთოდ მკითხველთა შემოსვლების 36,3 %/), მაგრამ ისინი მაინც უფრო მჭიდროდაა დაკავშირებული თავად საქართველოს ცხოვრებასთან, რაც გარკვეულწილად შეგვიძლია ასევე საქართველოს ისტორიული და თანამედროვე ცხოვრების თემატიკასაც მივათვალოთ. გარდა ამისა, დასავლეთის სახელმწიფოთა ისტორიული გამოცდილებისა და თანამედროვე საქმიანობის მართლაც კარგად შესწავლითა და ჩვენი ქვეყნის, ჩვენი ხალხის ინტერესებში გონივრულად, პატიოსნად და კვალიფიციურად გამოყენებით, აგრეთვე სხვა წყაროებიდან და ლიტერატურიდანაც თავიანთი ცოდნის გაფართოებითა და გაღრმავებით, ბლოგის მკითხველებს შეეძლებათ მომავალში ჩვენს სამშობლოს კარგი და სასარგებლო სამსახური გაუწიონ.

ახლა უფრო დაწვრილებით შევეხოთ ბლოგის ცალკეულ თემებს.

I. ევროპული სახელმწიფოებისა და თურქეთის ისტორია, აგრეთვე ევროპულ რელიგიურ მიმდინარეობათა ისტორიისა და ლიტერატურული ცხოვრების საკითხები   

ამ თემატიკაში, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, მკითხველების ყველაზე უფრო მეტი შემოსვლაა – 49731, წერილობით მასალებში საერთოდ შემოსვლების თითქმის ნახევარი – 44,8 %. უფრო კონკრეტულად კი მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობის მიხედვით ამ ჯგუფის წერილების პირველი ოცეული შემდეგი სახით გამოიყურება.

1) «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» – [ბლოგზე აიტვირთა 25.04.11-ში] – {მკითხველების შემოსვლა 12.01.17-ში – 8642};

2) «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {8574};

3) «დიდი ბრიტანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {4914};

4) «რეფორმაციის ისტორია» – [01.11.10] – {3437};

5) «ესპანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [10.01.11] – {2941};

6) «საფრანგეთის ისტორია უძველესი დროიდან 1789 წლის ივლისის რევოლუციამდე» – [07.10.10] – {2801};

7) «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» (ნაწილი I) – [01.11.10] – {2640};

8) «გერმანიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {2519};

9) «საფრანგეთის ისტორია რევოლუციის შემდეგ XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {2504};

10) «ცალკეული მოვლენებისა და პიროვნებათა შესახებ გერმანიის ისტორიაში» (ნაწილი II) – [01.11.10] – {1620};

11) «იტალიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [02.10.13] – {1527};

12) «ცალკეული მოვლენებისა და პიროვნებათა შესახებ გერმანიის ისტორიაში» (ნაწილი I) – [01.11.10] – {1028};

13) «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» (ნაწილი II) – [01.11.10] – {770};

14) «ბიზანტია და ბიზანტინიზმი» – [03.07.13] – {696};

15) «შოტლანდიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [05.02.11] – {625};

16) «ცალკეული მოვლენებისა და პიროვნებათა შესახებ გერმანიის ისტორიაში» (ნაწილი IV) – [01.11.10] – {614};

17) «კალვინი და კალვინიზმი» – [22.02.12] – {613};

18) «ირლანდიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [10.91.11] – {565}; 

19) «გერმანული სამხედრო სიმღერების ტექსტები» – [30.10.10] – {459};

20) «გერმანიის ისტორია ენციკლოპედიურ ლექსიკონ «გრანატის» მიხედვით» (ნაწილი II) – [04.02.13] – {440}.

ამ ჩამონათვალში ზოგიერთი წერილი უფრო ვრცელი მასალის ცალკეულ ნაწილს წარმოადგენს. ეს შდარებით უფრო ვრცელი მასალები მათი მეტი მოცულობის გამო, ბლოგზე რამდენიმე ნაწილადაა ატვირთული; ამიტომ უფრო სრული სურათის წარმოდგენისთვის უპრიანი იქნებოდა მათი ყველა ნაწილის წასაკითხად შემოსვლების რაოდენობა შეგვეკრიბა და სწორედ ეს ჯამური რიცხვი გაგვეთავალისწინებია. ასეთ შემთვევაში წერილში «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» მკითხველთა შემოსვლების საერთო რაოდენობა იქნება 3410, წერილში «ცალკეული მოვლენებისა და პიროვნებათა შესახებ გერმანიის ისტორიაში» – 3634, ხოლო წერილში «გერმანიის ისტორია ენციკლოპედიურ ლექსიკონ «გრანატის» მიხედვით» – 1381. ასეთ შემთხვევაში უკვე ზემოხსენებული წერილები მათში მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობის მიხედვით ასე შეიძლება დავალაგოთ.

1) «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» – [ბლოგზე აიტვირთა 25.04.11-ში] – {მკითხველების შემოსვლა 12.01.17-ში – 8642};

2) «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {8574};

3) «დიდი ბრიტანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {4914};

4) «ცალკეული მოვლენებისა და პიროვნებათა შესახებ გერმანიის ისტორიაში» (ნაწილები I-IV) – [01.11.10] – {3634};

5) «რეფორმაციის ისტორია» – [01.11.10] – {3437};

6) «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» (ნაწილები I-II) – [01.11.10] – {3410};

7) «ესპანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [10.01.11] – {2941};

8) «საფრანგეთის ისტორია უძველესი დროიდან 1789 წლის ივლისის რევოლუციამდე» – [07.10.10] – {2801};

9) «გერმანიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {2519};

10) «საფრანგეთის ისტორია რევოლუციის შემდეგ XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {2504};

11) «იტალიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [02.10.13] – {1527};

12) «გერმანიის ისტორია ენციკლოპედიურ ლექსიკონ «გრანატის» მიხედვით» (უძველესი დროიდან 1920-იან წლებამდე) (ნაწილები I-IV) – [04-08.02.13] – {1381};

13) «ბიზანტია და ბიზანტინიზმი» – [03.07.13] – {696};

14) «შოტლანდიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [05.02.11] – {625};

15) «კალვინი და კალვინიზმი» – [22.02.12] – {613};

16) «ირლანდიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [10.91.11] – {565}; 

17) «გერმანული სამხედრო სიმღერების ტექსტები» – [30.10.10] – {459};

18) «პოლონეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის დასასრულამდე» – [22.06.14] – {220};

19) «ნიდერლანდების ისტორია ძველი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [09.03.13] – {166};

20) «კათოლიკური ეკლესია ძველი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [05.07.13] – {103}.

და ამით ამოიწურება ჯერჯერობით ბლოგზე გამოქვეყნებული მასალები დასავლეთის სახელმწიფოთა და ხალხების შესახებ. აქვე ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ევროპული (გერმანული) ლიტერატურის თემას მიეკუთვნება აგრეთვე ჩემი მეუღლის, მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის განყოფილებაში განთვსებული მისი თარგმანებიც, რომლებზედაც ქვემოთ ვისაუბრებთ, მაგრამ მათგან ერთ წერილში, ჰერმან ჰესეს რომანის «რიოში მარგალიტებით თამაშის» ერთი ნაწყვეტის თარგმანში (ბლოგზე განთავსების თარიღი 23.03.11), ამა წლის 12 იანვრის მდგომარეობით, მკითხველების 1028 შემოსვლაა დაფიქსირებული, რაც მას 13-ე ადგილს განუსაზღვრავს ზემოხსენებულ ჩამონათვალში. ასევე ამონარიდები მისივე წიგნიდან «გერმანული პოეზიის მცირე ანთოლოგია», რომელშიც მკითხველების 418 შემოსვლაა და ის ადგილს დაიკავებდა «გერმანული სამხედრო სიმღერების ტექსტების» შემდეგ, «პოლონეთის ისტორიის» წინ. ყველაფერი ეს ჩვენი საზოგადოების დასავლური ქვეყნებისა და საზოგადოებისადმი განსაკუთრებული ინტერესის კიდევ ერთი მაჩვენებელია. თუმცა კი ეს ინტერესი, არათუ მხოლოდ ჩემი აზრით, არამედ ჩემი გამოცდილებითაც, ქართულ საზოგადოებაში ამ ბოლო ათწლეულებში ხელოვნურად და განსაკუთრებული დაჟინებითაც ინერგებოდა, მაგრამ სწორედ რომ ისტორია და ტრადიციული მაღალი ხარისხის მხატვრული ლიტერატურა მართლაც რომ მარადიული თემებია და საზოგადოების მათდამი ინტერესიც დიდად სასიამოვნო და გასახარებელია.

ახლა მკითხველის ყურადღება იმას მინდა მივაქციო, თუ როგორც იცვლებოდა ცალკეული წერილებისადმი ინტერესის მაჩვენებელი, დროის მიხედვით. ამასთანავე უნდა დავაზუსტო ერთი საკითხიც, სახელდობრ ის, რომ აქ პირველ ოთხეულში მუდმივად ჩნდება წერილი «ცალკეული მოვლენებისა და პიროვნებათა შესახებ გერმანიის ისტორიაში», რაც დამატება გახლავთ წერილზე «გერმანიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე». ამასთანავე ის ძირითადად მცირე და საშუალო მოცულობის რამდენიმე ათეული წერილის კრებულია, ამიტომ ბევრი მკითხველი მასში ალბათ რაღაც კონკრეტული ასეთი მცირე წერილების გაცნობისა და ასლების გადაღებისთვის შემოდიოდა, რაც განაპირობებს კიდეც შემოსვლების დიდ რაოდენობას. ამიტომ, ასეთი განსაკუთრებული პირობების გამო, მას ქვემოთ მოყვანილ მსჯელობაში აღარ განვიხილავ.

მის გარდა, დღეისთვის მკითხველების ყველაზე მეტი შემოსვლაა წერილებში: «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები», «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე», «დიდი ბრიტანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე», «რეფორმაციის ისტორია» და «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია». ზემოთ ამა წლის 12 იანვრის მდგომარეობით თითოეულ მათგანში მკითხველების შემოსვლის მაჩვენებელია წარმოდგენილი. თუმცა კი თავიდან, 2012 წლის 23 აპრილისთვის თურქეთის ისტორიის შესახებ წერილი მნიშვნელოვნად ჩამორჩებოდა «ლიდერებს» და მხოლოდ მე-8 ადგილზე გახლდათ. ეს წერილი ბლოგზე ერთ-ერთი პირველი იქნა გამოქვეყნებული, მაგრამ მისი ატვირთვიდან თითქმის 20 თვის თავზე, მკითხველთა ინტერესის მიხედვით, ის მაინც შედარებით მოკრძალებულ (მერვე) ადგილზე იდგა. მასში მკითხველების სულ 246 შემოსვლა იყო, როცა «დიდი ბრიტანეთის ისტორიისათვის» ეს მაჩვენებელი 610 გახლდათ, «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორიისათვის» – 538, «რეფორმაციის ისტორიისათვის» – 475 და «ევროპული რომანტიზმისათვის» – 472.

თუმცა კი შემდგომ წლებში სურათი მნიშვნელოვნად შეიცვალა, და მკითხველთა ინტერესის მიხედვით პირველ-მეორე ადგილზე სტაბილურად გადმოვიდნენ წერილები ევროპული რომანტიზმისა და თურქეთის ისტორიის შესახებ. 2013 წლის მიწურულს (7 დეკემბერს) პირველი ხუთეული ასე გამოიყურებოდა:

1) «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» – მკითხველების შემოსვლა 3011;

2) «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – 2921;

3) «დიდი ბრიტანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის ბოლომდე» – 2060;

4) «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» – 1555;

5) «რეფორმაციის ისტორია» – 1371 შემოსვლა.

2015 წლის დასაწყისში (16 იანვარს) მდგომარეობა ასეთი გახლდათ:

1) «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – მკითხველების 6067 შემოსვლა;

2) «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» – 4901;

3) «დიდი ბრიტანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის ბოლომდე» – 3135;

4) «ესპანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – 2184;

5) «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» – 2115 შემოსვლა.

2016 წლის დასაწყისში (12 იანვარს):

1) «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – მკითხველების 7105 შემოსვლა;

2) «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» – 6862;

3) «დიდი ბრიტანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის ბოლომდე» – 3976;

4) «რეფორმაციის ისტორია» – 2709;

5) «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» – 2679 შემოსვლა.

2017 წლის დასაწყისში (12 იანვარს) კი:

1) «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» – მკითხველების 8642 შემოსვლა;

2) «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – 8574;

3) «დიდი ბრიტანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის ბოლომდე» – 4914;

4) «რეფორმაციის ისტორია» – 3437;

5) «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» – 3410 შემოსვლა.

თურქეთის ისტორიისადმი ბლოგის მომხმარებელთა ასე განსაკუთრებულად მაღალი ინტერესი ჩემთვის, ცოტა არ იყოს, მოულოდნელი იყო. აქ უფრო მეტად თურქეთში წასულთა ან წამსვლელების, და კიდევ სტუდენტების მონდომება უნდა იყოს. ამ უკანასკნელთ კი, როგორც ჩანს, თავიანთი პროფესორ-მასწავლებლები ავალებენ განსაკუთრებული ყურადღების სწორედ თურქეთისა და მისი ისტორიისადმი მიქცევას, ან კიდევ, თავად ისინი თავიანთ შემდგომ კარიერულ წინსვლას თურქეთთან აკავშირებენ. ამას მომავალი გვიჩვენებს.

II. რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების საკითხები 

ეს თემა მეორე ადგილს იკავებს ბლოგში როგორც ატვირთული წერილობითი მასალების როდენობის, ისე მათში მკითხველების შემოსვლის რაოდენობის მიხედვითაც. მასში დღეისთვის სულ 117 წერილობითი მასალაა ატვირთული, რაც საერთოდ ასეთი მასლების 30,15 % შედგენს, და ამ წერილებში მკითხველების 22130 შემოსვლაა დაფიქსირებული ამა წლის 12 იანვრის მდგომარეობით, რაც საერთოდ წერილობით მასალებში შემოსვლის 19,93 %-ია. მკითხველების შემოსვლის რაოდენობის მიხედვით ამ თემის წერილების პირველი ოცეული შემდგაირად წარმოგვიდგება:

1) აკადემიკოსი დუბროვინი – «გიორგი XII საქართველოს უკანასკნელი მეფე და მისი შემოერთება რუსეთთან» (ნაწილი I) – [ბლოგზე ატვირთვის თარიღი 17.01.11] – {მკითხველების შემოსვლა 12.01.17-ის ჩათვლით – 2509};

2) «რუსეთის ისტორია რევოლუციისა და სამოქალაქო ომის წლებში» (ნაწილი I) – [01.11.10] – {1600};

3) აკადემიკოსი დუბროვინი – «გიორგი XII საქართველოს უკანასკნელი მეფე და მისი შემოერთება რუსეთთან» (ნაწილი II) – [01.02.11] – {1279};

4) «ტფილისის გუბერნია და მისი მაზრები 1890-იანი წლების მიწურულს» – [10.01.11] – {891};

5) «ქუთაისის გუბერნია, მისი მაზრები და ოკრუგები 1890-იანი წლების მიწურულს» – [10.01.11] – {861};

6) «ქართული ისტორიოგრაფია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა შესახებ» (ნაწილი I) – [05.12.10] – {859};

7) «რუსეთის ისტორია რევოლუციისა და სამოქალაქო ომის წლებში» (ნაწილი II) – [15.11.10] – {736};

8) «ნიკოლოზ დუბროვინი აფხაზების შესახებ» (ნაწილი II) – [01.11.10] – {683};

9) «რუსეთის ისტორია რევოლუციისა და სამოქალაქო ომის წლებში» (ნაწილი III) – [15.11.10] – {606};

10) «ქართული ისტორიოგრაფია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა შესახებ» (ნაწილი II) – [06.12.10] – {567};

11) «ნიკოლოზ დუბროვინი აფხაზების შესახებ» (ნაწილი I) – [01.11.10] – {531};

12) «ოსები და ოსეთი, რუსი ავტორების მიხედვით, XIX საუკუნის მიწურულს» – [10.01.11] – {499};

13) «გეორგიევსკის ტრაქტატზე წარმოდგენის გაყალბება ქართულ ისტორიულ აზროვნებაში» – [26.11.10] – {475};

14) «საქართველოსა და რუსეთის ისტორიულ ურთიერთობათა შესახებ» – [26.11.10] – {468};

15) Соломон Лекишвили – «Когда возник термин “Южная Осетия”»? – [21.03.11] – {427};

16) «აკადემიკოსი დუბროვინი საქართველოში აღა-მაჰმად-ხანის შემოჭრისა და მისი მახლობელი მოვლენების შესახებ» – [20.03.14] – {400};

17) «პოლკოვნიკი ბურნაშოვი საქართველოს შესახებ» – [01.11.10] – {394};

18) «ზოგიერთი ინფორმაცია მოკლედ რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების შესახებ XVIII-XIX საუკუნეებში» (ნაწილი II) – [06.12.10] – {372};

19) «ზოგიერთი ინფორმაცია მოკლედ რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების შესახებ XVIII-XIX საუკუნეებში» (ნაწილი I) – [06.12.10] – {361};

20) «ქართული საზოგადოება საქართველოს რუსეთთან შეერთების ხანაში» (ნაწილი I) – [01.06.12] – {351}.

ზემოთ მოყვანილი მონაცემებიდან ჩანს, რომ ბევრი მასალა მათ შორის ცალკეულ ნაწილებად იქნა გამოქვეყნებული და მათი დანარჩენი ნაწილები პირველი ოცეულის ფარგლებს გარეთ დარჩა. ამიტომ ქვემოთ წარმოვადგენ უკვე სხვა სახის მონაცემებს, სადაც ნაწილ-ნაწილ ატვირთული ეს მასალები უკვე მთლიანად იქნება დასახელებული და მათში მკითხველთა შემოსვლების საერთო რაოდენობაც შეჯამებული სახით გამოხატული. თანაც აკადემიკოს დუბროვინის წიგნები «გიორგი XII საქართველოს უკანასკნელი მეფე და მისი შემოერთება რუსეთთან» და «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» (II და III ტომები) ბლოგზე გამოვაქვეყნე როგორც ცალკეულ თავებად, ისე შემდეგ ერთიანად, რამდენიმე ნაწილად, რა თქმა უნდა, როგორც ამას მათი მოცულობა მოითხოვდა. შესაბამისად, თითოეულ ამ წიგნში მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობა შეჯამებული სახით იქნება წარმოდგენილი. ამ მონაცემების გაცნობამ დამარწმუნა, რომ ცალკეულ თავებად მათი გამოქვეყნების შემდეგ იგივე მკითხველები მათში უკვე ნაკლებად შემოდიოდნენ, რის გამოც ასეთ პირდაპირ შეჯამებას აზრი აქვს. თუმცა კი, უფრო მეტი თვალსაჩინოებისათვის შევეცდები მათთან შენიშვნის სახით ცალკეულ თავებად გამოქვეყნებისა და ერთად გამოქვეყნების შეჯამებული მონაცამებიც ასევე წარმოვადგინო.

ამრიგად, მთლიანად აღებულ თითოეულ მასალაში მკითხველების შემოსვლათა რაოდენობის მიხედვით ადგილების განაწილება შემდეგი იქნება:

1) აკადემიკოსი დუბროვინი – «გიორგი XII საქართველოს უკანასკნელი მეფე და მისი შემოერთება რუსეთთან» – [ბლოგზე ქვეყნდებოდა 17.01.11-დან 03.03.12-ის ჩათვლით] – {მკითხველების შემოსვლები საერთო ჯამში 5753} (მათ შორის, ცალკეულ თავებად გამოქვეყნებისას შემოსვლების საერთო რაოდენობა გახლავთ 4926, ხოლო შემდეგ გაერთიანებული სახით ატვირთვისას /ნაწილები I-V/ მხოლოდ 827);

2) პროფ. ანატოლი სმირნოვი – «რუსეთის ისტორია რევოლუციისა და სამოქალაქო ომის წლებში» (ნაწილები I-III) – [(01-15).11.10] – {2942};

3) «ქართული ისტორიოგრაფია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა შესახებ» (ნაწილები I-VI) – [(05-08).12.10] – {2268};

4) თავადი ვსევოლოდ მასალსკი – ტფილისისა და ქუთაისის გუბერნიები მათი მაზრებითა და ოკრუგებით, აგრეთვე საქართველოს საეგზარქოსო (ნაწილები I-III) – [(10-11).01.11] – {1829};

5) «ნიკოლოზ დუბროვინი აფხაზების შესახებ» (ნაწილები I-IV) – [01.11.10] – {1731};

6) აკადემიკოსი დუბროვინი – «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» (ტომი III) – [20.03.14 – 06.11.16] – {1206} (მათ შორის ცალკეულ თავებად ატვირთისას საერთო შემოსვლა იყო 1109, მთლიანად ატვირთვის /ნაწილები I-IX/ შემდეგ კი 97);

7) აკადემიკოსი დუბროვინი – «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» (ტომი II) – [08.09.12 – 15.11.13] – {1201} (მათ შორის ცალკეულ თავებად ატვირთისას საერთო შემოსვლა იყო 778, მთლიანად ატვირთვის /ნაწილები I-VI/ შემდეგ კი 423);

8) «ზოგიერთი ინფორმაცია მოკლედ რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების შესახებ XVIII-XIX საუკუნეებში» (ნაწილები I-III) – [06.12.10] – {933};

9) ნიკოლოზ დუბროვინი ქართველების შესახებ (ეს მასალა დასამთავრებელია) – [17.03.14 – 07.12.16] – {665};

10) «ოსები და ოსეთი, რუსი ავტორების მიხედვით, XIX საუკუნის მიწურულს» – [10.01.11] – {499};

11) «გეორგიევსკის ტრაქტატზე წარმოდგენის გაყალბება ქართულ ისტორიულ აზროვნებაში» – [26.11.10] – {475};

12) «საქართველოსა და რუსეთის ისტორიულ ურთიერთობათა შესახებ» – [26.11.10] – {468};

13) «ქართული საზოგადოება საქართველოს რუსეთთან შეერთების ხანაში» (ნაწილები I-II) – [01.06.12] – {450};

14) Соломон Лекишвили – «Когда возник термин “Южная Осетия”»? – [21.03.11] – {427};

15) «გეორგიევსკის ტრაქტატი – საქართველოზე რუსეთის იმპერიის მფარველობის ხელშეკრულება» – [26.11.10] – {284};

16) «ბაგრატ ბატონიშვილის ცნობები საქართველოს რუსეთთან შეერთების შესახებ» – [23.08.11] – {276};

17) «კომენტარი ზურაბ ავალიშვილის წიგნის “საქართველოს დამოუკიდებლობა...” ხელახლა გამოცემაზე» – [03.06.11] – {150};

18) «აკადემიკოსი დუბროვინი XIX საუკუნის შუახანებში ოსთა განსახლების შესახებ» – [11.12.12] – {57};

19) «იოჰან გიულდენშტედტის ზოგიერთი ცნობა და მოსაზრება საქართველოს შესახებ» (ნაწილები I-II) – [(08-09).16] – {34}; 

20) «რუსი ისტორიკოსების ხედვა რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებისა გასულ საუკუნეებში» (ნაწილები I-II) – [30.06.16] – {25}.

ზემოთ მოყვანილი შეჯამებული ინფორმაციიდან ჩანს, რომ მთლიანობაში რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობებისადმი ბლოგის მკითხველთა ინტერესი ასევე საკმარისად მაღალია. სახელდობრ, აკადემიკოს დუბროვინის წიგნის თარგმანი «გიორგი XII საქართველოს უკანასკნელი მეფე და მისი შემოერთება რუსეთთან» საერთო ჯამში მასში მკითხველების 5753 შემოსვლით, «ევროპული რომანტიზმისა» და «თურქეთის ისტორიის» შემდეგ მესამე ადგილს იკავებს და დამაჯერებლადაც უსწრებს წინ დიდი ბრიტანეთისა და რეფორმაციის ისტორიაზე გამოქვეყნებულ წერილებს. თუმცა კი, როცა ამ წიგნის ცალკეულ ნაწილებში მკითხველთა შემოსვლების სურათს ჩავუკვირდებით, ვნახავთ, რომ ამ თხზულების დასაწყის თავებში, რომლებშიც თელავში გარდაცვლილი ერეკლე მეფის დატირება, მცხეთაში მისი გადმოსვენება და დაკრძალვაა დაწვრილებით აღწერილი, აგრეთვე გიორგი ბატონიშვილის სამეფო ტახტზე დამკვიდრება და მისი მახლობელი სხვა მოვლენები, მკითხველების შესაბამისად 2509 და 1279 შემოსვლაა, ხოლო დანარჩენ თავებში კი, სადაც საქართველოს მთელი იმდროინდელი ისტორიაა აღწერილი აქ სამეფო ტახტის გაუქმებისა და რუსული მმართველობის დამყარების ჩათვლით, შემოსვლების რაოდენობა 78-დან 271-მდე მერყეობს. ეს კი სულაც ვერ იქნება გასახარებელი, ვინაიდან ის ჩვენი ქვეყნისა და ხალხის წარსულ ცხოვრებას შეეხება და, ამიტომ, არათუ უბრალოდ საინტერესო უნდა იყოს ქართველი მკითხველისთვის, არამედ მას სისხლ-ხორცეულადაც უნდა ეხებოდეს, თუმცა კი სურათი ამ ეტაპზე, სამწუხაროდ, მნიშვნელოვნად განსხვავებულია. 

მკითხველების ასევე შედარებით მაღალი შემოსვლაა სულ უკანასკნელ წლებში გარდაცვლილი პროფესორის ანატოლი სმირნოვის მიერ მირქმის სახელობის სასულიერო სემინარიაში წაკითხული ლექციების კურსის «რუსეთის ისტორია» თარგმანში, რომელიც 1917-1937 წლების პერიოდს მოიცავს, თუმცა კი მე ის გამოვაქვეყნე ბლოგზე სათაურით «რუსეთის ისტორია რევოლუციისა და სამოქალაქო ომის წლებში». ამ თარგმანში საერთოდ მკითხველების 2942 შემოსვლაა, და ჯერჯერობით განხილული თემების მიხედვით, ის მე-8 ადგილს იკავებს «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორიის» შემდეგ და სულ ერთი ქულით უსწრებს მე-9 ადგილზე მყოფ «ესპანეთის ისტორიას». ამასთან ვიტყვით, რომ ეს თარგმანი სამ ნაწილადაა ბლოგზე ატვირთული და მის პირველ ნაწილში, რომელიც უშუალოდ 1917 წლის და მის მახლობელ მოვლენებს შეეხება, მკითხველების ორჯერ მეტი შემოსვლაა ნაჩვენები (1600), ვიდრე დანარჩენ ორ ნაწილში (შესაბამისად, 736 და 606 შემოსვლა).

მესამე ადგილზეა უკვე ჩემი ნაშრომი «ქართული ისტორიოგრაფია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების შესახებ», რომელიც ბლოგზე ექვს ნაწილად გამოქვეყნდა 2010 წლის დეკემბერში. მასში საკუთრივ ჩემი მსჯელობა ძალიან ცოტაა და მთელი თხრობა კი ძირითადად ქართველი ისტორიკოსების (პროფესორების იასე ცინცაძის, ვალერიან მაჭარაძისა და გიორგი პაიჭაძის) თხრობაზეა დაფუძნებული, უფრო სწორედ, მათი მსჯელობების გადმოცემაა რუსეთ-საქართველოს იტორიის მთელ რიგ საკვანძო თემებზე XVIII საუკუნეში, აგრეთვე პლატონ იოსელიანის თხრობაზეც, რომელიც უკვე XIX საუკუნის მოვლენებსაც ეხება. ნაშრომი ისეა აგებული, რომ თითოეულ საკითხზე თავიდან შესაბამისი ამონარიდია სრულად მოყვანილი ივანე ჯავახიშვილის წიგნიდან «დამოკიდებულება რუსეთსა და საქართველოს შორის XVIII საუკუნეში», რომელიც თბილისში 1919 წელს იქნა გამოქვეყნებული, ხოლო შემდეგ კი საბჭოთა პერიოდის ზემოხსენებული ქართველი ისტორიკოსების მსჯელობანი იმავე საკითხებზე, საიდანაც ჩანს, რომ, სამხუხაროდ, ივ. ჯავახიშვილი აშკარად ტყუოდა და შეგნებულად ანტირუსეთულად აყალბებდა ნამდვილ ისტორიას. შემდეგ კი, პლატონ იოსელიანის წიგნიდან «ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა» მოყვანილია როგორც XVIII, ისე XIX საუკუნეების საქართველოს ისტორიის გარკვეული მოვლენების აღწერა, უფრო სრული და ნათელი სურათის შესაქმნელად.

ივანე ჯავახიშვილის მიერ ნამდვილი ისტორიის ეს გაყალბებანი აშკარად ჩანს იქიდან, რომ ზემოხსენებული ქართველი პროფესორები უხვად იშველიებენ ამონარიდებს ისტორიული დოკუმენტებიდან, და ისე ამაგრებდნენ თავიანთ მსჯელობას, ივ. ჯავახიშვილს კი თითქმის არ მოყავს ასეთი ამონარიდები და ძირითადად მხოლოდ საკუთარ თხრობას სთავაზობს მკითხველს. მისი ასეთი საქციელი შეიძლება აიხსნას იმით, რომ მაშინ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა სულაც არ იყო თავისუფალი და დამოუკიდებელი სახელმწიფო, არამედ ის ჯერ კაიზერული გერმანიის უმაღლეს ძალაუფლებას ექვემდებარებოდა, ხოლო შემდეგ კი, პირველ მსოფლიო ომში გამარჯვებული «ანტანტის» ქვეყნებისა, უფრო მეტად – დიდი ბრიტანეთის, რომლის საჯარისო კონტინგნტიც იდგა საქართველოში. თუმცა კი ეს სახელმწიფოები მაშინ ჩვენი ქვეყნის საშინაო საქმეებში დიდად არ ერეოდნენ, რაც ერთგვარად მისი დამოუკიდებლობის ილუზიას ქმნიდა, მაგრამ საქართველოს მაშინდელ საგარეო პოლიტიკას კი მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავდნენ. ორივე ეს სახელმწიფო რუსეთის დასუსტებითა და დაშლით იყო დაინტერესებული, რაც ბევრ რამეში აისახებოდა, მათ შორის ივ. ჯავახიშვილის ზემოხსენებულ წიგნშიც.

