Tuesday, February 22, 2011

მარიამ ქსოვრელი–ხართიშვილის ლექსები

ცოტა რამ ავტორის შესახებ
(კრებულიდან „პოეტური სიტყვის რთველი“)

დავიბადე 1956 წლის 21 იანვარს თბილისში, გავიზარდე სოფ. კავთისხევში. მშობლების, შუათანა დისა და ნათესვების შემდეგ მეორე სახლს ჩვენთვის, ყველა ბავშვისათვის კერა _ საბავშვო ბაღი წარმოდგენდა, რომელიც კავთურის პირიდან შემაღლებულ ადგილზე სოფლის შუაგულში მდებარე თარხნიშვილების სახლში იყო გახსნილი თავისი აკაციის ხეებით შემოფარგლული, დიდი ყვავილნარიანი ლამაზი ეზოთი. მაშინ ყველაფერი ჩვეულებრივი, თბილი და ტკბილი იყო, რაღაც გამოკვეთილად მაინც და მაინც არაფერი ხდებოდა, რადგან ყველაფერს ერთნაირად აღვიქვამდი.

დავამთავრე თბილისის 58-ე საშულო სკოლა. დაბალ კლასებშივე, როცა ლიტერატურას ვსწავლობდი, მახსოვს, და დღეს ვაცნობიერებ, ჩემთვის გამორჩეული ლექსები, მოთხრობები და ისტორიული ამბები გაკვეთილი კი არ იყო მარტო რაღაც სასწავლი, მას წაკითხვისთანავე არა მარტო ვიმახსოვრებდი, არამედ ვიაზრებდი და ახლანდელი გადასახედიდან რომ შევხედოთ, საყრდენს ვნახულობდი მასში. „ცოდნა სინათლეა...“ ვკითხულობდი, ვხედავდი და ჩუმი სიხარული მიპყრობდა.

ჩაბმული ვიყავი საქართველოს ნორჩ ტურისტთა და მხარეთმცოდნეთა კლუბში საქვეყნოდ ცნობილი მზია დეიდას, მზია ერისთავის თაოსნობით. ბორჯომის რაიონში, გუჯარეთისწყლის ხეობში, გვერდისუბანში გვქონდა კარვებიანი ბანაკი ზაფხულობით, სადაც ვიკრიბებოდით სხვადასხვა კუთხის მოწაფეები და ვეცნობოდით ჩვენი ქვეყნის გეოგრაფიასა და ისტორიას, თბილისის ისტორიას, და ვმოგზაურობდით.

1978 წელს დავამთავრე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დასავლეთ ევროპის ენებისა და ლიტერატურის ფაკულტეტი, გერმანისტიკის განყოფილება, აგრეთვე ხელოვნებთმცოდნეობის მეორადი ფაკულტეტი. ვესწრებოდი გოეთეს სახელობის ლიტერატურული საზოგადოების სხდომებს, რომელიც იმ პერიოდში საოცარი ნაყოფიერებით გამოირჩეოდა. ვიღებდი ზოგად განათლებას, ვუსმენდი საინტერსო ლექციებს. ვსწავლობდი და ვეცნობოდი ხელოვნების სხვადასხვა დარგებს, რაშიც მეხმარებოდნენ ჩვენი გამორჩეული პროფესორ-მასწავლებლები. ეს იყო ძნელი და სერიოზული გზა, უნდა ჩავწვდომოდი სიღრმისეულად ამ ცოდნას და მიმეღო ის, რაც მჭირდებოდა შემდგომი ცხოვრებისა და საქმინობისთვის. ასევე რაც უმთავრესია, უნდა მეპოვნა სულიერი სიმშვიდე. და აი, ამ ძიებამ მალევე მომიყვანა ტაძარში, რომელიც თავდაპირველად აღმოჩნდა ჩემი სულიერი თავშესაფარი, შემდეგ კი მთელი ცხოვრების გზის მაჩვენებელი, მომნიჭებელი უფლისმიერი სიხარულისა და სათნოებისა.

ჩემი ინტერესებიდან გამომდინარე ვთარგმნი გერმანული ლიტერატურის ნიმუშებს. გამოცემული მაქვს ნათარგმნი წიგნები. მათ შორის მინდა გამოვარჩიო: „გერმანული პოეზიის მცირე ანთოლოგია“, ჰერმან ჰესეს რომანი „ნარცისი და გოლდმუნდი“, ფრიდრიხ ჰოლდერლინის „იმედი მომავალ საუკუნეთა“, ანგელუს სილეზიელის „ქერუბიმული მოგზაური“ (I წიგნი), სელმა ლაგერლოფის „მოთხრობები“, გრიგოლ რობაქიძის „წერილები ნიკოს კაზანძაკისისადმი“.

ვწერ ლექსებს, ძირითადად სტუდენტობის შემდეგ დავიწყე ლექსებად იმის გადმოცემა, რასაც ვწვდებოდი და ჩემთვის ამისი გადმოცემის აუცილებლობა იქმნებოდა. ეს ნაწერები მდინარის წყალს ჰგავს, მხოლოდ ხანდახან გამოჩნდება გამოკვეთილი სახე. ეს ასე იყო, ძალით არაფერი მომიგონია, დაკვირვებითა და წვდომით ჩამიწერია. და ეს ერთგვარად ჩემს სულიერ ავტობიოგრაფიას წარმოადგენს. ჩემი ლექსების პირველი კრებული გამოვაქვეყნე 1996 წელს. წლების მანძილზე ვასწავლიდი გერმანულ ენას უმაღლეს სასწავლებელში.

მყავს მეუღლე, ორი და, ხუთი დისწული _ სულ ერთმანეთზე უკეთესები, საყვარელი და ძვირფასი მეგობრები. ვაფასებ ყველგან ღირსეულ და პატიოსან ადამიანებს. ვისურვებ ერთმანეთი შესაფერისად დაგვეფასებინოს და ყველას ჩვენ-ჩვენი საქმით გაგვეწიოს სამსახური ჩვენი ქვეყნისათვის, რაც ყოველთვის სჭირდება მას, მით უმეტეს დღეს, როცა მარადიული ღირებულებების ნაცვლად წარმავალს აყენებენ უცერემონიოდ წინ. დღეს ვინც პირველს მიჰყვება, რადგან სხვაგვარად არ ძალუძს, მავანთ მოძველებულად, ჩამორჩენილად უნდათ ჩათვალონ, მაგრამ მარადიული მარადიულია და წარმავალში უნდა დაიჭიროს ის თითოეულმა.

მარიამ ქსოვრელი-ხართიშვილი


ლექსები ძველი კრებულიდან

(გამოიცა 1996 წელს)


* * *

მე არ ვტიროდი.
მე ვისმენდი სხვათა ტირილებს
და შევდიოდი მამლის ყივილში
და ძაღლის ყეფას მივყვებოდი იმ ადგილისკენ,
სადაც გოდებენ მხოლოდ უხმოდ,
მე არ ვტიროდი.


ტანჯვა

მთვარისფერი სახე
სევდაში გარდამეცვალა.
თვალების სხივი
მიწას აფიქრდება
და ფორმათა ჩაკეტილი სიმარტოვე
მიუკარებლად
გამოუთქმელ სიმყუდროვეში მიმეძალება.
მდინარედ მივალ,
მარადს შევერთვი
ვერამოსუნთქვად.


* * *

გზა შედის
უსიერ ტყეში,
სადაც ხარობენ
შავი ხეების
მწვანე დღეები, _
და მე მივყვები. . .
ჩემი ღრუბლები
შენზე ტირიან
დიდი ხანია, _
დავიწყებიათ საკუთარი.


* * *

მთვარე ჩადგა.
ჩაწვა სამთვაროს.
ის იღვრებოდა ღამის სიუცხოვით.
(გადამილოკეს სიხარული).
და ჩადის ნახევარმთვარე
მკვდარი სისავსით.


* * *

შენმა ნაცრისფერი წვიმიანი
ღამეების სიჩუმემ
ჩემი იისფერი სიმყუდროვის
სარკმელებთან ჩამომსხდარი
გათოშილი ბეღურების
უსინთლო იმედების
უმწეო ზღაპრები
დაათრო.


* * *

შენ გარდამცვალე ყველას გულებში,
გადამაფარე ჩემეული ჩუმი საღამო.
მიმაცილებდა გალობა შაშვის. . .
თვალთ ყოველივე
გაიმარტოვეს,
ო, ისე მყუდროდ,
ამომისუნთქე
ვით სამუდაოდ.


საღამო

ბინდი მიცურავდა
და ყანაც ღვინისფრად სთვლემდა,
მომკილ თავთავებს
მოხუცი ცოლ-ქმარი
კონებად კრავდა,
ყრმა მწყრებს დასდევდა,
ხბო ბალახობდა,
შაშვი გალობდა, _
ბინდი მიცურავდა. . .


* * *

შენი ხეების დამტვრეული ტოტები,
ნაადრევად ზამთრიანი,
ჩემი მთვარიანი ღამის კალთაზე დაიყარა. . .
ჩემი პატარა ვარსკვლავები,
სიზმრინი, ცისფერი ყვავილები
თოვლის ფანტელებით დაიფარა.


საღამო

ცა დუმილისფერობდა
ღრუბელთა მწუხრში,
როგორც ქვათა ოცნების
სიზმარში გაჭრა.
მიწა ეხვეოდა საღამოს ხელებით
და იხუტებდა დახურულ მკერდთან.
მეფობდა ღამის უმანკო გოდება;
სიჩუმე წურავდა დარდიან მანდილს
და გვატკბობდა.


* * *

შენ იფერებ
მხოლოდ შენ მსგავსებს,
მხოლოდ პოეტებს. . .
შენ წვიმხარ ჩემი დღეების ფერით
და ვმყუდროვდები.
მიედინები და ისევ ის ხარ.
მოვარდება მერე ხანი
და ისე მიხვევს,
რომ ხელმეორედ ამოფეთქვით,
ოჰ, მერამდენედ ვიბადები!
ჩვილის ცრემლების ნათლით
ყველას გეხვევით,
თქვენ, ვინც ეხვევით
ბორბალზე ბედის.


* * *

მიუცხოვდება წარსული
და ძვალდება დარდი.
ჩვენს შორისა წევს
სიჩუმისფერი სივრცე.
ყოველ საღამოს მე ვიბადები
და ღამეული გაზაფხულებით
გიახლოვდები.
(მე ვხედავ დედამიწას,
როგორ ამოსდის ტანზე ყვავილი
და მეხილება სამყარონი სულიერ თოვის).


წვიმა

წვიმს.
გული წვიმს
მიწად იგრძნო
კოსმიურმა ცრემლმა,
გულმა ჩემფერმა.
ჩავინისლები
და დავრჩები სამუდამოდ,
ვითა სიზმარი,
რომელსაც ვეღარ იხსენებენ _
იწვიმებს ბევრჯერ ათასფერებად.


ჟამს ფერისცვალების

ქარი ქრის,
ქარი ქრის
და მე ვარ საყდრად _
ჩემს სიმარტოვედ.
მდინარის შუაწელი
ღამისკენ მიიქცა,
დამძიმდა სარკმელთან
ცის ჩამონაჭერი
და დმიღონდა ფერი მტრედისა _
ჩაფერფლილ სახიდან აღმდგარი თვალები.


* * *

შენი არს უფალო,
მსუფევი ყოველი.
შენდამი მომნდობი
წყალობას მოველი.

დაჩრდილე ცოდვანი,
სინათლით დაფარე.
მივუხვდი განსაცდელს,
არცოდნა მაკმარე.


ქება შემოდგომისა

სიტკბოს მოწეულს,
დაბინდულ ძოწეულს,
გადასცემ ნაყოფს
და მერე ფიქრად ჩამოიფოთლები,
დადგები სხივოსანი,
გარინდების ფრთოსანი,
და თესლს ნაყოფისას
დაესიზმრები და აუხდები
სიტკბოს მოწეულს,
დაბინდულ ძოწეულს, უძღვნიან ნაყოფს. . .


* * *

სინანულის დიდ ქვეყანაში
დრო უსასრულოდ გამეფებულა.
ო, მერამდენედ
ლოკავს წყალი
ზღვის სანაპიროს.
თვალ-მარგალიტი
ფსკერით ამომაქვს
დრო და დრო თმენით.
მაცხოვრის ხატის წინ
იფრქვევა
ნაჟური ჩუმი.


ლიტანიობა

სულისწამღები სიმყუდროვითა და სიჩუმით,
ნათლიანი ბინდით ჩაკარგულა გზა,
შენსკენ მავალი, შენი წიაღისკენ, ადამიანო,
გზა მარტოული, მოხილული ღვთის
სხივოსნობით,
გზა უღრან ტყეში,
სად ხეთა ჩრდილი
უტყვი დინებით
უბრუნდება საკუთარ სახეს,
და სად შროშანა ცრემლიანი ზარებით
ხარობს
და მგალობელი ტყისა ფრინველი
გზად გეგებება _
ხმა მოღაღადე, _
რათა დათრგუნო შიში ნადირთა _
ხმა ძალოვანი. . .
გზა შენსავ თავში,
შენი სახლისკენ მიმავალია,
დასაწყისია და დასაყრდენი,
საყდარია შენი ხატების,
შენი, უფალო.
მარადწვანეა ჩვენი ღიმილი და
მოკრძალება. . .


მხედართა დაკრძალვა სოფელში

წყვილ-წყვილად მიაქვთ თქვენი ცხედრები
დღეს-ხვალიობით. . .
სუნთქავს სოფელი, ის ცხოვრებას მაინც აგრძელებს.
თქვენი დუმილი აჯავრიანებს შეწუხებულებს.
სიცხეა მწველი, ქარი დაჰქროლებს.
სროლის ხმა ისმის ;
ეს ნიშანია ავბედითი ჟამიანობის,
დედაბუნებას რომ ეუცხოვა.
წამს ირინდება ყველა სულდგმული,
და ოდეს კარი იმა ქვეყნისა მთლად განიხვნება,
მამლიხ ყივილი ერთიანად მარადისობას
აახმიანებს. . .
შედიხართ იქით,
ჩვენ აქეთ ვრჩებით.
განშორებულნი მაინც ერთად ვართ.
ამაღამ ჭოტი უკვდავების ხმით დაიძახებს
სახელებს თქვენსას,
და გარდასული წინაპრები, დაოსებულნი გარინდებით, შეირხევიან
და ცას დაცხრილულს ვარსკვლავებით ჩვენ დაგვილოცვენ,
ნეტარ არს იგი, ვის შეწირულის ლოცვა ეწევა.


ლოცვა

მომხედენ, უფალო,
გააღვიძე ჩემში სიხარული შენი და კეთილნი
საქმენი შემასრულებინე.
სიბეცისა გამო ნცრისფრად იქცა შუქი ჩემი
და უგუნურების შეცხადების გამო მწუხრად ვიქმენი და
ზედმეტი მგრძნობელობისა გამო
მცირედღა შემწევს ძალა მე ბრძოლისა.
შენად მომაქცია გაჭირვებამ, _
მფარავდე მარად.
განვიდეს ყოვლისაგან ფუჭი ღირსებანი და
მთლად საკუთარი სამყაროს შენად მოქცევის
კრძალვა და შიში მოენიჭოს.
რამეთუ მშვიდობაი მოწეული თმენით და
მთელი არსების ყურად შენად მოპყრობა
ღირსგვყოფს ჩვენ სუფევად.
გვიწყალე, ღმერთო ჩვენო, და
ჩვენი უვიცობისა გამო
ნუ მიიქცევ პირსა ჩვენგან,
შენ ჩაგვისახე სიხარული შემდგომ ტანჯვის გადატანისა.


საქართველო

წარსული ჩვენში _ მთავარი ძარღვი _
ვინ იგრძნო დღეს აქ,
ვინ მოირჩინა დიდი წყლული _ წარმართი _
გულში,
ვინ, ვინ შეჰხარის
მომავალს უფლით,
ვინ იღვწის მისთვის,
უფლის გულისთვის,
ვინ ებრძვის ხილულს
და უხილავს მტერს უძინებელს?
აი ამათი ხარობს სიცოცხლე _
ქვეყანა მკვიდრობს.


ბრძოლა

ბოროტი სოფლისა
ხარობდა რამდენჯერ,
მამჩნევდა სიმწარეს
ოდეს ამქვეყნიურს.
და თავად მძლავრობდა,
ლოდს როს დამადებდა,
მდუმარედ მიმზერდა,
შვებით ისვენებდა.
არ იცის, არა სცნობს
სიმართლეს, სძულს ოდენ. . .
ქვა ქვას ედებოდა,
სახლი შენდებოდა,
სული წმიდითა _
ტაძარი ძლევისა.


* * *
(ხე შემოდგომის ხეივანში)

ეს წელი შენს ტანს, ო, რა ლამაზად
შემოეღვენთა,
ენთე, იწვოდი და
ნაღვლიანი მომწვანო ფერი,
მოზეიმე ყვითელ-ყვითელი
გარს გეხვეოდა.
შენ შენი წილი სილამაზით ჩუმად ტკბებოდი
და ალდებოდი. . .
თავისთავადი სუფევა ხომ შენი წესი არს.
შენ არავის უხმობ,
მაგრამ ვინმე თუ მოგიხილავს,
მწამს, ორნივ ერთად რომ გაიხარებთ.


* * *

ზეცად მიიწევს, მიილტვის სული
დღითი-დღე ლოცვით.
ამაოებას განვეშორები.
სული იდუმალ
ახლდება შენით.
შეხლა-შემოხლით გაწამებას
ითმენს სალმობით,
დასცქერს სიმაღლით
საზრიან ყოფას, უაზროდა ქმნილს,
რამეთუ ნატრობს,
გულით ითხოვს
ირგვლივ მყოფთა თვალის ახელას,
თვალის ახელას,
უფალო შენით,
რამეთუ კაცი
ღვთის ხატად ქმნილი
სათუთი არის
ვითარც ყვავილი.


* * *

სად ხარ სამშობლოვ,
სად ვეძიო ფესვები შენი?
ჯვარცმულსა გხედავ,
მეც ჯვარვცმულვარ
სალმობით შენით.
ვინაც ჯვარცმასა ვერ დაითმენს,
ვერ ეღირსება
ის აღდგომის გაზაფხულებას,
ის ვერ შეიტკბობს
წამებულთა ნეტარ დიდებას,
ვერცა აწმყოის უგვანობას
განეშორება და
მომავალსა _ სასოდქმნილსა
ლოცვისა ძალით
ვერ დაენდობა.
ტაძრებსა შინა შენ მოგიხილავ
მამულო ჩემო,
მაცხოვრის ხატსა _ მარადუხრწნელსა,
უკვდავ ცხოვრებას _ წარუვალსა მდინარესა
მე მივემთხვევი.


ბუნებითი ცხოვრება

შაშვი იძახის,
ნეტარად გალობს,
ადიდებს უფალს,
თვვის თავს ვერ ფარავს.
თავს ვხრი მადლობით
წინაშე ღვთისა.
ოდეს დიდებით
მე რ მიქია,
ვიდრეკ ქედს კრძალვით.
როს მერეოდა ძალა ამაო, ამქვეყნიური,
მასულდგმულებდა ციური ძალა,
თრგუნავდა ნებას.
არის ცხოვრება ნამდვილი, წმინდა,
მივიწყებული ყოველი მხრიდან.
ფრინველ-ყვავილნი,
ღვთის ხელით ქმნილნი,
ხარობენ თვისთვის.
უსიყვულოდ ძენი კაცისაც
რომ ვერა სძლებენ?
ნუთუ დაჩება გარნა სულისა
რამე მუდმივი ამ ქვეყანაზედ?


* * *

სიყვარულის წილ
მწარე ნაყოფს სიძულვილისას
როს გაგემებენ,
წყნარი ნაბიჯით
გაუყვები კვლავ ტყეს უსიერს,
შენ ყურს მიაპყრობ ფრინველთ გალობას,
ველის ყვავილებს თვალს ვეღარ მოწყვეტ,
საგრილობელში ღვთის ანგელოზი
ციურ მანანას შემოგთავაზებს.


ლექსები კრებულიდან „პოეტური სიტყვის რთველი“

(გამოქვეყნდა 2010 წლის ივლისში)


* * *

ბუნება ესე უნაზესი ფერებით ხარობს:
ზეაღტაცდება კვლავაც ყვავილით...
სკდება კვირტები, სუნთქვა მატულობს,
ქვეყანა ფიქრის გადაიშლება,
მოდის ფოთლები...
სურნელი ტკბილი ყოველს აფხიზლებს,
სულს წამიერად გამოაღვიძებს.

ვნებათ დათმენის დღეებია, დიდი დღეები,
შენს ტაძრად კრებულს განუცდია წამება შენი,
ვითა ფრინველნი შემოყუჟულან, მოსულან შენით,
მათ თვალებიდან ცრემლი მოჟონავს
და დადინდება მართალი ცრემლი _ ვით მარგალიტი.
როს იხილვიან ამ დათმენას,
შეარცხვენთ ბიწი მათ საკუთარი;
ფრინველთა სტვენა ტაძარშიც აღწევს,
ისმის გარედან გალობა მათი.
ო რა სინაზით ჩანს სილამაზე _
იესო ტკბილის ცხოვრებას ავყვეთ:
რეკენ ზარები, დღეს უფრო სევდით რეკენ ზარები,
სული ყოველი, სული მღვიძარე მოემართება
უფალო შენით შენს წიაღისკენ _
მარადიული სამკვიდროსაკენ უქნიათ პირი.


* * *

მარადისობა დღეს
ჩვენში სუნთქავს,
ჩვენში ცხოველობს.
ვინც ეს შეიცნო
ნიადაგ ცდილობს ღირსებით განვლოს
გზა გასავლელი.
ჩვენო მამულო,
ჩვენო ლამაზო და მშვენიერო,
შენი ბუნებით გამორჩეულო,
ჩვენს წინაპართა, ო რა დიდებით,
აქ უღწვიათ,
და უქიათ სახელი უფლის.
სულზე უტკბესო,
ჩვენ ამას ვხედავთ:
ჩვენი წარსული სანუკვარი
ძირია ჩვენი,
უნდა ვიფხიზლოთ,
გამოვაღვიძოთ ნამდვილი სისხლი _
ღვინო და პური _
მარადისის მაურწყებელი, _
მამულო ჩვენო,
თბილო და ტკბილო,
უნეტარესო,
უნდა ვიხმიოთ.


* * *

მახსოვს მიყვარდა გაცილება საღამოების,
ჩამავალი მზის სევდიანი თბილი ფერები,
მოუხილავი უცნაური ნათელი ჩუმი
გულს მეღვრებოდა მყუდროებით,
სულს დამიტკბობდა,
მიყვარდა ძლიერ.
თურმე იდუმალ ვემზადებოდი,
რომ გაცილება შემძლებოდა
მარადისისკენ, დედავ, მე შენი.
უთქმელი სევდა დამეუფლა
ტკივილის თმენით;
მახსოვს, მამა რომ გარდაიცვალა
ძალა მომეცა, ღვთის ნუგეში, ამა ცხოვრების განსაგრძელებლად.
ვხედავდი რადგან:
სნებით დაღლილ გვამს
ნათელი ადგა აშკარად მჩენი.
ახლა თქვენ ორნი იმ ქვეყნიდან
ერთად გვიყურებთ,
ახლა ის მხარე უფრო მეტად ხდება ნაცნობი
სევდანარევად დაგვიტკბა სული
ჩვენ, თქვენთა შვილთა, ერთმანეთის ფასი შევიგრძენთ,
დადუმებული სახლი, ნივთები,
სულ სხვა ენაზე ამეტყველდნენ.
ჩვენ ვიცით, ველით გარდასვლას იქით
სხვისის თუ ჩვენის,
მაგრამ კი მაინც რა მალე მოხდა ეს ყველაფერი,
როგორ იცვალა შვილების როლი,
განგრძობითობა ღირსეულად უნდა შეიგრძნონ,
უწყვეტი უნდა დარჩეს ჯაჭვი, _
მამულზე ზრუნვა ზეცისკენ მივალს.


* * *

გზა წყნეთში ადის...
გვერდით იტოვებს სივრცეს, ხეობას
შემოდგომის მკრთალი ნისლებით.
ნაძვების რიგში
გამჭვირვალე წარსული მოჩანს _
ფარდაა ნაზი და სასურველი:
ჩამოწურული ეს დროება
ამოიქსოვა რა სინარნარით.
ჩემი ფიქრების სარკმელთან ვდგავარ,
ფარდა იცვლება იდუმალად
სინანულის უთქმელი ფერით.


* * *

სიმარტოვის დღეთა
ფოთოლცვენას ვუმზერ:
დრონი, განსაცდელნი
მოდის ათასფერი...
ირეკლება გულში,
სურათ-ხატად ჩნდება,
მიაქვს მდინარებას,
ეთვისება სული
გზას არ სიმარტოვის,
გზას ერთობით შენსკენ.
მიწას გადაფოთლილს
ცრემლიანი წყალი
ალტობს და ასველებს.


* * *

მოსავს სიმშვიდე,
მადლით ფენილა
სოფელი ესე.
ბინდი მოიწევს,
დაღლილან მკვიდრნი
გარჯით, წვალებით.
ღამეც უმთვარო
შემოიპარა.
ბნელა სულებში.
აქა-იქ ჩნდება
მღვიძარი სული,
ყურის დამგდები
უფლის სიტყვისა.
დედაო ნინოვ,
კვლავ შენეული
შველის დრო დადგა,
მეოხ გვეყავი
შენეულ ლოცვით,
რომ გაგვინათო
წყვდიადი დიდი.


* * *

როდესაც ბოროტს ძლევა სურს შენი,
შენ რად ერთვები, თავს რად ვერ იხსნი?
თუმც მართალი ხარ შენ ამ ჭიდილში,
მაშ ნუ გძლევს იგი.
თვალნი აღაპყარ,
ჩამოიწურე ზეციურიდან
თუნდ ერთი სხივი.
სწრაფვა იქითკენ, ზეცისაკენ უნდა ისურვო.


* * *

სინანულის დღეებს
მარხულების გულში
შუქი ზეციური
უკვე შემოადგა.
გარეთ გაზაფხული
ქუჩებს სიხარულის
დღეებს უსაჩუქრებს
უხვად, გარინდებით.
ზარი როცა რეკავს
გული იქით გვიწევს,
ჩვენ შენ დაგენდობით,
შენ მხოლოდ უფალო.
კაცთა ნამდვილ საქმეთ
ხარ შენ განმკითხველი,
რომ ცხოვრებას ვუძლოთ,
არ მოგვაკლდეს მადლი.


* * *

გულისწყვეტის თვლები
ზეცის თვლებად იქცა,
არ უბრალო ქვებით,
ფერად-ფერადებით,
მოთმინების ქვებით
სიმარტოვის მხარე
სასოებად იქცა;
ლოცვა სინანულის _
ნიადაგი მყარი _
უფლის მოსაწონი
არის დასაყრდენი.
თავმდაბლობით მდგომი
მოლოდინით სავსე
მოწყალების მდომი
დიდ სიწმინდეს უმზერს.


* * *

გამოეტაცე ამა ქვეყნის ძლიერსა ძალებს,
მარტოდენ ხილულს რომ სჯერდება გონება მათი.
გამოეტაცე ამაოს მადლით,
გზა ღვთისკენ ჩნდება,
გზა უძნელესი, გზა უმძიმესი.
ეკლნარში უნდა კრიფო ვარდები,
და ვარდებს _
ცვრიან თაიგულს სულის _ უფალს მიართმევ.


* * *

მტრის ბუნებაა სხვისი დაპყრობა
და გაწამება.
კეთილს წაართვას მოსვენება
და წარიტაცოს.
ამ ქვეყნიური საზომით მზომი საბრალო არის,
მან ხომ არ უწყის, რომ მისგან ტანჯულს
მსხვერპლი მიაქვს სწორედ უფალთან.
ის სხვა გზით მიდის
ამიტომ უკვირს: რად არ ეცემა?
ვინაც ძლიერად უკავშირდება
უფლის ცხოვრებას,
ის მტრის წინაშე ვერ დამარცხდება.


* * *

მტერი ირევა,
აზრზენილია
და იკლაკნება,
გესლსა და შხამს ჰყრის,
რომ არ მოგწამლოს, რომ არ განგმსჭვალოს,
ლოცვად დაუხვდი უხმოდ, უჩუმრად,
თუმცა ესეც კი შეგიგინეს,
შენი სუნთქვა _ შენი სუფევა
ყალბად შერაცხეს.
რად გტკივა ასე? რად განიცდი წამიერ ყოფას?
რად ეწამები, ენდე ღვთის ძალას,
საკუთარ თავში დაიბრუნე
სიმყარე კვლავაც:
მას ხომ ნაყოფი კეთილი არ აქვს,
ამაოდ დრტვინავს.
ნუ მიიკარებ,
რომ კვლვაც შენვე ჩვეული სითბო
გამოავლინო.
სწორედ ჭიდილში მოიპოვებდე
წრთობას სულისას.


* * *

იქ სოფელია,
კავთურის ხიდი,
ზემოთ ლომისის წმინდა გიორგი,
გზა ნაცნობ-ნაცნობ ადგილთა გავლით
მიგიყვანს სახლთან.
აქ ყველა ძარღვი მგრძნობიარეა, შენია რაკი.
ყმაწვილობაში ჩვეულებრივი, ულამაზესი
ჩვენი სახლ-კარი ისე ჩუმია
და ისე მშვიდი,
რომ უთქმელობით უკვე მეტყველებს,
თვის ნაშიერთა დამლოცველი და მომლოდინე
და საკითხავი მრავალფურცელი...

და უფრო ქვემოთ მიწა გვარისა,
მამის და დედის წყნარი ალაგი,
განსასვენები მარადიული,
თბილი საფლავი,
აქედან მოდის ის სიყვარული
რაც დებს ვერასდროს ვერავინ გაგვყრის.
ასე ყოფილა.


* * *

არც შეცდომაა
ჩვენთვის უცხო,
არც უცდომლობა,
რადგან ვართ კაცნი.
ვის მოეცემა სიყვარული,
წყარო უშრეტი?!
სულის სინედლე
გვაქვს სინანულით
და მის გარეშე ნუ დაგვტოვებ,
მაღალო ღმერთო,
ხრიოკ მიწაზედ ჩვენ დამაშვრალთ
ნუ გაგვაჩერებ,
მოყვასზე ფიქრი,
ზრუნვა, წუხილი
ჩვენ არ მოგვაკლო.


* * *

სულის მოთქმა ხარ შეჭირვებისას
სიტყვათ ნიავო,
გამოსაცურად, ფონს გასასვლელად
და სვლის განგრძობად
უცილობელ ხარ, რომ შევისვენო, გავხედო განვლილს
დამბადებელო, ნათლისაო
მოდიხარ სიღრმით.
ვისაც სიმძიმის შემსუბუქება
შენი გზით სურის,
მიხვდება განცდილს.