რაც შეეხება იმას – ივ. ჯვახიშვილი შეგნებულად ცრუობდა XVIII საუკუნეში რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების ძირეული საკითხების გადმოცემასა და შეფასებაში, თუ უბრალოდ ცდებოდა იმის გამო, რომ მას იმ ხანად რუსეთში არსებულ საარქივო მასალებზე ხელი არ მიუწვდებოდა, მე პირადად პირველი ვერსიისკენ უფრო ვიხრები იმ მიზეზის გამო, რომ არსებობდა მანამდე რუსეთში გამოქვეყნებული საკმარისად ვრცელი ლიტერატურა, რომელიც ასეთი მსჯელობის საფუძველს სულაც არ იძლეოდა, და, ამასთან ერთად გამოქვეყნებული იყო პროფ. ალექსანდრე ცაგარელის რამდენიმე ტომიანი წიგნი – ისტორიული დოკუმენტების კრებული «Грамоты и другие исторические документы XVIII столетия, относящиеся к Грузии», რომლებიც ასევე ამ ურთიერთობების სულ სხვა სურათს იძლეოდა.

მთლიანად ამ ნაშრომში ბლოგის მკითხველების 2268 შემოსვლაა, და ის ჯერჯერობით 13-ე ადგილზე შეგვიძლია დავაყენოთ მასალების საერთო ჩამონათვალში (ევროპული ქვეყნების ისტორიისა და რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების თემების გათვალისწინებით) «რევოლუციის შემდეგ საფრანგეთის ისტორიასა» (2504 შემოსვლა) და «იტალიის ისტორიას» (1527) შორის.

მკითხველთების შემოსვლათა მიხედვით რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა ისტორიის თემაში მე-4 ადგილს იკავებს წერილების კრებული საერთო პირობითი სახელწოდებით «ტფილისისა და ქუთაისის გუბერნიები 1890-იანი წლების მიწურულს, მათი მაზრებითა და ოკრუგებით; აგრეთვე საქართველოს საეგზარქოსო», რომლებიც ბროქჰუზ-ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონის შესაბამისი ტომებიდან იქნა თარგმნილი, და რომელთა უმრავლესობაც თავად ვსევოლოდ მასალსკის კალამს ეკუთვნის. 2011 წლის იანვარში ბლოგზე გამოქვეყნებულ ამ წერილებში დღეისთვის ჯამში მკითხველთა 1829 შემოსვლაა ნაჩვენები და ის ამ მხრივ «იტალიის ისტორიასაც» წინ უსწრებს (ანუ ჯერჯერობით საერთო ჩამონათვალში 14-ე ადგილზე შეგვიძლია დავაყენოთ).

ამავე თემაში მე-5 ადგილზეა აკადემიკოს დუბროვინის ვრცელი წერილის «აფხაზები (აზეგა)» თარგმანი ჩემი შესავლით, სადაც შევეცადე ქართულ-აფხაზური ურთიერთობების მთელი რიგი საკვნძო ურთიერთობები წარმომედგინა მკითველისთვის, როგორც მათ ვხედავ და მესმის, მათ შორის ბევრი ისეთი კუთხით, რაც დღევანდელ ქართულ საზოგადოებას სულ სხვანაირად აქვს მავანთა და მავანთა მხრიდან ჩაგონებული. თვითონ ნიკოლოზ დუბროვინის ვრცელი წერილი კი ოთხი თავისგან შედგება (80 ნაბეჭდ გვერდზე მეტი დედანში) და XIX საუკუნის აფხაზური საზოგადოების ცხოვრების მრავალ მხარესა და საკითხს მოიცავს. ეს წერილი მოთავსებულია აკადემიკოს დუბროვინის წიგნის «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» (რუსულ ენაზე, I ტომის მე-2 წიგნში /1871 წ/). ის 2010 წლის ნოემბერშია ბლოგზე გამოქვეყნებული და დღესდღეობით მასში მკითხველების 1731 შემოსვლაა, რითაც ის ასევე უსწრებს «იტალიის ისტორიის» ანალოგიურ მაჩვენებელს და ჯერჯერობით 15-ე ადგილს იკავებს მასალების საერთო ჩამონათვალში. 

რუსეთ-საქართველოს ისტორიულ ურთიერთობათა თემაში შემდეგ ადგილებზე მოდის აკადემიკოს დუბროვინის წიგნის «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» III და II ტომები, შესაბამისად, მთლიანობაში მკითხველების 2006 და 2001 შემოსვლით. ჩემი აზრით, ეს საკმაოდ დაბალი მაჩვენებელია ამ ტომებისთვის. II ტომი მოიცავს პერიოდს 1782 წლის მიწურულიდან, ანუ გეორგიევსკის ტრაქტატის პროექტის მზადების შესახებ თავად პოტიომკინის მიერ ერეკლე მეფისთვის შეტყობინებიდან – 1790-იანი წლების დასაწყისში ირანის ტახტზე აღა-მაჰმად-ხანის დამკვიდრების ჩათვლით. ეს თარგმანი ბლოგზე ცალკეულ თავებად და შემდეგ კი მთლიანად 2012 წლის სექტემბრიდან 2013 წლის ნოემბრის ჩათვლითაა ატვირთული, და დღეისთვის მასში მკითხველების 1201 შემოსვლაა. თანაც შემოსვლების უფრო მაღალი მაჩვენებელია პირველ თავებში, სადაც გეორგიევსკის ტრაქტატის დადებასა და თბილისში გენერალ-პორუჩიკ პავლე პოტიომკინის სტუმრობაზე, აგრეთვე ჭარ-ბელაქანში რუს-ქართველთა ერთობლივ ლაშქრობაზეა საუბარი (საერთო ჯამში შესაბამისად 445 და 232 შემოსვლა); შემდეგ მალევე VI თავში, სადაც ჩეჩნეთში შეიხ-მანსურის გამოჩენასა და მის პირველ საქმეებზეა ლაპარაკი (164 შემოსვლა); აგრეთვე ბოლო XVI თავში, რომელშიც ირანში შიდა ბრძოლებისა და ტახტზე აღა-მაჰმად-ხანის დამკვიდრების თაობაზეა მოთხრობილი (მკითხველების 142 შემოსვლა). დანარჩენი თავებისადმი ყურადღება კი შედარებით ან სულაც მნიშვნელოვნად ნაკლებია. სახელდობრ, მათ მიეკუთვნება წიგნის V, VIII და XI თავები, რომლებშიც გეორგიევსკის ტრაქტატის დადების შემდეგ ქართლ-კახეთში ლეკიანობის გაძლიერებასა და სამეფოს მძიმე მდგომარეობის შესახებაა საუბარი, აგრეთვე დანარჩენი თავები, რომლებშიც ძირითადად საქართველოს გარეთ – ჩრდილო-კავკასიაში, სამხრეთ რუსეთსა და ირანში – მიმდინარე მოვლენებია აღწერილი, მაგრამ იქაც ხომ რუსეთის სახელმწიფოსა და მისი ჯარების, მისი პოლიტიკის საქმიანობას გადმოსცემდა ავტორი. მათი გაცნობა თუნდაც იმისთვის არის აუცილებელი და სასარგებლო ქართული საზოგადოებისათვის, რომ ჩვენში ხშირად გაისმის ხოლმე ბრალდებები ისტორიული რუსეთის მიმართ – მაშინ რუსეთმა ესა და ეს რატომ არ გაგვიკეთაო, და ამ დროს არც კი აინტერესებთ, თუ თავად რუსეთი იმ ხანებში რა საქმეებში, რა პრობლემებსა და გაჭირვებებში იყო გახვეული, და შეეძლო თუ არა ჩვენი ქვეყნისთვის იმ სამსახურის გაწევა, რაც ასეთ ქართველებს უნდათ და ეპიტნავებათ. 

იგივე შეიძლება ითქვას აკადემიკოს დუბროვინის აღნიშნული წიგნის III ტომზეც, სადაც 2014 წლის მარტიდან 2016 წლის ნოემბრის ჩათვლით ცალკეულ თავებად და შემდეგ ერთადაც მისი გამოქვეყნების მერე დღემდე მასში მკითხველების 1206 შემოსვლაა. მათგან ყველაზე მეტი შემოსვლაა იმ წერილებში, რომლებიც 1795 წლის სექტემბერში აღა-მაჰმად-ხანის საქართველოში შემოჭრასა და მის შემდეგ რუსეთ-ირანის გართულებულ ურთიერთობებს შეეხება (შესაბამისად, მკითხველების 400 და 190 შემოსვლა), დანარჩენ თავებში კი ეს მაჩვენებელი 52-დან 8-მდე მცირდება. წიგნის ერთად ცხრა ნაწილად გამოქვეყნების შემდეგ კი მის წალკეულ ნაწილებში შემოსვლების რაოდენობა 5-დან 18-მდე იცვლება. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ უკანასკნელ წლებში ბლოგის მკითხველებისთვის რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების თემა ნაკლებ მიმზიდველი და საინტერესო გახდა. არადა სწორედ ამ ტომის მეორე ნახევარშია გადმოცემული აღმოსავლეთ საქართველოს რუსეთთან შეერთების ისტორია – მისი გამომწვევი მიზეზები, წინაპირობები და ამ შეერთების კვალდაკვალ საქართველოში განვითარებული მოვლენები. უშუალოდ ამ საითხებს ტომის მეორე ნახევარში ათი თავი ეძღვნება და მათში მკითხველების შემოსვლის მაჩვენებელი 21-დან 8-მდე თანდათანობით მცირდება. თუმცა კი ეს წერილები არც არის ძალიან დიდი ხანი, რაც ბლოგზე იქნა გამოქვეყნებული – 2015 წლის აპრილის ბოლოდან 2016-ის სექტემბრის ჩათვლით, და შესაძლოა მათში მკითხველების შემოსვლა მომავალში უფრო მნიშვნელოვნადაც გაიზარდოს.

რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების თემატიკაში მე-8 ადგილზე გამოდის წერილი «ოსები და ოსეთი, რუსი ავტორების მიხედვით, XIX საუკუნის მიწურულს», რომელიც ბლოგზე 2011 წლის იანვარში იქნა ატვირთული და მასში ექვსი წლის თავზე (2017 წლის იანვარში) მკითხველების 499 შემოსვლაა დაფიქსირებული. ეს გახლავთ სამი წერილის თარგმანი ბროქჰაუზ-ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონიდან, რომელსაც ბოლოში ჩემი ვრცელი შენიშვნები და კომენტარებიც ერთვის. მათში შევეცადე დამეცვა ქართული სამართლიანი ინტერესები, რის შესაძლებლობასაც იმ ხანებში ჩემი ცოდნა და გამოცდილება მაძლევდა. მოგვიანებით ვნახე და გადმოვთარგმნე ოსების შესახებ აკადემიკოს დუბროვინის ვრცელი წერილის პირველი თავი, რომლის ბოლოშიც გამოჩენილი რუსი ისტორიკოსი, გენერალ-ლეიტენანტი და აკადემიკოსი, ჯერ კიდევ 1871 წელს გამოქვეყნებულ ამ წიგნში («კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» /I ტომი, წიგნი 1-ლი/), მკაფიოდ და გარკვევით წერს იმის შესახებ, რომ სამხრეთელი ოსები საქართველოში ჩამოსახლებული ოსები არიან, რომლებიც თავიანთ საცხოვრებელ ადგილებში სახნავ-სათესი მიწების უკიდურესი სიმცირის გამო საქართველოში ჩამოესახლენ და ქართველი თავადების კაბალაში მისცეს თავიო. იგი ასახელებს იმ ხეობებს, რომლებშიც ეს სამხრეთელი ოსები სახლობდნენ, და, მათ შორის, მაღრან-დვალეთის ხეობასაც (Магла-долетское ущелье), რომელიც იმ ხანად, როგორც XIX საუკუნის რუკებიდან ჩანს, ტფილისის გუბერნიაში უკვე აღარ შემოდიოდა. თუმცა კი რუსეთის მთავრობამ გუნერნიის შემადგენლობაში შემოიყვანა ზაქათალის ოკრუგი (ჭარ-ბელაქანი), რომელიც საუკუნეების წინ შაჰ-აბასმა წაართვა კახეთის სამეფოს, და რომელიც მის შემდეგ საქართველოზე ლეკთა თავდასხმების მეწინავე რაიონს წარმოადგენდა. ამ «კრაზანების ბუდის» მოსპობა ერეკლე მეფეს სანუკვარ ოცნებად ჰქონდა გადაქცეული და მის შესახებ იგი ბევრსაც ევედრებოდა რუსეთის იმპერიის ხელისუფალთ.

ამავე თემატიკაში მკითხველების დაინტერესების მიხედვით მე-9 ადგილს იკავებს შედარებით მცირე მოცულობის წერილი «გეორგიევსკის ტრაქტატზე წარმოდგენის გაყალბება ქართულ ისტორიულ აზროვნებაში», რომელიც 2010 წლის ნოემბრის ბოლოს იქნა ბლოგზე გამოქვეყნებული, ხოლო ამა წლის იანვარში კი მასში მკითხველების 475 შემოსვლაა ნაჩვენები. წერილი ეხება ივ. ჯავახიშვილის მიერ 1919 წელს გამოქვეყნებულ ზემოხსენებულ წიგნში გეორგიევსკის ტრაქტატის შესახებ ქართული საზოგადოების ცოდნისა და მისდამი დამოკიდებულების გაყალბებას, რაც ამ ხელშეკრულების მხოლოდ იმ მუხლებისა და პუნქტების გადმოცემით მიიღწეოდა, რომლებიც ქართველ ისტორიკოსს აწყობდა, რომ ქართველებს სცოდნოდათ და მათზე ყურადღება განსაკუთრებით გაემახვილებინათ. ეს მუხლები და პუნქტები ძირითადად რუსეთის საიმპერიო მთავრობის მოვალეობებს შეეხებოდა ქართლ-კახეთის სამეფოს მიმართ. ამავე დროს, მის მსჯელობაში მიფუჩეჩებული იყო, ან საერთოდაც მიჩუმათებული (უგულვებელყოფილი) უკვე ქართლ-კახეთის მეფის მოვალეობანი რუსეთის ტახტის წინაშე, და განსაკუთრებით, ტრაქტატის პირველივე მუხლი, რომელზედაც კრინტს არ ძრავდა ივ. ჯავახიშვილი. ასევე სხვა მუხლებიც, ერეკლე მეფის საზეიმო ფიცი რუსეთის საიმპერატორო ტახტისადმი ერთგულებაზე და სხვა. 

რუსეთ-საქართველოს ისტორიულ ურთიერთობათა თემატიკაში მკითხველების შემოსვლის მიხედვით 10-ე ადგილზეა ასევე შედარებით მცირე წერილი «საქართველოსა და რუსეთის ისტორიულ ურთიერთობათა შესახებ», რომელიც თავის დროზე საეკლესიო ჟურნალ «ქვაკუთხედში» გამოქვეყნებისთვის იქნა დაწერილი, თუმცა კი ჟურნალის რედაქციამ მისი გამოქვეყნება არ ისურვა (ისევე როგორც გეორგიევსკის ტრაქტატის თანამედროვე ქართულ ენაზე თარგმნილი ტექსტისა და ამ ტრაქტატზე ქართული საზოგადოების დამოკიდებულების გაყალბების შესახებ წერილისა, რომელის მიმართაც ბლოგის მკითხველების ინტერესი შედარებით მაღალია, და რომლის შესახებაც სწორედ ზემო აბზაცში ვისაუბრეთ). ამ წერილში მოყვანილია ამონარიდები არსებული ისტორიული ნაშრომებიდან, მათ შორის პლატონ იოსელიანის ზემოხსენებული წიგნიდან და ფრანგი კომერსანტისა და დიპლომატის ჟაკ ფრანსუა გამბას «საქართველოში მოგზაურობიდან», საიდანაც აშკარად ჩანს, რომ ჩვენში არსებული ანტირუსეთული განწყობები ისტორიულ სინამდვილეს სულაც არ შეესაბამება, და რომ რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების კარგად შესწავლაა აუცილებელი უკანასკნელ ათწლეულებში ჩვენს თავზე დატეხილი სისხლიანი კონფლიქტების ბუნებასა და ხასიათში კარგად გარკვევისთვის, აგრეთვე შემდგომი კონფლიქტებისა და უბედურებათა თავიდან ასაცილებლად, ღვთის წინაშე შეძლებისდაგვარად სიმართლითა და ცილისმწამებლობის გარეშე სიარულისთვის. თუმცა კი, როგორც ვთქვი, 2009 წლის დასაწყისში საეკლესიო ჟურნალმა, რომელიც ძირითადად საზოგადოებრივ-პოლიტიკური შინაარსის წერილებს აქვეყნებს, ამ წერილის გამოქვეყნება არ ისურვა. არადა ღვთის მცნებების დაცვითა და მათი მიყოლით, სიმართლის გარკვევითა და ცილისმწამებლობისგან თავის არიდებით უწინარეს ყოვლისა სწორედ ჩვენი ეკლესიის მესვეურები და საეკლესიო წრეები უნდა იყვნენ დაინტერესებული და მასზე ზრუნავდნენ. საქმით კი, სამწუხაროდ, ასე არ ყოფილა. ბლოგზე ეს წერილი 2010 წლის ნოემბრის ბოლოს ავტვირთე და 2017 წლის დასაწყისის მდგომარეობით მასში მკითხველებს 468 შემოსვლაა ნაჩვენები.

შემდეგ მოდის აკადემიკოს დუბროვინის ვრცელი წერილის თარგმანი «ქართველური ტომი» 1871 წელს გამოქვეყნებული მისივე წიგნიდან «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» (რუსულ ენაზე, ტომი I, წიგნი მე-2), რომელიც დედანში 204 ნაბეჭდ გვერდს შეიცავს (წიგნის 114-დან 318 გვერდამდე) და რამდენიმე განყოფილებისგან შედგება. პირველ განყოფილებაში (ხუთი თავი) ზოგადად ქართველებზეა საუბარი (ძირითადად აღმოსავლეთ ქართველებზე, წიგნის 99 გვერდი), მეორეში – დასავლეთ ქართველებზე (ოთხი თავი, წიგნის 66 გვერდი), და მესამე განყოფილებაში კი – თუშ-ფშავ-ხევსურებზე (სამი თავი, წიგნის 39 გვერდი). თუმცა კი ამ წერილის ბოლო თავი ჯერ სათრგმნი მაქვს, მაგრამ მის დანარჩენ ნაწილებში, რომლებიც ბლოგზე 2014 წლის მარტიდან 2016-ის ნოემბრის ჩათვლითაა გამოქვეყნებული, მკითხველების საერთო ჯამში 665 შემოსვლაა ნაჩვენები.

12-ე ადგილზე გამოდის უკვე შედარებით ვრცელი წერილი «ქართული საზოგადოება საქართველოს რუსეთთან შეერთების ხანაში», რომელიც XVIII და XIX საუკუნეების ევროპელი, რუსი და ქართველი ავტორების წიგნებიდან ამოღებული ამონარიდების კრებულს წარმოადგენს, სადაც ისინი მაშინდელი ქართველობის შესახებ საუბრობენ. ეს ავტორები არიან შარლ დე გრაი დე ფუა, მეფე არჩილ II, იაკობ რაინეგსი, აკადემიკოსი დუბროვინი, გენერალ-პორუჩიკი პოტიომკინი, პოლკოვნიკი ბურნაშოვი, პლატონ იოსელიანი, ჟაკ ფრანსუა გამბა, კარლ კოხი, აკაკი წერეთელი. ნაშრომი 2012 წლის ივნისის დასაწყისში იქნა ბლოგზე ორ ნაწილად გამოქვეყნებული და 2017-ის დასაწყისში მასში მკითხველების 450 შემოსვლაა. შემდეგ მოდის სხვა მასალები. 

III. რუსეთ-საქართველოს თანამედროვე ურთიერთობების საკითხები 

ეს თემატიკა წერილობითი მასალების რაოდენობის მიხედვით პირველ ადგილს იკავებს ბლოგზე (სულ 123 მასალა, რაც მთელი წერილობითი მასალების 31,7 %-ია), ხოლო მათში მკითხველების შემოსვლათა საერთო რაოდენობის მიხედვით კი – მესამე ადგილს (სულ 18189 შემოსვლა, საერთოდ შემოსვლების 16,4 %-მდე). მათში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს წერილების თარგმნებს თანამედროვე რუსი ისტორიკოსისა და პოლიტოლოგის ნატალია ალექსის ასულ ნაროჩნიცკაიას საიტიდან (საერთო ჯამში 70-ზე მეტი წერილი), რომელთა უდიდესი უმრავლესობაც მის კალამს ეკუთვნის, თუმცა კი მათში არის სხვა რუსი ავტორების წერილებიცა და დასავლელ ავტორთა წერილთების რუსულ ენაზე თარგმანებიც, რომლებიც დასავლეთისა და რუსეთის ურთიერთობათა თემატიკას შეეხება. ეს ქალბატონი საკითხებს განიხილავს ისტორიული, სამართლებრივი და ქრისტიანული ცოდნის შუქზე, რაც მათი პანორამულად დანახვის შესაძლებლობას იძლევა (ქვემოთ ამ წერილებს ფრჩხილებში ექნება აღნიშვნა /ნ. ნ. საიტიდან/). ამ თემატიკაში ძირითადად ცალკეული წერილებია ატვირთული, თუმცა კი გვხვდება ორი შედარებით ვრცელი ნაშრომიც: «საქართველოს პროდასავლური კურსის შესახებ» და «ღვთივსათნო ურთიერთობები ადამიანებს შორის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ, ოჯახურ და პირად საკითხებში მოსეს ხუთწიგნეულის მიხდვით» (ეს უკანასკნელი მოსეს ხუთწიგნეულიდან შესაბამისი ამონარიდების კრებული გახლავთ). ამ თემატიკის წერილები მათში ბლოგის მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობის მიხედვით შემდგნაირად ლაგდება.

1) «ისლამური სამყარო: გეოპოლიტიკური და ცივილიზაციური მეტოქეობა» (ნ. ნ. საიტიდან) – [წერილის ბლოგზე ატვირთვის თარიღი 25.12.11] – {2017 წლის 12 იანვრის მდგომარეობით მასში მკითხველების შემოსვლის რაოდენობა 784};

2) «ხელშეკრულება, რომელმაც შეცვალა ომის მსვლელობა» (ნ. ნ. საიტიდან) – [18.07.12] – {779};

3) «ტერორიზმი როგორც გლობალიზაციის გარდაუვალი ნიშანი» (ნ. ნ. საიტიდან) – [18.01.12] – {684};

4) «საქართველოს დღევანდელი სატკივარის ერთი მხარე რუსლან მიქაბერიძის შემოქმედებაში» – [26.11.10] – {667};

5) «კულტურის რელიგიურ-ფილოსოფიური საფუძვლები» (ნ. ნ. საიტიდან) – [16.11.10] – {533};

6) «ინტერვიუ: რამდენად რეალურია მესამე მსოფლიო ომის საშიშროება?» – [19.11.10] – {524};

7) «რუსეთი და მსოფლიო აღმოსავლური საკითხი» (ნ. ნ. საიტიდან) – [16.11.10] – {463};

8) «საქართველოს პროდასავლური კურსის შესახებ» (ნაწილები I-II) – [09.05.12] – {429};

9) «ქრისტიანობა და პოლიტიკა» – [16.11.10] – {386};

10) ხარლამპი პოლიტიდისი – «რუსულ-თურქული დაპირისპირება როგორც კავკასიისა და მცირე აზიის გეოპოლიტიკურ რეალიათა განმსაზღვრელი ფაქტორი» (ნ. ნ. საიტიდან) – [17.05.12] – {382};

11) «სლობოდან მილოშევიჩის გარდაცვალებასთან დაკავშირებით» (იუგოსლავიის თემაზე ცალკეული წერილებისა და ამონარიდების კრებული ნ. ნ. საიტიდან) – [19.11.10] – {366};

12) «ბალტიკიდან შავ ზღვამდე – რუსეთი და დსთ-ის ევროპული წევრები» (ნ. ნ. საიტიდან) – [16.11.10] – {363};

13) «რუსეთი, დსთ და დასავლეთი» (ნ. ნ. საიტიდან) – [16.11.10] – {355};

14) «აშშ-ისა და სსრკ/რუსეთის სტრატეგიული და ტაქტიკური საბრძოლო ავიაციის შესაძლებლობების შედარება» – [17.01.11] – {345};

15) «“რუსეთი და ევროპა” მესამე ათასწლეულის ზღურბლზე» (ნ. ნ. საიტიდან) – [16.11.10] – {339};

16) «ფსკოვო-პეჩორის მონასტრის ხატებიდან მირონდენა დიდ ომს მოასწავებს» (ნ. ნ. საიტიდან) – [31.01.13] – {313};

17) «კავკასიის ომები – გეოპოლიტიკის საშუალებაა» (ნ. ნ. საიტიდან) – [10.01.11] – {312}; 

18) «საქართველოს სამეფო სახლი – ისტორია და თანამედროვეობა» – [18.03.12] – {303}; 

19) «იყო თუ არა საქართველო რუსეთის მოკავშირე?» – [01.10.12] – {300};

20) «ანგლოსაქსონური გეოპოლიტიკური გეგმების მემკვიდრეობითობა ევროპასთან მიმართებით» (ნ. ნ. საიტიდან) – [15.11.10] – {291};

21) «დემოკრატია, ლიბერალიზმი და ადამიანის უფლებები» (ნ. ნ. საიტიდან) – [07.04.13] – {287};

22) «შეუკავებელი სწრაფვა მსოფლიო ბატონობისკენ» (ნ. ნ. საიტიდან) – [06.11.10] – {276}; 

23) ვიქტორ აქსიუჩიცი – «ანტირუსული პერმანენტული რევოლუცია» (ნ. ნ. საიტიდან) – [16.11.10] – {258};

24) «სტრატეგიული და ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების ბალანსი (დასავლეთსა და რუსეთს შორის)» – [30.03.12] – {250};

25) «ზბიგნევ ბჟეზინსკის ანტირუსეთული სტრატეგია. ახალი ცივი ომი» (ნ. ნ. საიტიდან) – [19.11.10] – {234};

26) «ტერორიზმთან ომი თუ მსოფლიოს გამოწვევა?» (ნ. ნ. საიტიდან) – [21.02.12] – {233}; 

27) «თანამედროვე რუსეთის სატკივარი მართლმადიდებელ ავტორთა თვალთახედვით და უკანასკნელი კონფლიქტი საქართველოსთან» – [26.11.10] – {226};

28) «მსოფლიოს ახალი გადანაწილება III ათასწლეულის ზღურბლზე» (ნ. ნ. საიტიდან) – [17.11.11] – {219};

29) «რუსეთისა და აშშ-ის სტრატეგიულ შეტევით შეიარაღებათა ბალანსი» (2007 წელს ვერ იქნა გამოქვეყნებული გაზეთ «ჯორგიენ ტაიმსში») – [06.12.10] – {212};

30) «ზოგიერთი მოსაზრება საქართველოს მართლმადიდებელ სამოციქულო ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის საკონსტიტუციო შეთანხმებასთან დაკავშირებით» – [02.12.11] – {204}.

და ასე შემდეგ. აქ თავად მასალების სახელწოდებები მეტყველებს მათ შინაარსზე, ხოლო მკითხველების მათში შემოსვლის რაოდენობა კი მათ მიმართ ინტერესზე. აღსანიშნავია ქართველი მკითხველების შედარებით მაღალი ინტერესი ნატალია ნაროჩნიცკაიას წერილების მიმართ, აგრეთვე ზოგადად ამ მასალებში მკითხველების შემოსვლათა რაოდენობრივი მაჩვენებლების ერთმანეთთან გარკვეული სიახლოვე (შექუჩებულობა, кучность). სახელდობრ, თუ «დასავლეთის სახელმწიფოთა ისტორიის...» თემატიკაში ოც მასალაში მკითხველების შემოსვლათა რაოდენობა 8642-დან 103-მდე მცირდებოდა, «რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების» თემატიკაში – 5753-დან 25 შემოსვლამდე, ხოლო აქ პირველ ოც წერილში მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობა მხოლოდ 784-დან 291-მდე მცირდება. თუმცა კი, ასევე ჩანს მთლიანობაში ამ თემატიკის მიმართ მკითხველების საგრძნობლად დაბალი ინტერესიც, რაც პირადად ჩემთვის საკმაოდ გულსატკენია, მაგრამ რას ვიზამთ – რეალობა ასეთია.

IV. საქართველოს ისტორიის საკითხები 

ეს თემა ბლოგში გამოქვეყნებული მასალების რაოდენობის მიხედვით მე-4 ადგილს იკავებს საერთოდ ბლოგის წერილობით მასალებში (26 წერილი, რაც საერთო რაოდენობის 6,7 %-ია), ხოლო მკითხველთა დაინტერესების მიხედვით კი – მეოთხე ადგილს (სულ 7781 შემოსვლა, რაც შემოსვლების საერთო რაოდენობის 7,0 %-ია). თითოეულ წერილში მკითხველების შემოსვლის რაოდენობათა ისინი შემდეგნაირად ნაწილდება:

1) «არქანჯელო ლამბერტი აფხაზების შესახებ» – [ბლოგზე ატვირთვის თარიღი 19.11.10] – {2017 წლის 12 იანვრის მდგომარეობით მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობა 832};

2) «გიორგი XIII-ის მეფობის ხანა» (ნაწილი I) (პლატონ იოსელიანის წიგნიდან «ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა») – [06.12.10] – {613};

3) «ისტორიული პარალელები» – [19.11.10] – {573};

4) «ევლია ჩელების ცნობები XVII საუკუნის შუახანების საქართველოს, ქართველების, აფხაზებისა და კაზაკების შესახებ» (ნაწილი I) – [03.10.14] – {530};

5) «ზოგიერთი რამ ქართული ისტორიოგრაფიის შესახებ» – [26.04.11] – {459};

6) «გეორგიევსკის ტრაქტატის დადებიდან ერეკლე მეფის გარდაცვალებამდე» (პლატონ იოსელიანის წიგნიდან «ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა») – [06.12.10] – {447};

7) «ივანე ჯავახიშვილი ბიზანტიელი ავტორების მიერ ქართული ტომების მოხსენიების შესახებ» – [22.12.10] – {421};

8) «გიორგი XIII-ის მეფობის ხანა» (ნაწილი II) (პლატონ იოსელიანის წიგნიდან «ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა») – [06.12.10] – {420};

9) «სარწმუნოებისა და ეკლესია-მონასტრების შესახებ» (პლატონ იოსელიანის წიგნიდან «ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა») – [06.12.10] – {383};

10) «წმინდა ილია მართლის (ილია ჭავჭავაძის) აზრები» – [06.12.10] – {349};

11) «ივანე ჯავახიშვილი აფხაზეთის შესახებ III-XI საუკუნეებში» – [22.12.10] – {346};

12) «ვახუშტი ბატონიშვილი გიორგი XI-ისა და ვახტანგ VI-ის მეფობის შესახებ» – [20.02.16] – {278};

13) «ივანე ჯავახიშვილის ცნობები აფხაზების ვინაობის, განსახლებისა და ისტორიულ წყაროებში პირველად მოხსენიების შესახებ» – [22.12.10] – {227};

14) «ივანე ჯავახიშვილი აფხაზებისა და სხვა ქართული (ქართველური) ტომების თაობაზე ძველ ბერძნულ წყაროებში არსებული ცნობების შესახებ» – [22.12.10] – {225};

15) «ეროვნული საკითხის გამო» – [19.11.10] – {199};

16) «ივანე ჯავახიშვილი აფხაზებისა და სხვა ქართული (ქართველური) ტომების თაობაზე უძველეს ასურულ წყაროებში არსებული ცნობების შესახებ» – [22.12.10] – {196};

17) «მეფის ძის გიორგის დავაჟკაცება, დრო გეორგიევსკის ტრაქტატამდე» (პლატონ იოსელიანის წიგნიდან «ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა») – [06.12.10] – {195};

18) «რუსლან მიქაბერიძის პოეზიიდან» – [03.04.15] – {181};

19) «ქართველების პოლიტიკური მდგომარეობა XI-I საუკუნეებში ქრისტეს წინათ» – [22.12.10] – {176};

20) «ივანე ჯავახიშვილი უწინდელი ბინადრობის ადგილებიდან ამიერკავკასიაში ქართული (ქართველური) ტომების გადმოსახლების შესახებ» – [22.12.10] – {138};

და ასე შემდეგ.