* * *

დედაო უფლის,
ღვთისა მშობელო,
ვერ შეურაცხჰყვეს
ასი ათასმა
ხატება შენი.
საამბორებლად მოისწრაფვოდნენ
ბაგენი მათნი
ძისა შენისკენ.
გულით ეწადათ
შენ შეგხებოდნენ
და არა ფეხი ებიჯებინათ.
ღვთისა მშობელო,
ჩვენთა მრავალთა
ჭირთა შემცვლელო
თმენით და შვებით.
შენით სულდგმულობს
ჩვენი სამკვიდრო
ღვთისგან ცნობილი.
ის, ვინც მოგენდო, იმას ხომ იცავ,
ვისაც შენდამი არა აქვს თვალნი
ზეაღპყრობილნი, იფარავ მასაც.
მაგრამ მათ მოსულთ
შენდა ვედრებად
მაინც სხვაგვარად
სულს უცისკროვნებ.


* * *

ყველა ჭრილობა პირს რომ მოიხსნის,
მაშინ წადილი სახიერების მოგვეძალება,
გაუძელ ტკივილს;
ნაღვლიანობა მართლაც ეგების,
მაგრამ მიიღე ეს ყოველივე
ვით უფლისაგან, დადრიკე თავი
და შენ შეერთე იმ საიდუმლოს,
რომელიც ყველას ვერ ეხილება
თუ მარტოოდენ არა დათმენით.


* * *

ჰოი, დედოფალო ზეცისაო,
შენს წიაღს იქით
ვინ სად წავიდეს.
წვიმდა და წვიმდა
ჩუმი წვიმა
ვისთვის უჩინო
ალბათ ყოველთვის წვიმდა ასე
განსაწმენდელად
და დგება გულში
ტბა სინანულის.
ვხედავ რომ ცრემლებს
სისხლის წვეთები უკვე შეერთო
და შენს საფარველს ვეამბორები.
გულში ჩამიკარ დედაო ღვთისავ,
მეოხ მეყავი წინაშე ძისა.


* * *

მახსოვს, როს თოვდა
თავბრუდახვეულს
მატკბობდა ფიქრი.
ახლაც თოვლია,
პირველი თოვლი.
მოდის საამოდ,
ზეიმობს სულიც.

მყუდრო სინათლის
ჩამდგარა შუქი,
რადგან მივენდე
უფალს სიმშვიდით,
რომელსაც ვსწავლობთ
თანდათანობით,
დღითი დღეობით.


* * *

ქრისტეს ცხოვრებას
მართალი რწმენით ნაზიარებნი,
სუფთა ჭურჭელნი,
ვაზის რქისანი,
ვითა ვენახი
გასახარებლად უფლის წყალობას
ნიადაგ ელის.
ვინც მიენდობა,
ვინც არ იჩქარებს,
სულის მკვიდრობას ის მოიპოვებს.
მათ ცვილისფერი დაჰკრავთ სახეზე,
ვალს დაკისრებულს
რუდუნებით და მდუმარებით აღასრულებენ
და მათ თვალებში უკვე გამოკრთის
ციური შუქი, შორითვე უკვე იცნობიან
ისინი სახით.


* * *

ქრისტეს ცხოვრებას
მართალი რწმენით ნაზიარებნი,
სუფთა ჭურჭელნი,
ვაზის რქისანი,
ვითა ვენახი
გასახარებლად უფლის წყალობას
ნიადაგ ელის.
ვინც მიენდობა,
ვინც არ იჩქარებს,
სულის მკვიდრობას ის მოიპოვებს.
მათ ცვილისფერი დაჰკრავთ სახეზე,
ვალს დაკისრებულს
რუდუნებით და მდუმარებით აღასრულებენ
და მათ თვალებში უკვე გამოკრთის
ციური შუქი, შორითვე უკვე იცნობიან
ისინი სახით.


* * *

ვინაც სიმშვიდეს და მორჩილებას
სურს ეზიაროს,
ჩაივლის მისი უცოდნელობა,
სილაღე, შფოთი.
სულს შერჩენილი ტკივილი რჩება
ზესწრაფვის ნდომით,
მაგრამ ამ სოფლის სიმძიმის განცდა
ეწევა ქვევით.
ხან ბრძოლა მიდის.
მებრძოლ სულისთვის გახსნილა კარი:
აღევლინება ლოცვა ტაძარში
სიტყვები სულში იბუდებენ, აზრსა ჰპოვებენ
მარადიულით დარწყულდება
აქ ქრისტიანი.
მფარველი ჩვენი ანგელოზი
თავს დაგვტრიალებს,
ვით ჩვილს მშობლები.
ვინაც ამ ცოდნას
ერთხელ მაინც ეტკბო, მერწმუნეთ,
ვერ განიშორებს.
ცდილობს, ეს მადლი რომ ყოველთვის
შეინარჩუნოს.
ვედრება, თხოვა
ჩვენს ბაგეთაგან აღევლინება:
საკმევლის სურნელ შეზავებული _
თეთრი ყვავილი _
ღვთისმშობლის ფერხთქვეშ
ხარობს, ყვავილობს.
დავდრიკოთ თავი,
მის სურნელ-ფრქვევას დაველოდოთ
მშვიდად და წყნარად.


* * *

უკვე შორს ჩანდა ტკბილი ბავშვობა,
არცოდნით ცოდვა და მწუხარეთი.
მძიმედ რომ აწვა სულს კარგა ხანი,
ვით მძაფრი განცდა უჰაერობის,
უსივრცობის და უსინათლობის.
გაყუჩდა სული და გაინაბა.
გულს შიგან ჩასწვდა ხმა იდუმალი.
მიყურადებით იწყო ცხოველქმნა.
შეიფრთხიალა... გამოჩნდა შორით
არე მსუბუქი,
იქითკენ მხოლოდ განწმენდისაკენ
მიმსწრაფ არსებებს მიესვლებოდათ.
წადილი უნდა გქონოდა დიდი,
წმინდანთ სახელის ხსენებაზედ რომ
მწე-მეოხება გეგრძნო იმათი,
და უსასრულოდ აღივსებოდი
იმ მშვიდი ძალით,
რაიც სიხარულს მოგანიჭებდა
და განგაწყობდა კეთილის ქმნისკენ,
რომელიც ყველას და ყველაფერს ასე სჭირდება.
სხვა გზა ყოველი არის მოკლე:
სულის წარტაცვა და დანთქმა მხოლოდ.


* * *

მწუხრს გათენება მოჰყვება,
თეთრ თოვლს _ ენძელა, იები,
კაცის ცხოვრებას ტანჯვა და
კეთილის ცნობას _ ცრემლები.
ჩნდება სიმყარე თმენის წილ
და სიყვარულის სურვილი.


* * *

დრო მიდის, მიჰქრის,
მწუხრი წვება,
თენდება მერე.
დროები წლისა ენაცვლება
მუდმივ ერთმანეთს.
კაცის ბუნებაც შეიცვლება
აზრის მძებნელის,_
ხილულის მიღმა
ელტვის სათავეს...
სულს დარწყულება სურს,
უხარია და როცა მასში
იშვება ქრისტე,
სულ სხვაფერდება მერე ქვეყანა,
ცისა საუფლო
ნათლით მწვანდება.


* * *

ერის მშვიდობა,
განწმენდილობა,
და მფარველობა
წინაპართაგან,
ტაძართ სიმყარე,
ყრმათა გამოზრდა
უფლის საქებად,
ზრდილთა განბრძნობა,
ღვთით გახარება,
ცოდვათა ცნობა,
სხვათა შენდობა,
თხოვათ სრულებად
ღირს გვყავ უფალო.


საახალწლოდ

გული ორად გაპობილი,
მოსაქცევი ერი.
წარმავლობით შეპყრობილი,
ვერ ღირსების მჩენი.
არც მწყემსს კეთილს
მიმყოლი და
არცა მინდობილი,
დაბნეული თვით მმართველი
არა მსმენი უფლის
და ვერ აღმასრულებელი
წმინდა კანონების,
თავის თავის არ მძებნელი
ვერ დამდგენი წესით.
სული მათთვის მზრუნველი
და მათთვის მვედრებელი,
სული მათგან განდევნილი
მათთვის გადამკვდარი,
ამაღლებას ვინ მიაღწევს
ღვთის წიაღის გარდა.
არც მადლობა, არცა კდემა
მათთვის უცხო ქმნილა.
წმინდანებს და დიდ წინაპრებს
უცხოვრიათ უფლით.
რად დაგვიბრმა გონის თვალი,
რად ვერ აგვეხილა?!
მის გზის მძებნელს შეეწევა
მათი მეოხება,
ოღონდ კავშირს ჩვენ ნუ გავწყვეტთ
სასწაული ხდება.


* * *

ჩვენ თითოეულს,
და ყველას ერთად,
შეგვინდევ ღმერთო.
ღირს გვქმენ იმად, რომ
სამკვიდრო ჩვენი
ავაღორძინოთ.
სულმა სპეტაკმა
სიმძიმე დროის
აღამსუბუქოს,
შენთვის უფალო,
შენ სუფევ შენი მშვენიერებით
მაგრამ შენს შვილთა
უპირველესად რად არ სჭირდები?...


* * *

ბაღში ტაძარი,
ახლად ნაგები,
ყვავილი სულის.
სვეტიცხოვლობის
მყუდრო დილა,
წყნარი მლოცველი.
საკმევლის კმევას
სურნელი მოაქვს
უკვე განცდილი:
უფლის შეგრძნება _
შენარჩუნება
საკუთარ თავში.
ტირის ჭარმაგი,
მხურვალე გულით
აღარას ამბობს.

ჩვილი კი ხარობს
სული ბუდეში
ფართხალებს უკვე.
დგას ახალგაზრდა
ორივეს რკალში
მშვენიერ მზერით.
ორივეს იტევს
მოხუცს და ყრმასაც,
ხიდია იგი.
სარწმუნოებით
მკვიდრნი ეგების
აწ იღვიძებენ.
ჭეშმარიტ ნდობას
უფლის მიმართ
მოიპოვებენ.


* * *

შენს საყდრამდე მავალი
გზები შენით მშვენია.
განფენილი ბუნება
მეტად იდუმალია.
ჩვენ კი შენსკენ მოვიწევთ
სწრაფვა მადლით მჩენია
ეს სამზერო სოფელი
მრავლად დაქსელილია.


* * *

მცხეთას გამოჩნდა ცისარტყელა,
სვეტიცხოველს რომ მივუახლოვდით,
ჯვარი თვის თაღში მოიქცია,
შემოერკალა ვით დიადემა.
გაბრწყინდა არე და აელვარდა.
დაიმშვენა ამგვარად თავი.
ამ ბრწყინვალებით ჩვენც ვხარობდით
მისი მძებნელნი.


* * *

მეფეო დავით,
მხედველო უფლით
ერისა შენის.
შემწეო ჩვენო,
ჩვენც გაგვიხილე
გონების თვალი,
მივმართოთ მამულს
მზერა მზრუნველი,
რა მდიდარია ჩვენი ქვეყანა,
ო რა მაღალი ზეცა დაგვყურებს,
რა ახლოსა ვგრძნობთ.
სული გვაქვს ერთი,
გული ამჟამად ჩვენ გვიძგერს მისთვის
ამ სიყვარულის გარეშე მყოფთა
მოახილვინე სამკვიდრო ჩვენი,
სადაც ციური სურნელ ტრიალებს,
არ ქრება კერა, წმინდა კანდელი.
იქა ერთდება ცა და ქვეყანა,
იქ სათავეა მარადისობის,
იქ უფლის ვნებათ დათმენის გვარად,
გვაქვს გადატანა ჩვენ ბოროტების.
დათმენით ვწვდებით მის სიდიადეს,
დათმენით მდაბლად გვიჭირავს თავი,
დათმენის შემდეგ მოდის ღირსება,
ქრისტიანისთვის მყარი საყრდენი.


* * *

სახლებს გასცდები,
მაღლებს, მოსაწყენს,
თითქოს ქალაქის დასრულდა ბოლო,
ჟამია მწუხრის, ტაძრისკენ მივალთ,
სასაფლაოზე ვიწრო გზა შედის;
აჰა მოვედით: და მარადისის წვება ბურუსი,
ძველი და მყუდრო,
კვლავაც ახალი, სანთლების შუქით განათებულა
ტაძარი წყნარი.
გალობა ისმის,
ენით ქართულით,
განაბულია მრევლი იმედით.
მშვიდ სახეთაგან იღვრება შუქი,
აქ სიცოცხლეა, გული მიხარის
და ჭეშმარიტი მბრძანებლობს ღმერთი.
ქალწულმოწამე ბარბარეს ლოცვა
გვეწევა დღესაც, მივმართავთ თუკი.


* * *

მქრქალი ნისლი ჰაერში,
ნაწვიმარი დილა,
შორით ბაღში მოისმის
ფრინველთ ტკბილი სტვენა.
ტაძრად გუნდის გალობა,
იდუმალი ლოცვა,
მჭვირვალია ყოველი,
ო რა სიღრმით ვსუნთქავ.


* * *

იშრიტებოდა ღვთის მადლისაგან
თაობა ჩვენი. გამორკვევისას
სულზე მოგვისწრო საჭეთმპყრობელმა
და კურთხეული გვაპკურა წყალი.
ცხოველმყოფელი ტაძარი ჩვენი
ნელ-ნელა ჩვენში გადმოიტანა,
გვაშენებინა ტაძარი სულის.
გამოცდილება, გრძნობა შეგვძინა.
დაგვტრიალებენ მოძღვარნი ტკბილად,
ღვთისა შვილობა მათით გვარგუნა.
ლოცვა-მწეობა შეგვაძლებინა.
გარდასულების მიპატრონება
იდუმალ ლოცვით შეგვატკბობინა.
სამკვიდრო ჩვენი რომ არ შეირყეს,
მტკიცედ და მყარად აქ დაგვადგინა.
ღმერთო მადლობა ყოველისთვის,
სირცხვილი ჩვენს ბიწს, წაშლა კვალისა.
ერთურთზე ზრუნვა საყოველთაო
დაცვა ქვეყნისა დაჩაგრულისა,
არ მარტო თვისთვის, შენით უფალო.
შეგვაძლებინა ქართველთ მორჩილად.


* * *

ჯვარო უფლისავ,
ჯვარცმულის ვნებათ მონაწილენი
შენ დაიფარე,
წინააღმდგომნი შენ მოაქციე
ჯვრის გადასახვით
და უაზრობა მათ აგრძნობინე
და შენი მადლი _ შენი ამინდი
იმათ მოჰფინე,
უახლოესნი გვიფრთხილდებიან,
მოყვარენი ჩვენ გვეპყრობიან იმ სისათუთით
რომ ფეხზე ვიდგეთ,
(მტერი კი გვთხრის და გვანადგურებს,
გვშლის და ურგვყოფს).
რომ სიყვარულით ჩვენ შევიგრძნოთ
აზრი ცხოვრების, ყოვლისმომცველი _
უფალი დიდი და ბოძებული მისგან ყოველი _
სამშობლო ჩვენი, მამა-პაპანი,
უახლოესნი და მეგობარნი _
ჩვენი სურვილით ამორჩეულნი,
რომ ვზიდოთ ტვირთი, უფლით მსუბუქი,
ისინი გვწყვეტენ ამ ყოველივეს,
გვმართებს სიმყარე.
ნუთუ ამ საზრისს მოერვა ის უაზრობა,
თუნდაც სხეული გაანადგურონ,
ის სულით უკვე უფალშია დამკვიდრებული,
მტერი დიდია და მრავალგვარად
რყევა და დანთქმა ძალუძს მას ჩვენი.
და მხოლოდ ძლიერთ შესწევთ უნარი
უძლონ ამ ბრძოლას,
რადგან უფლისგან ვართ ჩვენ რჩეულნი.