თუმცა კი ამ წერილების მნიშვნელოვანი ნაწილი სამ უფრო ვრცელ მასალაში ერთიანდება. სახელდობრ, პლატონ იოსელიანის წიგნში «ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა» (სულ ცხრა შედარებით მცირე წერილი), ივანე ჯავახიშვილის ვრცელ წერილში ქართველების ვინაობისა და უწინდელი განსახლების შესახებ (შვიდი წერილი) და ევლია ჩელების წიგნში (ორი წერილი).

ამათგან, პლატონ იოსელიანის წიგნში მთლიანობაში მკითხველების 2425 შემოსვლაა ნაჩვენები, რაც მას მთლიანად ბლოგზე გამოქვეყნებული წერილობითი მასალების რეიტინგულ ჩამონათვალში 13-ე ადგილზე აყენებს «რევოლუციის შემდეგ საფრანგეთის ისტორიასა» და «რუსეთ-საქართველოს ისტორიულ ურთიერთობათა შესახებ ქართულ ისტორიოგრაფიას» შორის (შესაბამისად, მკითხველთა 2504 და 2268 შემოსვლა).

ივანე ჯავახიშვილის ვრცელი წერილი «ქართული ტომების ვინაობის, უძველესი მოხენიებისა და განსახლების შესახებ», რომელიც 1960 წელს გამოქვეყნებული მისი «ქართველი ერის ისტორიის» პირველ ტომში დამატების სახით იქნა დაბეჭდილი, მე ბლოგზე შვიდ წერილად დავყავი, დავასათაურე და ისე ავტვირთე. მთლიანობაში ამ წერილებში, რომლებიც ბლოგზე 2010 წლის 22 დეკემბერს იქნა ატვირთული, ამა წლის იანვარში მკითხველების სულ 1617 შემოსვლაა, რითაც ის იკავებს 17-ე ადგილს მასალების ამ ეტაპზე გაკეთებულ ზოგად ჩამონათვალში «აფხაზების შესახებ ნიკოლოზ დუბროვინის ვრცელ წერილსა» (1731 შემოსვლა) და «იტალიის ისტორიას» (1527) შორის. 

ხოლო თურქი მოგზაურისა და მწიგნობრის ევლია ჩელების წიგნიდან ამოღებულ ვრცელ წერილში «ევლია ჩელების ცნობები XVII საუკუნის შუახანების საქართველოს, ქართველების, აფხაზებისა და კაზაკების შესახებ», რომელიც ბლოგზე ორ ნაწილად იქნა ატვირთული 2014 წლის ოქტომბერში, 2017-ის 12 იანვრის მდგომარეობით სულ 640 შემოსვლა იქნა ნაჩვენები.

და ასეთი შეჯამებული მომაცემების გათვალისწინებით უკვე «საქართველოს ისტორიის საკითხების» თემაში მკითხველების შემოსვლის მიხედვით მასალები ასე ნაწილდება:

1) «პლატონ იოსელიანის წიგნიდან “ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა”» (ნაწილები I-IX) – [06.12.10; 06.07.16] – {2425};

2) «ივანე ჯავახიშვილი ქართული ტომების ვინაობის, უძველესი მოხსენიებისა და განსახლების შესახებ» (ნაწილები I-VII) – [22.12.10] – {1617};

3) «არქანჯელო ლამბერტი აფხაზების შესახებ» – [ბლოგზე ატვირთვის თარიღი 19.11.10] – {მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობა 832};

4) «ევლია ჩელების ცნობები XVII საუკუნის შუახანების საქართველოს, ქართველების, აფხაზებისა და კაზაკების შესახებ» (ნაწილები I-II) – [(03 და 15).10.14] – {640};

5) «ისტორიული პარალელები» – [19.11.10] – {573};

6) «ზოგიერთი რამ ქართული ისტორიოგრაფიის შესახებ» – [26.04.11] – {459};

7) «წმინდა ილია მართლის (ილია ჭავჭავაძის) აზრები» – [06.12.10] – {349};

8) «ვახუშტი ბატონიშვილი გიორგი XI-ისა და ვახტანგ VI-ის მეფობის შესახებ» – [20.02.16] – {278};

9) «ეროვნული საკითხის გამო» – [19.11.10] – {199};

10) «რუსლან მიქაბერიძის პოეზიიდან» – [03.04.15] – {181};

11) «პროფესორი ვალერიან გაბაშვილი ვახუშტი ბატონიშვილის ისტორიულ-პოლიტიკური შეხედულებების შესახებ» – [28.02.16] – {36}.

ამ მასალებიდან პირველი – ამონარიდების კრებული პლატონ იოსელიანის წიგნიდან «ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა», რომელშიც მკითხველების ყველაზე მეტი – 2425 შემოსვლაა, მჭიდრო შეხებაშია რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების თემასთან, და შეიძლეოდა იქაც მიგვეკუთვნებინა. თუმცა კი ამ ფორმალურ მიკუთვნებას ისეთი დიდი მნიშვნელობაც არა აქვს, ვინაიდან გეორგიევსკის ტრაქტატის დადებიდან ქართლ-კახეთის სამეფოს ცხოვრება ისედაც უკვე მჭიდროდ იყო დაკავშირებული რუსეთთან და მის პოლიტიკასთან. ივანე ჯავახიშვილის, არქანჯელო ლამბერტისა და ევლია ჩელების ცნობებს კი აფხაზეთისა და აფხაზების შესახებ პირდაპირი კავშირი გააჩნიათ საქართველოს დღევანდელ მდგომარეობასა და ქართულ-აფხაზური ურთიერთობების თემასთან. რუსლან მიქაბერიძის პოეზიიდან ამოღებული ნიმუშები, ბუნებრივია, აქტუალურად ეხმიანება დღევანდელი ქართული საზოგადოების ბევრ დღევანდელ სატკივარს.

ჩვენში ძალიან ხშირად უყვართ ხოლმე საქართველოს თავზე დატრიალებული ბევრი უბედურების გამო რუსული სახელმწიფოსა და მისი პოლიტიკის დადანაშაულება. ვახუშტი ბატონიშვილის მიერ გადმოცემული ისტორია გიორგი XI-ის და ვახტანგ VI-ის მეფობისა ნათელი დადასტურებაა ჩვენი ქვეყნისა და ხალხის ასეთი უმძიმესი მდგომარეობისა იმაზე გაცილებით უფრო ადრეც, სანამ რუსული სახელმწიფო ამიერკავკასიაში რაიმენაირი აქტიური პოლიტიკის გატარებას დაიწყებდა და ამას შეძლებდა. ჩვენში აქტიურად საყვედურობენ პეტრე I-ს სპარსეთში ლაშქრობის შეწყვეტისა და ჯარების უკანვე წაყვანის გამო, და არანაირ ყურადღებას არ აქცევენ იმ გარემოებას, რომ კასპიის ზღვაში ღელვის შედეგად რუსული ჯარებისთვის დამარაგებული ხორბლისა და ფქვილის დასველებითა და გაფუჭებით სარდლობას უკვე ხელიდან ჰქონდა გამოცლილი ჯარების გამოკვების შესაძლებლობა, რაც მათ შემდგომ სალაშქრო და საბრძოლო მოქმედებებს შეუძლებელს ხდიდა. იმავე დროს, ვახუშტი ბატონიშვილი ჰყვება ნადირ-შაჰის მიერ ჩრდილო-კავკასიელი ხალხების წინააღმდეგ მთელი წლის განმავლობაში უშედეგო ლაშქრობის ამბავს, საიდანაც ირანის მბრძანებელმა ასევე უკან დაიხია, თუმცა კი ეს ჩრდილო-კავკასიელი ხალხები სწორედ რომ ადერბაიჯანის ირანულ სამფლობელოებსა და საქართველოს არბევდნენ და აწიოკებდნენ. მაგრამ ჩვენში ირანის შაჰის ასეთი უკანდახევა (პეტრე I-ის უკანდახევის ანალოგიური) დიდად არ ანაღვლებთ და არც აინტერესებთ, ვინაიდან ეს არ ანაღვლებთ და არც აინტერესებთ ევროატლანტიკურ დასავლეთში, მათ ხომ რუსეთზე აქვთ მთავარი გართულება, და არა ირან-ოსმალეთზე. აი ნამდვილი სახე ასეთი ქართული «პატრიოტიზმისა»...

საქართველოს მძიმე მდგომარეობა ჩვენში რუსული პოლიტიკის გააქტიურებამდეც თავად ჩვენივე საზოგადოების მაღალ ფენებში არსებული მანკიერებებით იყო გამოწვეული და განპირობებული. ვახუშტი ბატონიშვილი მოურიდებლად ამხელს იმ ქართველ დიდგვაროვნებს, რომლებიც პირად ანგარებას გამოკიდებულნი, მეფესა და ქვეყანას ღალატობდნენ, სამეფოსა და ხალხს მძიმე განსაცდელებში აგდებდნენ; ამასთანავე ვახუშტი ბატონიშვილი ქებით იხსენიებს იმათ სახელებსა და ქმედებებს, რომლებიც მეფესა და ქვეყანას ერთგულად და თავდადებით ემსახურებოდნენ, მათთვის თავს სწირავდნენ.

V. საზღვაგარეთის სახელმწიფოთა სამხედრო მშენებლობის საკითხები 

ეს თემატიკა იკავებს მესამე ადგილს ბლოგის წერილობით მასალებში მათი რაოდენობის მიხედვით (42 მასალა, რაც მათი საერთო რაოდენობის 10,8 %-ია), და მეხუთე ადგილს მკითხველების მათ მიმართ ინტერესის მიხედვით (6828 შემოსვლა, რაც წერილობით მასალებში მთელი შემოსვლების 6,2 %-მდეა). მკითხველების შემოსვლის მიხედვით ისინი შემდეგნაირად ლაგდება.

1) «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» (ნაწილი I) – [წერილის ბლოგზე ატვირთვის თარიღი 08.02.11] – {ამა წლის 12 იანვრის ჩათვლით მოცემულ წერილში მკითხველების შემოსვლათა რაოდენობა 683};

2) «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» (ნაწილი III) – [08.02.11] – {641};

3) «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» (ნაწილი IV) – [08.02.11] – {372};

4) «ნატო-ს ბლოკის ევროპული ქვეყნების სამხედრო მშენებლობის ძირითადი საკითხები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილი I) – [20.06.11] – {353};

5) «აშშ შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილი I) – [27.04.11] – {352};

6) «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» (ნაწილი V) – [08.02.11] – {328};

7) «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» (ნაწილი II) – [08.02.11] – {327};

8) «ნატო – წარსული და თანამედროვეობა» – [27.02.12] – {271};

9) «აშშ შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილი II) – [27.04.11] – {239};

10) «1990-91 წლებში სპარსეთის ყურის ზონაში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტის შესახებ» (ნაწილი I) – [15.07.14] – {218};

11) «აშშ სახმელეთო ჯარების დაკომპლექტება და საბრძოლო მომზადება. ოფიცერთა კადრების მომზადება და მათ მიერ სამსახურის გავლა» (ნაწილი I) – [09.10.12] – {211};

12) «ნატო და დასავლეთევროპული კავშირი 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილი I) – [14.05.11] – {197};

13) «ნატო-ს ბლოკის გარეთ მყოფი ზოგიერთი სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილი I) – [06.11.13] – {184};

14) «აშშ შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილი IV) – [27.04.11] – {147};

15) «1990-91 წლებში სპარსეთის ყურის ზონაში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტის შესახებ» (ნაწილი II) – [15.07.14] – {140};

16) «ნატო-ს ბლოკის ევროპული ქვეყნების სამხედრო მშენებლობის ძირითადი საკითხები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილი IV) – [20.06.11] – {139}; 

17) «“საჰაერო-სახმელეთო ოპერაცია (ბრძოლა)” კონცეფციის რეალიზაციის პირობები» – [17.05.12] – {135};

18) «ნატო-ს ბლოკის ევროპული ქვეყნების სამხედრო მშენებლობის ძირითადი საკითხები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილი V) – [20.06.11] – {129}; 

19) «ნატო-ს ბლოკის ევროპული ქვეყნების სამხედრო მშენებლობის ძირითადი საკითხები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილი II) – [20.06.11] – {127}; 

20) «აშშ სახმელეთო ჯარების დაკომპლექტება და საბრძოლო მომზადება. ოფიცერთა კადრების მომზადება და მათ მიერ სამსახურის გავლა» (ნაწილი II) – [10.10.12] – {127};

და ასე შემდეგ.

ზემოთ მოყვანილი ჩამონათვლიდან აშკარად ჩანს, რომ ამ თემატიკაში ბევრია დიდი მასალა, წიგნის მოცულობისა, და ქვემოთ მოვახდენთ თითოეული სახელწოდების მიხედვით ცალცალკე გამოქვეყნებული ნაწილების გაერთიანებას და მთლიანობაში მათში შემოსვლების შეჯამებას. ასეთნაირად წარმოდგენილი მონაცემების საფუძველზე მკითხველთა დაინტერესების მიხედვით ეს ფაქტობრივად წიგნები და ასევე ცალკეული წერილებიც შემდეგნაირად ლაგდება:

1) «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» (ნაწილები I-V) – [08.02.11] – {2351};

2) «აშშ შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილები I-V) – [27.04.11] – {899};

3) «ნატო-ს ბლოკის ევროპული ქვეყნების სამხედრო მშენებლობის ძირითადი საკითხები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილები I-V) – [20.06.11] – {870}; 

4) «1990-91 წლებში სპარსეთის ყურის ზონაში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტის შესახებ» (ნაწილები I-II) – [15.07.14] – {358};

5) «ნატო და დასავლეთევროპული კავშირი 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილები I-III) – [14.05.11] – {353};

6) «აშშ სახმელეთო ჯარების დაკომპლექტება და საბრძოლო მომზადება. ოფიცერთა კადრების მომზადება და მათ მიერ სამსახურის გავლა» (ნაწილები I-II) – [(09-10).10.12] – {338};

7) «ნატო – წარსული და თანამედროვეობა» – [27.02.12] – {271};

8) «ნატო-ს ბლოკის გარეთ მყოფი ზოგიერთი სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილები I-II) – [06.11.13] – {246};

9) «დამატებითი მასალები ნატო-ს ბლოკის შესახებ 1970-იან წლებში» (ნაწილები I-IV) – [(...).(02-03).15] – {181};

10) «საბრძოლო მოქმედებები განსაკუთრებულ პირობებში» (ნაწილები I-II) – [(13-15).05.14] – {159};

11) «შეიარაღებული ძალების სახეობათა და სპეციალური დანიშნულების ძალების მოქმედებები სპარსეთის ყურის ზონაში 1990-91 წლებში» (ნაწილები I-II) – [(19-22).09.14] – {148};

12) «“საჰაერო-სახმელეთო ოპერაცია (ბრძოლა)” კონცეფციის რეალიზაციის პირობები» – [17.05.12] – {135};

13) «აშშ “მძიმე” ფორმირებების საბრძოლო გამოყენება» (ნაწილები I-II) – [07.07.12] – {97}; 

14) «შეიარაღებული ძლების დაკომპლექტების პრაქტიკა საზღვარგარეთის ქვეყნებში» – [04.11.12] – {83};

15) «ჩრდილოატლანტიკური კავშირის სწრაფი რეაგირების ძალები» – [15.03.12] – {71};

16) «აშშ შეიარაღებული ძალების მდგომარეობა და განვითარების პერსპექტივები» (1990-იანი წლების დასაწყისში) – [29.12.11] – {70};

17) «აშშ შეიარაღებული ძალების მართვის უმაღლესი ორგანოები» (1980-იანი წლების მიწურულს) – [26.01.12] – {64};

18) «საჰაერო-სახმელეთო ოპერაცია (ბრძოლა)» – აშშ სახმელეთო ჯარების საბრძოლო გამოყენების კონცეფცია 1980-იან წლებში – [17.05.12] – {28}.

ამ თემატიკის მასალების მიმოხილვისას განსაკუთრებით უნდა გამოვყოთ ვრცელი ნაშრომი «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე», რომელიც ხუთ ნაწილად იქნა ატვირთული ბლოგზე 2011 წლის თებერვლის დასაწყისში, ხოლო 2017-ის 12 იანვრის მდგომარეობით კი მასში მკითხველების 2351 შემოსვლა იქნა დაფიქსირებული, რაც მას 14-ე ადგილზე აყენებს მასალების საერთო ჩამონათვალში მკითხველთა დაინტერესების მიხედვით. მას წინ უსწრებს ასეთივე ვრცელი მასალა «პლატონ იოსელიანის წიგნიდან “ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა”» მკითხველების 2425 შემოსვლით და ჩამორჩება «ქართული ისტორიოგრაფია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა შესახებ» – 2268 შემოსვლით.

მას მნიშვნელოვნად ჩამორჩება მე-2 ადგილზე გასული ასეთივე ვრცელი ნაშრომი «აშშ შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში», რომელშიც მკითხველების 899 შემოსვლაა. ამ შემთხვევაში იმას მინდა გავუსვა ხაზი, რომ სამხედრო სტრატეგიის საკითხებში კარგად გარკვევამდე ადამიანს უნდა ჰქონდეს ცოდნა და გამოცდილება ოპერატიული ხელოვნებისა და ტაქტიკის საკითხებში გასარკვევად. დიდ სახელმწიფოთა სახმელეთო ჯარებში უმაღლესი ტაქტიკური შენაერთია საბრძოლო დივიზია, რომლიც მოიცავს ორ-სამ საბრძოლო ბრიგადას, აგრეთვე საარტილერიო, სადაზვერვო, საინჟინრო-მესანგრეთა, კავშირგაბმულობის, საზენიტო, ზურგის უზრუნველყოფის და სხვა ნაწილებსა და ქვედანაყოფებს. საარმიო კორპუსი, რომელიც სამი-ექვსი საბრძოლო დივიზიის, აგრეთვე უზრუნველყოფის შენაერთებისა და ნაწილებისგან შედგება უკვე ოპერატიულ-ტაქტიკური შენაერთია, ხოლო საველე არმია, რომელსაც თავის შემადგენლობაში რამდენიმე საარმიო კორპუსი და უზრუნველყოფის შენაერთები და ნაწილები ჰყავს – ოპერატიული გაერთიანება.

ასეთი მნიშვნელოვანი ძალებისა და შესაძლებლობათა მქონე შენაერთები და გაერთიანებანი სწორედ ტაქტიკისა და ოპერატიული ხელოვნების მასშტაბებსა და სფეროს განეკუთვნება, და ბუნებრივია, რომ, ჯერ მათთან დაკავშირებულ ძირეულ და მნიშვნელოვან თემებში უნდა გაერკვეს ადამიანი, სანამ სამხედრო სტრატეგიის საკითებს შეეჭიდება. მაგრამ ტაქტიკის საკითხებში გარკვევამდე ჯერ საბრძოლო დივიზიის შემადგენლობაში შემავალი ნაწილებისა და ქვედანაყოფების ორგანიზაცია და ძირითადი შეიარაღებაა კარგად შესასწავლი და ასათვისებელი, გასათავისებელი, აგრეთვე ზემდგომი უფროსობის განკარგულებიდან მისთვის მიცემული საარტილერიო, საზენიტო, სადაზვერვო, საინჟინრო და სხვა ნაწილებისა და ქვედანაყოფების ორგანიზაცია და შეიარაღება, რათა შემდეგ მთელი ამ ჯარების მოქმედებები გასაგები და გარკვეული შეიქნას. აქვე შემოდის მხარდამჭერ ტაქტიკურ საბრძოლო ავიაციასთან ურთიერთმოქმედების საკითხები, რომლებიც საარმიო კორპუსისა და საველე არმიის მოქმედებებში კიდევ უფრო მეტ ადგილს იკავებს, აგრეთვე ოპერატიულ-ტაქტიკური რაკეტების გამოყენების საკითხები, მათ შორის შესაბამისი სიმძლავრის ბირთვული ჭურვებით, ბომბებით და ქობინებითაც.

მხოლოდ მთელი ამ საკითხების კარგად გარკვევით, მათში სათანადოდ ჩახედვით შეიძლება სამხედრო სტრატეგიის საკითხებში ჯეროვნად გარკვევა. მანამდე კი შეიძლება მკითხველი სტრატეგიის რაღაც თემებში ასე თუ ისე გაერკვეს, მაგრამ მთლიანობაში ეს მისთვის მაინც გაუგებარ (უცნობ) სფეროდ დარჩება. ამას ასახავს კიდეც ამ ნაშრომის ცალკეულ ნაწილებში მკითხველების შემოსვლის მაჩვენებელი: თუ პირველ და მესამე ნაწილებში შესაბამისად 683 და 641 შემოსვლაა, მეორე, მეოთხე და მეხუთე ნაწილებში ეს მაჩვენებელი 327-სა და 372-ს შორის იცვლება. ასეთივე მდგომარეობაა სხვა თემებთან დაკავშირებითაც. შესაბამისი საფუძვლების გარეშე ასეთ დიდ თემებთან შეჭიდებული ადამიანები, ცხადია, მთელი რიგი საკითხების განხილვისას საჭიროებენ მრჩევლებსა და მასწავლებლებს, ანუ «დიდ ძიებს», რომელთა ფაქტიური კარნახით კიდეც საქმიანობენ. და ეს გახლავთ ვითომ დამოუკიდებელი და თავისუფალი სახელმწიფოს ყოველდღიური ცხოვრების შემადგენელი აუცილებელი ფაქტორი. მიზეზი კი ასეთი გარეშე ჩარევებისა და ეროვნული ქართული ინტერესების ჩაწიხვლისთვის მეტად ნაყოფიერი ნიადაგის არსებობაა, რაც გამოწვეულია შესაბამისი ცოდნისა და გამოცდილების გარეშე პრესტიჟული, მსუყე და შემოსავლიანი ადგილების დაკავებისკენ მისწრაფებით მავანთა და მავანთა მხრიდან.

VI. მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის მასალები 

ეს თემატიკა ბოლო მე-7 ადგილზეა ბლოგში მასში გამოქვეყნებული მასალების რაოდენობით (სულ 15 წერილი და თარგმანი, რაც მასალების საერთო რაოდენობის დაახლოებით 3,9 %-ია), და მე-6 ადგილზე მათში მკითხველების შემოსვლათა რაოდენობით (3421 შემოსვლა, რაც წერილობით მასალებში საერთოდ შემოსვლების 3,1 %-ია). ეს მასალები მკითხველთა დაინტერესების მიხედვით შემდეგნაირად ნაწილდება: 

1) ჰერმან ჰესე – «რიოში მარგალიტებით თამაში» (ნაწყვეტი) – [ამ თარგმანის ბლოგზე ატვირთვის თარიღია 23.03.11] – {მასში მკითხველთა შემოსვლების რაოდენობა ამა წლის 12 იანვრის მდგომარეობით 1028};

2) «მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილის ლექსები» – [22.02.11] – {421};

3) ამონარიდები წიგნიდან «გერმანული პოეზიის მცირე ანთოლოგია» (მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილი) – [08.04.13] – {418};

4) ერთი სპექტაკლის თაობაზე – «ჩვენთვის უცნობი ქვეყანა» – [14.12.13] – {390};

5) «ჰერმან ჰესეს “რიოში მარგალიტებით თამაშის” თარგმანთან დაკავშირებული საკითხების გამო» – [21.01.14] – {311};

6) «ზოგი რამ დღევანდელი ლიტერატურის შესახებ» – [17.01.11] – {178};

7) ინტერვიუ: «გამომცემლობა “სიესტას” უჩივიან» – [16.01.14] – {114};

8) «კობა არაბულის პოეზიის გამო» – [07.05.11] – {102};

9) Mariam Ksowreli-Chartischwili – Lyrik aus Georgien – [29.04.11] – {97};

10) «გერმანელი რომანტიკოსი პოეტი ქალების შემოქმედებიდან» – [06.01.13] – {77};

11) მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილი – «ალილოზედ თქმული» – [06.01.12] – {70};

12) «კლემენს მარია ბრენტანოს ლირიკა» – [06.01.13] – {67};

13) «ნინო ბაქანიძის წიგნის გამო “ანა საოცრებათა ქვეყანაში”» – [03.05.11] – {59};

14) «მამისთვალი» (მოთხრობა) – [25.12.11] – {57};

15) «იოზეფ ფონ აიხენდორფის ლირიკა» – [06.01.13] – {32}.

VII. საქართველოს სამხედრო მშენებლობის საკითხები 

ეს თემატიკა მე-4 ადგილზე დგას ბლოგში გამოქვეყნებული მასალების რაოდენობის მიხედვით (სულ 38 მასალა, რაც საერთოდ წერილობითი მასალების 9,8 %-ია), და უკანასკნელ მე-7 ადგილზე მათში მკითხველების შემოსვლის რაოდენობით (სულ 2977 შემოსვლა, რაც მათი საერთო რაოდენობის 2,7 %-მდე შეადგენს). ამ მაჩვენებლით მასალების პირველი ოცეული შემდეგნაირად წარმოგვიდგება:

1) «საქართველოს შესაძლო ნეიტრალიტეტის სამხედრო ასპექტები დასავლეთევროპული გამოცდილების მიხედვით» – [წერილის ბლოგზე ატვირთვის თარიღი 19.10.11] – {მოცემულ წერილში მკითხველების შემოსვლის რაოდენობა 303};

2) «ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულება და საქართველო» – [16.09.13] – {212};

3) «აშშ შეიარაღებული ძალები და საქართველო» (ნაწილი I) – [28.03.13] – {188};

4) «ტერორიზმის ზოგიერთი სამხედრო ასპექტის შესახებ» – [13.12.11] – {181};

5) «CFE ხელშეკრულება და საქართველო» – [13.12.12] – {150};

6) «საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარების მოკლე ანალიზი» – [11.10.11] – {143};

7) «აშშ შეიარაღებული ძალები და საქართველო» (ნაწილი II) – [29.04.13] – {137};

8) «თურქეთის თანამედროვე სახმელეთო ჯარები და საქართველო» – [02.08.13] – {117}; 

9) «საქართველოს შეიარაღებული ძალები დასავლეთ ევროპის მცირე სახელმწიფოთა მაგალითზე» – [26.11.10] – {116};

10) «იცნობ მეზობელს, ჩასწვდომიხარ ღირსებას მისას?!» (ნაწილი I) – [13.11.12] – {116}; 

11) «ნატო: ერთია სიტყვა და საქმე?» – [19.11.10] – {107};

12) «თანამედროვე ჯავშანსატანკო ჯარების შესახებ» – [10.01.13] – {107};

13) «ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულება და რუსეთი» – [25.04.15] – {86}; 

14) «თანამედროვე სახმელეთო ჯარები» – [12.08.13] – {81};

15) «შეერთებული შტატების შეიარაღებული ძალები და საქართველო» – [01.10.13] – {72};

16) «რუსეთის თანამედროვე შეიარაღებული ძალები და საქართველო» – [02.08.13] – {71};

17) «თანამედროვე მექანიზებული ქვეითი ჯარების შესახებ» – [12.01.13] – {59};

18) «კანონპროექტისთვის 2001 წელში საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიცხოვნების შესახებ» – [11.10.11] – {55};

19) «თანამედროვე ქვეითი ჯარის შესახებ» – [16.01.13] – {52};

20) «ამერიკულ-ქართული სიყალბე, ანუ რისთვის გვაჩუქა პენტაგონმა 10 ვერტმფრენი» – [25.01.13] – {48}.

თუმცა კი ამ თემატიკაში გვხვდება ორი შედარებით უფრო ვრცელი წერილი, რომლებიც ბლოგზე ორ-ორ ნაწილად იქნა ატვირთული. და თუ დავაჯამებთ მათში მკითხველების შემოსვლას, მაშინ ზემოთ ნაჩვენები განთავსება წერილებისა მცირედ შეიცვლება. სახელდობრ, მათი პირველი ათეული უკვე იქნება:

1) «აშშ შეიარაღებული ძალები და საქართველო» (ნაწილები I-II) – [(...).(03-04).13] – {325}; 

2) «საქართველოს შესაძლო ნეიტრალიტეტის სამხედრო ასპექტები დასავლეთ-ევროპული გამოცდილების მიხედვით» – [19.10.11] – {303};

3) «ტერორიზმის ზოგიერთი სამხედრო ასპექტის შესახებ» – [13.12.11] – {181};

4) «CFE ხელშეკრულება და საქართველო» – [13.12.12] – {150};

5) «იცნობ მეზობელს, ჩასწვდომიხარ ღირსებას მისას?!» (ნაწილები I-II) – [(13-14).11.12] – {148};

6) «საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარების მოკლე ანალიზი» – [11.10.11] – {143};

7) «თურქეთის თანამედროვე სახმელეთო ჯარები და საქართველო» – [02.08.13] – {117}; 

8) «საქართველოს შეიარაღებული ძალები დასავლეთ ევროპის მცირე სახელმწიფოთა მაგალითზე» – [26.11.10] – {116}; 

9) «ნატო: ერთია სიტყვა და საქმე?» – [19.11.10] – {107};

10) «თანამედროვე ჯავშანსატანკო ჯარების შესახებ» – [10.01.13] – {107};

და შემდეგ როგორც ზემოთაა.