* * *

გზა ლოცვის, შენსკენ მოლტოლვის,
შენითვე ის ჩასახული,
ქვეყანას დაშორებული
და ქვეყანაზედ ფენილი;
გზა ზენაართა საუფლოს
ბრწყინვალის მრავლის მხილველის;
გზა ვისი შევა ნეტავ იქ
იქნება ღირსი ნეტა ვინ.
წინაშე წმიდის წარსდგება,
ვინ დაიუნჯებს ამიერს
ნათელსა იმა ქვეყნისთვის.


* * *

ო, ღვთისმშობელო,
მავედრებელთა სანატრელო,
სულიერი მშვიდობის წყაროვ,
და სიხარულის უწყვეტად მდენო,
საყვარელო ხატო უცვლელო,
შენს წიაღ მოსულთ
გზად სასოების ყვავილები
აგვიყვავილე...
გადმოგვეცემა
ძალის ძალი,
რომ კვლავაც ვუძლოთ
ნაირგვართა უაზრო მბრძოლთა,
თუმც ამა ქვეყნად მტკიცედ მოარულთ,
ვინაც დამაშვრალთ მსწრაფლ გვავიწყდება
შენს წინ მდგომარეთ.
სახებავ ტკბილო, თბილო, მარადო,
იმედო ჩვენო.


* * *

იქ, სად ველოდი, მეტკბო ნაყოფი,
კვლავ უმწიფრობა შემომეფეთა,
ჰოი, უფალო, ნუ მიმატოვებ;
მათ უმეცართა
გზა სულიერი არარად უჩანთ,
სურვილი ღვთისკენ მისწრაფების
მათ მიაშველე.
ო, საბრალონი,
მტერნი რომ ჰქვიათ,
და ყოველივეს მართლაც გართმევენ,
მაგრამ სანაცვლოდ მათთვის უჩინოს
სანუგეშებლად ღვთისგან ვღებულობთ,
რაიც მწარე არს, ის ღვთისგან ტკბება.


* * *
(ასევე დაიბეჭდა ჟურნალ “ხელეურში”)

წვიმს,
სველია დაბლა ჭრელი ფოთლები,
მზე მათში მდუმარ რომ ჩაწურულა.
წვიმს...
შიშვლდებიან ხეთა რიგები,
შეიცვლებიან, დროს იძარცვიან,
წვიმს...
გულის მიდამოს ცრემლი ასველებს
სიწმინდისაკენ რომ იმზირება,
დრო გარდასულა ღვთის უგრძნობლობით
არცოდნით თუნდაც.
წვიმს...
სველი მიწის სურნელი მოდის,
მიწას წვიმები ასაზრდოებს,
გულს _ სინანული.
ისინი მხოლოდ
წვიმით ცოცხლობენ, ზეცით მოსულით,
ღვთისა წიაღში ნაწვიმარი გაიცისკროვნებს,
შეერთვის მდუმარს და ინეტარებს.


ლექსები ჟურნალ „კარიბჭედან“
(2010 წლის მარტის მეორე ნახევარში)


* * *

დედაო ნინო,
გააღვიძე გულისხმა კვლავაც
ამ სოფლის მკვიდრთა.
გზა ვიწრო არის,
გზა საძნელო, რთულად სავალი,
მაგრამ უფლისგან ის კურთხეულა.
არ ცოდნის შიში,
მწუხრი სულეთის,
განსრულდა უკვე.


* * *

ლოცვების შემდეგ ფერნაცვალები
ჭვრეტ გარდასახვას
ცხოვრებისას ამ სოფლიერის.
სულიერდება ყველაფერი:
მცირდება თხოვა მრავალი სახის;
სად მეოხება ღვთისმშობლისა
გვიძლიერდება,
მშვიდობას გვედრი, შენ უფალო,
ყოვლგნით, ყოველთვის
უწყვეტელობით.


* * *

სახე ღვთისმშობლისა,
სახე ნუგეშინის,
ჩვენდამი მებრძოლთა
ძლევისა იმედი,
ნავსაყუდელია
ჭეშმარიტ ცხოვრების.
სულიერ ნისლებით
წამოვა წვიმები,
იდუმალ სიჩუმის
ამ ამონატირით
გამოდის ამინდი
ამინდი დარების.


* * *

ურთიერთლტოლვა
ვისთვის ბიწი,
ვისთვის სიწმინდე...
ზეცა მსწრაფია,
სტოვებ მიწიერს _
თუმც მიწაზეა სხეული შენი სამკვიდრებელად,
სულით შექმნილა ყოველივე,
კეთილად ქმნილა.
კაცის ვალია იგი შეიცნოს,
სულის სიმაღლე მას ხომ თან ახლავს.


* * *

ლალისთვლებით მოოჭვილ
შინდისფერ სამოსელში
თავს ჩავრგავთ და ვიფარვით,
დედავ და დედოფალო,
ღვთისმშობელო მარიამ,
სიხარულს ნუ მოგვაკლებ,
შენსკენ სწრაფვის მოსურნეთ.


ლექსები ჟურნალ „ხელეურიდან“

(2010 წლის # 1)


* * *

ერთ სამკვიდროში
ყოველი კაცის
უფლისკენ სწრაფვა,
მათი ერთობა,
უფლით სუფევა.
საქმეთა მათთა
ღვთის სადიდებლად
ქმნა, აღსრულება.
ამ ცხოველმყოფელ
ტაძარს ურყეველს,
უმტკიცესს, წმინდას
უფალი იცავს.


* * *

ღვთისკენ პირის ქცევით,
იძლევიან მტერნი,
ავნი, დამთრგუნველნი,
ამა ქვეყნისანი.
თმენით დავფუძნდებით.
დავიღალე რადგან
ქარით, ღელვით, გვემით,
ნაბიჯ-ნაბიჯ ვივლით,
მოვალთ თანხმობაში.
ლოდი ლოდზე დადე
დიდი ლოდინისთვის:
სულში ბუნებითი
განათებულია.
რომ ავშენდეთ მყარად,
რომ სუფევდეს იგი,
თვის მშვენიერებით
ჩვენშიც, ლხენით, შვებით.


* * *

ახლა შორს არის ბრძოლის ველი...
მტერი ვერ გრძნობდა
სხვის ტკივილებს, არად მიაჩნდა,
მკლავდა სიჩუმე, ყრუ სიჩუმე,
მაგრამ სურნელი საკმეველისა
სულს მიბრუნებდა,
იმ უდაბური სიმარტოვის ჟამს
მისი სიმძაფრე თუ მაცოცხლებდა.

მაცხოვართან ნათესაობას
აბა ვით ჰპოვებ,
თუ არ დაითმენ შენს იარებს,
მეც მისიანი მქვია უკვე,
გზას რომ იმისკენ მივყავდი ხოლმე,
რომ თავად ვეხსნე და დავეფარე.
მეც ჭეშმარიტად დავუფენ ტოტებს
ბზის თუ პალმისას...
სულის ცხოვნება
რადგან მოაქვს გაზაფხულებას,
განახლებას ბუნებისას თვალით ვიხილავთ,
და სულისა მადლის შეძენით,
წაქცეულნი შვებას უფლით ვგრძნობთ
და ვიკრიბებით სვეტიცხოველში
(ერთ დიდ ტაძარში).


* * *

ჩვენ ერთ ხიდად ვართ,
დიდ წინაპართა ღვაწლით მოსულნი,
ჩვენც უნდა შევძლოთ
მათ გადავცეთ, ჩვენ მომავალთა
სული და ხორცი
უფლისმიერი,
რადგან ყოველი დარჩენილი
მადლის გარეშე არის შთენილი და დაკარგული.


* * *

დღე არის დიდი,
ღრუბლიანის გამონათება _ დიდი ნათებით _
წარსული აწცა ცხოველქმნილი
და სასოება მომავლისადმი.
უფლის განგებით
ბნელი, უჩინო, არ სახიერი
წარტაცულ არის.
რჩება მხოლოდღა ბნელთან მებრძოლი
მკვიდრი ამ ქვეყნის,
რომელს ნათელი მარადიული
ბრძოლის წიაღ აქვს მოპოვებული.
ზეცისკენ მხედი
ამა ქვეყნის ვალს აღასრულებს.


* * *

აღევლინება ლოცვა უჩუმრად
მოიხილება ქმედი ნათელი,
გვწადს, ყოველს ერგოს
ესე სიწმინდე _ მიუწვდომელი.
თუ არ მდაბლობით,
მოყვასისათვის თავგანწირვით,
დრო-ჟამის ცნობით,
უცხო იქნება დაბრუნება
ისევ ბუდეში, სად დავფრთიანდით,
რომ დასთა დასში უკუნისამდე
დავიმკვიდრებდეთ ადგილს მარადის.


* * *

წმინდა ნიკოლოზ,
ამჟამად მოველ მადლიერებით,
მოველ თხოვათა
ჩემთვის სრულების
ჩამონათვალი
რომ გავიაზრო,
მსურს დაგიფასო.
შენს საქებელად მოველთ
მდაბალო,
შეგვინდევ, რადგან ვკადნიერდებით;
ჩვენ ვერ გამოვთქვამთ
შენს ბრწყინვალებას,
მსწრაფლშემწეობას
თუმც ვხედავთ ყოვლგნით,
ჩვენ ქრისტეანთა შენ არა გვტოვებ
ღვთის სიყვარულით
და ვერც დაგვტოვებ.
ჩვენი სანთლების შუქზე ბრწყინვალებ,
მეოხ-გვეყოფი შეუწყვეტელად,
მდაბალო, წყნარო,
არ დამგდებო თხოვათა ჩვენის.


მშობლებს

თავს ვინუგეშებ სინანულით,
თქვენს წინაშე ცდომა მრავალი რომ მახსენდება.
აწ უთქვენობა გახდა ცხოვრება,
თქვენში კი თქვენი
წინაპრები შემყვარებია.
ესე დროება ახლა ჩვენია.
ღვთისგან ბოძებულს
ვით ვიყენებთ, დავფიქრდეთ ყველა.
ღმერთო მოგვეცი ძალი ძლიერი
ვალის ჩვენის აღსრულებისა.
ტკბილი დროება
ღმერთო, მოგვეცი.


* * *

აქვე არის შენი სითბო,
აქვე იღვრება, ვხედავთ უფალო,
მშობლების ზრუნვა და ამაგი,
უსიტყვოდ გვმოძღვრავს:
ღვთისნიერად დამკვიდრება მშობელ მიწაზე,
არ სხვის ტაცება, მოყვასზე ზრუნვა,
დაცვა ზნეობის, შენარჩუნება ღირსებისა
თავისი თავის, მთელი ქვეყანის,
არ იმედი სხვის, არ დალოდება,
შემდგომ ამისა ვით გვეგონება
სამშობლო ჩვენი დედინაცვალი.


* * *

ურთიერთით ვართ აგებულნი,
ერთურთით ვხარობთ.
ამ სიყვარულის
დამანგრეველი უკუძალები
ვერ ჩერდებიან მარადიულში.
წუთი სოფელში
წუთის ყოფაში
თუმცა მძლავრობენ.


* * *

უფლის სახელით,
უფლის მადლით,
ქვეყნის წინაშე მოვალეობით
შევკრბეთ ჩვენ ერთად.
ურთიერთაზე ზრუნვით, ამაგით
ვხარობდეთ მუდამ, რომ სიყვარული
ყოფილიყოს ჩვენში მეტყველი
და ცრუ ყოველი წარხოცილიყოს.


* * *

ლოცვით შენს წიაღ
იმედსა ვპოვებთ
და ვმოქმედებთ შენის წყალობით,
გზას შენსას ვხვდებით:
შენი დათმენა, გულში ჩამწვდომი,
ჩვენც ჭირთა თმენას შეგვაზიარებს.
ეს თავმდაბლობა გვძენს ჩვენ ღირსებას
გულისგულ მშვიდად, სხვა ყოველივე:
დაკარგულია,
უღვთო ცხოვრება სინათლისაგან წარტაცულია.


* * *

იგრძენ სიმყარე _ მოიპოვე იმედი ღვთისა,
რომელს ვერასდროს განეშორები;
უწყოდე, მრავალს ენდომება
შენი შერყევა,
მაგრამ ვინც გემო უკვდავებისა
უკვე იხმია,
მან გაფრთხილებაც უნდა შესძლოს,
მასზე ზრუნვა და მისი მოვლა უნდა იცოდეს,
რათა ღირს ვიქმნათ უფალთან ყოფნის.


* * *

ასი ათასი მოწამე ერის
ვერ გაბიჯებდა, დედაო ღვთისავ,
პირისპირ შეგხვდნენ,
სულით გიგრძნეს,
შემოიძარცვეს იგი გვამისგან.
გუნდ-გუნდად ერთად შემოგყურებდნენ
(ბასრმა მახვილმა მათი სხეული
მტკვარს გაატანა, წარმავალს მისცა).
ათთა მათ ბევრთა ნაშიერთა
რად ვერ უხილავთ ამჟამად აზრი,
ამ დიდი მსხვერპლის და უამრავის
გათავისებით
რად არ უცდიათ იმათ განმსჭვალვა.
მშობლიურისგან გაუცხოება სახეს გვიკარგავს,
დედაო ღვთისავ,
შეგვეწიე და დაგვაბრუნე სახიერ ღმერთთან,
შენი სითბო და ნუგეშინი მოგვაწყურე,
რომ მფარველობა შენი შევიგრძნოთ.


* * *

ღამეულ ნისლებს გაუთენე,
რადგან წილად გხვდა
შენ მძიმე ხვედრი.
სახე ცისკარი სხვას მიაგებე,
შესძელ შენდობა და პატიება,
მოწყალე იქმენ.
როს ნისლებს გაჰყრი და სინანულის
ცრემლით მოირწყვის შენივე მიწა,
აყვავილდება ფერად-ფერადად,
და ვის სჭირდება, ყველას აჩუქე
ეს თაიგული შენ უშურველად.


* * *

ყოველს თვის თავი შენით ეძიოს,
გამოირჩიე, შენ სცან ყოველი,
შენ აღუხილე თვალი გონების ამაოს ზედა,
განაცდევინე შენი ვნება და სალმობანი.
შენით ცხოვრება მას მიანიჭე,
თანაზიარი შენ ჰყავ ყოველი,
ნალურსმევებით ნაიარევი შენი სხეული
რომ არ გაიხსნას ისევ შენს ვნებად
ჩვენი ქმედების უსჯულოებით.
თმენა ვნებისა _ ამმაღლებელი _
სასიქადულო იყოს ყოველთვის.

Tuesday, February 8, 2011

აშშ-ის სამხედრო სტრატეგიისა და ნატო-ს კოალიციური სტრატეგიის განვითარება 1950-იანი წლებიდან 80-იანების დასაწყისამდე

(ნაწილი V)

XVIII. აშშ-ის “დიდი სტრატეგია” 80-იან წლებზე

(მ. ტეილორისა და სხვა ამერიკელი გენერლებისა და ადმირალების შეხედულებებით)

საბჭოთა სამხედრო სპეციალისტების სიტყვით, ბრძოლა განმუხტვისა და მსოფლიო სარაკეტო-ბირთვული ომის მუქარის შესუსტებისთვის, 80-იანი წლების ზღურბლზე, წარმოადგენდა საბჭოთა კავშირის საგარეო პოლიტიკისა და საერთაშორისო ცხოვრების ძირითად ფაქტორს. „ამ ბრძოლაში ახლა არის კაცობრიობის მშვიდობიანი მომავლის მთავარი საწინდარი“ _ აცხადებდა იმ ხანად საბჭოთა კავშირის ხელმძღვანელობა.

მაგრამ, საბჭოთა ავტორების სიტყვით, ასეთი პერსპექტივა არ აწყობდათ გარკვეულ წრეებს დასავლეთის ქვეყნებში, და უწინარეს ყოვლისა აშშ-ში. ასრულებდა რა მათ სოციალურ შეკვეთას, აშშ-ის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური კვლევების ინსტიტუტმა გამოუშვა წიგნი „დიდი სტრატეგია 80-იან წლებზე“ („Grand Strategy for the 80s“), რომელიც მომზადებულ იქნა გადამდგარი ამერიკელი გენერლებისა და ადმირალების მიერ. სახელდობრ, ავტორთაგან მ. ტეილორი გახლდათ შტაბების უფროსთა კომიტეტის თავმჯდომარე (1962-1964), ე. ზამოულტი _ სზძ -ის შტაბის უფროსი (1970-1974), ბ. ჰოლოუეი _ სჰძ -ის სტრატეგიული საავიაციო სარდლობის სარდალი (1968-1972), დ. მილტონი _ აშშ-ის წარმომადგენელი ნატო-ს სამხედრო კომიტეტში (1969-1974), ბ. პალმერი _ მზადყოფნის ჯარების (აშშ-ის კონტინენტურ ნაწილში განლაგებული ჯარების) სარდლობის სრდალი (1973-1974).

როგორც წიგნის შესავალში იყო ნათქვამი, ავტორებს დაუსვეს ამოცანა ეჩვენებინათ აშშ-ის სტრატეგიისა და სამხედრო ძლიერების განვითარების ძირითადი მიმართულებები 80-იან წლებზე და მათი ურთიერთკავშირი ვაშინგტონის გლობალურ საგარეოპოლიტიკურ მიზნებთან.

საბჭოთა ავტორების შეფასებით, წიგნის შინაარსი ბევრად იყო განსაზღვრული იმით, რომ მისი ავტორების აქტიური სამხედრო საქმიანობა მოდიოდა უპირატესად „ცივი ომის“ პერიოდზე. ამან ასახვა ჰპოვა მათ თეორიულ მსჯელობებსა და პრაქტიკულ რეკომენდაციებში. ისინი არაკეთილგანწყობილად იყვნენ დამოკიდებულნი დაძაბულობის განმუხტვის პროცესისადმი და აშშ-ისა და სსრკ-ის პოლიტიკურ და სამხედრო დაპირისპირებას თვლიდნენ საერთაშორისო ცხოვრების პრაქტიკულად მუდმივ ფაქტორად. ამიტომ, მათი აზრით, შემდგომშიც ინტენსიურად უნდა ყოფილიყო გატარებული „დაშინების სტრატეგიაზე“ დამყარებული ხისტი საგარეოპოლიტიკური კურსი საბჭოთა კავშირთან მიმართებით.

სტრატეგიის ქვეშ ესმოდათ „შიშის წონასწორობა“, რომელიც ემყარებოდა იმას, რომ შეერთებული შტატების ბირთვული ძალები ყოველთვის საკმარისი უნდა ყოფილიყო, რათა „ისეთი ძლიერი ზარალი მიაყენოს საბჭოთა კავშირს, რომ მოახდინოს მისი სახელმწიფო აპარატის მუშაობის, ეკონომიკისა და ომის წარმოების უნარის პარალიზება დროის განუსაზღვრელად დიდ პერიოდში მისი მხრიდან ნებისმიერი კონტრზომების მიუხედავად“. „მე ვთვლი, _ წერდა ტეილორი, _ რომ ჩვენს შეიარაღებულ ძალებს ამჟამად შეუძლია ასეთი დარტყმის მიყენება, და მან უნდა შეინარჩუნოს ეს უნარი მომავალშიც“.

საბჭოთა კავშირის საგარეო პოლიტიკას ავტორები, საბჭოთა სპეციალისტების შეფასებით, გამოხატავდნენ აშკარად დამახინჯებული სახით, რომელიც ვითომდა ემუქრებოდა დასავლეთ ევროპას, განვითარებად სახელმწიფოებსა და აშშ-ს. იმავე დროს მშვიდობის ძირითად „გარანტად“ თვალთმაქცურად მოჰყავდათ მათი სახელმწიფო მისი ძლიერი სტრატეგიული შეტევითი ბირთვული ძალებით.

აშშ-ის „დიდი სტრატეგიის“ არსს 80-იან წლებზე გადამდგარი გენერლები ხედავდნენ ამერიკული ბირთვული პოტენციალის შემდგომ ზრდაში, მეწინავე ბაზირების შეიარაღებულ ძალთა დაჯგუფებების გაძლიერებაში, მოკავშირეთა სამხედრო ძლიერების ზრდაში, სხვა ქვეყნების კონფლიქტებში შეერთებული შტატების მონაწილეობის შესაძლებლობაში. მთავარ ფსონს აკეთებდნენ პოლიტიკაზე „ძალის პოზიციიდან“, რომლის ქვეშაც ერთმნიშვნელოვნად ესმოდათ აშშ-ის სამხედრო უპირატესობა მსოფლიოს სხვა სახელმწიფოებზე, და პირველ რიგში სსრკ-ზე. საბჭოთა ავტორების სიტყვით, თუმცა კი აღნიშნული ამერიკელი გენერლების მსჯელობებში ზოგჯერ მოიხსენიებდნენ პარიტეტის, ძალთა თანასწორობის შენარჩუნების აუცილებლობასაც, მაგრამ იქვე ლაპარაკობდნენ, რომ ასეთ დროსაც მაინც შენარჩუნებული უნდა ყოფილიყო შეერთებული შტატების უპირატესობა. „აშშ-ის მომავლისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია, _ მიუთითებდნენ წიგნში, _ რომ სასწორის პინი იხრებოდეს მის მხარეზე. ის, ვისაც გააჩნია უპირატესობა სტრატეგიულ ბირთვულ ძალებში, ღებულობს იმის შესაძლებლობას, რომ აიძულებდეს სხვებს და თავის მიზნებს აღწევდეს ერთი გასროლის გარეშეც, იქნება ეს ბირთვული თუ ჩვეულებრივი იარაღი“. ახორციელებდნენ რა ამ გეგმებს, აშშ-ის მილიტარისტული წრეები, საბჭოთა ავტორების სიტყვით, ხელოვნურად აჩერებდნენ რატიფიკაციას ხელშეკრულებისა ОСВ-2 სტრატეგიულ შეიარაღებათა შეზღუდვის შესახებ, და ძალით გაჰქონდათ (протаскивая) ნატო-ში გადაწყვეტილებანი საშუალო სიშორის ამერიკული რაკეტების წარმოებისა და ევროპაში მათი შემდგომი განლაგების შესახებ.

აშშ-ის საგარეო პოლიტიკა, გადამდგარი გენერლების აზრით, საიმედოდ უნდა ყოფილიყო უზრუნველყოფილი სამხედრო ძლიერებით. „დიპლომატია იარაღის გარეშე _ ეს არის მუსიკა ინსტრუმენტების გარეშე“. იგი არა მხოლოდ უნდა ყოფილიყო დამყარებული სამხედრო ძლიერებაზე, არამედ უფრო გაბედულადაც უნდა გამოეყენებინა სამხედრო ძალა. ავტორების გულახდილი აღიარებით, „ძლიერ სახელმწიფოთა ისტორიულად ზოგადად აღიარებულ პრეროგატივას წარმოადგენდა სამხედრო ძალის გამოყენება თავიანთი მიზნების მისაღწევად. რაც შეეხება ჩვენს ქვეყანას (ე. ი. აშშ-ს), მთელი ჩვენი ისტორიის განმავლობაში ჩვენ მუდმივად მივმართავდით ხოლმე (прибегали) სამხედრო ძალას დიპლომატიაზე დამატების სხით... მომავალი, როგორც ჩანს, არ იქნება წარსულისგან განსხვავებული. სამხედრო ძალა დარჩება დამატებად საგარეოპოლიტიკურ საქმიანობაზე“.

პენტაგონის ყოფილი ხელმძღვანელი მოღვაწეების შეფასებით, სამხედრო ძალის გამოყენება უახლოეს მომავალში (ე. ი. 1980-იან წლებში _ ი. ხ.) შესაძლებელი იქნებოდა უწინარეს ყოვლისა „მესამე მსოფლიოს“ ქვეყნების წინააღმდეგ რესურსებისთვის ბრძოლაში: „საჭირო იქნება ძალა, რათა საშუალება არ მივცეთ განვითარებად ქვეყნებს გვიკავებდნენ აუცილებელ ნედლეულს და იყენებდნენ მას პოლიტიკური ან ეკონომიკური შანტაჟის მიზნებით“. ისინი თვლიდნენ, რომ ამერიკულ ხელმძღანელობას უნდა გაებედა სამხედრო ძალის გამოყენება და განთავისუფლებულიყო „ვიეტნამური სინდრომის ზემოქმედებისგან“.

ამერიკულ საგარეოპოლიტიკურ პრეტენზიებზე საუბრისას ტეილორი ხაზს უსვამდა, რომ ისინი, დაწყებული 50-იანი წლებიდან „ძალზედ ამბიციური იყო იმ სამხედრო საშუალებებთან შედარებით, რომლებიც შეერთებულ შტატებს გააჩნდა მათ მისაღწევად“. ასეთი მდგომარეობის ერთერთ მიზეზთაგანს წიგნის ავტორები ხედავდნენ აშშ-ის საგარეო პოლიტიკის არამუდმივობაში, რომელიც ჩვეულებრივ გამოჰყავდათ თითოეულ მოცემულ მომენტში საპრეზიდენტო განცხადებების სიმრავლიდან, წინასაარჩევნო დაპირებებიდან, კონგრესის გადაწყვეტილებებისა და სააღმსრულებლო შეთანხმებებიდან. ამასთან შესაძლებელი იყო, რომ ნებისმიერი მათგანისთვის მოულოდნელად გადაეხედათ და გაეუქმებინათ. „ჩვენი საგარეო პოლიტიკა ხშირად წარმოადგენს რეაქციას მომხდარ მოვლენებზე და ხელმძღვანელობს პრაქტიკული სარგებლით“. ქვეყანაში, ავტორების აზრით, არ იყო საგარეო პოლიტიკის ხისტი ხელმძღვანელობა.

ამასთან დაკავშირებით, აშშ-ის სამხედრო ხელმძღვანელობის ყოფილ მოღვაწეთა რეკომენდაციები (სტრატეგიული მითითებები), საბჭოთა ავტორების შეფასებით, დაიყვანებოდა შემდეგზე.

აშშ-ის მთავარ მოწინააღმდეგეს წარმოადგენდნენ სსრკ და სხვა სოციალისტური ქვეყნები. სწორედ ისინი 80-იანი წლების დასაწყისსა და მოხილვად მომავალში _ იყვნენ ძირითადი დაბრკოლება შეერთებული შტატების მიერ თავისი მიზნების განხორციელების გზაზე. აშინებდნენ რა ბლოკებში შეერთებული შტატების პარტნიორებს იმით, რომ „კომუნისტები ისწრაფვიან მარქსისა და ლენინის მიერ ნაწინასწარმეტყველები კაპიტალიზმის საბოლოო კრახის დაჩქარებისკენ“, გადამდგარი ამერიკელი გენერლები ერთხმად გაიძახოდნენ, რომ მათი ქვეყანა მოვალე იყო არა სიტყვით, არამედ საქმით ჩადგომოდა სათავეში მთელ კაპიტალისტურ სამყაროს საკუთარი ნებისთვის დაემორჩილებინა მიუმხრობელი სახელმწიფოები, გაეუმჯობესებინა ამერიკულ-ჩინური ურთიერთობები და სსრკ-თვის დაეპირისპირებინა მთელი ანტისაბჭოთა ძალები. ისინი თვლიდნენ, რომ აშშ-ს უნდა გაევრცელებინა თავისი „სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ინტერესები“ არა მხოლოდ მთელ ამერიკულ კონტინენტზე, დასავლეთ ევროპასა და ატლანტიკაზე, არამედ ასევე აზიაზეც, ახლო, შუა და შორეულ აღმოსავლეთზეც, ინდოეთისა და წყნარ ოკეანეებზეც. მოკლედ, გადამდგარი გენერლები, საბჭოთა ავტორების სიტყვით, ღიად ცდილობდნენ დაეცვათ კარტერის იმდროინდელი ადმინისტრაციის პრეტენზიები „აშშ-ის ლიდერის როლზე მსოფლიოში“, ასევე უფლების მიცემა ვაშინგტონისთვის თავისი წესები დაედგინა ნებისმიერ რეგიონსა და ნებისმიერ სახელმწიფოში, და ამისთვის გამოეყენებინა სხვადასხვანაირი საშუალებანი, მათ შორის იარაღიც.

აშშ-ის გლობალური საგარეო პოლიტიკის მიზნებისთვის, რომელიც, საბჭოთა სამხედრო სპეციალისტების შეფასებით, ისწრაფვოდა მსოფლიო ბატონობისკენ, ამერიკელი ავტორების აზრით, შესაძლო იყო მიეღწიათ შემდეგი დებულებების დაცვით: სტრატეგიული ბირთვული პოტენციალის შენარჩუნება და შემდგომი განვითარება მოწინააღმდეგის „დაშინების“ („შეკავების“) გადამწყვეტი საშუალების სახით; ნატო-ს ბლოკის განმტკიცება, მოკავშირეებთან ერთად ზოგადი დანიშნულების ძალების დამატებითი კონტინგენტების გაშლა; მსოფლიოს ყველაზე უფრო მნიშვნელოვან რეგიონებში სოციალისტურ ქვეყნებზე სამხედრო უპირატესობის მიღწევა; სოციალისტურ სახელმწიფოებთან ურთიერთობებში პოზიციების გამკაცრება (ужесточение).

სტრატეგიული ბირთვული პოტენციალის განვითარების განხორციელებას ვარაუდობდნენ ე. წ. სტრატეგიული შეტევითი ძალების ტრიადის სამივე კომპონენტის (საკონტინენტთაშორისო ბალისტიკური რაკეტები, ატომური სარაკეტო წყალქვეშა ნავები, სტრატეგიული ავიაცია) სრულყოფის მიმართულებით. გამოხატავდნენ რა მონოპოლისტური წრეების ინტერესებს, ავტორები გააფთრებით იცავდნენ შეიარაღებაში B-1 ბომბდამშენის მიღების აუცილებლობას და მოუწოდებდნენ პრეზიდენტს, სანამ გვიან არ იყო, გადაეხედა გადაწყვეტილებისთვის მისი წარმოების შეწყვეტის შესახებ. ისინი თვლიდნენ, რომ ამ თვითმფრინავს გააჩნდა კოლოსალური შესაძლებლობები, რის შესახებაც მოწმობდნენ მისი ჩქაროსნული მახასიათებლები, მრავალმიზნობრივი დანიშნულება, მოქმედების დიდი რადიუსი და მნიშვნელოვანი საცეცხლე ძლიერება. მას შეეძლო შეერთებული შტატების ბაზებიდან მოქმედებისას მოკლე ვადებში მიეყენებინა დარტყმები მსოფლიოს ნებისმიერ რაიონში.