თუმცა კი, სასურველი იქნებოდა გავაგრძელოთ ამ თემაზე გამოქვეყნებული წერილების ჩამოთვლა, რათა მკითხველმა მათი შინაარსის ნახვა და გააზრება ერთობლიობაში შეძლოს. ამასთან ისინი ძალიან ბევრიც არ არის და მკითხველსაც ზედმეტად არ დატვირთავს. ასე რომ, წერილების პირველი ათეულის შემდეგ იქნება:

11) «ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულება და რუსეთი» – [25.04.15] – {86}; 

12) «თანამედროვე სახმელეთო ჯარები» – [12.08.13] – {81};

13) «შეერთებული შტატების შეიარაღებული ძალები და საქართველო» – [01.10.13] – {72};

14) «რუსეთის თანამედროვე შეიარაღებული ძალები და საქართველო» – [02.08.13] – {71};

15) «თანამედროვე მექანიზებული ქვეითი ჯარების შესახებ» – [12.01.13] – {59};

16) «კანონპროექტისთვის 2001 წელში საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიცხოვნების შესახებ» – [11.10.11] – {55};

17) «თანამედროვე ქვეითი ჯარის შესახებ» – [16.01.13] – {52};

18) «ამერიკულ-ქართული სიყალბე, ანუ რისთვის გვაჩუქა პენტაგონმა 10 ვერტმფრენი» – [25.01.13] – {48};

19) «რუსეთის შეიარაღებული ძალებისა და ძირითადი შეიარაღების განლაგება მის ტერიტორიაზე» – [02.08.13] – {47};

20) «თურქეთის თანამედროვე შეიარაღებული ძალები და საქართველო» – [02.08.13] – {45};

21) «საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარების ანალიზი» – [03.06.13] – {44}; 

22) «თანამედროვე სამთოქვეითი ჯარების შესახებ» – [22.01.13] – {37};

23) «საქართველოს შეიარაღებული ძალების სავარაუდო რიცხოვნების შესახებ» – [31.01.13] – {36};

24) «“წრთვნისა და აღჭურვის” პროგრამის ნამდვილი არსი და მნიშვნელობა» – [04.02.13] – {36};

25) «სახელმწიფო უსფრთხოების ფორმულა: მინუს რუსეთის სამხედრო ძალა» – [12.08.13] – {35};

26) «საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარება» – [04.12.12] – {33};

27) «საბრძოლო მოქმედებები ერაყში მეორე მსოფლიო ომში გერმანული ჯარების გამოცდილების ფონზე» – [03.03.13] – {32};

28) «ზოგიერთი რამ საქართველოს თავდაცვის შესახებ» – [14.05.13] – {32};

29) «საქართველოს სამხედრო მშენებლობის საჭირბოროტო საკითხების შესახებ» – [16.09.13] – {32}; 

30) «“ნატო-ს სტანდარტები” – მითი და სინამდვილე» – [11.02.13] – {29};

31) «ნატო-ში გაწევრიანება საქართველოს რუსეთის აგრესიისგან დაიცავს?» – [14.01.13] – {26};

32) «ეროვნული უსაფრთხოების ერთი აქტუალური საკითხის გამო» – [29.04.13] – {26};

33) «ისევ “ნატო-ს სტანდარტების” შესახებ» – [03.03.13] – {22};

34) «საქართველოს სამხედრო მშენებლობის საჭირბოროტო საკითხები თანამედროვე ეტაპზე» – [14.05.13] – {18};

35) «დიდმპყრობელი რუსეთიდან დიდმპყრობელ დასავლეთამდე» – [20.05.13] – {14}. 

საგაზეთო და საჟურნალო წერილების ამ სათაურებიდან ნათლად ჩანს, რომ ეს წერილები ჩვენი ქვეყნის თანამედროვე შეიარაღებული ძალების მშენებლობის ძირეულ და აქტუალურ საკითხებს შეეხება. ამიტომ მეტად გულსატკენია, რომ მკითხველთა ინტერესი მათ მიმართ საკმაოდ დაბალია. გაისმის ხოლმე ფრაზები – სამხედრო საკითხები მე არ მეხება, არ მაინტერესებს და სხვა. ამ დროს კი ასეთ ადამიანებს ავიწყდებათ, რომ ეს მათი ქვეყნის თავდაცვასა და მათსავე მშვიდობას, მათსავე უსაფრთხოებას შეეხება. ავიწყდებას ის, რომ ისინი ამომრჩევლები არიან და თავიანთ არჩევანს სწორედ სახელმწიფო მშენებლობის ყველა ძირეულ საკითხში, და, მათ შორის, სამხედრო სფეროშიც – საკუთარი შეიარაღებული ძალების მშენებლობისა და საერთაშორისო სამხედრო პოლიტიკის სფეროში – სწორედ თავიანთი ცოდნისა და გამოცდილების საფუძველზე უნდა აკეთებდნენ, და არა მეხუთე- და მეათეხარისხოვანი მიზეზების საფუძველზე.

სახელდობრ, 2000-2001 წლებში, როცა მე საქართველოს პარლამენტის კვლევითი დეპარტამენტის კვლევით განყოფილებაში ვმუშაობდი, გავაკეთე ორი ნაშრომი, რომლებიც ჩემს ბლოგშია ატვირთული: «საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარების მოკლე ანალიზი» და «კანონპროექტისთვის 2001 წელს საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიცხოვნების შესახებ». ამ ნაშრომებში გატარებული იყო ის აზრი, რომ აშშ-ისა და საერთოდ დასავლეთის სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობა ამზადებდა ახალ დიდ ომს კავკასია – ცენტრალური აზიის მიმართულებით, რომელშიც მეორე მხარედ იკვეთებოდა რუსეთ-ირან-ჩინეთის კოალიცია. ეს დიდი და საშინელი ომი იქნებოდა, და ამ დაპირისპირების პირაპირზე იმყოფებოდა სწორედ საქართველო, მთელ ამიერ- და ჩრდილოკავკასიასთნ ერთად, რაც ჩვენი ქვეყნისა და ხალხისთვის მეტად დიდი უბედურებების მომტანი იქნებოდა. გარდა ამისა, ევროპის მცირე ნეიტრალური ქვეყნების, ნატოს წევრი ნორვეგიისა და საბერძნეთის, ასევე ისრაელის შეიარაღებული ძალების რიცხოვნების, ომიანობის დროისთვის განკუთვნილი რეზერვებისა და ძირითად შეიარაღებათა რაოდენობრივი მონაცემების საფუძველზე ასევე ნათლად იყო ნაჩვენები, რომ ეუთო-ს ეგიდით საქართველოსთვის დადგენილი ჯავშანსატანკო ტექნიკისა და საველე არტილერიის კვოტები (არაუმეტეს 220 საბრძოლო ტანკის, 220 მოჯავშნული საბრძოლო მანქანის და 285 საველე საარტილერიო სისტემისა) 5-მილიონიანი ქვეყნისთვის ძალზედ ცოტაა და მინიმალურადაც კი ვერ აკმაყოფილებს მისი თავდაცვითი აუცილებლობის მოთხოვნებს, თავდაცვით საკმარისობაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ.

ეს ცოდნა და ინფორმაცია მე პირველ რიგში პარლამენტის თავდაცვისა და უიშროების კომიტეტში მივიტანე, რომლის თავმჯდომარეც მაშინ რეზო ადამია გახლდათ, მაგრამ ვერც მისგან და ვერც მისი აპარატისგან ამაში დინტერესება და ქვეყნის სასარგებლოდ საქმიანობის სურვილი ვერ დავინახე (ასევე ვერც თავდაცვის სამინისტროს ხელმძღვანელობისგან). ამის შემდეგ მივმართე «მოქალაქეთა კავშირის» საპარლამენტო ფრაქციის ხელმძღვანელობას, რომლის სათავეშიც მაშინ პარლამენტის წევრი მიხეილ სააკაშვილი იდგა. იქ ამ საკითხში გარკვევაზე უარი არ უთქვამთ და ეს ამ ფრაქციის ერთერთმა წევრმა, თუ მეხსიერება არ მღალატობს, მაია სიმონიძემ ითავა, მაგრამ საბოლოოდ ეს ყველაფერი მიჩუმდა და ჩაიფარცხა. და იმ ხანებშივე გახმაურდა უკვე ჩვენი ტელევიზიით, თუ როგორ თათხავდა მიხეილ სააკაშვილი თავდაცვის მინისტრად მორიგი ვადით დასამტკიცებელ საკომიტეტო მოსმენის სხდომაზე მინისტრობის კანდიდატს დავით თევზაძეს იმის გამო, რომ ქვეყანაში არსებული საერთო გაჭირვების პირობებში ის ძვირადღირებული «ჯიპებით» დასეირნობდა. რა თქმა უნდა, «ჯიპების» თემაც არ იყო ყურადღების გარეშე დასატოვებელი, მაგრამ საქართველოს გარშემო არსებულ მძიმე სამხედრო-სტრატეგიულ ვითარებასა და მისგან მომდინარე დიდი ომის მუქარასთან, აგრეთვე საქართველოში ქვეყნის თავდაცვისუნარიანი შეიარაღებული ძალების მშენებლობისთვის ეუთო-ს ეგიდით დადგენილი ჩვეულებრივი შეტევითი შეიარაღების კვოტების არასაკმარისობის პრობლემასთან შედარებით, «ჯიპების» საკითხი მართლაც რომ მეხუთე- ან სულაც მეათეხარისხოვანი გახლდათ.

აქედანვე დაიწყო სხვა მაგალითებითაც იმის გამოკვეთა, რომ სააკაშვილი გამოვიდოდა ვითომდა ქვეყნის მოსახლეობის გაჭირვებული ფენების ინტერესების დამცველად, მაშინ როცა ზურაბ ჟვანია საშუალო ფენის ინტერესებს დაიცავდა, დავით გამყრელიძე და მისი «ახალი დემოკრატები» კი მსხვილ მესაკუთრეთა ინტერესებს. რაც აქედან გამოვიდა, შემდეგ წლებში ჩვენმა ხალხმა საკუთარ თავსა და ტყავზე გადაიტანა, ხოლო ჩემთვის კი ყველა ისინი უკვე მაშინ ის პირები და პარტიები გახლდნენ, რომლებსაც ცალცალკე გავაცანი ზემოხსენებული პირველხარისხოვანი თემები, მაგრამ მათ ამაზე დუმილი და მიფუჩეჩება არჩიეს. მათი საქმიანობის შედეგები ჩვენი ხალხისთვის დაფარული უკვე აღარ არის, თუმცა კი მათი საქმე, ვითარცა საქმე ლენინისა – კვლავაც გრძელდება და პოლიტიკურად აქტიური ქართველების მხრიდან თავიანთი სამშობლოს ინტერესების გაყიდვას, მათ მიერ სხვათა ინტერესების სამსახურს, სამწუხაროდ, დასასრული არ უჩანს. და ამ ფონზე ათასობით შემოსვლაა თუნდაც ამ ბლოგში დასავლეთის სახელმწიფოთა ისტორიებში (აქვე ვგულისხმობ თურქეთსაც), დასავლეთის ქვეყნების რელიგიური და ლიტერატურული ცხოვრების საკითხებში და სულ რამდენიმე ათეული – საქართველოს თანამედროვე შეიარაღებული ძალებისა და თავდაცვის სისტემის მშენებლობის საკითხებში.

ხშირად მითქვამს და დამიწერია, და ახლაც გავიმეორებ, რომ, ექიმი ის კი არ არის, ვისაც თეთრი ხალათი აცვია, არამედ ის – ვინც ექიმობა იცის და შეუძლია. თეთრი ხალათი კი ამ დროს უმთავრესად ჰიგიენის საშუალება და მისი გამომხატველია. ასევე, ამომრჩეველი ის კი არ არის, ვისაც ხელში საარჩევნო ბიულეტენი უჭირავს, არამედ ის, ვინც სათანადო დონეზეა გარკვეული ქვეყნის საშინაო ცხოვრების მოწყობისა და საგარეო პოლიტიკის საკითხებში, ვინც გააზრებულად იცის, თუ რომელი პარტიის ან კანდიდატის პროგრამას დაუჭიროს მხარი, ვისაც საამისოდ ნება გააჩნია, ხოლო საარჩევნო ბიულეტენი კი მხოლოდ საშუალებაა მის მიერ ამ ნების გამოსახატად. და ამ დროს ისეთი განცხადებები, რომ სამხედრო საქმე, ეკონომიკა, ფინანსები, მრეწველობა, სოფლის მეურნეობა, ვაჭრობა, განათლება, ჯანდაცვა, საიდუმლო სამსახურები, სამოქალაქო თავდაცვა, დიპლომატია და სხვა სფეროები, უფრო სწორად, მათი ძირეული საფუძვლები და საკითხები მე არ მეხება და არ მაინტერესებსო, რბილად რომ ვთქვათ – სიბრიყვე და ჭკუამოკლეობაა. ასეთი უცოდინარი და საქმეში ჩუხედავი ამომრჩეველი ყოველთვის მოტყუებული იქნება პოლიტიკაში «მოჩალიჩე» ათასნაირი ანგარი ადამიანების, პარტიებისა და ავანტიურისტებისგან, რომელთა მიმართ გამოხატული ნდობა მათ, ჩვეულებრივ, იმედების გაცრუებით, ათასგვარი გაჭირვებითა და უბედურებით უბრუნდებათ.

«არაკაცების რაოდენობა
პარტიებში და მმართველობაში,
გადაგვარება-გაქრობის საფრთხე
შიშს რომ არ ბადებს ქართველობაში.
თუ შემეშალა, მაშინ ბოდიში –
მშვიდობაში და ჯანმრთელობაში».

ასე და ბევრი ამგვარი ლექსით ახდენს რეაგირებას ამ და მსგავს სატკივარებზე ბ-ნი რუსლან მიქაბერიძე. და ძნელია მას არ დავეთანხმოთ.

შეჯამების სახით მინდა ბლოგის მომხმარებელთა შემოსვლების რაოდენობის მიხედვით პირველი 30 მასალის ჩამონათვალი შევთავაზო ჩემს მკითხველს. ესენია:

1) «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» – [ბლოგზე აიტვირთა 25.04.11-ში] – {მკითხველების შემოსვლა12.01.17-ში – 8642};

2) «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {8574};

3) აკადემიკოსი ნიკოლოზ დუბროვინი – «გიორგი XII საქართველოს უკანასკნელი მეფე და მისი შემოერთება რუსეთთან» – [17.01.11– 03.03.12] – {5753};

4) «დიდი ბრიტანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {4914};

5) «ცალკეული მოვლენებისა და პიროვნებათა შესახებ გერმანიის ისტორიაში» – [01.11.10] – {3634};

6) «რეფორმაციის ისტორია» – [01.11.10] – {3437};

7) «საფრანგეთის რევოლუციის ისტორია» – [01.11.10] – {3410};

8) პროფესორი ანატოლი სმირნოვი – «რუსეთის ისტორია რევოლუციისა და სამოქალაქო ომის წლებში» – [(01-15).11.10] – {2942};

9) «ესპანეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [10.01.11] – {2941};

10) «საფრანგეთის ისტორია უძველესი დროიდან 1789 წლის ივლისის რევოლუციამდე» – [07.10.10] – {2801};

11) «გერმანიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {2519};

12) «საფრანგეთის ისტორია რევოლუციის შემდეგ XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [07.10.10] – {2504};

13) «პლატონ იოსელიანის წიგნიდან “ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა”» – [06.12.10; 06.07.16] – {2425};

14) «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» (ნაწილები I-V) – [08.02.11] – {2351};

15) «ქართული ისტორიოგრაფია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა შესახებ» – [(05-08).12.10] – {2268};

16) თავადი ვსევოლოდ მასალსკი – ტფილისისა და ქუთაისის გუბერნიები მათი მაზრებითა და ოკრუგებით, აგრეთვე საქართველოს საეგზარქოსო – [(10-11).01.11] – {1829};

17) «ნიკოლოზ დუბროვინი აფხაზების შესახებ» – [01.11.10] – {1731};

18) «ივანე ჯავახიშვილი ქართული ტომების ვინაობის, უძველესი მოხსენიებისა და განსახლების შესახებ» – [22.12.10] – {1617};

19) «იტალიის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [02.10.13] – {1527};

20) «გერმანიის ისტორია ენციკლოპედიურ ლექსიკონ «გრანატის» მიხედვით» (უძველესი დროიდან 1920-იან წლებამდე) – [(04-08).02.13] – {1381};

21) აკადემიკოსი დუბროვინი – «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» (ტომი III) – [20.03.14 – 06.11.16] – {1206};

22) აკადემიკოსი დუბროვინი – «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» (ტომი II) – [08.09.12 – 15.11.13] – {1201};

23) ჰერმან ჰესე – «რიოში მარგალიტებით თამაში» (ნაწყვეტი) – [23.03.11] – {1028};

24) «ზოგიერთი ინფორმაცია მოკლედ რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების შესახებ XVIII-XIX საუკუნეებში» (ნაწილები I-III) – [06.12.10] – {933};

25) «აშშ შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილები I-V) – [27.04.11] – {899};

26) «ნატო-ს ბლოკის ევროპული ქვეყნების სამხედრო მშენებლობის ძირითადი საკითხები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ნაწილები I-V) – [20.06.11] – {870};

27) «არქანჯელო ლამბერტი აფხაზების შესახებ» – [19.11.10] – {832};

28) «ისლამური სამყარო: გეოპოლიტიკური და ცივილიზაციური მეტოქეობა» (ნ. ნ. საიტიდან) – [25.12.11] – {784};

29) «ხელშეკრულება, რომელმაც შეცვალა ომის მსვლელობა» (ნ. ნ. საიტიდან) – [18.07.12] – {779};

30) «ბიზანტია და ბიზანტინიზმი» – [03.07.13] – {696};

31) «ტერორიზმი როგორც გლობალიზაციის გარდაუვალი ნიშანი» (ნ. ნ. საიტიდან) – [18.01.12] – {684}.

ბოლოს ჩემს ბლოგთან მიმართებაში ერთ, არცთუ სასიამოვნო საკითხს მინდა შევეხო, სახელდობრ კი გარკვეული ორგანიზაციებისა და პირების ანგარებიან და არაკეთილმოსურნე დამოკიდებუკლებას ბლოგის მასალებისა და მისი ავტორის მიმართ. და ეს ყველაფერი იმ მანკიერებათა მაჩვენებელია, რომლებიც დღევანდელ განათლებულ ქართულ საზოგადოებაში ასე ძალუმადაა ფეხმოკიდებული. კონკრეტულად რამდენიმე მაგალითს მოვიყვან.

თავიდან ვიტყვი, რომ იმ ელექტრონული მისამართის გარდა, რომელშიც ბლოგის მკითხველები შემოდიან, მე სხვა მისამართზე მაქვს ჩემი «სამუშაო მაგიდა», სადაც შესაბამისი «ფასვორდის» (ანუ «პაროლის») აკრეფით შევდივარ და იქ ვამზადებ ტექსტს საბოლოო გამოქვეყნებისთვის. იქვე მოდის ინფორმაცია ბლოგის შესახებ, რომლიდანაც ბლოგის მასალებში მკითხველების შემოსვლების რაოდენობას ზემოთ გაგაცანით. ასევეა ინფორმაცია მკითხველების ან ჩემ მიერ გაკეთებული კომენტარების თაობაზეც. ასე რომ, მსურველებს შეუძლიათ უფრო გაბედულად გააკეთონ კომენტარები და არ შეფიქრიანდნენ იმის გამო, მოაღწევს თუ არა ისინი ჩემამდე. წესით მათზე ჩემთან ინფორმაცია აუცილებლად უნდა მოვიდეს, ხოლო მე კი ვეცდები ისინი შეძლებისდაგვარად ხშირად ვნახო და მათზე პასუხებიც გავცე.

ახლა კი ძირითად მაგალითებზე მინდა გადავიდე. წერილი «საქართველოს შესაძლო ნეიტრალიტეტის სამხედრო ასპექტები დასავლეთევროპული გამოცდილების მიხედვით» 2011 წლის 19 ოქტომბერს ავტვირთე ბლოგზე, და იმის შემდეგ ჩემთან მოდიოდა ინფორმაცია მასში მიკითხველების შემოსვლის შესახებ, რითაც ის სხვა წერილებისგან დიდად არ განირჩეოდა. მაგრამ ერთხელ ვნახე, რომ მასში ორ დღეში მკითხველების 15 შემოსვლა იყო დაფიქსირებული, რაც ამ კონკრეტული მასალისთვის მანამდე უჩვეულო მოვლენა გახლდათ. დაახლოებით რვა-ათ დღეში კი ამის მიზეზიც გავარკვიე. მაშინ ტელეკომპანია «კავკასიის» ეთერში დავით აქუბარდიასთან სტუდუიაში გამოდიოდა «დიპლომატიური აკადემიის» დამაარსებელი და ხელმძღვანელი ბ-ნი სოსო ცინცაძე, სადაც ჩვენი ქვეყნის ხელმძღვანელობასა და პოლიტიკურად აქტიურ სპექტრში ცოდნის ნაკლებობისა და მისდამი ინტერესის არქონის გამო ჩიოდა. მან განაცხადა: ამას წინათ სახელმწიფო ნეიტრალიტეტის შესახებ ჩავატარეთ კონფერენცია, და არათუ ხელისუფლებას არ გამოუჩენია მისდამი ინტერესი, არამედ თვით ნეიტრალიტეტის მოსურნე პარტიების წარმომადგენლებიც კი მასზე ბოლომდე არც დარჩენილანო. და მაშინ უკვე ნათელი გახდა ჩემთვის, რომ მკითხველების ასეთი მაღალი შემოსვლა იმ დღეებში სწორედ ამ კონფერენციის მიზეზით ყოფილა განპირობებული.

მაგრამ ამის გამო შემიძლია მეც ვუსაყვედურო ბ-ნ სოსო ცინცაძეს, რომ თუ ასეთი მაღალი ინტერესი იყო ამ წერილისადმი მისი და მისი თანამშრომლების მხრიდან, იქნებ ჩემთვისაც დაეძახათ იმ ღონისძიებაზე, იქნებ კიდევ რაიმე მქონდა სათქმელი ამ საკითხთან დაკავშირებით? რა თქმა უნდა, შეეძლოთ შესაბამისი კომენტარი დაედოთ, ან კიდევ ელ-ფოსტით გამოეგზავნათ შეტყობინება, მაგრამ ასეთი რამ არ გაუკეთებიათ. რაღაც ჩაკეტილი ჯგუფები «ჩალიჩობენ» თავიანთთვის ასეთ სფეროებში და სიკეთეს კი მოელიან, თანაც ისე, რომ ავიწყდებათ რუსთაველის ცნობილი შეგონება: «ვინ მოყვარესა არ ეძებს, იგი თავისა მტერია»-ო, და მტრობენ კიდეც საკუთარ თავსაც და ქვეყანასაც, შემდეგ კი უკვირთ, კარგად ვერ მიდის ჩვენი საქმეებიო. და როგორ წავა? რასაც სთესენ – იმასვე იმკიან.

მეორე, ჩემთვის უფრო მძიმე მაგალითის მოყვანაც მინდა, თუმცა კი მანამდე მცირე შესავალს გავაკეთებ. ბლოგის მკითხველებისთვის ნათელი იქნება ალბათ, რომ მე საქართველოს რუსეთთან დაახლოებისა და ორმხრივად მისაღები და სასარგებლო ურთიერთობების განვითარების მომხრე გახლავართ. ასეთი განწყობით თითქმის ყველა ასეთ პარტიასთან და არასამთავრობო ორგანიზაციასთან ვარ თანამშრომლობის შეთავაზებით სხვადასხვა დროს მისული, მაგრამ ამას მათი მხრიდან საპასუხო ნაბიჯები არ მოჰყვებოდა. ერთერთი ასეთი ორგანიზაცია გახლავთ «ევრაზიის ინსტიტუტი» (ხელმძღვანელი გულბაათ რცხილაძე), რომელშიც სამჯერ მიმიყვანეს, თუმცა კი საქმე წინ არ წასულა, რის შემდეგაც მათთან სიარულს თავი დავანებე. იმ დროიდან დაახლოებით ერთი თვის შემდეგ, უფრო კონკრეტულად კი 2014 წლის 24 მარტს, როცა ბლოგზე ავტვირთე ნატალია ნაროჩნიცკაიას წერილის თარგმანი «უკრაინა: ისტორიული რეტროსპექტივა და გეოპოლიტიკური პერსპექტივა» (და თარიღიც სწორედ აქედან მახსოვს), ასევე ვნახე, რომ იმ დღეებში სერბეთის შესახებ აკრეფილ ერთერთ ვრცელ წერილში მკითხველების რამდენიმე ათეული შემოსვლა იყო ნაჩვენები. ხოლო იმავე საღამოს ტელევიზიით გადმოსცეს ინფორმაცია, რომ იმ დღეს «ევრაზიის ინსტიტუტმა» სერბეთის მოვლენებთან დაკავშირებით ჩაატარა ღონისძიება, რომელსაც ამერიკისა და სააკაშვილის მომხრე ჯგუფები დაესხნენ თავს, მაგრამ ამ ინსტიტუტის მხარდამჭერებმა ეს შემოტევა მოიგერიესო. ანუ, როცა «ევრაზიის ინსტიტუტს» თავის მომხრეთა დარაზმვა და ორგანიზება სჭირდებოდა, მაშინ მისმა მესვეურებმა ასევე ჩემს ბლოგსაც მომართეს და აქ გამოქვეყნებული წერილებიც გამოიყენეს ამ მიზნით, კეთილი და პატიოსანი; მაგრამ როცა მანამდე მათ უფრო ახლო და ნაყოფიერ თანამშრომლობას ვთავაზობდი, მაშინ კი ძალიან მარტივი ვირეშმაკობით უბრალოდ «თავიდან მომიცილეს». და ესეც ჩვენი რეალობის სამწუხარო სურათია.

მესამე სატკივარი უკვე საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსთანაა დაკავშირებული, რომელსაც ჩემი ბლოგის მასალების მიმოხილვაზე ამას წინ გამოქვეყნებულ წერილში გარკვეულწილად კიდეც შევეხე. იქ აღვნიშნავდი, რომ 2015 წლის თებერვალ-მარტში ბლოგზე ვრცელი ნაშრომის (ფაქტიურად წიგნის) ატვირთვისას წავაწყდი ისეთ სიტუაციას, რომელმაც აშკარად დამანახა მკითხველთა განსაკუთრებული ინტერესი თუნდაც იმ კონკრეტული მასალის მიმართ. ეს გახლავთ ნაშრომი «დამატებითი მასალები ნატო-ს ბლოკის შესახებ 1970-იან წლებში», რომელიც დიდი მოცულობის გამო ოთხ ნილად გამოვაქვეყნე. მანამდე გამოქვეყნებული მქონდა ასევე ვრცელი ნაშრომები (წიგნები):

«აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» (2011 წლის თებერვალში);

«აშშ შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (2011 წლის აპრილში);

«ნატო და დასავლეთევროპული კავშირი 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (2011 წლის მაისში);

«ნატო-ს ბლოკის ევროპული ქვეყნების სამხედრო მშენებლობის ძირითადი საკითხები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (2011 წლის ივნისში);

«აშშ “მძიმე” ფორმირებების საბრძოლო გამოყენება» (2012 წლის ივლისში);

«აშშ სახმელეთო ჯარების დაკომპლექტება და საბრძოლო მომზადება. ოფიცერთა კადრების მომზადება და მათ მიერ სამსახურის გავლა» (2012 წლის ოქტომბერში); 

«ნატო-ს ბლოკის გარეთ მყოფი ზოგიერთი სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (2013 წლის ნოემბერში);

«საბრძოლო მოქმედებები განსაკუთრებულ პირობებში (ქალაქში, მთებში, ტყეებში, უდაბნოში, არქტიკულ პირობებში)» (2014 წლის მაისში);

«1990-91 წლებში სპარსეთის ყურის ზონაში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტის შესახებ» (2014 წლის ივლისში);

«შეიარაღებული ძალების სახეობათა და სპეციალური დანიშნულების ძალების მოქმედებები სპარსეთის ყურის ზონაში 1990-91 წლებში» (2014 წლის სექტემბერში). 

თითოეულ ამ მასალაში, ცხადია, დაინტერესებული მითხველების გარკვეული რაოდენობით შემოსვლებია დაფიქსირებული, რაზედაც ზემოთ უფრო დეტალურად ვილაპარაკე. ყოველივე ამის გათვალისწინებითა და ამაზე დაყრდნობით, მე ჯერ კიდევ 2012-13 წლების მიჯნაზე მივმართე თავდაცვის სამინისტროს (ირაკლი ალასანიას მინისტრობის დასაწყისშივე) ხელშეკრულების საფუძველზე მათთან ჩემი თანამშრომლობის შესახებ, რაზედაც საპასუხო ნაბიჯი სამინისტროს მხრიდან არ გადმოუდგამთ. ასევე თავდაცვის მინისტრის პოსტიდან ალასანიას გადადგომისა და მინდია ჯანელიძის დანიშვნის შემდეგაც, თუმცა კი იგივე შედეგით. მეორეს მხრივ, მაგალითად, ნაშრომში «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» 2012 წლის აპრილის ბოლოს მკითხველების 800-ზე მეტი შემოსვლა იყო ნაჩვენები, 2017 წლის იანვარში კი – 2350-ზე მეტი; ნაშრომში «აშშ შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში», შესაბამისად – 235-ზე მეტი და 900-მდე შემოსვლა; ნაშრომში «ნატო-ს ბლოკის ევროპული ქვეყნების სამხედრო მშენებლობის ძირითადი საკითხები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში», ასევე შესაბამისად – 155-ზე მეტი და 870- შემოსვლა, და ასე შემდეგ.

ამრიგად, მკითხველების ინტერესი ნათლად ჩანს, თანაც ასეთი მასალებით დაინტერესება ძირითადად თავდაცვის სამინისტროს თანამშრომლებისგან, აგრეთვე სამხედრო თემატიკით დაკავებული სხვა სტრუქტურების თანამშრომლებისგან იქნებოდა, აგრეთვე არც უბრალოდ სამხედრო მშენებლობით დაინტერესებული ადამიანების გაუთვალისწინებლობა ივარგებდა. თუმცა კი, ამ შემოსვლების ლომის წილი, ალბათ, თავდაცვის სამინისტროს თანამშრომლებზე უნდა მოდიოდეს. ხოლო მე კი იმავე სამინისტროს ხელმძღვანელობა უარს მეუბნება ჩემი შრომის ანაზღაურებაზე, ცხოვრებისა და მუშაობისთვის აუცილებელი პირობების შექმნაზე.