აშშ-ის მომავალი სტრატეგია სტრატეგიული შეტევითი ძალების განვითარების სფეროში, როგორც სთავაზობდნენ მეომრულად განწყობილი (воинствующие) გადამდგარი გენერლები, უნდა ყოფილიყო იმაში, რომ “არავითარი გარემოებების დროს არ წავიდეთ რუსებთან დათმობებზე” სტრატეგიულ შეიარაღებათა შემცირების შესახებ მოლაპარაკებათა მსვლელობისას და “აუცილებლად უზრუნველვყოთ თუნდაც ხარისხობრივი უპირატესობა საბჭოთა კავშირზე სტრატეგიულ ბირთვულ იარაღში”. მათი აზრით, 1972 წელს ხელმოწერილი შეთანხმება ОСВ-1 (ограничение стратегических вооружений - 1) 80-იანების დასაწყისისთვის უკვე ვეღარ პასუხობდა აშშ-ის “ეროვნულ” ინტერესებს. საბჭოთა ავტორების სიტყვით, პირდაპირ გამოდიოდა რა წამქეზებლური მოწოდებებით, ზამოულტი აცხადებდა, რომ, თუკი ვაშინგტონში სურდათ შეენარჩუნებინათ სტრატეგიული ბირთვული პოტენციალი მოწინააღმდეგის “დაშინების” საშუალების სახით, საჭირო იყო რაც შეიძლებოდა ჩქარა უარი ეთქვათ ОСВ-1 შეთანხმებაზე, რადგანაც იგი აკავებდა (ამუხრუჭებდა) ამერიკული სტრატეგიული ძალების შემდგომ განვითარებას და აყენებდა შეერთებულ შტატებს ისეთ მდგომარეობაში, რომლის დროსაც მას ვითომდა უნდა დაეწყო სსრკ-გან ჩამორჩენა ბირთვული ძლიერების სფეროში.

შემდგომში, საბჭოთა ავტორების სიტყვით, თვალსაჩინო გახდა იმპერიალიზმის მცდელობების უპერსპექტივობა ძალის მეშვეობით, მათ შორის სამხედროსიც, გადაეწყვიტა თავის სასარგებლოდ ისტორიული დავა სოციალიზმთან. დასავლეთი იძულებული შეიქმნა სოციალისტურ სახელმწოფოებთან ურთიერთობების ერთადერთ გონივრულ საფუძვლად ეღიარებინა მშვიდობიანი თანაარსებობის პრინციპები. 1979 წლის ივლისში ვენაში ხელმოწერილ ერთობლივ საბჭოთა-ამერიკულ კომუნიკეში თითოეულმა მხარემ განაცხადა, რომ იგი “არ მიისწრაფვის და არც მომავალში იქნება მისწრაფებული სამხედრო უპირატესობისკენ, რამდენადაც ამას შეუძლია მიიყვანოს ისინი მხოლოდ სახიფათო არასტაბილურობამდე, წარმოშობს რა შეიარაღებათა უფრო მაღალ დონეს და ხელს არ შეუწყობს არც ერთი მხარის უსაფრთხოებას”.

მაგრამ ანტისაბჭოთა ისტერიის იმდროინდელი ტალღა, საბჭოთა ავტორების შეფასებით, რომელმაც მოიცვა ვაშინგტონი, კვლავ აშშ-ის მილიტარისტული პოლიტიკის ზედაპირისკენ ექაჩებოდა წიგნის ავტორებს, რომლებიც რეკომენდაციას იძლეოდნენ რათა ნებისმიერი გზებით ეზრუნათ უპირატესობის მიღწევისთვის სტრატეგიულ საშუალებებში.

ზოგადი დანიშნულების შეიარაღებული ძალების განვითარება, როგორც თვლიდნენ “დიდი სტრატეგიის” შემოქმედნი, ასევე უნდა დამორჩლებოდა აშშ-ის გლობალურ საგარეოპოლიტიკურ მიზნებს. ტეილორი განიცდიდა “ღრმა შეშფოთების გრძნობას მისი ახლანდელი არასაკმარისობის გამო”. ამ ძალების ზრდისკენ ასაღებ კურსს ავტორები ხსნიდნენ “აშშ-ის ეროვნული პოლიტიკის ამოცანების გაფართოებითა და მათი განხორციელებისადმი წინააღმდეგობის ზრდით, მსოფლიოში სიმშვიდის არარსებობითა და დედამიწის სხვადასხვა რეგიონებში მრავალრიცხოვან კონფლიქტებში ამერიკული ჯარების მონაწილეობის შესაძლებლობის ზრდით, დასავლეთ და აღმოსავლეთ ნახევარსფეროების რაიონებთან შეერთებული შტატების დამაკავშირებელი კომუნიკაციებისა და საზღვარგარეთ, განსაკუთრებით მესამე მსოფლიოს ქვეყნებში ბაზრების დაცვის აუცილებლობით”.

სახმელეთო ძალების ყოლას ვარაუდობდნენ დაახლოებით უკვე არსებული შემადგენლობით, მაგრამ იგი საკმარისი რაოდენობით უნდა აღეჭურვათ თანამედროვე საბრძოლო ტექნიკითა და იარაღით. რეკომენდციას იძლეოდნენ გაეზარდათ ჯავშანსატანკო და მექანიზებული ნაწილებისა და შენართების რაოდენობა, შეექმათ პირობები მსოფლიოს სხვადასხვა რაიონში ჰაერით დივიზიებისა და მათი საშტატო შეიარაღების უფრო მსხვილი გადასროლების უზრუნველსაყოფად, გაეფართოვებინათ საომარ მოქმედებათა თეატრებზე მძიმე ტექნიკის დასაწყობება, აემაღლებნათ ამერიკული ავიაციის მობილურობა. “სახმელეთო ჯარების სტრატეგიული მობილურობა და ზღვისმიღმა ბაზები _ ესაა მომავალი სტრატეგიის გადამყვეტი ელემენტები”.

რეკომენდაციას იძლეოდნენ, რათა სამხედრო-საჰაერო ძალები (უწინარეს ყოვლისა კი ტაქტიკური ავიაცია) მოემზადებინათ პირველ რიგში შემდეგი ამოცანების გადაწყვეტისთვის: ჰაერში უპირაესობის მოპოვება, სახელეთო ჯარების უშუალო საავიაციო მხარდაჭერა, მოწინააღმდეგის კომუკიკაციების დარღვევა და ა. შ. სთავაზობდნენ, რომ სჰძ -ის საორგანიზაციო სტრუქტურის შეუცვლელად მნიშვნელოვნად აემაღლებინათ საავიაციო ნაწილების საბრძოლო მზადყოფნა, შეექმნათ შორეული მოქმედების დამრტყმელი ბომბდამშენი, სჰძ -ის ეროვნული გვარდიისა და რეზერვის ქვედანაყოფების ბრძოლისუნარიანობა აეყვანათ რეგულარული სამხედრო-საჰაერო ძალების დონემდე.

აშშ-ის სამხედრო-საზღვაო ძალები, ზამოულტის აზრით, ყველაზე უფრი დიდი და ძლიერი უნდა ყოფილიყო მსოფლიოში. როგორც სპეციალისტი, იგი სთავაზობდა “დავიწყოთ მომავლის ფლოტის მშენებლობა”: არსებული მძიმე ავიამზიდების ნაცვლად აეგოთ საშუალო წყალწყვის (40-60 ათასი ტ) ავიამზიდები ჩვეულებრივი ენერგეტიკული დანადგარებით, რომლებზედაც ბაზირებული იქნებოდა თვითმფრინავები ვერტიკალური (შემოკლებული) აფრენითა და დაჯდომოთ; სწრაფი ტემპებითა და დიდი რაოდენობით აეგოთ მართვადი სარაკეტო იარაღით აღჭურვილი წყალზედა ხომალდები (მრი ხომალდები, რუს. Корабли УРО), რომლებსაც შეეძლებოდათ გამარჯვების მოპოვება საბჭოთა სამხედრო-საზღვაო ფლოტის ხომალდებზე. რა თქა უნდა, როგორც ზამოულტი თვლიდა, აშშ-ს უნდა ჰყოლოდა ყველაზე უფრო თანამედროვე და ძლიერი წყალქვეშა ფლოტიც.

ავტორები სთავაზობდნენ, რომ ზოგადი დანიშნულების შეიარაღებული ძალების ზრდა განეხორციელებინათ ამ მიზნებით გამოყოფილი ასიგნებების ყოველწლიურად ზრდის, აგრეთვე ნატო-ს ბლოკის, იაპონიის, ისრაელის, რეაქციული (აშშ-ის მომხრე _ ი. ხ.) არაბული რეჟიმებისა და ზოგიერთი სხვა ქვეყნის სამხედრო პოტენციალის ზრდის ხარჯზე.

80-იან წლებზე აშშ-ის “დიდი სტრატეგიის” საფუძველი, ავტორების აზრით, უნდა შეედგინა “მეწინავე ბაზირების” სისტემას. სამხედრო ბაზებს მსოფლიოს ყველა რაიონში, მათი შეფასებით, დიდი მნიშვნელობა გააჩნდათ საგარეოპოლიტიკური მიზნების მიღწევაში. წიგნში წითელ ხაზად გატარებული იყო აზრი, რომ “მეწნავე მიჯნებზე გაშლილი ძალები იძლევიან ამერიკული ძლიერების დეონსტრირების საშუალებას დედამიწის ფაქტიურად ნებისმიერ წერტილში”. ამიტომ აშშ-ს არა მხოლოდ უნდა შეენარჩუნებინა არსებული ბაზები, არამედ სულ ახლები და ახლები უნდა შეეძინა (დაეპყრო, захватывать) კიდეც სამხრეთ ატლანტიკაში, აფრიკაში, აზიაში, ინდოეთის ოკეანეში (განსაკუთრებით სპარსეთის ყურეში), ახლო და შუა აღმოსავლეთში. მსოფლიოს სხვადასხვა რაიონებზე საიმედო კონტროლისა და იქ ბატონობისთვის გადამდგარი გენერლები მოითხოვდნენ აუცილებლობის შემთხვევაში ნატო-ს ქვეყნების ყველა ბაზის გადაცემას აშშ-ის შეიარაღებული ძალების დაქვემდებარებაში, ისრაელის სამხედრო ძლიერების გამტკიცებას, რადაც არ უნდა დაჯდომოდათ, ასევე ამერიკელების მიერ ესპანეთში, საბერძნეთში, ირლანდიაში, იტალიაში, აზორის კუნძულებზე, იაპონიაში, სამხრეთ კორეაში, ფილიპინებზე, ლათინურ ამერიკასა და კარიბის ზღვის აუზში, მათ შორის კუბის ტერიტორიაზეც (გუანტნამო) ბაზების შენარჩუნებას.

80-იანი წლების ამერიკულ გლობალურ სტრატეგიაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობოდა ნატო-ს ბლოკს. ავტორები თვლიდნენ, რომ აშშ-ს უნდა შეეტანა სახსრების ლომის წილი ნატო-ს გაძლიერებისთვის და იმავე დროს მისწრაფებული უნდა ყოფილიყო დასავლეთ ევროპის ქვეყნების მხრიდანაც უფრო მეტი მონაწილეობისკენ. სთავაზობდნენ არსებითად აემაღლებინათ ჯარების საბრძოლო მზადყოფნა, გაეუმჯობესებინათ მათი ურთიერთმოქმედება, მართვა, გადაეხედათ ოპერატიული გაშლისთვის, შეიარაღებათა სფეროში ერთობლივი დაგეგმისთვის, მოეხდინათ ომთ-ზე ბირთვული იარაღის გამოყენების გეგმების სრულყოფა.

დიდ მნიშვნელობა ენიჭებოდა ბლოკის პოლიტიკური ერთიანობის განმტკიცებას. მილტონის აზრით, აშშ-ს, რჩებოდა რა ჩრდილოატლანტიკური კავშირის ლიდერად და მთავარ საყრდენად, ყოველთვის უნდა ხსომებოდა იმის შესახებ, რომ როდესაც ამერიკულ ინტერესებს შეექმნებოდა მუქარა კავშირის ზონის ფარგლებს გარეთ, მაშინ ნატო დარჩებოდა განზე. ხოლო როდესაც მუქარა წარმოიქმნებოდა ნატო-ს ზონის ფარგლებშიც, მაგრამ მხოლოდ აშშ-თვის, მაშინ კავშირის მონაწილე სხვა ქვეყნების ეროვნული ინტერესები დაუყოვნებლივ გამოდიოდა წინა პლანზე და ვაშინგტონს უხდებოდა თავად მიეღწია თავისი მიზნებისთვის მოკავშირეთა მონაწილეობის ან თუნდაც მათი პასიური თანამშრომლობის გარეშე. ამასთან დაკავშირებით, გამოთქვამდა რა უნდობლობას ბლოკში შეერთებული შტატების პარტნიორების მიმართ, მილტონი მკითხველთ ახსენებდა, რომ ნატო-ს ქვეყნები “აუცილებლად არ გამოდიან ხოლმე შეერთებული შტატების მოკავშირედ, მათი საკუთარი თავდაცვის სფეროს გამოკლებით” (...страны НАТО «необязательно союзники Соединённых Штатов, за исключением области их собственной обороны»). ნატო-ში არსებული წინააღმდეგობების არდანახვა, _ ხაზს უსვამდა ავტორი, _ ნიშნავს იმას, რომ “დავემსგავსოთ სირაქლემას, რომელიც თავს ქვიშაში მალავს”. ამიტომ იგი მოუწოდებდა აშშ-ის მთავრობას, რომ მოკავშირეები ჰყოლოდა “მუჭში მოქცეულები”, მზად ჰყოლოდა “ზოგიერთი ძალები, იმათ გარდა, რომლებიც შედიან ნატო-ში”, გაეფართოვებინა ჩრდილოატლანტიკური კავშირის “პასუხისმგებლობის ზონის” საზღვრები. ამასთან დაკავშირებით იგი რეკომენდაციას იძლეოდა შეეცირებინათ ომთ-ზე და საერთოდაც ტაქტიკური ბირთვული იარაღის გამოყენების ზღურბლი, ბირთვული იარაღის გამოყენების საკითხების განხილვისას უარი ეთქვათ “მორალურ მოსაზრებებზე, რომლებიც გამოსადეგია მხოლოდ საკვირაო სკოლებში ქადაგებებისთვის”. ევროპაში ნატო-ს სამოკავშირეო (გაერთიანებული) შეიარაღებული ძალების უმაღლეს სარდლობას მილტონი სთავაზობდა შეემუშავებინათ ბირთვული იარაღის გამოყენების უფრო სრულყოფილი გეგმები და სხვადასხვანაირი ვარიანტები.

ასაბუთებდნენ რა მსოფლიოში აშშ-ის ლიდერის როლის “აუცილებლობას”, საბჭოთა სამხედრო სპეციალისტების სიტყვით, ამერიკელი ავტორები ფაქტიურად დედამიწის ყველა რაიონს უცერემონიოდ თვლიდნენ “ამერიკის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ინტერესების სფეროდ”. ევროპას სტრატეგიული მნიშვნელობით უთანაბრებდნენ თავად აშშ-ს და განიხილავდნენ უმნიშვნელოვანეს რაიონად მთლიანობაში კაპიტალისტური სისტემის “უსაფრთხოების” უზრუნველყოფის საქმეში. ევროპის დაკარგვა, მათი აზრით, გამანადგურებელ პოლიტიკურ, ფსიქოლოგიურ, ეკონომიკურ და სამხედრო დარტყმას მიაყენებდა შეერთებული შტატების სიძლიერესა და პრესტიჟს, შეუქცევადად შეცვლიდა ძალთა თანაფარდობას არა აშშ-ის სასარგებლოდ.