ზემოთ მოყვანილი მსჯლობის უფრო მეტად შევსებისთვის მოვიყვან იმ მაგალითსაც, რომელსაც წინა წერილში უკვე შევეხე. როგორც ზემოთ აღვნიშნე, 2015 წლის თებერვალ-მარტში ბლოგზე ოთხ ნაწილად ავტვირთე ნაშრომი «დამატებითი მასალები ნატო-ს ბლოკის შესახებ 1970-იან წლებში», რომლის 1-ლი და მე-2 ნაწლები, შესაბამისად, 27 თებერვალსა და 4 მარტს გამოვაქვეყნე, ხოლო მე-3 და მე-4 ნაწილები კი 6 მარტს. თანაც მე-2 ნაწილის ბოლოში ჩვეულებრივ იყო შენიშვნა – (გაგრძელება იხ. ნაწილი III). როცა 6 მარტს მე-3 ნაწილი უკვე გამოვაქვეყნე და მე-4 ნაწილის გამოქვეყნებისთვის მომზადებაზე ვმუშაობდი (რასაც ერთ საათამდე დრო სჭირდება ხოლმე) ამ ნაწილში მკითხველების უკვე 18 შემოსვლა იყო დაფიქსირებული. ჩვეულებრივ, ახალი მასალის ატვირთვიდან ერთ საათში მკითხველები ერთხელ ან ორჯერ შემოდიან, ვინაიდან მათ იმ წუთას არ იციან, რომ ბლოგზე ახალი წერილი იქნა გამოქვეყნებული. ამიტომ ამ შემთხვევაში ასე ბევრი შემოსვლა მხოლოდ იმით შეიძლება აიხსნას, რომ მისი რელური მკითხველები, ან მათი უფროსობა, ელოდებოდნენ რა გამოქვეყნების გაგრძელებას, ერთმანეთთან იყვნენ შეთანხმებულნი, რომ მის გამოჩენას ერთმანეთს შეატყობინებდნენ და ასე გააკეთეს კიდეც. ამრიგად, თავდაცვის სამინისტროს მხრიდან ჩემი ასეთი მასალებისადმი ინტერესი თვალსაჩინოა, მაგრამ მათ ავტორს კი ასე უსულგულოდ ექცევიან. ეს საქმის «ქართულად კეთების» ნათელი მაგალითია, სამწუხარო და «ღორული» მაგალითი. შესაბამისი მდგომარეობაცაა ჩვენს ქვეყანაში. რომ არა ასეთი დამოკიდებულება მათი მხრიდან, ზემოთ მოყვანილ ნაშრომებზე გაცილებით უფრო მეტი მექნებოდა გაკეთებული, და მთელი ეს ცოდნა და ინფორმაცია ისევ მათ თანამშრომლებსვე მოხმარდებოდა, ხოლო მათი სახით კი – ქვეყანასაც. მაგრამ მათი ასეთი დამოკიდებულების გამო რისი შესწავლაც, დამუშავებაც და გამოქვეყნებაც ვერ მოხერხდება, შეიძლება სწორედ ის ცოდნა დააკლდეთ გარკვეულ კრიტიკულ ვითარებებში და ეს თავად მათვე ძვირად დაუჯდეთ. არჩევანი მათია და პასუხსაც თვითონ აგებენ. ასეთი მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების მაგალითები ისტორიაში უამრავია, ხოლო თუ მათი დანახვა და შესაბამისად მოქცევა არ უნდათ, სავარაუდო შედეგების გამო ისევ საკუთარ თავებს მოჰკითხონ.

ასეთივე მდგომარეობა იყო განათლებისა სამინისტროსა და სახელმწიფო უნივერსიტეტთან მიმართებაში, სადაც უფრო მეტად დასავლეთის სახელმწიფოთა ისტორიის, რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების ისტორიისა და, ასევე, თანამედროვე სამხედრო საკითხების კვლევის წინადადებით მივედი. თუმცა კი პირველ ორ თემატიკაში მკითხველების, და მათ შორის სტუდენტების მხრიდან მაღალი დაინტერესებაა, მაინც ხელშეკრულების საფუძველზე თანამშრომლობის განვითარებაზე მათგანაც საბოლოო ჯამში უარი მივიღე. საინტერესო ბლოგი კი გაქვს, მაგრამ, «სულიც ამოგხდომიაო» – ასე გამოვიდა. რა უნდა ვთქვა – ღმერთმა ჭკუაზე მოიყვანოს და სინდისი მისცეს ჩვენს უფროსობას, თუ არა და, პასუხის გება, ყველაზე უფრო მძიმედ, სწორედ მათვე მოუწევთ – რასაც სთესენ, იმასვე მოიმკიან.

ირაკლი ხართიშვილი 
06.04.17

P. S. მკითხველების შემოსვლის უკანასკნელი მონაცემები, როგორც ზემოთ იქნა აღნიშნული, 2017 წლის 12 იანვარს განეკუთვნება. მას შემდეგ მკითხველების აქტიურობა ისევ თურქეთის ისტორიისა და, გარკვეულწილად, რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების თემებშით გამოირჩეოდა. ამიტომ კიდევ ერთხელ დავაზუსტე გამოქვეყნებამდე თურქეთის ისტორიასა და ევროპულ რომანტიზმში მკითხველთა შემოსვლის, ანუ ბლოგის მასალებში ამ მაჩვენებლით პირველ-მეორე ადგილების საკითხი და შედეგიც ასეთია:

1) «თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე» – [ბლოგზე აიტვირთა 07.10.10-ში] – {06.04.17-ში მკითხველების შემოსვლა 9035};

2) «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» – [25.04.11] – {8884}.

ასეთია მდგომარეობა ამ დროისთვის, ხოლო დანარჩენზე, თუ მშვიდობა იქნა, უკვე გაისად ვილაპარაკოთ.

ჩემი ბლოგის წერილობითი მასალების შესახებ

(გასული წლის ნოემბრის თვეში ერთერთმა გამომცემლობამ შემომთავაზა ჩემი ბლოგის წერილობითი მასალების გარკვეული შეფასება მომეხდინა იმ აზრით, რომ მათ შეძლებოდათ ამ მასალების რომელიმე ნაწილის წიგნების სახით გამოცემა ევარაუდათ. მე მოვამზადე და მივაწოდე კიდეც მათ ასეთი შეფასება, რომელსაც ქვემოთ ბლოგის მკითხველებსაც ვთავაზობ. ასევე ვამზადებ ბლოგის მასალების შეფასებას მათი გარკვეულ თემებად დალაგებისა და მათში მკითხველთა შემოსვლის რაოდენობის, მკითხველთა დაინტერესების მიხედვით. იმედია, უახლოეს ხანებში იმ ნაშრომსაც დავამთავრებ. მადლობა უფალს ყველაფრისთვის, მადლობა ჩემს მკითხველებს მათი ყურადღებისა და აქტიურობისთვის. ღმერთმა გაგვაძლიეროს და გაგვახაროს)

1) ჩემს ბლოგში მკითხველთა ყველაზე მეტი შემოსვლაა ბროქჰაუზ-ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონიდან თარგმნილ მასალებში, რომლებშიც გადმოცემულია ევროპის წამყვან სახელმწიფოთა, აგრეთვე თურქეთის ისტორია უძველესი დროიდან XIX საუკუნის მიწურულამდე, როცა ეს ლექსიკონი იბეჭდებოდა. ამ მხრივ პირველ ადგილზეა «თურქეთის ისტორია», მეორეზე «რომანტიზმი ევროპულ ლიტერატურაში და გერმანელი რომანტიკოსები» (ეს მასალა შესავსებია), შემდეგ რეფორმაციისა და დიდი ბრიტანეთის ისტორიები და ა. შ. ეს მოკლე იტორიებია, თუმცა კი იქვე ტექსტში ნაჩვენებია, რომ რაღაც კონკრეტულ საკითხებზე მკითხველს შეუძლია მოიძიოს იმავე ენციკლოპედიის ამა თუ იმ ტომში უფრო დეტალური ინფორმაცია და თავისი ცოდნა ამით შეივსოს. ეს მე ძირითადად გავაკეთე გერმანიის ისტორიასთან მიმართებაში, და მთლიანად საკმაოდ სოლიდური მასალა გამოვიდა; თუმცა კი, ზოგიერთ შემთხვევაში ასეთ მცირე დეტალურ ინფორმაციაში უბრალოდ მეორდებოდა ის, რაც ძირითად ტექსტშიც იყო ნათქვამი, ხოლო გერმანიის კანცლერ ოტო ფონ ბისმარკზე კი, პირიქით, უფრო ვრცელი წერილი იყო შესაბამის ტომში გამოქვეყნებული, ვიდრე თავად გერმანიის ისტორიაზე.

შემდეგ, ვინაიდან «გრანატის» ენციკლოპედიურ ლექსიკონში, რომელიც 1920-იან წლებში გამოდიოდა, იმავე ქვეყნების ისტორია გაცილებით უფრო ვრცლადაა გადმოცემული, ამიტომ იქიდან ვთარგმნე და ბლოგზეც ავტვირთე ისევ «გერმანიის ისტორია», და მასში უფრო ვრცელი და დეტალური ინფორმაციაა ამ საკითხზე, მიუხედავად იმისა, რომ ის უკვე საბჭოთა ხანაშია შექმნილი და ამით გარკვეული უნდობლობის საფუძველს იძლეოდა. მაგრამ, როგორც აღმოჩნდა, ასეთი უნდობლობა უადგილო იყო და ამ წიგნებში ისტორიული ამბები გაცილებით უფრო ვრცლად და დეტალურადაა მოცემული. თუმცა კი შემდეგ, ხელშეწყობის არქონის გამო, ამ ხაზის გაგრძელება ვეღარ შევძელი. თანაც ამ წერილებში შესაბამისი ისტორიები XX საუკუნის დასაწყისამდეა მოყვანილი, რაც დღევანდელი მკითხველისთვის საკმარისი არ არის, და ესეც გასათვალისწინებელია.

თან ეს თემატიკა ჩემთვის ძირითადი არ არის, და მე, როგორც მსოფლიო ისტორიის საკითხებში არაპროფესიონალს, მინდოდა რაღაც მინიმალური საფუძველი მიმეცა ჩემი მკითხველისთვის, რათა თანამედროვე პოლიტიკის პრობლემებში უფრო კარგად გარკვეულიყო, ასევე მასთან ერთად მეც. ეს ხაზი არ დამისრულებია, მინდოდა სხვა ქვეყნების ისტორიებიც მეთარგმნა, აგრეთვე, გერმანიის მსგავსად, ევროპის სხვა წამყვანი ქვეყნების შესახებ დამატებითი კერძო წერილებიც ამავე ლექსიკონიდან, მაგრამ ხელშეწყობის გარეშე, მხოლოდ ენთუზიაზმით, ვამჯობინე იმ თემებისთვის უფრო მეტად მიმეხედა, რომლებიც ჩემთვის ძირითადია, ე. ი. თანამედროვე სამხედრო საქმისა და რუსეთ-საქართველოს ისტორიული და თანამედროვე ურთიერთობებისთვის.

2) რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების თემატიკიდან, რაც ჩვენს თანამედროვე ურთიერთობებზეც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს, პირველი ატვირთული მასალა, რაც წიგნის მოცულობისაა, დაახლ. 120 კომპიუტერულ გვერდამდე, ბლოგზე გამოვაქვეყნე აკადემიკოს ნიკოლოზ დუბროვინის წიგნიდან «Исторiя войны и владычества русскихъ на Кавказе», т. I – «Очеркъ о Кавказе и живущихъ въ нёмъ народахъ», кн. 2 – «Закавказье», Санкт-Петербургъ, 1971 г. ვრცელი წერილი აფხაზების შესახებ, რომელიც დედანში 80 გვერდზე მეტს იკავებს (თარგმანი დაახლ. 70 კომპ. გვ.). ის შედგება ოთხი თავისგან, რომლებშიც გადმოცემულია აფხაზების ვინაობა, განსახლება, წეს-ჩვეულებები, რელიგია, ცრურწმენენი, ოჯახური, პირადი, სამეზობლო და სხვა ურთიერთობები, აგრეთვე საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრების ძირითადი საკითხები. თანაც წიგნი გამოქვეყნდა რუსეთ-თურქეთის 1877-78 წწ. ომამდე, რომელსაც აფხაზების თურქეთში მასშტაბური გადასახლება – მუჰაჯირობა მოჰყვა. ანუ ის გვიხატავს აფხაზეთისა და აფხაზების სურათს ამ დიდ გადასახლებამდე.

თარგმანს წინ უძღვის ჩემი ვრცელი შესავალი წერილი (დაახლ. 45 კომპ. გვ.), სადაც, სხვა საკითხებთან ერთად, გადმოცემულია ზოგიერთი ინფორმაცია, რომელიც რეალურად არსებობს, მაგრამ ქართულ საზოგადოებას ამის შესახებ არ ეუბნებიან, და ეს ჩვენ აფხაზების მიმართ არასწორ დამოკიდებულებაში გვაყენებს. მაგალითად, ბროქჰაუზ-ეფრონის ენციკლოპედიურ ლექსიკონში გამოქვეყნებულია წერილები «ქუთაისის გუბერნია» და «სოხუმის ოკრუგი», რომლებიდან ირკვევა, რომ აფხაზები, იმ დიდი მუჰაჯირობის შემდეგაც, 1890-იან წლებში მაშინდელ სოხუმის ოკრუგში მოსახლეობის უმრავლესობას შეადგენდნენ – დაახლ. 68 ათას ადამიანს 109 ათასიდან. გარდა ამისა, როგორც ამ წერილებში, ისე ივ. ჯავხიშვილის მიერ 1919 წ. გამოქვეყნებულ წიგნშიც «საქართველოს საზღვრები ისტორიული და თანამედროვე თვალსაზრისით» ნათქვამია, რომ კოდორის ხეობა იმხანად მთლიანად დაცლილი იყო მოსახლეობისგან, რომლებიც თურქეთში გადასახლდნენ, რაც იმაზე მიგვითითებს, რომ სვანები იქ საბჭოთა პერიოდში დაესახლნენ. იგივე დამიდასტურა პირად საუბარში ქ-ნმა ადა მარშანიამაც, რომლის წინაპრებიც სწორედ კოდორის ხეობის მფლობელები იყვნენ.

არქანჯელო ლამბერტი, რომელიც 1630-40-იან წლებში სამეგრელოში ცხოვრობდა და კათოლიკურ მისიაში საქმიანობდა, აგრეთვე ევლია ჩელებიც, რომელმაც აფხაზეთში 1641 წ. იმოგზაურა, ასევე ადასტურებენ, რომ აფხაზები მაშინაც ცხოვრობდნენ იმ მიწა-წყალზე, თუმცა კი მდ. კოდორის ჩრდილოეთით, და ისინი არანაირი გვიან ჩამოსახლებულები არ არიან, როგორც ამას ქართულ საზოგადოებაში ავრცელებენ. ევლია ჩელების აფხაზური ენიდან სიტყვებიც მოჰყავს ნიმუშად, ისევე როგორც სხვა ხალხების ენებიდანაც, თავ-თავის ადგილზე, სახელდობრ მეგრელების, ართვინელი ქართველი მაჰმადიანების; და ამ ნიმუშებიდან ჩანს, რომ მაშინდელი აფხაზებიც ზუსტად იმ ენაზე ლაპარაკობდნენ, რომელზედაც დღეს მეტყველებენ, და ისინი იქ XVIII საუკუნეში სულაც არ ჩამოსახლებულან ჩრდილო კავკასიიდან, როგორც ამას ჩვენში ავრცელებენ. ივ. ჯავახიშვილი 1960 წელს გამოცემული «ქართველი ერის ისტორიის» I ტომის დამატებით მასალებში, ერთ ვრცელ წერილში, რომელიც ქართველების წარმოშობასა და უძველეს განსახლებას ეხება, ლაპარაკობს, რომ ქართველების უძველესი წინაპრები, მუსკები (მესხები) და ტაბალები ცხვრობდნენ შუამდინარეთის ჩრდილო-დასავლეთ მოსაზღვრე მხარეში, რომ შემდეგ, სავარაუდოდ, ინდოევროპელი ხალხების მოწოლის შედეგად, ამიერკავკასიაში ამოვიდნენ და მათ შორის იყვნენ აფხაზებიც. სახელდობრ, აფხაზების ასეთი მიგრაციის დამადასტურებელ ნიმუშად მოჰყავს ის, რომ გურიაში არის სოფელი დვაბზუ, რომელიც ტუაფსეს, ანუ აფსუების სოფელს უნდა ნიშნავდეს, ხოლო ბერძენი ისტორიკოსი პროკოფი კესარიელი კი VI სუკუნეში ასახელებს სოფელს აფსვირტოს ახლანდელი ბათუმის მახლობლად, რაც ისევ აფსუებთან უნდა იყოს დაკავშირებულიო. იგი იქვე წერს, რომ მომავალში ქართველი ისტორიკოსები სხვა მაგალითებსაც მოიძიებენ იმის დასადასტურებლად, რომ აფხაზები სხვა ქართულ ტომებთან ერთად ამიერკავკასიაში სამხრეთიდან არიან ამოსულიო. თანაც მისთვის აფხაზი და აფსუა ერთი და იგივეა, რაც დღესდღეობით ჩვენში უარყოფილია, და თუმცა კი ვითომ ჩვენი ისტორიკოსები ივანე ჯავახიშვილს დიდ პატივს სცემენ, მაგრამ საქმით კი მის ნაწერებს ასე უდიერად ექცევიან – ვითომ არც დაეწეროს. მე ამ შესავალში ასევე, სწორედ ივ. ჯავახიშვილის სიტყვებით წახალისებული ვამბობ, რომ, არგონავტებზე მითის მიხედვით, მედეას ძმას ერქვა აფსირტე, და რომ, შესაძლოა, ძველი კოლხეთის კულტურის თანამოზიარენი აფხაზებიც არიან, ჩვენში კი მისი მეგრულად «პრივატიზაცია» მოახდინეს და აფხაზები ამით დანარჩენი ქართველებისგან გარიყეს, რასაც შემდეგ ის ცნობილი შედეგები – აფხაზების ჩერქეზებთან უფრო მეტი დაახლოება და ქართველებთან მათი დაპირისპირება მოჰყვა. აფხაზური ტოპონიმების გარდა ბარის საქართველოში არის ბევრი სვანური ტოპონიმიც, მაგალითად კოჯორი – რაც სვანურად ქვიან (კლდიან) ადგილს ნიშნავს, აგრეთვე დიღომი (დიღვამი) – რაც სვანურიდან ნაყოფიერ ადგილად ითარგმნება და სხვა. და ესეც ქართული ტომების სამხრეთიდნ ჩრდილოეთისკენ მიგრაციის მაჩვენებელი შეიძლება იყოს. ამის თაობაზეც არის მსჯელობა სწორედ იმ ჩემს შესავალ წერილში, რომელიც დაახლ. 45 კომპიუტერული გვერდის მოცულობისაა.

თვითონ აკადემიკოს დუბროვინის წიგნი «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» რვა ტომისგან შედგება, ხოლო მის პირველ ტომში კი სამი წიგნი შედის. ამათგან პირველ წიგნში გადმოცემულია კავკასიის ოროგრაფიული და ჰიდროგრაფიული აღწერილობა, და შემდეგ ვრცელი წერილები ჩრდილო-კავკასიაში მოსახლე ხალხების – ჩერქეზების, ყაბარდოელების, ოსების, ვაინახებისა და დაღესტნელების შესახებ. ამავე ტომის მეორე წიგნში მოყვანილია უკვე ამიერკავკასიაში მოსახლე ხალხების აღწერილობა – აფხაზების, სვანების (რატომღაც დანარჩენი ქართველებისგან განცალკევებით), ქართველების (როგორც ზოგადად ქართველების, ისე ცალკე დასავლეთ ქართველებისა და თუშ-ფშავ-ხევსურების), სომხებისა და თათრების. მესამე წიგნი კი ბიბლიოგრფიული ხასიათისაა. II-VI ტომებში უკვე მოცემულია თხრობითი ნაწილი 1782 წლიდან 1830 წლამდე (ანუ საქართველოს მთავარმართებლად გენერალ ერმოლოვის ნაცვლად გენერალ პასკევიჩის დანიშვნამდე /მე-7 და მე-8 ტომები კი მე არ მინახავს/). მე ვთარგმნე აქედან II და III ტომები (ეს უკანასკნელი 1802 წ. ამბებით მთავრდება /კავკასიაში ჯარების მთავარსარდლად გენერალ-ლეიტენანტ პავლე ციციანოვის დანიშვნით/; ამჟამად ვმუშაობ IV ტომის თარგმნაზე). III ტომში ავტორი ცალკე თავებში ჰყვება იმ სიმახინჯეებისა და ბოროტად გამოყენებათა შესახებ, რომლებიც რუსულ მმართველობის დაარსებას ახლდა თან საქართველოში, მაგრამ რომ ეს რუსეთის მთავრობის სურვილი და პოლიტიკა კი არ იყო, არამედ საქართველოს მმართველად დანიშნული მოხელის კოვალენსკის ანგარებიანი თვითნებობანი და ამაზე კავკასიაში ჯარების მაშინდელი მთავარსარდლის გენერალ-ლეიტენანტ კნორინგის წაყრუებანი, რის გამოც ორივენი თანამდებობებს ჩამოაშორეს, ხოლო კოვალენსკის დანაშაულებზე საგამოძიებო საქმეც იქნა აღძრული. სწორედ ამის გამოსწორებისთვის დაინიშნა პავლე ციციანოვი (ამის შემდეგ რა მოხდა, ჯერ არ მითარგმნია და ამიტომ საჭირო დონეზე არც ვიცი).

გარდა ამისა, ოსების შესახებ გამოქვეყნებულ წერილში (I ტომის 1-ლი წიგნი) ნიკოლოზ დუბროვინი პირდაპირ წერს, რომ ყაბარდოელებს ოსები მთებში ჰყავდათ შედენილი (შემწყვდეული), რომ ამის გამო თავიანთ საცხოვრებელ ადგილზე ოსებს ძალიან მცირე სახნავ-სათესი მიწები ჰქონდათ, და ამიტომ მათი ნაწილი საქართველოში ჩამოესახლა და აქაური თავადების კაბალაში მისცა თავიო. დასახელებული აქვს ის ხეობები, სადაც ოსები საქართველოში ჩამოესახლნენ, მათ შორის მაღრან-დვალეთის ხეობაც. და პირდაპირ აცხადებს, რომ სამხრეთელი ოსები საქართველოში ჩამოსახლებულები, და არა აქაური ძირძველი მოსახლეობა არიანო. მე ამ ვრცელი წერილიდან მხოლოდ ეს პირველი თავი ვთარგმნე და ბლოგზე გამოვაქვეყნე, რადგან შემდეგ ოსების ეთნოგრაფიული აღწერილობა ნაკლებად მაინტერესებდა. და, გარდა ამისა, ოსებზე უკვე მქონდა გამოქვეყნებული წერილები ბროქჰაუზ-ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონიდან, ჩემი ვრცელი კომენტარებით, რომლებშიც ვცდილობ ქართული მართალი ინტერესების დაცვას იმ ცოდნითა და ინფორმაციით, რომელიც სხვადასხვა ლიტერატურულ წყაროებშია გამოქვეყნებული (როგორც თავად ამ რუსი ავტორების წერილებში, ისე იოანე ბატონიშვილისეულ «ქართლ-კახეთის სამეფოს აღწერაშიც»). ქართულ-ოსური კონფლიქტის დასაწყისშივე იყო შესაძლებელი ქართველი ისტორიკოსების მხრიდან, როგორც ნ. დუბროვინის ზემოხსენებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობა, ისე ბროქჰაუზ-ეფრონის ენციკლოპედიაში გამოქვეყნებულ ვსევოლოდ მილერის პროოსური წერილის სუსტი ადგილების ჩვენება და მისი არასწორი მსჯელობების მხილება (რაც მე იმ კომენტარში გავაკეთე), ასევე იოანე ბატონიშვილის მიერ ზემოხსენებულ «აღწერაში» მოყვანილი ინფორმაციის მოშველიებაც, მაგრამ ეს მათ არ ან ვერ გააკეთეს, და ეს კონფლიქტი დასაწყისშივე არ გაანეიტრალეს (არადა რუსი ავტორების მიერ XIX საუკუნეში გამოქვეყნებულ მასალებს ოსები და რუსები ისე ადვილად გვერდს ვერ აუვლიდნენ).

ამავე დროს ვთარგმნე და ბლოგზე გამოვაქვეყნე ქართველებზე დუბროვინის ვრცელი წერილის უმეტესი ნაწილი. ეს წერილი იმავე I ტომის მე-2 წიგნში 114-317 გვერდებზეა დაბეჭდილი (114-212 გვ. ზოგადად ქართველებზე /ქართლ-კახელებზე; ხუთი თავი/, 213-278 გვ. დასავლეთ ქართველებზე /ოთხი თავი/ და 279-317 გვ. თუშ-ფშავ-ხევსურებზე /სამი თავი/). მე თარგმნილი და ბლოგზე ატვირთული მაქვს მთლიანად პირველი და მეორე ნაწილები (დასავლეთ ქართველების ჩათვლით), ანუ რვა თავი და ახლა ვმუშაობ თუშ-ფშავ-ხევსურების შესახებ წერილის თარგმნაზეც. ჩვენში, სამწუხაროდ, საზოგადოება უნდობლად ეკიდება რუსი ავტორების მასალებს, არადა ამ 200-გვერდიან წერილებში მეტად ძვირფასი ცოდნა და ინფორმაციაა მაშინდელი ქართველობის შესახებ, რისი უგულვებელყოფაც ისევ ჩვენვე გვაზიანებს.

3) რუსეთ-საქართველოს ისტორიულ ურთიერთობებს შეეხება ასევე პოლკოვნიკ ს. დ. ბურნაშოვის პატარა წიგნის «Политическая картина Грузiи...» თარგმანი (15 კომპ. გვ.-ზე ცოტათი მეტი); ეს ავტორი, გეორგიევსკის ტრაქტატის საფუძველზე, რუსეთის სრულუფლებიანი მინისტრი გახლდათ 1783-87 წწ. ერეკლე მეფის კარზე და მისი ეს წიგნი საქართველოს მაშინდელი ისტორიის ერთერთ მნიშვნელოვან და სამეცნიერო წრეებში აღიარებულ წყაროს წარმოადგენს. 

4) ამავე თემატიკას შეეხება ბროქჰაუზ-ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონიდან თარგმნილი წერილებიც ტფილისისა და ქუთაისის გუბერნიების შესახებ მათი მაზრებითა და ოკრუგებით. წერილების ავტორია თავადი ვსევოლოდ მასალსკი, და ისინიც მნიშვნელოვანი წყაროა მაშინდელი საქართველოს ცხოვრებისა და მდგომარეობის გაგებისთვის. ამასთანავე, ავტორი თუმცა კი ცალცალკე ასახელებს ქართველებს, თუშებს, ფშავლებს, ხევსურებს, იმერლებს, გურულებსა და მეგრელებს, მაგრამ იქვე აცხადებს, რომ ისინი ახლო მონათესავე ხალხებიაო. ჩვენში კი სულ იმას გაიძახიან, რუსები ცალკეულ ქართულ ტომებს ქართველებად არ თვლიდნენო. ასეთი ტენდენციის შესახებ თავის დროზე უწერია ილია ჭავჭავაძეს (წმ. ილია მართალს) თავის წერილში იანოვსკის საქმიანობის მხილებით, მაგრამ ერთი რამაა კიდევ მნიშვნელოვანი – რუსეთის მთავრობის ასეთი დამოკიდებულება 1880-იან წლებში იმან განაპირობა, რომ 1881 წლის დასაწყისში რევოლუციონერ-ტერორისტებმა მოკლეს იმპერატორი ალექსანდრე II, რასაც მისი ძისა და მემკვიდრის, ალექსანდრე III-ის მხრიდან საპასუხო რეაქცია მოჰყვა, რაც ასევე ცალკეული ხალხების ეროვნულ მოძრაობებსაც შეეხო, ვინაიდან ეს მოძრაობები გარკვეულ წილად შეხებაში იყო რუსეთის რევოლუციურ მოძრაობასთან – თვითონ ილიაც ხომ თავის დროზე უნივერსიტეტიდან სტუდენტურ მღელვარებებში მონაწილეობის გამო იქნა გარიცხული. ამრიგად, ქართული საზოგადოების ზერელე დამოკიდებულება ამ საკითხისადმი უცოდინრობასა და საქმეში ჩაუხედაობას ემყარება, რაც ისევ ჩვენვე გვაზიანებს. თორემ აგვაფარებენ თვალებზე მასალსკის ზემოხსენებულ წერილებს და გვეტყვიან: ჯერ გაერკვიეთ საქმეში და მერე ილაპარაკეთო, თან ყბაშიც კარგად გაგვილაწუნებენ, რაც არაერთხელ უკვე მომხდარა.

5) იმავე ბროქჰაუზ-ეფრონის ლექსიკონიდან სამი წერილის თარგმანი ოსების შესახებ (რაზედაც ზემოთ უკვე ვილაპარაკე), სადაც ავტორი, პროფესორი ვსევოლოდ მილერი გარკვეულ პროოსურ ტენდენციას მიჰყვება, მაგრამ მისი წერილის კრიტიკული განხილვიდან აშკარად ჩანს ნაკლოვანებები მის მსჯელობაში, რაზედაც ჩემს კომენტარებში ვრცლადაა საუბარი, თუმცა კი დუბროვინის ზემოხსენებულ წერილს ოსების შესახებ მაშინ მე ჯერ კიდევ არ ვიცნობდი. ეს წერილები ჩემი კომენტარებით ასევე საყურადღებო ინფორმაციას შეიცავენ ოსებთან და რუსებთან დავაში ქართული ინტერესების დასაცავად, თუ მათ სწორად და უნარიანად გამოვიყენებთ (აქ უკვე ნათქვამს ვიმეორებ, მაგრამ თავად თემატიკს მოაქვს ასეთი საჭიროებანი, თანაც ვინაიდან ამაზე მსჯელობა იშვიათია, ამიტომ თითოული საკითხის ერთ მთლიანობაში სრულყოფილად განხილვასა და იქვე დასრულებას ჯერჯერობით ვერ ვახერხებ, რის გამოც ქვემოთაც იქნება გარკვეული გამეორებანი საკითხის უფრო კარგად გარკვევისთვის). აქვე მინდა აღვნიშნო, და თავად მილერის წერილშიც ნათქვამია, რომ ოსური დამწერლობის შექმნაში ლომის წილი მიუძღვის პეტერბურგელ აკადემიკოსს, ეროვნებით გერმანელს, გვარი ახლა არ მახსენდება, რომელიც თავის წიგნებს გერმანულ ენაზეც აქვეყნებდა; ასევე ვსევოლოდ მილერიც, რომელმაც თავისი წვლილი შეიტანა ოსური დამწერლობის დახვეწაში, წარმოშობით გერმანელი გახლდათ და ისიც თავის წიგნებს გერმანულ ენაზეც აქვეყნებდა. გერმანელების ინტერესი ოსების მიმართ იმით იყო განპირობებული, რომ ოსები ინდოევროპული ოჯახის ხალხია და ოსურ ენაში ინდოევროპული ენის არქაული ფორმებია შენარჩუნებული, რაც განვითარებულმა ევროპელმა ხალხებმა უკვე დაკარგესო. ამრიგად, იმ პროოსურ დამოკიდებულებაში, რასაც ჩვენ ხშირად რუსებს ვაბრალებთ, გერმანელი პროფესორებისა და გერმანული ინტერესების არცთუ მცირე მონაწილეობაცაა. მაგრამ ეს ქართველების მხრიდან შემდგომი შესწავლისა და მუშაობის საგანი შეიძლება იყოს, რათა ჩვენს თავზე დატეხილი ქარტეხილები სწორად შევაფასოთ, და ჩვენც შესაბამისად ვიმოქმედოთ.