წიგნში მითითებული იყო, რომ ახლო აღმოსავლეთი მომავალში შეიძენდა უფრო მეტ სტრატეგიულ მნიშვნელობას აშშ-თვის სამი ამოცანის გადაწყვეტის აუცილებლობის გათვალისწინებით: კომუნიზმის შეკავება ძალთა აუცილებელი თანაფარდობის შენარჩუნებისთვის (მთავარი); ნავთობის უზარმაზარი მარაგების დაუბრკოლებელი გამოყენება, განსაკუთრებით სპარსეთის ყურის აუზში; მოცემული რაიონის საკუთარი კონტროლის ქვეშ შენარჩუნება “ევრაზიის მასივსა და აფრიკის კონტინენტს შორის ხიდის” სახით.

საბჭოთა ავტორების სიტყვით, გადამდგარი ამერიკელი გენერლები ცდილობდნენ ყოველმხრივ დაესაბუთებინათ აშშ-ის მნიშვნელოვანი ინტერსების არსებობა ინდოეთისა და წყნარი ოკეანის აუზებში, აზიაში, შორეულ აღმოსავლეთსა და თითქმის მთელ დასავლეთ ნახევარსფეროში. ყოველივე ამას ისინი სთავაზობდნენ “ამერიკული უსაფთხოების დაცვის” მარკის ქვეშ, თუმცა კი ყველასთვის, და, მათ შორის წიგნის ავტორებისთვისაც ცნობილი იყო, რომ აშშ-ზე თავდასხმას არავინ არ აპირებდა. მათი მსჯელობიდან გამომდინარეობდა, რომ აშშ-ის “უსაფრთხოების ზონა” უნდა იწყებოდეს ყველგან, დედამიწის ნებისმიერ წერტილში და... არსად არ თავდებოდეს.

გადამდგარი გენერალი პალმერი აფრიკასაც თვლიდა აშშ-თვის მნიშვნელოვან რეგიონად, რადგანაც “შავი ამერიკელების ემოციურ ინტერესს შავი აფრიკისადმი დიდი მნიშვნელობა აქვს ამერიკისთვის”. მაგრამ იგი იძულებული იყო ეღიარებინა, რომ “შეერთებულ შტატებს არა აქვს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ინტერესები ამ რეგიონში. ჩვენი მოქმედებების ახლანდელი კურსი _ არსებითად, უხეში, დაუფარავი პოლიტიკური და ეკონომიკური ჩარევა _ დაკავშირებულია რისკთან; ჩავარდნის შემთხვევაში სულ მცირე ჩვენ დაგვადანაშაულებენ, ხოლო უარეს შემთხვევაში შესაძლოა გაჩაღდეს სისხლიანი ხანძარი უზარმაზარ ტერიტორიაზე, რომელმაც შეიძლება გამოიწვიოს პირდაპირი სამხედრო ჩარევა შეერთებული შტატების მხრიდან... აფრიკა წარმოადგენს ჭაობს (трясина), და ნებისმიერი ჩვენი საომარი მოქმედებები იქ არა მხოლოდ ბევრჯერ უფრო რთული და ძნელი იქნება, ვიდრე ვიეტნამში, არამედ კატასტროფულადაც დასრულდება შეერთებული შტატებისთვის”. საბჭოთა ავტორები ასკვნიდნენ, რომ ეს მეტად თანადროული და სწორი გაფრთხილება გახლდათ ვაშინგტონის იმდროინდელი ადმინისტრაციისთვის, რომელიც ქადაგებდა საერთაშორისო საქმეებში სახედრო ძალს გამოყენების ავანტიურისტულ “დოქტრინებს”.

საბჭოთა სამხედრო სპეციალისტების შეფასებით, წიგნში გადმოცემული ყველა სამხედრო პრობლემა ავტორებს მოჰქონდათ ამერიკული მმართველი წრეების პოზიციებიდან. ისინი აშშ-ის აგრესიულ პოლიტიკას გულდასმით ნიღბავდნენ “მშვიდობისმოყვარეობით”, “დაშინებისა” და “კოლექტიური უსაფრთხოების” სტრატეგიებით, საბჭოთა საგარეო პოლიტიკის შეგნებულად დამახინჯებით. ჰქონდათ იმის მცდელობა, რომ ჭეშმარიტების საწინააღმდეგოდ ეჩვენებინათ აშშ-ის იმ შეიარაღებული ძალების არასაკმარისობა, რომლის შენახვასაც ითვალისწინებდნენ 80-იან წლებში. ტეილორის შეფასებით ამ ძალების შესაძლებლობები ვერ შეესაბამებოდა იმ ამოცანებს, რომლებიც შესაძლო იყო მათთვის დაესვათ.

ყოველივე აქედან ამერიკელი ავტორები აკეთებდნენ კონკრეტულ დასკვნებს ყველა მიმართულებით შეიარაღების აუცილებლობის შესახებ, “რათა მუდმივად ვინარჩუნებდეთ თუნდაც ტექნიკურ უპირატესობას საბჭოთა კავშირზე”.

საბჭოთა ავტორების სიტყვით, თუკი სამხედრო-პოლიტიკურ და სამხედრო პრობლემებზე წიგნში გადმოცემული შეხედულებები დარჩებოდა მხოლოდ გადამდგარი გენერლებისა და ადმირალების “პირად მოსაზრებად”, როგორც ამას აწვდიდნენ კიდეც მკითხველს, მაშინ მოცემული ნაწარმოები შესაძლოა სულაც არ ქცეულიყო საბჭოთა სამხედრო პერიოდიკაში მასზე სპეციალური წერილის დაწერის ღირსად, მაგრამ შეერთებული შტატების სამხედრო-სამრწეველო კომპლექსისა და პენტაგონის ამ ემისრების ბევრი რეკომენდაცია 1980 წლს პირველ ნახევარში გამოხატულებას ჰპოვებდა კარტერის ადმინისტრაციის პრაქტიკულ საქმიანობაში, რომელსაც გაჩაღებული ჰქონდა უხეში ანტისაბჭოთა ისტერია და ღიად იდგა “ცივი ომის” ატმოსფეროს აღორძინების, გამალებული შეიარაღების გაძლიერებისა და სახიფათო ავანტიურების განხორციელების გზაზე. საბჭოთა ავტორები აცხადებდნენ, რომ მხოლოდ კრიტიკული დამოკიდებულება წიგნის “დიდი სტრატეგია 80-იან წლებზე” შინაარსის მიმართ მისცემდა მკითხველებს იმის საშუალებას, რომ სწორად გაეგოთ ვაშინგტონის საომრად განწყობილი (воинствующие) წრეების მიერ მასში გადმოცემული აგრესიული ტენდენციები.

საბოლოოდ საბჭოთა ავტორები ასკვნიდნენ, რომ ამერიკული იმპერიალიზმის სახიფათო ხრიკების პირისპირ, რომელმაც თავისი მილიტარისტული მზადებების სფეროში ჩაითრია ნატო-ს სხვა ქვეყნებიცა და თავისი პეკინელი თანამდგომებიც, საბჭოთა მეომრები მოვალენი იყვნენ დაუღალავად აემაღლებინათ თავიანთი საბრძოლო მზადყოფნა, მუდმივად გამოეჩინათ მაღალი სიფხიზლე და ვარშავის ხელშეკრულების ქვეყნების არმიების მეომრებთან ერთად საიმედოდ დაეცვათ სოციალიზმის მონაპოვარი, ერთგულად მდგარიყვნენ საყოველთაო მშვიდობის სადარაჯოზე.

XIX. სახელმწიფოს ძლიერების შეფასების მეთოდიკა

(უცხოელი სამხედრო სპეციალისტების შეფასებით)

საბჭოთა სამხედრო პერიოდიკაში გამოქვეყნებული წერილების ავტორები 1980-იანი წლების დასაწყისში აღნიშნავდნენ, რომ საერთაშორისო იმპერიალიზმი იმ ხანად მთელი ძალებით ცდილობდა, რომ უკუღმა დაეტრიალებია ისტორიის ბორბალი _ მოეხდინა სოციალიზმის ლიკვიდაცია და აეღორძინებია კაპიტალიზმი ერთადერთი მსოფლიო სისტემის სახით. მათი სიტყვით, ამერიკელი იმპერიალისტები, რომელთაც, დასავლეთის სხვა სახელმწიფოთა შორის, გააჩნდათ ყველაზე უფრო ძლიერი სამხედრო-ეკონომიკური პოტენციალი, ოცნებობდნენ ამის გაკეთებაზე აშშ-ის ეგიდით. ისინი ვარაუდობდნენ, რომ ორი სისტემის ისტორიული დაპირისპირების საკითხი შეეძლოთ გადაეწყვიტათ მხოლოდ სამხედრო ძლიერებაზე დაყრდნობით.

მაგრამ მაშინდელ პირობებში, როდესაც ჩამოყალიბებული გახლდათ მიახლოებითი სამხედრო-სტრატეგიული წონასწორობა სსრკ-სა და აშშ-ს შორის, ვარშავის ხელშეკრულებასა და ნატო-ს შორის, ასეთი გეგმები, თვით დასავლური პრესის შეფასებითაც კი, იქცეოდა ვერშემდგარად. საბჭოთა ავტორების სიტყვით, ამერიკელი სპეციალისტები და პოლიტოლოგები, ცდილობდნენ რა თავიანთი აგრესიული მიზნების მისაღწევად ახალი გზების გამონახვას, მოუწოდებდენ თეთრი სახლის ადმინისტრაციას, რომ თავის ანგარიშებში გამოეყენებია ე. წ. სახელმწიფოს “ერთობლივი ძლიერების” კრიტერიუმები («совокупное могущество» государства), რომლის საფუძველსაც შეადგენდა ეკონომიკური და სამხედრო ძლიერება. ისინი სთავაზობდნენ გაეშალათ ეკონომიკური შემოტევა სსრკ-სა და სოციალისტური ბანაკის სხვა ქვეყნებზე, და ამისთვის სულ უფრო ფართოდ ჩაერთოთ ისეთი ახალი მოკავშირეები თავიანთი ამერიკული გეგმების ორბიტაში, რომელთაც გააჩნდათ ყველაზე უფრო დიდი სამხედრო-ეკონომიკური პოტენციალი. ამასთან რეკომენდაციას იძლეოდნენ მოეხდინათ მათი კლასიფიკაცია ამა თუ იმ სახელმწიფოს “ერთობლივი ძლიერების” ყველა კომპონენტის, აგრეთვე გეოგრაფიული, პოლიტიკური, ფსიქოლოგიური და სხვა ფაქტორების გავლენის გათვალისწინებით.

ჯორჯთაუნის უნივერსიტეტის სტრატეგიული და საერთაშორისო კვლევების ცენტრის ხელმძღვანელის მ. სემუელსის სიტყვით, რომელსაც ასახელებდნენ ახლად არჩეული ქვეყნის პრეზიდენტის რ. რეიგანის მრჩეველთა რიცხვში, ამერიკელი სპეციალისტები ღრმად ცდებოდნენ, როდესაც ეროვნული უსაფრთხოების ცნებას განსაზღვრავდნენ მხოლოდ სამხედრო ძლიერების კრიტერიუმების მიხედვით, და ეს უნდა გამოესწორებინათ. სემუელსი ამტკიცებდა: “ჩვენი უსაფრთხოება ვარაუდობს შეტევას ეკონომიკის სფეროშიც”. მის კვალდაკვალ “ძალის პოზიციიდან” პოლიტიკის მომხრეებიც ცდილობდნენ დაემტკიცებინათ, რომ “ნამდვილ სერიოზულ გამალებულ შეიარაღებას შეუძლია ხერხემალი გადაუტეხოს საბჭოთა ეკონომიკას”. ამის საპასუხოდ საბჭოთა ავტორები აღნიშნავდნენ სსრკ-ის მაშინდელი ხელმძღვანელობის განცხადებას იმის თაობაზე, რომ “მცდელობა დავამარცხოთ ერთმანეთი გამალებულ შეიარაღებაში, იმედი გვქონდეს გამარჯვებისა ბირთვულ ომში _ ეს სახიფათო უგუნურებაა”.

სხვა ამერიკელი პოლიტოლოგი იმავე უნივერსიტეტიდან, რ. ს. კლაინი, რეკომენდაციას იძლეოდა შეექმნათ ე. წ. “საოკეანო ალიანსი” 12 სახელმწიფოსგან, რაც, მისი გაანგარიშებით, საშუალებას მისცემდათ, რათა აშშ-ის ეგიდით გაეერთიანებინათ ძირითადი კაპიტალისტური ქვეყნების 1/3-მდე და უზრუნველეყოთ ორმაგი უპირატესობა ვარშავის ხელშეკრულებაზე. ამ ალიანსში ვარაუდობდნენ ჩაერთოთ აშშ, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი, გფრ, იაპონია, იტალია, კანადა, ნიდერლანდები, ისრაელი, ტაივანი, ავსტრალია და ახალი ზელანდია. უჩვენებდა რა ამ იდეის მიღების აუცილებლობას, კლაინი, საბჭოთა ავტორების სიტყვით, აშინებდა ამერიკელებს “კომუნისტური საფრთხით”, ცდილობდა დაერწმუნებია ისინი იმაში, რომ სოციალისტური ქვეყნები ვითომდა ორგანიზებას უკეთებდნენ და მხარს უჭერდნენ სხვა ქვეყნებში რევოლუციურ უწესრიგობებს (რომლებსაც იგი მიაკუთვნებდა ეროვნულ-განმათავისუფლებელ ომებსაც), რათა დაემყარებიათ იქ მმართველობის სოციალისტურისადმი ანალოგიური სისტემები და ასეთნაირად უზრუნველეყოთ გადამჭრელი ნაცვალგება (решительное возмездие) ძალთა მსოფლიო ბალანსში სოციალისზმის სასარგებლოდ.

საბჭოთა ავტორების სიტყვით, როგორც უცნაურიც არ უნდა ყოფილიყო, მაგრამ ასეთივე “არგუმენტებით” ახდენდა ოპერირებას აშშ-ის ახალი პრეზიდენტიც, რომელიც მისი ქვეყნის პრეტენზიებს მსოფლიო ლიდერობაზე ამართლებდა სხვა არაფრით, თუ არა “საბჭოთა კავშირის განზრახვით დაამყაროს მსოფლიო ბატონობა კომუნისტური სახელმწიფოების მიერ მსოფლიოს მართვის მეშვეობით”.

სტრატეგიული და საერთაშორისო კვლევების აღნიშნული ამერიკული ცენტრის სპეციალისტებმა, აუცილებელი მოკავშირეების “შერჩევისას” მათი “ერთობლივი ძლიერების” შეფასების საფუძველზე, შესთავაზეს ეხელმძღვანელათ ალგებრული მოდელით:

Pp = (C + E + M) X (S + W)

სადაც ცალკეული პარამეტრები აღნიშნავდა შემდეგს:

Pp _ სახელმწიფოს “ერთობლივი ძლიერება”;

C _ კრიტიკული მასა (ქვეყნის მოსახლეობის რიცხოვნებისა და ტერიტორიის ფართობის კოეფიციენტების ჯამი);

E _ ეკონომიკური ძლიერება;

M _ სამხედრო ძლიერება;

S _ სახელმწიფის სტრატეგიული მიზანი;

W _ მოსახლეობის სურვილი მიჰყვებოდეს ქვეყანაში არსებულ სტრატეგიას.