6) საყურადღებოა აგრეთვე პლატონ იოსელიანის წიგნის «ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა» გადამუშავებაც, სადაც ცალკეული თავები ამ წიგნიდან განსაზღვრული თემატური და ქრონოლოგიური წესრიგითაა განთავსებული. თავად ავტორი წერს, რომ იგი მეფის ცხოვრებას გადმოსცემს და არა ისტორიას, და ამიტომ მის თხზულებაში ცალკეული მცირე თავები ქრონოლოგიური თანამიმდევრობის დაცვის გარეშეა განაწილებული (გნებავთ გაფანტული), რაც მკითხველს ისტორიული სურათის აღდგენას რამდენადმე უძნელებს. ამ უხერხულობის მოსახსნელად სწორედ ქრონოლოგიური თანამიმდევრობით და კონკრეტული თემის მიხედვით განთავსება ვამჯობინე, რის შედეგადაც ავტორის გადმოცემაში ისტორიული მოვლენების ურთიერთკავშირი უფრო თვალსაჩინო შეიქნა. არა ერეკლე II-მ, არამედ სწორედ მისმა ძემ, გიორგი XII-მ შეიყვანა საქართველო რუსეთის ქვეშევრდომობაში, რის გამოც ეს წიგნი განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა. სახელდობრ, გიორგი მეფე პეტერბურგში გაგზავნილ თავის ელჩებს ავალებდა: «უმსხვერპლეთ ყოველი სამეფო და სამფლობელოჲ ჩემი უზაკველითა ქრისტიანებრითა ჭეშმარიტებითა მსხვერპლებითა და დაუდევით არა თუ მფარველობასა ქვეშე უდიდებულესსა დიდსა რუსთისა საიმპერატოროსა ტახტსა, არამედ დაანებეთ სრულსა ნებასა და მზრუნველობასა მათსა, რათა ამიერითგან დაიდვას სამეფო ქართლოსიანთა საიმპერიოდ რუსეთისად წესითა მით, ვითარცა სხვანი იგი რუსეთსა შინა პყრობილნი პროვინციანი სარგებლობენ». ამასთანავე გიორგი მეფე ითხოვდა, რომ სამეფო ტახტი მის შთამომავლობაში დაეტოვებინათ, მაგრამ სახელდებით «საქართველოს მეფე» უკვე შინაურ მმართველობაშიც რუსეთის მთავრობისადმი დაქვემდებარებული გუბერნატორი ხდებოდა. მოგვწონს თუ არ მოგვწონს, ეს ჩვენი ისტორიაა და მისი სწორად გაგება ჩვენი დღევანდელი მდგომარეობისა და მომავლის გზების ჩვენებაშიც მნიშვნელოვან სამსახურს გაგვიწევს.

7) ასევე წიგნის მოცულობის ნაშრომია «ქართული საზოგადოება საქართველოს რუსეთთან შეერთების ხანაში», რომელშიც გადმოცემულია ვრცელი ამონარიდები XVIII და XIX სს. ევროპელი, რუსი და ქართველი ავტორების თხზულებებიდან, და ისინი ქართული საზოგადოების მაშინდელ რეალურ მდგომარებას გვიჩვენებენ. ეს ავტორები არიან: იაკობ რაინეგსი, აკადემიკოსი დუბროვინი, პოლკოვნიკი ბურნაშოვი, პლატონ იოსელიანი, ჟაკ ფრანსუა გამბა, კარლ კოხი, აკაკი წერეთელი. (ბლოგზე გამოქვეყნების თარიღი 01.06.12)

8) «რუსეთის ისტორია რევოლუციისა და სამოქალაქო ომის წლებში» – ამ სათაურით ბლოგზე სამ ნაწილად მაქვს ატვირთული გასულ წლებში გარდაცვლილი რუსი პროფესორის ანატოლი სმირნოვის ლექციების კურსი რუსეთის მოკლე ისტორიის გადმოცემით 1917-1937 წლებში. ეს კურსი მან წაიკითხა მირქმის სახელობის სასულიერო სემიანიაში, ხოლო მე მისი ტექსტი ვნახე საიტზე Православие.Ру. იქვე გაკეთებული მაქვს კომენტარებიც, რომლებშიც ასევე შევეცადე ქართული ინტერესების წარმოჩენასა და დაცვას.

9) «ქართული ისტორიოგრაფია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების შესახებ» – ამ სათაურით 2010 წლის დეკემბერში (06.12.10) ბლოგზე ექვს ნაწილად გამოვაქვეყნე ფაქტიურად წიგნი (გამოკვლევა), რომელშიც ერთმანეთს შევუდარე ივ. ჯავახიშვილის მიერ 1919 წ. გამოქვეყნებულ წიგნში «დამოკიდებულება რუსეთსა და საქართველოს შორის XVIII საუკუნეში» ავტორისეული კრიტიკა რუსეთის მთავრობის პოლიტიკისა მთელ რიგ ძირითად საკითხებში – ქართველი საბჭოთა ისტორიკოსების: იასე ცინცაძის, გიორგი პაიჭაძისა და ვალერიან მაჭარაძის მიერ 1960-იან წლებში გამოქვეყნებულ წიგნებში იმავე საკითხების განხილვასთან, საიდანაც ჩანს, რომ ივ. ჯავახიშვილი უბრალოდ ტყუოდა; ამას იმიტომ ვამბობ, რომ ზემოხსენებული ქართველი პროფესორები თავიანთ მსჯელობაში ფართოდ იყენებენ საკმაოდ ვრცელ ამონარიდებს ისტორიული დოკუმენტებიდან, რაც ადასტურებს ამ ავტორების მსჯელობის სიმართლეს; ივ. ჯავახიშვილი კი ძირითადად მხოლოდ საკუთარ აზრებს აწვდიდა მკითხველს. მისი სიცრუის სავარაუდო მიზეზიც ნათქვამი მაქვს – 1918-1920 წლებში საქართველო დამოუკიდებელი სრულიადაც არ ყოფილა, არამედ ჩვენში მაშინ იყო თავიდან გერმანიის უმაღლესი მმართველობა, ხოლო შემდეგ კი ბრიტანეთისა, რომლებიც თუმცა კი ჩვენს საშინაო საქმეებში ისე აქტიურად არ ერეოდნენ, მაგრამ რუსეთის დასუსტებითა და დაშლით კი ორივე იყო დაინტერესებული, და ივ. ჯავახიშვილიც ასე წერდა თავის «ისტორიას» (გარდა ამისა, ბრიტანელები ქართულ-სომხურ კონფლიქტშიც აქტიურად ჩაერიენ და საქართველოს უბრძანეს სომხეთზე ჯარების შეტევა შეეწყვიტა, თუმცა კი მანამდე სომხებისთვის ჩვენზე შემოტევა არ აუკრძალავთ). მე პირადად ივ. ჯავახიშვილის ეს წიგნი 1985 წელს წავიკითხე საჯარო ბიბლიოთეკაში, საერთო რვეულში კიდეც გადავწერე, სხვებსაც ვაკითხებდი და მისი ძალიან მჯეროდა. სინამდვილეში კი საქმე ასე სრულებით არ ყოფილა. და ამას ზემოხსენებული ქართველი ისტორიკოსები სავსებით დამაჯერებლად ადასტურებენ. ამასვე ამტკიცებს გენერალ ტოტლებენის მაშინდელი ადიუტანტი, შემდგომში კაპიტანი დე გრაი დე ფუაც თავის რელაციაში (მოხსენებაში), რომელიც 1980-იან წლებში ითარგმნა ქართულად, და მას ქართველმა მთარგმნელმა, თუ არ ვცდები, გვარად ოდიშელმა (სახელი ახლა, სამწუხაროდ, არ მახსენდება), ვრცელი შესავალი წერილი და კომენტარებიც დაურთო. და ისიც ასევე მაქვს მოტანილი ამ ნაშრომში.

10) იმავე 2010 წლის დეკემბერში ბლოგზე ავტვირთე რამდენიმე წერილი ივ. ჯავახიშვილის ერთი ვრცელი წერილის საფუძველზე, რომელიც განთავსებულია მისი «ქართველი ერის ისტორიის» პირველი ტომის დამატების სახით, და რომელშიც განხილულია ქართველთა წინაპრების თავდაპირველი განსახლებისა და ვინაობის საკითხები. მე უბრალოდ ეს ვრცელი წერილი დავყავი და ცალცალკე სათაურების ქვეშ ავტორისეული შესაბამისობით გადმოვეცი; მხოლოდ ჩემი ცალკე წერილია «ივანე ჯავახიშვილის ცნობები აფხაზების ვინაობის, განსახლებისა და ისტორიულ წყაროებში პირველად მოხსენიების შესახებ», სადაც იგი აფხაზებსა და აფსუებს ერთ ხალხად მიიჩნევს და თვლის, რომ მათი ახლანდელი ბინადრობის ადგილას სხვა ქართველებთან ერთად სამხრეთიდან მოვიდნენ, რაზეც ზემოთ უკვე ვილაპარაკე (ახლა უბრალოდ ბლოგის მასალებს ქრონოლოგიურად მივყვები და ამიტომ ისევ გამეორება მიხდება).

11) აფხაზების საკითხს შეეხება აგრეთვე ერთი ჩემი წერილი, რომელიც ბლოგზე შემდეგ წლებში ავტვირთე, და რომელშიც მხილებულია პავლე ინგოროყვას სიცრუე აფხაზებთან დაკავშირებით. პავლე ინგოროყვა თავის ცნობილ წიგნში გიორგი მერჩულის შესახებ, როგორც ჩემთვის ხშირად უთქვამთ, და როგორც ჩვენშია ცნობილი, წერს, რომ ძველი აფხაზები იგივე ქართველები იყვნენ, არა აფსუები, რომ აფსუები აქ გვიან ჩამოესახლენ (და ამით იგი ივ. ჯავახიშვილს ეწინააღმდეგება), რომ 17-ე საუკუნის თურქი მოგზაური ევლია ჩელები წერს – აფხაზები მეგრულად ისევე ლაპარაკობენ, როგორც აფხაზურადო. მაშინ, როცა პავლე ინგოროყვას წიგნი იწერებოდა, ევლია ჩელების ნაწერები ქართულად თარგმნილი არ ყოფილა, ხოლო 1973 წელს უკვე გამოიცა პროფ. გიორგი ფუთურიძის თარგმანი ამ ავტორის წიგნისა საქართველოს შესახებ, და იქიდან პირდაპირ ჩანს, რომ პავლე ინგოროყვა ტყუოდა: ევლია ჩელები წერს, რომ მხოლოდ მეგრელებთან მეზობლად მცხოვრებმა აფხაზებმა (ჩაჩბას ტომის აფხაზებმა) იციან მეგრულიცო, ჩერქეზების მეზობლად მცხოვრებმა აფხაზებმა – ჩერქეზულიცო, ხოლო აფხაზების ძირითადმა ნაწილმა კი ეს ენები არ იცოდა. 17-ე საუკუნის აფხაზები სწორედაც რომ აფსუები იყვნენ, რაზედაც იმავე ევლია ჩელების მიერ მათი ენიდან მოყვნილი სიტყვები მეტყველებს. და რამდენი სისხლი დავღვარეთ, რამდენი უბედურება დავიტეხეთ თავზე ამ სიცრუეებს აყოლილებმა – როგორც რუსებთან, ისე აფხაზებთან მიმართებაში? (ეს წერილი ბლოგზე ავტვირთე 19.05.14-ში)

12) ასევე გამოქვეყნებული მაქვს წერილი ასეთი სათაურით: «ზოგიერთი რამ ქართული ისტორიოგრაფიის შესახებ» (ატვირთვის თარიღი 26.04.11), სადაც მხილებულია იმავე ივ. ჯავახიშვილის სიცრუე, ამჯერად უკვე ბიზანტიელებთან მიმართებაში. საქმე ეხება ივერიელთა ათონის მონასტერს, რომლის შესახებაც ივ. ჯავახიშვილი «ქართველი ერის ისტორიის» მეორე ტომში ლაპარაკობს. თავისი მსჯელობისას იგი იყენებს წმ. გიორგი ათონელის თხრობას ამ საკითხზე, რომელიც მისი წიგნის «ცხოვრება იოანესი, იოანესი და ექვთიმესი» ბოლო თავშია გადმოცემული. მაგრამ იყენებს ამ თხრობის (თხზულების ამ თავის) მხოლოდ შუა ნაწილს, სადაც სწორედ ბერძენი ბერ-მონაზვნების მიერ ქართველი მამების ჩაგვრაზეა ლაპარაკი, რამაც არ შეიძლება ნორმალურ ქართველ ადამიანს გული არ ატკინოს. მაგრამ იგივე გიორგი ათონელი მანამდე წერს, რომ ვინაიდან ქართველებმა თორნიკე ერისთავის მიერ ჩამოტანილი განძეულით დიდი და ვრცელი მონასტერი ააშენეს ათონის მთაზე, ხოლო ქართველი ბერ-მონაზვნები კი მასში ცოტნი იყვნენ, ამიტომ მონასტრის წინამძღვარმა წმ. ექვთიმე ათონელმა მონასტერში ბერძნები მოამრავლა. თუმცა კი ქართველებს ყველანაირად ხელს უწყობდა, მაგრამ ისინი მაინც ძალიან ცოტანი იყვნენ და მონასტრის სივრცეს ვერ ავსებდნენ. გარდა ამისა, წმ. გიორგი ათონელი ლაპარაკობს ქართველთა ხასიათის გარკვეულ ნაკლოვანებებზეც, რაც მათ მონასტრის ძმობაში და მოღვაწეობაში ხელს უშლიდა. სახელდობრ, იგი წერს: «წმიდამან მამამან ჩვენმან ევთვიმე... კვალად, ბერძენნი ფრიად რაიმე შეიყვარნა და განამრავლნა და სრულიად მათდა მიმართ მიდრკა, ხოლო ქართველნი, ვითარცა ნასხურნი რაიმე და უნდონი, უგულებელს-ყვნა და შეამცირნა. რამეთუ, ვითარცა უწყით ყოველთა, ადრე შევირყევით და მიმოსლვასა მოსწრაფედ შეუდგებით და ამით მიზეზთა ფრიად ვავნებთ თვისთაცა სულთა და ადგილსაცა. ხოლო იგი ვითარცა იყო ფრთხილი და მძიმე კაცი, მეტნი რაიმე შეპოვნებანი და ლიქნანი ვერ შეეძლნეს, და კვალად ვინაითგან იხილა, რომელ ფრიადი ერი სახმარ იყო სივრცისათვის მონასტრისა და სიმრავლისათვის სამსახურებელთაისა, და ჩვენ არა დავდგებოდეთ, ბერძენთა მიექცა და იგინი განამრავლნა». იქვე იგი ამბობს: «გარნა ვინაითგან ჭეშმარიტისა ჯერ-არს თქმა, უკვეთუ მოვიდის ვინმე ქართველი, რომელსა კრებულსა შინა შეეძლის მსახურება, რაცა ეხმარებინ, ყოვლითავე ფერითა აღაშენის, ხოლო უკვეთუ კრებულსა შინა არა ენების ყოფა, სადაცა სოხასტერთა მონასტრისათა ენების ჯდომა, პურსა არავის უყენებნ ქართველსა; ესე კვლა ვითა შ ა ვ ი გ რ ი გ ო ლ იყო და ზ ა ქ ა რ ი ა მ ი რ დ ა ტ ი ს ძ ე და ა რ ს ე ნ ი და სხვანი ესევითარნი კაცნი, დიდთა პატივითა პატივ-სცემნ და მოწყალედ მოიკითხავნ და, ვითარცა ჰნებავნ, აღაშენებნ».

ივერიელთა მონასტერში უმრავლესობას იმ დროიდანვე, როგორც ჩანს, ბერძენი მამები და მორჩილები შადგენდნენ. ექვთიმეს წინამძღვრობას ისინი ეგუებოდნენ, მაგრამ მისი გარდაცვალების შემდეგ კი ქართველების შევიწროვება დაიწყეს. მაგრამ მათ მაშინ საბოლოოდ ვერ გაიმარჯვეს, რადგანაც იმპერატორმა მიქაელმა (მიხეილმა), საკითხის განხილვის შემდეგ, ორჯერ პრინციპულად ქართველების მხარე დაიჭირა და მონასტერში მათი უფლებები აღადგინა (ეს ამონარიდიც მომყავს). ივ. ჯავახიშვილი სწორედ ამ ორ მომენტს მალავს თავის მსჯელობაში – ქართველების სიმცირეს მონასტერში და საბოლოოდ იმპერატორ მიხეილის მათდამი მხარდაჭერას. ანუ ჩვენი ისტორიკოსი ჯერ ფაქტებს კი არ გადმოსცემს და შემდეგ კი არ აანალიზებს და გვიხატავს მაშინდელ მდგომარეობას, არამედ თავიდანვე საბრალდებო დასკვნას გვიწერს და ის ფაქტები, რომლებიც ამ დასკვნას ეთანხმება და აძლიერებს, მას მოჰყავს, ხოლო სხვები კი – ვითომ არცა ყოფილიყოს. და ეს სწორედ ნამდვილი ისტორიული სურათის გაყალბებაა. სწორედ ასეთ ქცევას საყვედურობდა წმ. ილია მართალი (ილია ჭავჭავაძე) სომეხ ისტორიკოსებს თავის «ქვათა ღაღადში», და იმ სომეხი ისტორიკოსების მსგავსად იქცევა ივ. ჯავახიშვილიც ამ შემთხვევაში – იმ ფაქტებზე, რომლებიც აწყობს, ლაპარაკობს, სხვების ხსენებაც კი არ უნდა. და ეს ძალიან ჰგავს მის ქცევას რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობების გადმოცემის დროს. ამიტომ, ჩემი აზრით, ეს მასალები ერთმანეთთან გარკვეულ ურთიერთკავშირშია.

13) რუსეთ-საქართველოს ისტორიულ ურთიერთობებს შეეხება ასევე ბლოგზე 2011 წლის იანვარში ატვირთული ორი ვრცელი წერილიც «ტფილისის გუბერნია, მისი მაზრები და ოკრუგები» და «ქუთაისის გუბერნია, მისი მაზრები და ოკრუგები», რაზედაც ზემოთ უკვე ვილაპარაკე. აქ სურათებით გაფორმების შემთხვევაში, ასევე, შეიძლება კარგი წიგნი გამოვიდეს. მასალები მთლიანად ბროქჰაუზ-ეფრონის ენციკლოპედიიდანაა თარგმნილი. და მათი ავტორია თავადი ვსევოლოდ მასალსკი. იგი, მაგალითად, გარკვევით წერს, რომ ქართველები (ქართლ-კახელები), იმერლები, მეგრელები, გურულები, თუშ-ფშავ-ხევსურები ერთმანეთის ახლო მონათესვე ხალხიაო, ჩვენში კი მარტო იმაზე უყვართ ლაპარაკი, რომ რუსები ცალკეულ ქართულ ტომებს ერთმანეთისგან თიშავდნენ და ჩვენს დაქუცმაცებას ლამობდნენო. სინამდვილეში კი საქმე მთლად ასე არ არის. ამავე თემას ეხება პატარა მოცულობის წერილიც «საქართველოს საეგზარქოსო» იმავე ენციკლოპედიური ლექსიკონიდან.

14) აკადემიკოს დუბროვინის წიგნის «გიორგი XII, საქართველოს უკანასკნელი მეფე და მისი შემოერთება რუსეთთან» თარგმანი – ესეც საქართველოს მაშინდელი ისტორიის უმნიშვნელოვანესი და აღიარებული წყაროა.

15) «ბაგრატ ბატონიშვილის ცნობები საქართველოს რუსეთთან შეერთების შესახებ» – ეს არის ამონარიდები ბაგრატ ბატონიშვილის (გიორგი XII-ის ძის) წიგნიდან. და ის სულაც არაა იმ ანტირუსეთული განწყობით დაწერილი, რომელიც დღეს საქართველოშია ტირაჟირებული.

16) «საქართველოს სამეფო სახლი – ისტორია და თანამედროვეობა» – ეს წერილი რუსული მონარქისტული საიტიდანაა თარგმნილი და იმას ეძღვნება, თუ როგორ აღიარა ემიგრაციაში რუსეთის სამეფო სახლის მეთაურმა, დიდმა მთავარმა კირილ ვლადიმირის ძემ (თუ სწორად მახსოვს) ბაგრატიონთა დინასტიის სამეფო უფლება და ღირსება. ამის მეტად ეს თემა მე ვეღარ განვავითარე, რადგან საამისოდ დრო და მოცალეობა უკვე აღარ მქონდა, თუმცა კი თავისთავად ეს ფაქტი, ჩემი აზრით, მნიშვნელოვანია; თანაც მასში თარგმნილია რუსეთის სამეფო სახლის მეთაურის წერილი ამ საკითხზე, რაც სერიოზული დოკუმენტია. თუ რუსეთის სამეფო სახლის მეთაურმა ბაგრატიონებს სამეფო გვარის ღირსება აღუდგინა, ეს ალბათ ისევ გეორგიევსკის ტრაქტატთან დაბრუნება და საქართველოს უშუალოდ რუსეთის შემადგენლობაში შესვლის უარყოფაა. ანუ რუსეთის მფარველობა და არა მის გუბერნიად ყოფნა.

17) აკადემიკოს დუბროვინის წიგნის «კავკასიაში ომისა და რუსების მფლობელობის ისტორია» მე-2 და მე-3 ტომების თარგმანები, რომლებიც მოიცავს პერიოდს 1782 წლის ბოლოდან 1802 წლის ჩათვლით. და ესეც საქართველოს მაშინდელი ისტორიის მნიშვნელოვანი წყაროა. თუმცა კი გარკვეულწილად ტენდენციურია, მაგრამ მაინც ფუნდამენტურ ცოდნას იძლევა, თანაც არც ისე ტენდენციურია, როგორც, მაგალითად, ივ. ჯავახიშვილის ზემოხსენებული წიგნი. (მე-2 ტომი ბლოგზე ერთიანად 2013 წლის ნოემბერ-დეკემბერში ავტვირთე, მანამდე ცალკეული თავების სახით ვაქვეყნებდი; მე-3 ტომი კი ცალკეულ თავებად გამოქვეყნების შემდეგ /სულ 25 თავი/, უკანასკნელი ერთი თვის მანძილზე /09.10.16. – 06.11.16/ ცხრა ნაწილად ერთიანად ავტვირთე.) ეს ტომი 1886 წელს გამოიცა პეტერბურგში და მასში ცალკე თავში «რუსული მმართველობის პირველი დღეები საქართველოში» მხილებულია ამ მმართველობის მანკიერებანი და რუსი მოხელეების მიერ ბოროტად გამოყენებანი. და მე მგონი, ეს მოხდა მანამდე, სანამ ქართველი ავტორები – ალექსანდრე ყაზბეგი და ალექსანდრე ყიფშიძე (ფრონელი) თავიანთ წიგნებში ამ მანკიერებათა მხილებას დაიწყებდნენ. გარდა ამისა, ნ. დუბროვინის წიგნის გამოცემამდე გაცილებით უფრი ადრეც ალბათ გაზეთ «კავკაზში» გამოქვეყნდებოდა წერილები საქართველოს საჭირბოროტო საკითხების შესახებ, რაც იმას ადასტურებს, რომ ეს მანკიერებანი რუსეთის მთავრობის პოლიტიკა კი არ იყო, არამედ გარკვეული რუსი ჩინოსნების ანგარება და ქართული გარკვეული მაღალი წრეების მათ წინაშე მლიქვნელობა. და ეს კიდევ ცალკე შესწავლისა და მსჯელობის საგანია.

18) 2014 წლის მარტის თვიდან დღემდე ცალკეულ თავებად ვაქვეყნებ აკადემიკოს დუბროვინის ვრცელი წერილის თარგმანს ქართველების შესახებ (ავტვირთე 5 თავი აღმოსავლეთ ქართველებზე, 4 თავი დასავლეთ ქართველებზე და ახლა ვთარგმნი დარჩნილ 3 თავს თუშ-ფშავ-ხევსურებზე (მათგან პირველი თავი ამ დღეებში უკვე ბლოგზე გამოვაქვეყნე) – ამის შესახებაც ზემოთ ვილაპარაკე, ახლა უბრალოდ თარიღი დავაზუსტე, რომ მათი გამოქვეყნება 2014 წლის მარტიდან დამიწყია).

19) ვახუშტი ბატონიშვილი გიორგი XI-ისა და ვახტანგ VI-ის მეფობის შესახებ (ატვირთვის თარიღი 20.02.16 – ვრცელი ამონარიდი ვახუშტი ბატონიშვილის «ისტორიიდან» /მასში დღეისთვის მკითხველების 240-ზე მეტი შემოსვლაა/. ჩვენში ხშირად აჟღერებენ ვახუშტის მიერ ქართველების აღწერას – «მხნენი, ჰაეროვანნი, მხედრობასა შინა კადნიერნი» და სხვა, მაგრამ არაფერს ამბობენ მის მიერ მისი თანამედროვე ამბების გადმოცემაზე, რაც ძალიან მძიმეა და სულაც არა რუსების გამოისობით, არამედ საკუთრივ ქართული «მაიმუნობისა»). ამ ამონარიდის ნახვასა და გამოქვეყნებაზე მე წამახალისა პროფ. ვალერიან გაბაშვილის წიგნმა «ვახუშტი ბაგრატიონი» სერიიდან «გამოჩენილ ადამიანთა ცხოვრება», სადაც ავტორი ვახუშტი ბატონიშვილის მიერ მაშინდელი ამბების დეტალურად გადმოცემაზე ლაპარაკობს, რასაც მის მიერ ცუდ საქმეში მხილებული ქართველი თავადების შთამომავლების, აგრეთვე ერეკლეს სამეფო სახლის მხრიდან ნეგატიური და აგდებული დამოკიდებულება მოჰყვა (ერეკლე მეფის სახლის წევრებისგან ეს მიუღებლობა ვახტანგ VI-ის სამეფო სახლთან დინასტიური კამათით იყო განპირობებული). ამის გამო ქართული ისტორიული აზრის ეს მნიშვნელოვანი თხზულება მათგან ჩრდილში იყო მოქცეული, რის გამოც ისევ ქართული საზოგადოების მაშინდელი ელიტის ცოდნა, ინტელექტი და ზნეობა ზარალდებოდა. ანუ პირადი ინტერესები საზოგადო ინტერესებზე უფრო მაღლა იქნა დაყენებული, რასაც მავანი და მავანი ქართველნი ჩვენ დღესაც ასე მწვავედ და ძალუმად გვახვევენ თავზე.

20) რუსი ისტორიკოსების ხედვა რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებისა გასულ საუკუნეებში (30.06.16 – თარგმანი ვრცელი წერილისა, რომელიც წარმოადგენს ამ ბოლო წლებში რუსეთში გამოქვეყნებული დოკუმენტების ვრცელი კრებულის შესავალ წერილს /73 კომპიუტ. გვერდი/, და ის საინტერესოა იმით, თუ როგორ უყურებენ და აფასებენ რუსი ისტორიკოსები რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებს. ქართველი ავტორებისგან განსხვავებით მათ იურიდიულად უფრო გამართულად და სისტემაში მოყვანილად მოაქვთ ირან-საქართველოს ურთიერთობები, ასევე მკაფიოდ ლაპარაკობენ იმაზე, რომ მაშინდელ ქართველი თავადები სათაკილოდ არ მიიჩნევდნენ გარეგნულად მაჰმადიანობის მიღებას, რასაც მოჰყვებოდა მათთვის ირანში გარკვეული თანამდებობების მიცემა და იქიდან დამატებით შემოსავლების მიღება. ამაზე მოკლედ ლაპარაკობს ვახუშტი ბატონიშვილიც, რაც რუსი ისტორიკოსების მსჯელობას კიდევ უფრო სარწმუნოს ხდის. ანუ მაჰმადიანდებოდნენ არა მხოლოდ მეფეები, არამედ თავადებიც, და ეს იმით აიხსნებოდა, რომ ირანული კანონებით არ შეიძლებოდა მაჰმადიანი ქრისტიანს მომსახურებოდა და მისთვის გადასახადები ეხადა; ამიტომ, თუ ქართველ თავადებს ირანიდან შემოსავლები უნდოდათ, მათ მაჰმადიანობაც უნდა მიეღოთ, და, როგორც ჩანს, ღებულობდნენ კიდეც. მათ შეეძლოთ თავიანთი მამულებიდან მოღებული შემოსავლებით დაკმაყოფილებულიყვნენ და ქრისტიანებად დარჩენილიყვნენ, მაგრამ სიხარბე თავისას შვრებოდა. XIX სუკუნის ავტორები – ნიკოლოდ დუბროვინი და ჟაკ ფრანსუა გამბა წერენ, რომ ქართველი თავადები და აზნაურები იმ საუკუნის პირველ ნახევარში თმასა და წვერ-ულვაშს ღაჟღაჟა წითელ ფერად იღებავდნენ, და ეს მაშინ დიდგვაროვნების დამადასტურებელი იყოო. მე მგონია, რომ ეს XVII-XVIII საუკუნეებში მათ მიერ მასობრივად მაჰმადიანობის მიღების ჩვეულებიდან მომდინარეობდა, თუმცა კი ეს საკითხი უფრო დაწვრილებით და პატიოსნადაა შესასწავლი. ადრე შეიძლებოდა ამაში ეჭვი შეგვეტანა და სერიოზულადაც გვედავა, მაგრამ ამ ბოლო წლებში ისე თავისუფლად ამერიკელდებიან და ევროპელდებიან ქართველები ფულებისა და სკამების გულისთვის, თანაც ორალური და ანალური სექსის მიყოლას ადამიანის უფლებებად გვასაღებენ, როცა ბიბლიაში, ლევიტელთა წიგნის 20-ე თავში უფალი პირდაპირ ავალებს ძველ ებრაელებს – ეგეთი ხალხი დახოცეთო; ანუ ფულებისა და სკამების გულისთვის ღმერთის სწავლების წინააღმდეგ მიდიან. ჩვენს საზოგადოებას ქართველების ეს ისტორიული «ქამელეონობა» თავის დროზე რომ ემხილებინა და დაეგმო, მაშინ შეიძლება დღეს ამდენი სულგაყიდული ქართველი აღარ გვყოლოდა). 

21) ორი დასავლური ხედვა რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებისა XIX საუკუნეში (08.07.16 – მასში შედარებულია ბრიტანელი მზვერავის ედმონ სპენსერისა და გერმანელი მეცნიერის კარლ კოხის შეხედულებები, ნაჩვენებია, რომ კ. კოხი სქოლიოში გაკეთებული შენიშვნებითა და კომენტარებით ეწინააღმდეგებოდა ე. სპენსერის მიერ მოყვანილ შეფასებებს და გაკეთებულია დასკვნა, რომ თანამედროვე საქართველოში არსებული ანტირუსეთული განწყობები უფრო ახლოსაა დასავლეთის სპეცსამსახურების იდეოლოგიასთან და არა დასავლეთის სამეცნიერო წრეების ცოდნასთან, რომ შევარდნაძის დროიდან, ჯერ კიდევ 1970-იანი წლებიდან საქართველოს სამეცნიერო და კულტურული ელიტა, თავისი ცეკას პირველი მდივნის ხელმძღვანელობით, უკვე საქმიანობდა აშშ სპეცსამსახურების ინტერესებში. ეს დასკვნა გავაკეთე იმის საფუძველზე, რომ 1960-იან წლებში გამოქვეყნებული წიგნები – გიორგი პაიჭაძის, იასე ცინცაძის, ვალერიან მაჭარაძის – რომლებშიც რუსეთ-საქართველოს ისტორიული ურთიერთობები შეძლებისდაგვარად ობიექტურად და კვალიფიციურად იყო ასახული, 70-80-იან წლებში მეორედ და მესამედ უკვე აღარ გამოუციათ, არამედ ისინი ბიბლიოთეკის თაროებზე ელაგა, თუმცა ვერ იქნებოდა აკრძალული, მაგრამ იყო მიჩუმათებული, ხოლო საზოგადოებას კი ანტირუსეთული სიყალბეებით კვებავდნენ, და ამის შედეგი იყო პირადად ჩემი ანტირუსეთული განწყობაც, რაც დღეს სანანებლად მაქვს. რასაც მივყავდი სწორედ იმ მიტინგებზე, ტაშს ვუკრავდი რუსეთის იმპერიის დანგრევის მოწოდებებს (თუმცა კი ამან საბოლოოდ ამერიკის იმპერიაში ამოგვაყოფინა თავი), რამაც მოიტანა 9 აპრილის სისხლი, აფხაზეთისა და შიდა ქართლის სისხლი და სხვა უბედურებანი. მე რუს ავტორებთან წამიკითხავს, რომ მაშინ საკავშირო ცეკაში მოსკოვში იყო აშშ სპეცსამსახურებთან დაკავშირებული ფრთა, სახელდობრ, ცეკას წევრი ალექსანდრე იაკოვლევი, რომელიც შემდეგ გორბაჩოვთან და შევარდნაძესთან ერთად «პერესტროიკის» მამად მოგვევლინა, რომელსაც, როგორც ჩანს, მაშინვე დაუკავშირდა შევარდნაძე და ასე გავიდა აშშ ინტერესების სამსახურზე, ხოლო მასთან ერთად კი ქართული ელიტაც. გარდა ამისა, სულ ახლახანს ინტერნეტის რუსულ მასალებში ვნახე წერილი, რომ სსრკ «კაგებეს» თავმჯდომარე ანდროპოვი, რომელიც შემდეგ ქვეყნის მეთაურიც გახლდათ, იყო სწორედ ამ პროამერიკული ფრთის მფარველი და ხელშემწყობიო, რაც ჩემთვის მოულოდნელი იყო, მაგრამ კარგად ხსნის ამ ფრთის მფარველთა ძალებსა და შესაძლებლობებს).

22) იოჰან გიულდენშტედტის ზოგიერთი ცნობა და მოსაზრება საქართველოს შესახებ (29.08.16 და 05.09.16 – ვრცელი ამონარიდები გიულდენშტედტის წიგნიდან; ეს იმითაცაა საინტერესო, რაც შესავალში ნათქვამი მაქვს, რომ ქართველი ისტორიკოსები ჩვეულებრივ ლაპარაკობენ ერეკლე მეფის დროს ქვეყნის მოშენებისა და გაძლიერების შესახებ, მაგრამ გიულდენშტედტი სწორედ იმას ლაპარაკობს, რომ ასეთი მოძლიერებული სამეფო მაინც აოხრებულ, გაუდაბურებულ, მოუწყობელ, განუვითარებელ, გაღარიბებულ ქვეყანას წარმოადგენდა, საიდანაც გამოდის დასკვნა, რომ ჩვენს ყველა უბედურებას რუსეთს კი არ უნდა ვაბრალებდეთ, არამედ უწინარეს ყოვლისა საკუთარ თავსაც უნდა მოვკითხავდეთ).

23) რუსეთ-საქართველოს თანამედროვე ურთიერთობების შესახებ მაქვს გაზეთებში გამოქვეყნებული და ბლოგზე ატვირთული ცალკეული წერილები, აგრეთვე რუსულიდან თარგმანებიც, რომელთა ერთად (კრებულის სახით) გამოქვეყნების შემთხვევაში კარგი მოზაიკური სურათი გამოჩნდება. სახელდობრ: «არანჯელო ლამბერტი აფხაზების შესახებ» (19.11.10 – აქ იტალიელი მისიონერი წერს, რომ 17-ე საუკუნის პირველ ნახევარში საზღვარი სამეგრელოსა და აფხაზეთს შორის გადიოდა მდინარე კოდორზე, და რომ აფხაზები თავიანთ, სხვებისგან განსხვავებულ ენაზე ლაპარაკობენ); «პლებისციტის გამო ნატო-ს საკითხზე და ზოგიერთი სხვა რამ» (19.11.10 – აქ ვწერ იმას, რომ ამომრჩეველთა 77 %-მა კი არ მისცა საქართველოს ნატოში გაწევრიანების სასარგებლოდ ხმა, არამედ საარჩევნო ურნებთან მისულების 77 %-მა, ხოლო არჩევნებზე ამომრჩეველთა სულ 56 % მივიდა; ე. ი. ის 77 % ამომრჩეველთა სიითი რაოდენობის მხოლოდ 43 % იყო; ანუ ნატოში გაწევრიანებას მაშინ მხარი დაუჭირა ამომრჩეველთა საერთო რაოდენობის მხოლოდ 43 %-მა და არა 77-მა /ამის მიჩქმალვა მე იმ ხანებშივე ვუსაყვედურე გუბაზ სანიკიძეს და მან შემომიტია, მეტი აღარ დამირეკოო – არც დამირეკია; მაგრამ იმის მერე იმან რა მოიგო?/); «ზოგიერთი რამ ცხინვალის რეგიონში უკანასკნელი მოვლენების გამო» (აქ მიწერია, რომ ეს იყო არა რუსეთ-საქართველოს, არამედ რუსეთ-ამერიკის კონფლიქტი, იმ უბრალო მოსაზრებაზე დაყრდნობით, მთელი თავისი მანკიერებების მიუხედავად, სააკაშვილის ხელისუფლება ისეთი უგუნური მაინც არ იყო, რომ რუსეთთან ომი დაეწყო, თუ ამაზე აშშ-გან არ იქნებოდა წაქეზებული ან სულაც დავალებული /ასეთივე მსჯელობას ვუსმენდი მაშინ რადიოში ნაირა გელაშვილისგანაც/); «თანამედროვე რუსეთის სატკივარი მართლმადიდებელ ავტორთა თვალთახედვით და უკანასკნელი კონფლიქტი საქართველოსთან» (26.11.10 – აქ მოყვანილია რუსი მართლმადიდებელი ავტორების, მათ შორის დოსტოევკის, ნაწერები დასავლეთთან რუსეთის ურთიერთობებზე და ასევე დაზუსტებული მაქვს ის მიზანი, რაც შეიძლებოდა ჰქონოდა ამერიკას 2008 წლის აგვისტოში – კბილების მოსინჯვა რუსეთისთვის – გაბედავდა თუ არა რუსეთი ამერიკის ფავორიტ სააკაშვილთან ომს /თუ ვერ გაბედავდა, მაშინ აშშ-ში შეეძლოთ უკვე საკუთრივ რუსეთის წინააღმდეგ ომის გეგმებიც შეემუშავებინათ/, რასაც შემდეგ ასეთი დიდი ომიც მოჰყვებოდა; და რომ რუსეთმა მაშინ თავისი გადამჭრელი მოქმედებებით სწორედ იმ დიდი ომის დაწყებას შეუშალა ხელი); «ქრისტიანობა და პოლიტიკა» (26.11.10 – ეს უშუალოდ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებს არ ეხება, მაგრამ მაინც მოვიხსენიე. მასში ნათქვამია, რომ თუ ჩვენ პირად და ოჯახურ ურთიერთობებში გვინდა ქრისტიანული სწავლების მიხედვით ვმოქმედებდეთ, მაშინ პოლიტიკაშიც სწორედ ასევე ქრისტიანული მცნებების დაცვით უნდა ვსაქმიანობდეთ /ჩემი დეპარტამენტის უფროსმა, ზურაბ ტარიელაშვილმა ერთხელ მითხრა – ღმერთი ეკლესიაშია კარგი, ეკლესიის გარეთ კი მას ძალა არა აქვსო, პოლიტიკაში სხვა კანონები მოქმედებენო – და ეს ადამიანი პარლამენტის საინფორმაციო უზრუნველყოფის სამსახურს ხელმძღვანელობს/); «რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობათა შესახებ (2006 წლის მოვლენებთან დაკავშირებით)» (26.11.10 – რუსი მზვერავების დაპატიმრების გამო და სხვა, რომელშიც რამდენიმე დასავლური ვრცელი ამონარიდია მოყვანილი. იქ ნათქვამი მაქვს, რომ უცხო ქვეყნის დაზვერვის საქმიანობის აღკვეთა გასაგები და სწორია, მაგრამ რატომ მხოლოდ რუსეთის მზვერავებისა? დასავლეთის სახელმწიფოთა მზვერავები და აგენტები ხომ ქართულ პარლამენტში, სამინისტროებში, მასმედიასა და უმაღლეს სასწავლო დაწესებულებებში მრჩევლებად და მეთვალყურეებად სხედან და აქტიურადაც საქმიანობენ); «რუსეთისა და აშშ-ის სტრატეგიულ შეტევით შეიარაღებათა ბალანსი» (06.12.10 – აქ სტრატეგიული კვლევების ლონდონის საერთაშორისო ინსტიტუტის მასალებზე დაყრდნობით განხილულია აშშ-ისა და რუსეთის სტრატეგიული ბირთვული ძალების შესაძლებლობები და დასკვნაში ნათქვამია, რომ არც ერთი ქვეყანა ისე უდიერად არ მოექცევა რუსეთს, სწორედ მის ბირთული ძლიერების გამო, როგორც ამას მაშინდელი საქართველოს ხელისუფლება აკეთებდა); «ზოგიერთი მოსაზრება ეკონომიკურ საკითხებთან დაკავშირებით» (06.12.10 – აქ იმავე ლონდონური ინსტიტუტის მონაცემებზე დაყრდნობით ნაჩვენებია, თუ როგორ ავარდა მაღლა 1990-იან წლებში ამერიკის მთლიანი შიდა პროდუქტის ყოველწლიური მატების მაჩვენებელი, ხოლო დასავლეთ ევროპის წამყვანი ქვეყნების ანალოგიური მაჩვენებელი კი კატასტროფულად დაეცა /კონკრეტულად, სტრატეგიული კვლევების ლონდონის საერთაშორისო ინსტიტუტის მონაცემებით, 1989 და 1990 წლებს შორის მთლიანი შიდა პროდუქტის მატება იყო: აშშ – 260,2 მლრდ. დოლარი, გფრ-ისა – 310,30 მლრდ., საფრანგეთის – 231,29 მლრდ., დიდი ბრიტანეთის – 155,04 მლრდ., იტალიის – 221,48 მლრდ. დოლარი. 1990-1999 წლებში კი ყოველწლიურად საშუალოდ ეს მატება იყო: აშშ – 416,6 მლრდ. დოლარი, გფრ – 44,5 მლრდ., საფრანგეთი – 23,65 მლრდ., დიდი ბრიტანეთი – 45,92 მლრდ. და იტალია – 1,03 მლრდ. დოლარი/, ანუ ამერიკელებმა პრეზიდენტ კლინტონის დროს უბრალოდ «თავში ჩაარტყეს» თავიანთ დასავლეთევროპელ პარტნიორებს, რომ ამის შესახებ ალბათ იქნებოდა წერილები და გადაცემები ევროპულ მასმედიაში, ჩვენი ეკონომისტები კი ამაზე ქართულ საზოგადოებას არაფერს ეუბნებოდნენ /ეს უფრო არა რუსულ-ქართული, არამედ დასავლურ-ქართული ურთიერთობების შესახებაა, თუმცა კი ირიბად რუსულ-ქართულ ურთიერთობებსაც შეეხება/); «მონარქიისა და ხალხის მმართველობის შესახებ» (06.12.10 – ეს არის ერთი რუსი მღდელმსახურის მიერ მონარქისტულ კონფერენციაზე წაკითხული მოხსენების თარგმანი და საკუთრივ რუსულ პრობლემებს შეეხება, თუმცა კი, ჩემი აზრით, ჩვენთვისაც მეტად საყურადღებო უნდა იყოს); «წმინდა ილია მართლის (ილია ჭავჭავაძის) აზრები» (06.12.10 – ეს არის ამონარიდები ილიას პუბლიცისტური წერილებიდან, რომლებიც ისტორიულ საკითხებს შეეხება); «საქართველოს პროდასავლური კურსის შესახებ» (09.15.12 – ვრცელი წერილი, ფაქტიურდ ცალკე წიგნის მოცულობისა /73 კომპიუტ. გვ./, რომელიც ბლოგზე ორ ნაწილად ავტვირთე, მასში ბევრი საკითხია განხილული – თანამედროვე დასავლეთში ჰომოსექსუალიზმის წახალისება, ისტორიულ დასავლეთში რეფორმაციისა და საფრანგეთის რევოლუციის უდიდესი გავლენა, რამაც ეს ქვეყნები და ხალხები ღმერთს კიდევ უფრო დააშორა, იმაზე მეტად, ვიდრე ამას კათოლიციზმი აკეთებდა; აგრეთვე საქართველოს სამხედრო მშენებლობაში დასავლეთის არასწორი რჩევები და ქართველი სახელმწიფო მოხელეების «მაიმუნობა» ამ საკითხში); «ჟაკ ფრანსუა გამბა ტრადიციული ევროპული დამპყრობლობის, მისი გამომწვევი მიზეზებისა და 1920-იანი წლებისთვის არსებული მდგომარეობის შესახებ» (19.05.14 – ეს არის პირველი თავი ჟაკ ფრანსუა გამბას წიგნიდან «მოგზაურობა საქართველოში», სადაც ავტორი ევროპულ დამპყრობლობაზე ჩვეულებრივ ლაპარაკობს; ძველი ბერძნებიდან მის თანამედროვე ეპოქამდე. ამაზე კი დღეს ჩვენში, ნურას უკაცრავად, ხმას არ იღებენ – დემოკრატია სხვებს არ იპყრობსო, იძახიან; სინამდვილეში კი, მაგალითად, ძირითადი დაპყრობები სწორედ რომის რესპუბლიკამ განახორციელა /გაიუს იულიუს კეისრის ჩათვლით/, რომის იმპერია კი ოქტავიანედან ძირითადად მანამდე დაპყრობილის შენარჩუნებას ცდილობდა; გარდა ამისა, იგივე ათენის დემოკრატიაც აქტიური დამპყრობელი და კოლონიზატორი გახლდათ); «დასავლეთის სახელმწიფოთა ფინანსური მაჩვენებლების შესახებ 1980-იანი წლების მიწურულიდან» (09.11.14 – აქ ისევ ზემოხსენებული ლონდონური ინსტიტუტის მონაცემებზე დაყრდნობით აშშ-ისა და ევროპულ სახელმწიფოთა ფინანსური მაჩვენებლების შესახებ 1980-იანი წლების მიწურულიდან ახლა უკვე 2013 წლამდე – სურათი იგივეა – აშშ აშკარად «თავში ურტყამს» დასავლეთ-ევროპულ ქვეყნებს, და ეს არის ამერიკული პოლიტიკა, რითაც არ შეიძლება ევროპელები კმაყოფილი იყვნენ, მაგრამ ამ უკანასკნელთა ხმა ჩვენში არ ისმის. თუმცა კი ნამდვილი და პატიოსანი პროდასავლურობა მოითხოვს, რომ ქართველები ასეთ საკითხებზეც ლაპარაკობდნენ, მაგრამ ჩვენში პროდასავლურობა აშშ-დმი სწორედ რომ მონურ-მლიქვნელურ დამოკიდებულებას ნიშნავს, რაც მეტად სამწუხაროა. მე არ ვამბობ, რომ რეალობას ანგარიშს არ ვუწევდეთ, მაგრამ როცა ამის ნაცვლად სწორედ მავანთა და მავანთა პირადი ანგარებიანი ინტერესები გადმოდის წინა პლანზე, რომელთაც ამასთანავე არც ცოდნა, არც სინდისი და სამშობლს სიყვარული აწუხებთ, მაშინ ვითარდება სწორედ ეს მონურ-მლიქვნელური დამოკიდებულებაც); «ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულება და რუსეთი» (25.04.15 – ეს დაიწერა იმასთან დაკავშირებით, რომ რუსეთმა განაცხადა 1990 წელს დადებული აღნიშნული ხელშეკრულებიდან თავისი გასვლის შესახებ; მასში თავად რუსეთის შეიარაღებული ძალები და შეიარაღებაა შეძლებისდაგვარად ამომწურავად დახასიათებული და ამ მხრივ ქართული პრობლემებიცაა საფუძვლიანად ნაჩვენები).

24) რუსეთ-საქართველოს თანამედროვე ურთიერთობების განხილვისას მეტად საინტერესო უნდა იყოს თავად რუსი ავტორების ნაწერების გაცნობა. ჩემთვის ასეთებია რუსი მართლმადიდებელი ავტორები, ვინაიდან მე თვითონ მართლმადიდებლობის პოზიციიდან ვუყურებ ცხოვრებას (არა რუსული იდეოლოგიის, არამედ ზოგადად მართლმადიდებლობის – ჭეშმარიტი ქრისტიანობის პოზიციიდან, როგორც შემიძლია ეს დავინახო და დავიტიო). ამ მხრივ ჩემთვის მეტად საინტერესო იყო მასალების გაცნობა და თარგმნა ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორის ნატალია ნაროჩნიცკაიას საიტიდან, რომელიც საკითხებს განიხილავს ისტორიული, ქრისტიანული და სამართლებრივი პოზიციებიდან; მე მისი საიტიდან 70-ზე მეტი წერილი ვთარგმნე და ბლოგზე გამოვაქვეყნე. მასთან თანამშრომლობის აწყობაც ვცადე, მაგრამ საპასუხო ნაბიჯი იქიდან არ გადმოუდგიათ. ჩემი აზრით, ამ წერილების კრებულების სახით გამოქვეყნება ქართული საზოგადოებისთვის საინტერესო და სასარგებლო უნდა იყოს. ასევე საინტერესოა ანდრეი ეპიფანცევის წერილი «იყო თუ არა საქართველო რუსეთის მოკავშირე», რუსული მართლმადიდებლური პოეზია და სხვა.

25) რაც შეეხება საქართველოს სამხედრო მშენებლობის სფეროს, ამის შესახებ 1999 წლის შემდეგ ბევრი წერილი მაქვს გამოქვეყნებული. მე მათ იმ ანგარიშითაც ვწერდი, რომ ამ წერილებს ერთმანეთი შეევსოთ და მთლიანობაში მკითხველისთვის ერთიანი სურათი შეექმნათ. ვიყენებდი წერილების სერიებსაც, რაც ამ მიზანს კიდევ უფრო მეტად ემსახურებოდა. თავიდან ძირითადად ვთანამშრომლობდი სახალხო ფრონტის გაზეთ «საქართველოსთან», ხოლო შემდეგ კი გაზეთ «ახალ 7 დღესთან», შემდეგ საეკლესიო ჟურნალ «ქვაკუთხედთან», რომელიც უფრო მეტად საზოგადოებრივ-პოლიტიკური წერილების გამოქვეყნებითაა დაინტერესებული. ყველა ეს წერილი ბლოგზეც მაქვს ატვირთული და დაინტერესების შემთხვევაში შეიძლება მათგან საინტერესო და სასარგებლო კრებულების გაკეთებაც. ბლოგზე გამოქვეყნებულ ასეთ წერილებს ის ნაკლი აქვს, რომ იქ ჯარების განლაგების რუკები და შეიარაღებული ძალების სტრუქტურები არ არის თანდართული, რაც სკანირების გარკვეულ ხარჯებთან იყო დაკავშირებული, და ამიტომ ამ სტრუქტურებს მე სიტყვიერად გადმოვცემდი. წიგნად გამოქვეყნების შემთხვევაში კი ისინი სურათების სახით იქნება წარმოდგენილი, რაც თვალსაჩინოებისა და საკითხის უფრო კარგად გარკვევის თვალსაზრისით უფრო სწორი და მომგებიანია. 

26) ასევე ბლოგზე მაქვს პარლამენტის კვლევით დეპარტამენტში ჩემს მიერ გამოქვეყნებული და მომზადებული წერილები, რომლებიც ასევე ერთმანეთს ავსებენ და მთლიანობაში კარგ მოზაიკურ სურათს იძლევიან. ამ წერილების ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილი წარმოადგენს ცალკეულ თავებს წიგნისა «აშშ შეიარაღებული ძალების ზოგადი საკითხები და სახმელეთო ჯარები 1980-იან წლებში» (ეს წერილები 1994-96 წლებშია გამოქვეყნებული, როცა მე თვითონ პროამერიკულად ვიყავი განწყობილი, და თუმცა სამუშაო მასალებს ჟურნალ Зарубежное военное обозрение-დან ვთარგმნიდი, მაგრამ საბჭოთა ავტორების შეფასებების გაჟღერებას ვერიდებოდი და მხოლოდ წმინდა სამხედრო ინფორმაცია გადმომქონდა. თუმცა კი სწორედ ამ ცოდნამ დამანახა უკვე 1999 წელში, რომ ამერიკელი და ნატო-ელი მრჩევლები უბრალოდ გვატყუებენ, მათი ჯარები ჯავშანსატანკო ტექნიკითა და საველე არტილერიითაა გაჯერებული, ჩვენთვის დადგენილი კვოტები კი მათ მაჩვენებლებთან, და განსაკუთრებით ევროპის მცირე ნეიტრალურ სახელმწიფოების, აგრეთვე ისრაელის მაჩვენებლებთან შედარებით უმნიშვნელოა. ეს კი ჩვენი ქვეყნის თავდაცვის ინტერესებს ვერ აკმაყოფილებს. ამას ვეუბნებოდი და ვუმტკიცებდი მაშინ ძირითადად პარლამენტის თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის ხელმძღვანელობასა და აპარატის თანამშრომლებს, მაგრამ უშედეგოდ. ასევე ჩვენთვის მეტად შემაშფოთებელი უნდა ყოფილიყო ისიც, რომ ნატო-ს ბლოკის სხვა ქვეყნებისგან განსხვავებით, რომელთა უმრავლეობამაც 90-იან წლებში თავიანთი სამხედრო ხარჯები, შეიარაღება და შეიარაღებული ძალები შეამცირა, ჩვენი მეზობელი თურქები ამ ხარჯების ზრდას განაგრძობდნენ და 1990-დან 2000 წლის ჩათვლით ეს ხარჯები თავიანთ ვალუტაში 5-დან 10,8 მლრდ. დოლარის ექვივალენტურ თანხებამდე გაზარდეს, ანუ გააორმაგეს, ხოლო ამ ხარჯების სანაცვლოდ კი ამერიკელებმა და გერმანელებმა მათ უფრო თანამედროვე საბრძოლო ტექნიკა მიაწოდეს. ცხადია, რომ მილიარდებს ტყუილა-უბრალოდ თურქები არ გადაყრიდნენ, რომ მათ შესაბამისი საომარი მიზნები და გეგმები ექნებოდათ, რომ რუსებისთვის ეს დაფარული ვერ იქნებოდა და ისინიც შესაბამის ზომებს მიმართავდნენ. მაგრამ სწორედ ასეთი ცოდნა და ინფორმაცია არ აწყობდათ საქართველოს ხელისუფალთ და იმ სახელმწიფო მოხელეებს, რომლებიც თავიანთ საქმიანობაში ძირითადად სწორედ პირადი ანგარებიანი ინტერესებით ხელმძღვანელობდნენ; ხოლო მათი ეს ინტერსები კი აშშ-ის ინტერესებისადმი იყო დაქვემდებარებული. სწორედ ამის შესახებ ვწერდი ჯერ კიდევ 1999 და 2000 წლებში, ხოლო შემდგომმა მოვლენებმა აქედან ბევრი რამ დადასტურა.)

27) ბლოგზე ცალკე წიგნების სახით (მოცულობით) გამოქვეყნებული მაქვს ვრცელი ნაშრომები, სადაც უკვე აღარ ვერიდები საბჭოთა და რუსი ავტორების, სამხედრო სპეციალისტების, ანტიამერიკული და ანტინატოური შეფასებების გაჟღერებას, თუმცა კი, ვითვალისწინებ რა თავად ამ ავტორების ტენდენციურობასაც, ასეთ გაჟღერებებს წინ ვურთავ ფრაზებს: «საბჭოთა ავტორების სიტყვით», «საბჭოთა სამხედრო სპეციალისტების შეფასებით» და სხვა, ხოლო რა არის ამ შეფასებებში მართალი და რა იდეოლოგიურად მოტივირებული, ეს უკვე ჩვენი საზოგადოების, დაინტერესებული მკითხველის შემდგომი მსჯელობის საგანია. ასეთი ნაშრომებია:

1) «აშშ სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე» (ბლოგზე გამოქვეყნდა ხუთ ნაწილად 08.02.11-ში);

2) «აშშ შეიარაღებული ძალები 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში» (ხუთ ნაწილად 27.04.11);

3) «ნატო და დასავლეთევროპული კავშირი 1970-იანი წლების ბოლოსა და 80-იანების დასაწყისში» (სამ ნაწილად 14.05.11);

4) «ნატო-ს ბლოკის ევროპული ქვეყნების სამხედრო მშენებლობის ძირითადი საკითხები 1970-იანი წლების ბოლოსა და 80-იანების დასაწყისში» (ხუთ ნაწილად 20.06.11);

5) «ნატო-ს ბლოკის გარეთ მყოფი ზოგიერთი სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალები 1970-იანი წლების ბოლოსა და 80-იანების დასაწყისში» (ორ ნაწილად 06.11.13);

6) «საბრძოლო მოქმედებები განსაკუთრებულ პირობებში (ქალაქში, ტყეებში, მთებში, უდაბნოში და სხვა)» (სამ ნაწილად 13 და 15.05.14);

7) «1990-91 წლებში სპარსეთის ყურის ზონაში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტის შესახებ» (ორ ნაწილად 15.07.14);

8) «შეიარაღებული ძალების სახეობათა და სპეციალური დანიშნულების ძალების მოქმედებები სპარსეთის ყურის ზონაში 1990-91 წლებში» (ორ ნაწილად 11 და 22.09.14);

9) «დამატებითი მასალები ნატო-ს ბლოკის შესახებ 1970-იან წლებში» (ოთხ ნაწილად 27.02.15, 04.03.15 და 06.03.15).

ამ სამხედრო მასალებში მკითხველთა შემოსვლა ბევრი არ არის, და ეს გასაგებიცაა – თავად თემატიკის სპეციფიკიდან ამომდინარე. მაგრამ აქ მოვიყვან ერთ შემთხვევას: ზემოთ მოყვანილი მე-9 მასალა, ასევე წიგნის მოცულობისა, «დამატებითი მასალები ნატო-ს ბლოკის შესახებ1970-იან წლებში», ბლოგზე ოთხ ნაწილად ავტვირთე 2015 წლის თებერვალ-მარტში. მათგან პირველი ორი ნაწილი ავტვირთე 27 თებერვალსა და 4 მარტს, ბოლო ორი ნაწილი კი 6 მარტს. როცა ბლოგზე გამოვაქვეყნე მე-3 ნაწილი და მისი მიყოლებით მე-4-ს ავტვირთავდი, დაახლოებით ერთი საათი გავიდა (ატვირთვისას კომპიუტერს მთელი ტექსტი ერთმანეთის მიყოლებით შეჰყავს და იქ აბზაცების გაკეთება, ცხრილებისთვის შესაბამისი ფორმის მიცემა და სხვა პროცედურები ხელით კეთდება, რაც გარკვეულ დროს მოითხოვს). და როცა მე-4 ნაწილიც გამოვაქვეყნე და მთლიანად ბლოგის ბოლო მასალებს შევხედე, მანამდე სრულიად მოულოდნელ რამეს წავაწყდი – ერთი საათის წინ გამოქვეყნებულ მე-3 ნაწილში უკვე მკითხველების 18 შემოსვლა იყო (სხვა დროს ჩვეულებრივ ამ ხანში 1 ან 2 შემოსვლა არის ხოლმე). ანუ ვიღაც-ვიღაცეები შეთანხმებულები იყვნენ, რომ ამ მასალის გამოქვეყნება ერთმანეთისთვის შეეტყობინებიათ, რაც გააკეთეს კიდეც, თავი კი ისე უჭირავთ – რომ ლაპარაკიც არ ღირს. ანუ თავდაცვის სამინისტროში, სავარაუდოდ, ასეთი დაინტერესება არის, მაგრამ ჩემთან თანამშრომლობაზე, ხელშეკრულების ფორმით /რასაც ჯერ კიდევ ალასანიას მინისტრად დადგომის დროს ვთავაზობდი, მერე მინდია ჯანელიძის დროსაც/, არ მოდიან. მე კი გადავწყვიტე «ღორებს მარგალიტი აღარ დავუფინო» – სანამ ღორულად მექცევიან და სულიც ამოგხდომიაო, მეუბნებიან, აღარც მე მოვიკლავ თავს მათთვის ცოდნისა და ინფორმაციის მიწოდებით. თუმცა კი ამჟამად თურქეთის სამხედრო მშენებლობის, აგრეთვე თანამედროვე საველე არტილერიის განვითარების შესახებ შემყავს ნელნელა მასალები, რომლებიც გასული 15–8 წლების წინ ვთარგმნე რუსულიდან, და პატიოსანი დამოკიდებულება რომ ჰქონოდათ, დღეს ისინი უკვე წიგნებადაც იქნებოდა გამოცემული, თუმცა კი რეალობა, სამწუხაროდ, სულ სხვანაირია. 

ჩემს ბავშვობაში ტელევიზორში რამდენჯერმე ვნახე ერთი რუსული სატელევიზიო სპექტაკლი, სადაც ძირითადად ერთი ახალგაზრდა ქალი თავის განცდებსა და ფიქრებზე ლაპარაკობდა. მას შვილი გაუხდა მძიმედ ავად, ის თავის დროზე სამედიცინო ინსტიტუტში სწავლობდა და თითქოს მიხვდა თუ ბავშვს რა სჭირდა; მივარდა თავის კონსპექტებს, რათა წაეკითხა, თუ ამ დროს როგორც უნდა მოქცეულიყო. გადაშალა რვეული შესაბამის ადგილას და ნახა, რომ ლექციის მაგივრად მაშინ დამდგარი თბილი ამინდების შესახებ ჩაუწერია. შვილს მან დახმარება ვერ აღმოუჩინა და ბავშვი დაეღუპა. სწორედ ცოდნისა და ინფორმაციის უქონლობამ, თავისმა უდარდელობამ და სიზარმაცემ მიაყენა მას ის ტკივილი, რომელიც შვილის დაღუპვით იყო გამოწვეული. და ის იქ ამის შესახებაც ჰყვებოდა. ჩვენი თავდაცვის სამინისტროს მესვეურებს მათი ასეთი საქციელი, მხოლოდ ამერიკელების ხელებში ყურება, ისინი რას გვეტყვიან და გვასწავლიანო, და უფრო ვრცელი არსებული და მუშაობის შემთხვევაში ხელმისაწვდომი ცოდნის უგულვებელყოფა, შეიძლება ისეთ ტკივილად და უბედურებად დაუჯდეთ, რაც იმ ქალმა შვილის სიკვდილით განიცადა და გადაიტანა. თანაც ის მხოლოდ საკუთარ თავს ვნებდა, აქ კი ქვეყნის თავდაცვა და საკუთარი ხალხის სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხია სასწორზე დადებული, და ამის უგულვებელმყოფთა სასჯელიც ალბათ გაცილებით უფრო მძიმე იქნება.

ეს ამბავი მე იმიტომ მოვიყვანე, რომ საკუთრივ სამხედრო ტექსტებში მკითხველთა შემოსვლა ბევრი არ არის და მათი წიგნებად დაბეჭდვა კომერციულად მოტივირებული ვერ იქნება. სწორედ თავდაცვის სამინისტრო ან ეროვნული უშიშროების საბჭო უნდა იყვნენ ასეთი გამოცემების ხელშემწყობნი და დამფინანსებლები. და ასეთ შემთხვევაში მეც სიამოვნებით გავაგრძელებ სამხედრო თემატიკაში მუშაობას – უამრავი წერილები მაქვს გასულ წლებში თარგმნილი, რომლებიც ახლა ნელნელა შემყავს კომპიუტერში, მაგრამ მათთვის საბოლოო სახის მიცემა და სისტემაში მოყვანა კი მხოლოდ მაშინ იქნება შესაძლებელი, თუ იქნება მათგან გარკვეული ზომიერი დაფინანსება – ჩემთვის ცხოვრებისა და მუშაობის სახსრების გაჩენა, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი, შეიძლება ისინი იმ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ, რაზეც ზემოთ ვილაპარაკე.

ბოლოს ერთ საკითხს დავუბრუნდები. ზემოთ ვახსენე, რომ გაზეთებში ჩემ მიერ გამოქვეყნებული წერლები ერთმანეთთანაა დაკავშირებული და კრებულების სახით მათი გამოცემა მთლიან სურათს იძლევა მეთქი. მართლაც: ძირითადად საქართველოს სახალხო ფრონტის გაზეთ «საქართველოში» 1999 წლის ზაფხულიდან 2000-ის დასაწყისამდე ვაქვეყნებდი წერილების ციკლს საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარების შესახებ საერთო სათაურით «იცნობ მეზობელს?! ჩასწვდომიხარ ღირსებას მისას?!», რომლებშიც ჩვენს საზღვრებთან თურქეთის, რუსეთის, სომხეთისა და აზერბაიჯანის ჯარების განლაგებისა და მათი სარდლობების შესაძლო მიზნების შესახებ უნდა ყოფილიყო საუბარი. გამოქვეყნდა შემდეგი წერილები:

1) «თურქეთის რესპუბლიკა და მისი ადგილი ნატო-ს კოლექტიური თავდაცვის სისტემაში»;

2) «თურქეთის შეიარაღებული ძალების განვითარების ტენდენციები 90-იან წლებში»;

3) «ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ (CFE) ხელშეკრულება და თურქეთის შეიარაღებული ძალების განლაგება»;

4) «თურქეთის გარშემო დღესდღეობით არსებული რეალიები და მისი შეიარაღებული ძალები»;

5) «თურქეთისა და შეერთებული შტატების სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობის სავარაუდო მიზნები ამიერკავკასიისა და ცენტრალური აზიის მიმართულებით»;

6) «რუსეთის სამხედრო-პოლიტიკური გავლენა და შესაძლებლობები ცივი ომის პერიოდში» (ეს წერილი გავაკეთე კახა კაციტაძესთან ერთად);

7) «ხელშეკრულება ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ და რუსეთი»;

8) «რუსეთის თანამედროვე შეიარაღებული ძალები და საქართველოს თავდაცვის ერთი აქტუალური პრობლემა»;

9) «რუსეთის ფედერაციის სახმელეთო ჯარებისა და საბრძოლო ავიაციის განლაგება ქვეყნის ევროპულ ტერიტორიაზე, მათი დაკომპლექტებულობა და რუსული სარდლობის სავარაუდო მიზნები და ამოცანები» – დაახლოებით ასეთი სათაურის წერილი მივიტანე გაზეთის რედაქციაში, რომელიც არ იქნა დებეჭდილი, საიდანაც ჩანდა, რომ რუსეთის ქმედებები საპასუხო იყო დასავლეთის მიერ თურქეთის არაადექვატურად გაძლიერებაზე და ნოდარ ნათაძეს (სახალხო ფრონტის ხელმძღვანელს) თავის გაზეთში მისი გამოქვეყნება უკვე აღარ უნდოდა. მე ბლოგზე ამ წერილის გამოქვეყნებისას დავდე ის ფაქტიური მონაცემები, რუსული სახმელეთო ჯარებისა და საბრძოლო ავიაციის განლაგებისა და დაკომპლექტებულობის შესახებ ინფორმაცია, და მკითხველს საშუალება მივეცი, თუნდაც იმ წერილის გარეშეც (რომლის ასლი მე არ მქონდა) ნამდვილი ვითარება დაენახა და შეეფასებინა.

ეს ბოლო წერილი მე გაზეთის რედაქციაში მივიტანე 2000 წლის აპრილ-მაისის ნომრებში გამოქვეყნებისთვის, მაგრამ გააჩერეს, შემდეგ გაზეთის გამოცემაც დახურეს (ფინანსური სიძნელეების გამო) და 2001 წლის ზაფხულამდე მე სხვა გაზეთებთან თანამშრომლობა უკვე აღარ მქონია – ვცადე, მაგრამ არ გამოვიდა. მთლიანად ამ ციკლის წერილების მოცულობა 52 კომპიუტ. გვერდია. ამას უნდა დაემატოს კიდევ რამდენიმე გვერდი თურქეთისა და რუსეთის ჯარების განლაგების რუკებით როგორც მთელ ევროპულ ტერიტორიაზე, ისე საქართველოს მახლობლად. ეს რუკები მე დიდი ხანია გაკეთებული მაქვს, მაგრამ ისევ სკანირების ხარჯების გამო ბლოგზე ისინი ვერ განვათავსე.

2001 წლის ზაფხულში ისევ განახლდა გაზეთ «საქართველოს» გამოცემა, ისევ დამიძახეს თანამშრომლობისთვის და მასში გამოვაქვეყნე წერილები:

1) «საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარების მოკლე ანალიზი» (ივლის-აგვისტოს ნომრებში – 10 გვ. და აქაც ისევ რუკები დაემატება);

2) «ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულება და საქართველო» (სექტემბრის # – 8,5 გვ.);

3) «საქართველოს აქლემების ჭიდილში გამოჭყლეტილი კოზაკის ბედს უმზადებენ» (ეს არის ელზა ჯმუხაძის ინტერვიუ ჩემთან, რომელიც გაზეთ «გაუხმაურებელი ფაქტების» 2001 წლის ნოემბერ-დეკემბრის ნომერში დაიბეჭდა – 8 გვ.);

4) «თანამედროვე ჯავშანსატანკო ჯარების შესახებ» (გაზ. «საქართველო»-ს 2002 წ. თებერვლის # – 6 გვ.);

5) «თანამედროვე მექანიზებული ჯარების შესახებ» (2002 წ. სექტემბრის # – 5,5 გვ. /წყვეტა ისევ რედაქციის მიზეზით მოხდა, «წვრთნისა და აღჭურვის» პროგრამის დაწყების გამო/) ;

6) «ნატო-ში გაწევრიანება საქართველოს რუსეთის აგრესიული გამოხტომებისგან დაიცავს?» (2002 წ. სექტემბრის # – 5 გვ.);

7) «თანამედროვე ქვეითი ჯარის შესახებ» (2002 წ. 5 ნოემბრის # – 5,5 გვ);

8) «თანამედროვე სამთოქვეითი ჯარების შესახებ» (2002 წ. 19 ნოემბრის # – 6,5 გვ.);

9) «ამერიკულ-ქართული სიყალბე (ანუ რისთვის გვაჩუქა პენტაგონმა ათი ვერტმფრენი?)» (2002 წ. 3-17 დეკემბრის # – 6 გვ.) ;

10) «ფსკოვო-პეჩორის მონასტერის ხატებიდან მირონდენა დიდ ომს მოასწავებს» (ეს იყო ჩემი ინტერვიუ მამა თეოდორე გიგნაძესთან, რომელიც თავად იყო ჩასული ფსკოვო-პეჩორაში მამა ვასილის /შვეცის/ სახლში, სადაც იყო ხატებიდან ეს უხვი მირონდენა; დაიბეჭდა გაზეთის 2002 წ. 3 და 17 დეკემბრის ## – 12,5 გვ.);

11) «წვრთნისა და აღჭურვის» პროგრამის ნამდვილი არსი და მნიშვნელობა (2003 წ. იანვრის # – 5,5 გვ.);

12) «ნატო-ს სტანდარტები» – მითი და სინამდვილე (2003 წ. თებერვალ-მარტის # – 9 გვ.);

13) ისევ «ნატო-ს სტანდარტების» შესახებ (2003 წ. აპრილის # – 7 გვ.);

14) «საბრძოლო მოქმედებები ერაყში მეორე მსოფლიო ომის გერმანული ჯარების გამოცდილების ფონზე» (2003 წ. აპრილ-მაისის # – 5,5 გვ);

15) წერილების ციკლი საერთო სათაურით «აშშ შეიარაღებული ძალები და საქართველო», რომელშიც გამოქვეყნდა გაზეთ «საქართველოს» ნომრებში 2003 წ. 6 მაისიდან 31 დეკემბრის ჩათვლით, და მასში შევიდა წერილები: ა) «აშშ სამხედრო მშენებლობის ისტორიული და პოლიტიკური საკითხები», ბ) «აშშ შეიარაღებული ძალების მართვის უმაღლესი ორგანოები», გ) «აშშ შეიარაღებული ძალების ორგანიზაცია», დ) «აშშ შეიარაღებული ძალების პირადი შემადგენლობით დაკომპლექტება», ე) «აშშ სახმელეთო ჯარების საბრძოლო მომზადება», ვ) «აშშ სახმელეთო ჯარების ოფიცერთა კადრების მომზადება», ზ) «აშშ შეიარაღებული ძალები 1990-იან წლებში» (სულ ამ წერილების საერთო მოცულობაა დაახლ. 50 კომპ. გვ.);

16) «ეროვნული უსაფრთხოების ერთი აქტუალური პრობლემის შესახებ» (2004 წ. იანვრის # – 14 გვ.);

17) «საქართველოს სამხედრო მშენებლობის საჭირბოროტო საკითხები თანამედროვე ეტაპზე» (2004 წ. მარტის # – 6 გვ.);

18) «ზოგიერთი რამ საქართველოს თავდაცვის შესახებ» (2004 წ. დასაწყისში – 5,5 გვ.). 

სულ გაზეთ «საქართველოში» (პლიუს ერთი ინტერვიუ გაზეთ «გაუხმაურებელ ფაქტებში») 2001-2004 წწ. დაბეჭდილი წერილების საერთო მოცულობაა 160 გვერდამდე, პლიუს მანამდე იმავე გაზეთში გამოქვეყნებული 50 გვერდზე მეტი წერილები – ჯამში გამოვა 210 გვერდზე მეტი, პლიუს ჯარების განლაგების რუკები და შეიარაღებული ძალების სტრუქტურების სქემები, ასევე შეიძლება სურათებიც, რაც წიგნის წაკითხვას უფრო სახალისოს გახდის.

2004 წლიდან მე უკვე მინდოდა საგაზეთო წერილებში გამეჟღერებინა ის მსჯელობა და არგუმენტები, რომლებიც მართლმადიდებელ რუს ავტორებს მოჰყავდათ თავიანთ ნაწერებში თანამედროვე მსოფლიო პოლიტიკაზე საუბრისას, მაგალითად, როგორიცაა გიორგი ემელიანენკოს წიგნი «რუსული აპოკალიფსისი და ისტორიის დასასრული», მღვდელმონაზონ აბელის (სემიონოვის) წიგნი «როგორ გადავიტანთ ღვთის რისხვას», ს.-პეტერბურგისა და ლადოგის მთავარეპისკოპოს იოანეს (სნიჩევის) წიგნი «უკანასკნელი ბრძოლა», კრებული «რუსეთი მაცხოვრის მეორედ მოსვლის წინ», აგრეთვე წერილები ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორის ნატალია ნაროჩნიცკაიას საიტიდან და სხვა. მაგრამ ნ. ნათაძეს რუსი ავტორების შეხედულებების გაჟღერება არ უნდოდა და მისივე რეკომენდაციით თანამშრომლობა გავაგრძელე გაზეთ «ახალ 7 დღეში». იქ გამოვაქვეყნე წერილები:

1) «სახელმწიფო უსაფრთხოების ფორმულა: მინუს რუსეთის სამხედრო ძალა» (დაიბეჭდა 2004 წ. 1521 ოქტომბრის # – 6 გვ. ეს იყო ინტერვიუ ოთხ პირთან: კახა კაციტაძესთან, იოსებ ბარნაბიშვილთან, ნოდარ ნათაძესთან და ჩემთან; მე ბლოგზე მხოლოდ ჩემი პასუხები ავტვირთე და სწორედ მათი მოცულობაა 6 გვ.);

2) «დიდმპყრობელი რუსეთიდან დიდმპყრობელ დასავლეთამდე» (2005 წ. მარტის # – 6,5 გვ.);

3) «საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარების მოკლე ანალიზი» (2005 წ. აპრილის # – 6 გვ.);

4) «თურქეთის თანამედროვე შეიარაღებული ძალები და საქართველო» (2005 წ. 6-11 მაისის # – 10,5 გვ);

5) «თურქეთის თანამედროვე სახმელეთო ჯარები და საქართველო» (2005 წ. 20-26 მაისის # – 12 გვ.);

6) «რუსეთის თანამედროვე შეიარაღებული ძალები და საქარათველო» (2005 წ. 10-16 ივნისის # – 7,5 გვ.);

7) «რუსეთის შეიარაღებული ძალებისა და ძირითადი შეიარაღების განლაგება მის ევროპულ ტერიტორიაზე» (2005 წ. 1-7 ივლისის # – 12 გვ.);

8) «თანამედროვე სახმელეთო ჯარები» (2005 წ. 23-29 სექტემბრის # – 12 გვ.);

9) «ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულება და საქართველო» (2005 წ. 4-10 ნოემბრის # 8,5 გვ.);

10) «საქართველოს სამხედრო მშენებლობის საჭირბოროტო საკითხების შესახებ» (2005 წ. 2-8 და 9-15 დეკემბრის ## – 22,5 გვ);

11) «შეერთებული შტატების შეიარაღებული ძალები და საქართველო» (2006 წ. 7-13 და 14-20 აპრილის ## – 21,5 გვ.);

12) «მართლმადიდებლობის როლი და ამოცანები გაერთიანებულ ევროპაში» (2006 წ. ივნისის სამ ნომერში – 10,5 გვ. ეს არის ათენისა და სრულიად ელადის მთავარეპისკოპოსის ქრისტოდულოსის მიერ 2000 წლის 29 ივნისს არეოპაგში წარმოთქმული სიტყვის თარგმანი /რუსულიდან/);

13) «კულტურის რელიგიურ-ფილოსოფიური საფუძვლები» (ასევე გაზეთის სამ ნომერში დაიბეჭდა – 13,5 გვ. ეს არის ნატალია ნაროჩნიცკაიას წერილის თარგმანი).

სულ გაზეთ «ახალ 7 დღეში» გამოქვეყნებული წერილების საერთო მოცულობაა 150 კომპ. გვერდამდე. ამის შემდეგ გაზეთის რედაქციაში მივიტანე წერილი «ქრისტიანობა და პოლიტიკა», სადაც ვწერდი, რომ პოლიტიკაშიც ქრისტეს მცნებების დაცვით უნდა ვსაქმიანობდეთ; დავბეჭდავთო – მაგრამ არ დაბეჭდეს; შემდეგ მივიტანე წერილი რუსეთ-საქართველოს თანამედროვე ურთიერთობებზე (2006 წლის ზაფხულში რუსი მზვერავების დაპატიმრებასთან დაკავშირებით). ისიც არ დაბეჭდეს და ჩვენი თანამშრომლობაც ასე დამთავრდა. ეს ორივე წერილი მე ბლოგზე 26.11.10-ში მაქვს ატვირთული და მათი მოცულობებია შესაბამისად 24 და 17,5 გვ. თუ ზემოხსენებულ წერილებს ამათაც მივუმატებთ, მაშინ საერთო მოცულობა გამოვა 190 კომპიუტ. გვ.-ზე მეტი.

შემდეგ წერილები გამოვაქვეყნე საეკლესიო ალმანახში «ელია» და ჟურნალში «ქვაკუთხედი», რომლებიც ასევე ბლოგზე მაქვს ატვირთული. კერძოდ, ალმანახ «ელიაში» დაიბეჭდა წერილი «საქართველოს შეიარაღებული ძალები დასავლეთ ევროპის მცირე სახელმწიფოთა მაგალითზე» (2005 წ. – 7 გვ.), ჟურნალ «ქვაკუთხედში» კი წერილები:

1) «ნატო – ერთი სიტყვა და საქმე?!» (2008 წ. თებერვლის # – 6,5 კომპიუტ. გვ.);

2) «პროტესტანტული და რუსული სულის შესახებ» (2008 წ. მარტის # – 10,5 გვ. ეს არის ნატალია ნაროჩნიცკაიასთან ინტერვიუს თარგმანი);

3) «პლებისციტის გამო ნატო-ს საკითხზე და ზოგიერთი სხვა რამ» (2008 წ. აპრილის # – 6 გვ.); 

4) «რამდენად რეალურია მესამე მსოფლიო ომის საშიშროება» (2008 წ. მაის-ივნის-ივლისის ნომრებში – 19 გვ. ეს იყო რედაქციის ინტერვიუ ჩემთან);

5) «ზოგიერთი რამ ცხინვალის რეგიონში უკანასკნელი მოვლენების გამო» (2008 წ. სექტემბერ-ოქტომბერ-ნოემბრის ნომრებში – 15 გვ.);

6) «თანამედროვე რუსეთის სატკივარი მართლმადიდებელ ავტორთა თვალთახედვით და უკანასკნელი კონფლიქტი საქართველოსთან» (2008 წ. დეკემბრისა და 2009 წ. იანვარ-თებერვლის ნომრებში – 13 გვ.);

7) «არქანჯელო ლამბერტის ცნობები აფხაზების შესახებ» (2009 წ. თებერვალ-მარტის ნომრები – 12 გვ. ეს არის ამონარიდები იტალიელი მისიონერი არქანჯელო ლამბერტის წიგნიდან «სამეგრელოს აღწერა», რომელიც 1620-40-იანი წლების ვითარებას გვიხატავს);

8) «ეროვნული საკითხის გამო» (2009 წ. დასაწყისში დაიბეჭდა – 2,5 გვ. ეს დავწერე კონსტანტინე ლორთქიფანიძის მიერ 1930-იან წლებში გამოქვეყნებული ლექსის «წინაპრებს» გადმოცემითა და მისი კრიტიკით. ვასკვნიდი, რომ რომ მაშინდელი პროლეტპოეტის ნიჰილისტური დამოკიდებულება სამშობლოსადმი /«თუ სადმე ელავს გაბასრული ხმალი კომუნის, მე ჩემს სამშობლოს ქვეყანაზე ყველგან ვიშოვნი»/ შემდეგ დიდი სამამულო ომის განსაცდელებმა და უბედურებებმა გააქარწყლა და მას მერე კ. ლორთქიფანიძეც უკვე სხვანაირად წერდა. რომ მავანთა და მავანთა დღევანდელმა მახინჯმა დამოკიდებულებამ სამშობლოსადმი შეიძლება ისევ ახალი დიდი ომის განსაცდელებში ჩაგვაგდოს, და ასეთი ხვედრის თავიდან ასაცილებლად ამ ადამინებმა გონებასა და სინდისს დროზე უნდა მოუხმონ);

9) «ისტორიული პარალელები» (2009 წ. აპრილის # – 3,5 გვ. აქ უკვე ამონარიდი მომყავს დავით გურამიშვილის პოემიდან, რომ ქართველები ღმერთსა სცოდავდნენ, მის გაფრთხილებებს და მათზე დაშვებულ განსაცდელებს ყურადღებას არ აქცევდნენ, ცოდვებს თავს არ ანებებდნენ, რის გამოც დაატყდათ ის უბედურებანი, რასაც პოეტი «ქართლის ჭირს» უწოდებს, და ჩანდა პარალელები ჩვენს დღევანდელ მდგომარეობასთან).

სულ ალმანახ «ელიასა» და ჟურნალ «ქვაკუთხედში» გამოქვეყნებული წერილების მოცულობაა 95 კომპიუტ. გვერდი.

გარდა ამისა, ჟურნალ «ქვაკუთხედში» არ დამიბეჭდეს წერილები, რომლებიც რუსეთ-საქართველოს ისტორიულ ურთიერთობებს შეეხებოდა (სულ ოთხი წერილი), ხოლო გაზეთ «ჯორჯიენ ტაიმსშიც» კიდევ ორი წერილი (ქვემოთ მე-5 და მე-6 წერილები); ესენია:

1) «გეორგიევსკის ტრაქტატი – საქართველოზე რუსეთის იმპერიის მფარველობის ხელშეკრულება» (9 გვ.);

2) «ქართულ ისტორიულ აზროვნებაში გეორგიევსკის ტრაქტატზე წარმოდგენის გაყალბება» (5,5 გვ.);

3) «საქართველოსა და რუსეთის ისტორიული ურთიერთობების შესახებ» (9 გვ.);

4) «საქართველოს დღევანდელი სატკივარის ერთი მხარე რუსლან მიქაბერიძის შემოქმედებაში» (5 გვ.);

5) «რუსეთისა და აშშ-ის სტრატეგიულ შეტევით შეიარაღებათა ბალანსი» (4,5 გვ.);

6) «ზოგიერთი მოსაზრება ეკონომიკურ საკითხებთან დაკავშირებით» (5 გვ.).

სულ ვერგამოქვეყნებული წერილების მოცულობაა 38 გვ; ანუ «ელიასა» და «ქვაკუთხედში» გამოქვეყნებულ წერილებთან ერთად ჯამში – 133 კომპიუტ. გვერდი. 

ზემოთ მოყვანილი წერილების სათაურებიდან ჩანს, რომ ისინი სამხედრო მშენებლობის ძირეულ საკითხებს თანამიმდევრულად შეეხებიან, ერთმანეთს ავსებენ და მთლიან მოზაიკურ სურათს ქმნიან. ამით ისინი მკითხველს თანამედროვე შეიარაღებული ძალების მშენებლობისა და საბრძოლო გამოყენების შესახებ გარკვეულ სწორ წარმოდგენას უქმნიან, ამ სფეროში მისი ჩახედულობისა და კომპეტენტურობის დონეს ამაღლებენ.

ამასთანავე ეს წერილები შედეგი იყო იმ წინა პერიოდის მუშაობისა, რომელიც 1991 წლიდან მქონდა დაწყებული, როცა თავიდან სამხედრო-ისტორიულ ჟურნალ «მხედარისთვის», ხოლო შემდეგ კი პარლამენტის კვლევით დეპარტამენტში ჩემი მუშაობისას (1993 წლის ბოლოდან 2007-ის დასაწყისამდე) ძირითადად აშშ-ის, აგრეთვე დასავლეთის სხვა სახელმწიფოთა შეიარაღებული ძალების მშენებლობისა და საბრძოლო გამოყენების საკითხებს ვსწავლობდი მკითხველებსაც ვაწვდიდი. 1999 წლის გაზაფხულამდე მე გულწრფელად ვიყავი პროდასავლურად განწყობილი და ეს ჩემს მაშინდელ ნაშრომებსაც ეტყობა, თუმცა კი ჩემი ძირითადი წყარო სსრკ/რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ჟურნალი Зарубежное военное обозрение იყო და არის, რომლის წერილებსაც რუსი სამხედრო სპეციალისტები და სხვა ავტორები ღია დასავლურ სამხედრო გამოცემებში გამოქვეყნებული მასალების საფუძველზე ამზადებენ.

1992-1998 წლებში «მხედარსა» და პარლამენტის კვლევით დეპარტამენტში გამოვაქვეყნე შემდეგი წერილები:

1) «აშშ შეიარაღებული ძალების მდგომარეობა და განვითარების პერსპექტივები» (12,5 გვ.);

2) «აშშ შეიარაღებული ძალების მართვის უმაღლესი ორგანოები» (11,5 გვ.);

3) «ნატო – წარსული და თანამედროვეობა» (14 გვ.);

4) «ჩრდილოატლანტიკური კავშირის სწრაფი რეაგირების ძალები» (12 გვ);

5) «სტრატეგიული და ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების ბალანსი დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის» (10,5 გვ.);

6) «საჰაერო-სახმელეთო ოპერაცია (ბრძოლა)» – აშშ სახმელეთო ჯარების საბრძოლო გამოყენების კონცეფცია (11,5 გვ);

7) «საჰაერო-სახმელეთო ოპერცია (ბრძოლა) კონცეფციის რეალიზაციის პირობები» (აშშ სახმელეთო ჯარების სტრუქტურა და ძირითადი შეიარაღება) (46 გვერდი);

8) «აშშ სახმელეთო ჯარების დაკომპლექტება და საბრძოლო მომზადება; ოფიცერთა კადრების მომზადება და მათ მიერ სამსახურის გავლა» (60 გვ.);

9) «აშშ სახმელეთო ჯარების მძიმე (მექანიზებული და ჯავშანსატანკო) ფორმირებების საბრძოლო გამოყენება» (40 გვ.);

10) «შეიარაღებული ძალების დაკომპლექტების პრაქტიკა საზღვარგარეთის ქვეყნებში» (19,5 გვ.);

11) «სამხედრო მოსამსახურეთა და მათი ოჯახის წევრების სოციალური დაცვა დასავლეთის სახელმწიფოებში» (ეს გავაკეთე ლევან აბაშიძესთან ერთად) (დაახლ. 30 გვ).

აქ 1), 2), 6), 7) 8) და 9) თემები ფაქტიურად წარმოადგენენ ცალკეულ თავებს წიგნისა «აშშ სახმელეთო ჯარები 1980-იან წლებში» (მათი საერთო მოცულობა 180 კომპიუტ. გვერდზე მეტია). სწორედ ამ ცოდნის საფუძველზე შევუდექი 1997 წლის ბოლოს ორი თემის შესწავლას: ა) როგორია საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარება და ბ) როგორი შეიარაღებული ძალები უნდა ჰყავდეს საქართველოს, რათა თავდაცვისუნარიანი ქვეყანა იყოს. და ამ მუშაობის შედეგი იყო ის, რაც ზემოთ ჩამოთვლილ საგაზეთო წერილებშია გადმოცემული. გარდა ამისა, 2000-იანი წლების დასაწყისში სამსახურში გავაკეთე რამდენიმე ნაშრომი, რომლებიც არ გამოუქვეყნებიათ, ჩემთან ბლოგზე კი გამოქვეყნებულია. ესენია:

1) «საქართველოს გარშემო არსებული სამხედრო-სტრატეგიული ვითარების მოკლე ანალიზი» (18 გვ.);

2) «კანონპროექტისთვის საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიცხოვნების შესახებ» (12 გვ.);

3) «საქართველოს შესაძლო ნეიტრალიტეტის სამხედრო ასპექტები დასავლეთევროპული გამოცდილების მიხედვით» (26 გვ.);

4) «ზოგიერთი რამ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის საკონსტიტუციო შეთანხმების შესახებ» (31 გვ.);

5) «ტერორიზმის ზოგიერთი სამხედრო ასპექტის შესახებ» (21,5 გვ.).

ეს მასალებიც ავსებენ ერთმანეთს და მთლიანობაში საკმარისად დამაჯერებელ სურათს ქმნიან. სამსახურში ბოლოს (2006-2007 წლებში) გავაკეთე ასევე ვრცელი ნაშრომი «ნატო და დასავლეთევროპული კავშირი 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში», რომელიც ზემოთ 17-ე გვერდზე უკვე ნახსენები მაქვს. ასეთია ძირითადად ჩემი ბლოგის წერილობითი მასალები, რომლებიც ჩვენი ქვეყნისა და ჩვენი ცხოვრების არცთუ სახარბიელო სურათს ქმნიან, მაგრამ ეს სურათი რეალურია, თუმცა კი არა ყოვლის მომცველი, არამედ ერთი ნაწილი ჩვენი მთლიანი სინამდვილისა.

ირაკლი ხართიშვილი 
19. 11. 16