საერთაშორისო სამხედრო კოლეჯის სამხედრო სპეციალისტებმა, ეთანხმებოდნენ რა მთლიანობაში სახელმწიფოს “ერთობლივი ძლიერების” განსაზღვრის აღნიშნულ მეთოდს, შესთავაზეს დამატებით შეეტანათ კიდევ ერთი მაჩვენებელი P _ ქვეყნის პოლიტიკური ხელმძღვანელობის დამარწმუნებლობის ძალა, მისი უნარი თავის გზაზე წაეყვანა არა მხოლოდ საკუთარი ქვეყნის მოსახლეობა, არამედ მოკავშირეებიც. ასეთნაირად, “ერთობლივი ძლიერების” განსაზღვრის საბოლოო ფორმულა ღებულობდა შემდეგ სახეს:

Pp = (C + E + M) X (S + W + P)

P მაჩვენებლის შემოტანას, საბჭოთა ავტორების სიტყვით, ასაბუთებდნენ იმით, რომ სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში აშშ-ის აგრესიული ომის დროს ბევრი ამერიკელი არა თუ არ უჭერდა მხარს თავისი მთავრობის პოლიტიკას, არამედ აქტიურად გამოდიოდა კიდეც მის წინააღმდეგ. რაც შეეხებოდა შეერთებული შტატების მოკავშირეებს ნატო-ში, აქაც აშშ-ის სამხედრო-პოლიტიკურმა ხელმძღვანელობამ ვერ შესძლო ჩაეთრია ისინი ბინძურ ომში მოცემულ რეგიონში ამერიკული იმპერიალიზმის ინტერესების დასაცავად. ამ პლანში, საბჭოთა ავტორების შეფასებით, გამოვლინდა განსხვავება უწინდელ ამერიკულ და იმდროინდელ ნატო-ს სტრატეგიებს შორის: თუკი პირველი ატარებდა გლობალურ ხასიათს, მეორე _ რეგიონულს, ევროპულს. მართალია, 80-იანი წლების დასაწყისში აშშ ისწრაფვოდა იქითკენ, რომ გაეფართოვებინათ ნატო-ს “პასუხისმგებლობის” ზონა, თუმცა კი, როგორც ჩანს, აწყდებოდა წინააღმდეგობას ალიანსის ევროპული ქვეყნების მხრიდან.

საექსპერტო შეფასებების მეთოდის გამოყენებით, ქვეყნის “ერთობლივი ძლიერების” ელემენტების შეფასებისას სთავაზობდნენ შემდეგ მიდგომებს. მაგალითად, თვლიდნენ, რომ მოსახლეობის რიცხოვნება წარმოადგენდა იმ პირველ მაჩვენებელს, რომლის სიდიდის მიხედვითაც შესაძლო იყო თავიდანვე ემსჯელათ ამა თუ იმ სახელწიფოს მნიშვნელობის შესახებ. ქვეყნის ტერიტორიის შეფასებისას ანგარიშში იღებდნენ მხოლოდ პროდუქტიული მიწების (სახნავ-სათესი მიწები, საძოვრები და ა. შ., ცხრილი 1) ფართობს.

ცხრილი 1

ზოგიერთი ქვეყნის ტერიტორიისა და პროდუქტიული მიწების ფართობი

ქვეყანა . . . . . . . . . ქვეყნის ტერიტორიის . . . . პროდუქტიული მიწების
. . . . . . . . . . . . . . . . ფართობი, მლნ. კვ. კმ . . . . . ფართობი, მლნ. კვ. კმ .

კანადა. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,97 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,6 (6)* . . . . .
ჩინეთი. . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,59 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,06 (11) . . . .
აშშ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,32 (46) . . . .
ბრაზილია . . . . . . . . . . . . . . . 8,51 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,44 (17) . . . .

შენიშვნა: * ფრჩხილებში ნაჩვენები იყო ქვეყნის ტერიტორიისა და პროდუქტიული მიწების ფართობების პროცენტული თანაფარდობა.

ეკონომიკური ძლიერება ითვლებოდა ერთერთ ძირითად ფაქტორად, რომლის წყალობითაც ქვეყანას შეეძლო შეექმნა და გაედიდებინა სამხედრო პოტენციალი, ეწარმოებინა შეიარაღება, განეხორციელებინა თანამედროვე არმიის, ავიაციისა და ფლოტის მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფა, აგრეთვე დაეკმაყოფილებინა მოსახლეობის მოთხოვნილებანი საქონელსა და მომსახურებებში. სახელმწიფოს ეკონომიკური ძლიერების ყველაზე უფრო განზოგადოებულ მაჩვენებლად იღებდნენ მთლიანი ეროვნული პროდუქტის (მეპ) სიდიდეს. 1979 წელს ყველაზე უფრო განვითარებულ კაპიტალისტურ ქვეყნებსა და ჩინეთში მან შეადგინა (მლრდ. დოლარებში): აშშ-ში _ 2369, იაპონიაში _ 1091, გფრ-ში _ 761, საფრანგეთში _ 566, დიდ ბრიტანეთში _ 381, იტალიაში _ 317, კანადაში _ 224, ესპანეთში _ 165 და ჩინეთში _ 373.

გარდა ამისა, ეკონომიკური ძლიერების შეფასებისას, ქვეყნების უფრო ზუსტი რანჟირებისთვის სთავაზობდნენ გამოეყენებინათ ხუთი საბაზო დარგის _ ენერგეტიკის, მრეწველობის, სოფლის მეურნეობის, ვაჭრობისა და სასარგებლო წიაღისეულის მარაგების _ შედარება. უცხოელი სპეციალისტების შეფასებით, შეერთებული შტატები ეკონომიკური მიმართებით 3-4-ჯერ აღემატებოდა თითოეულ ისეთ განვითარებულ კაპიტალისტურ ქვეყანას, როგორებიც იყვნენ გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, საფრანგეთი, იაპონია და ზოგიერთი სხვაც.

სამხედრო ძლიერება ითვლებოდა სახელმწიფოს ძლიერების ძირითად მაჩვენებლად და, როგორც ხაზს უსვამდნენ ამერიკულ სამხედრო წესდებებსა და დარიგებებში, წარმოადგენდა მთავარ ინსტრუმენტს პოლიტიკასა და დიპლომატიაში, ასევე აშშ-ის მზადყოფნისა და გაბედულების (решимость) აშკარა დამტკიცებას, რომ გამოიყენებდა არსებულ ძალებს სასურველი მიზნების მისაღწევად.

გაანგარიშებათა გამარტივებისთვის სამხედრო ძლიერებას აფასებდნენ შეიარაღებული ძალების ორი კომპონენტის _ სტრატეგიული ბირთვული ძალებისა და ზოგადი დანიშნულების ძალების მიხედვით. პირველს ძირითადად ადარებდნენ ბირთვული მუხტების რაოდენობრივი და სიძლავრის შესაძლებლობებისა და მიზნამდე მათი მიტანის რაოდენობრივი შესაძლებლობების მიხედვით, ხოლო მეორის დახასიათებისთვის კი იყენებდნენ მონაცემებს პირადი შემადგენლობის რიცხოვნების შესახებ, აგრეთვე რიგ კოეფიციენტებს, რომლებიც განსაზღვრული ჰქონდათ პირადი შემადგენლობის, შეიარაღების, შენაერთებისა და ნაწილების საორგანიზაციო სტრუქტურის, საომარ მოქმედებათა თეატრების (ომთ) ოპერატიული აღჭურვის, ნაწილებისა და ქვედანაყოფების მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფის ხარისხობრივი მხარის საექსპერტო შეფასებების მეთოდიკის საფუძველზე.

მე-2 ცხრილში მოყვანილია ნატო-ს ქვეყნების შეიარაღებული ძალების ხარისხობრივი შეფასების კოეფიციენტები და საბრძოლო ნაწილებისა და ქვედანაყოფების ჩამოყალიბებაში მათი ექვივალენტური შესაძლებლობები. ამ კოეფიციენტებს უცხოელი სპეციალისტები განსაზღვრავდნენ ასევე საექსპერტო შეფასებების მიხედვით.

ცხრილი 2

ნატო-ს ქვეყნების შესაძლებლობები ექვივალენტური საბრძოლო ქვედანაყოფების ჩამოყალიბებაში

(ცხრილის განთავსებისთვის მივმართეთ ცალკეული სვეტების არაბული ციფრებით დასათაურებას, სადაც 1 აღნიშნავს ქვეყანას, 2 – რეგულარული შეიარაღებული ძალების რიცხოვნებას /ათასი ადამიანი/, 3 – პირადი შემადგენლობის ხარისხის კოეფიციენტს, 4 – შეიარაღების ხარისხის კოეფიციენტს, 5 – ომთ-ის ოპერატიული აღჭურვისა და მტუ-ის ხარისხის კოეფიციენტს, 6 – ჯარების საორგანიზაციო სტრუქტურების ხარისხის კოეფიციენტს, 7- საშუალო კოეფიციენტს, 8 – ექვივალენტური ქვედანაყოფების პირადი შემადგენლობის რიცხოვნებას /ათასი ადამიანი/)

. . . . . . . 1 . . . . . . . . . . . 2 . . . . . 3 . . . . . 4 . . . . . 5 . . . . 6 . . . . . 7 . . . . 8 . . .

აშშ . . . . . . . . . . . . . . . 2050 . . .1,0 . . . .1,0 . . . .0,9 . . . 0,8 . . .0,9 . . .1845 .
გფრ . . . . . . . . . . . . . . . .495 . . .1,0 . . . .0,9 . . . .0,9 . . . 0,7 . . .0,9 . . . . 445 .
საფრანგეთი . . . . . . . . 495 . . .0,8 . . . .0,7 . . . .0,8 . . . 0,6 . . .0,7 . . . . 346 .
თურქეთი . . . . . . . . . . .487 . . .0,7 . . . . 0,5 . . . 0,4 . . . .0,5 . . 0,5 . . . . 243 .
იტალია . . . . . . . . . . . . .366 . . .0,6 . . . . 0,5 . . . 0,5 . . . 0,4 . . .0,5 . . . . 183 .
დიდი ბრიტანეთი . . . 329 . . .1,0 . . . . 0,8 . . . 0,8 . . . .0,7 . . .0,8 . . . .263 .
საბერძნეთი . . . . . . . . . 181 . . .0,7 . . . . 0,5 . . . 0,4 . . . . 0,5 . . 0,5 . . . . .90 .
ნიდერლანდები . . . . . .115 . . .0,9 . . . . 0,8 . . . 0,8 . . . . 0,6 . . 0,8 . . . . .92 .
ბელგია . . . . . . . . . . . . . . .88 . . .0,9 . . . . 0,8 . . . 0,8 . . . . 0,6 . . .0,8 . . . . 70 .
კანადა . . . . . . . . . . . . . . . .78 . . .0,9 . . . . 0,6 . . . 0,6 . . . . 0,6 . . .0,7 . . . . 55 .
პორტუგალია . . . . . . . . . 60 . . .0,7 . . . . 0,2 . . . .0,2 . . . . 0,6 . . .0,4 . . . .24 .
ნორვეგია . . . . . . . . . . . . . 37 . . .0,9 . . . . .0,8 . . . 0,6 . . . . 0,6 . . . 0,7 . . . .26 .
დანია . . . . . . . . . . . . . . . . 35 . . . 0,8 . . . . .0,6 . . . 0,6 . . . . 0,4 . . . 0,6 . . . .21 .

შენიშვნა: * მიიღებოდა საერთო რიცხოვნების გამრავლების გზით საშუალო კოეფიციენტზე.

ყველაზე უფრო მეტ სიძნელეს, უცხოელი სპეციალისტების აზრით, წარმოადგენდა ჯამური კოეფიციენტის მნიშვნელობის განსაზღვრა (სახელმწიფოში მიღებული სტრატეგიული მიზნისა და მოსახლეობის მიერ მისი მხარდაჭერის ხარისხის). თეორიულად ეს კოეფიციენტი აორმაგებდა “კონკრეტული ძლიერების” ჯამურ სიდიდეს (C + E + M) ან სულაც ნულამდე დაჰყავდა იგი. ნებისმიერი ქვეყნის მოსახლეობას შესაძლო იყო “ენთუზიაზმით” დაეჭირა მხარი თავისი მთავრობის პოლიტიკისთვის, არ დაეჭირა ან წინააღმდეგაც კი გამოსულიყო. სიძნელე მდგომარეობდა შიდაპოლიტიკური ვითარების შეფასების სისწორის განსაზღვრაშიც. საბჭოთა სპეციალისტები აღნიშნავდნენ, რომ აქაც აღნიშნული შემუშავების ავტორები თავიანთი პატრონების საამებლად ცდილობდნენ ბურჟუაზიულ მთავრობათა პოლიტიკური და ეკონომიკური მიზნების გაიგივებას მშრომელთა მასების მიზნებთან.

მე-3 ცხრილში მოყვანილია ზოგიერთი სახელმწიფოს “ერთობლივი ძლიერების” ჯამური შეფასებები, რომლებიც გამოანგარიშებული ჰქონდათ ექსპერტებს “კონკრეტული ძლიერებისა” და იმ კოეფიციენტების გათვალისწინებით, რომლებიც გამოხატავდნენ სახლმწიფოს სტრატეგიულ მიზანსა და მოსახლეობის მიერ მისი მხარდაჭერის ხარისხს.

ცხრილი 3

ზოგიერთი ქვეყნის ერთობლივი ძლიერების მაჩვენებლები

(ქვემოთ ციფრით 1 აღნიშნულია ქვეყანა, 2 – კოეფიციენტი C, 3 – კოეფიციენტი E, 4 – კოეფიციენტი M, 5 – “კონკრეტული ძლიერება”, 6 - S და W კოეფიციენტების ჯამი, 7 – “ერთობლივი ძლიერება”)

. . . . . . . . 1 . . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . 3 . . . . . 4 . . . . . . 5 . . . . . 6 . . . . . 7

ჩრდილოატლანტიკური კავშირის წევრები

აშშ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 . . . 174 . . . 194 . . . . 468 . . . 0,9 . . . 421
გფრ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 . . . . 48 . . . . .14 . . . . .112 . . .1,5 . . . .168
საფრანგეთი . . . . . . . . . . .55 . . . . 38 . . . . . 21 . . . . 112 . . .0,9 . . . .101
დიდი ბრიტანეთი . . . . . 55 . . . . 26 . . . . .18 . . . . . .99 . . .1,0 . . . . .99
კანადა . . . . . . . . . . . . . . . .70 . . . . 26 . . . . . . 1 . . . . . .97 . . .0,6 . . . . .58
იტალია . . . . . . . . . . . . . . .50 . . . . 16 . . . . . . 5 . . . . . .71 . . . 0,8 . . . . .57
თურქეთი . . . . . . . . . . . . .55 . . . . . 3 . . . . . . 7 . . . . . .65 . . . 0,6 . . . . .39
ნორვეგია . . . . . . . . . . . . . 15 . . . . . 4 . . . . . . .1 . . . . . 20 . . . 1,0 . . . . .20

სხვა ქვეყნები

იაპონია . . . . . . . . . . . . . . .60 . . . . 46 . . . . . . 5 . . . . 111 . . . . . .1,3 . . . 144
ბრაზილია . . . . . . . . . . . . 85 . . . . . 7 . . . . . . .2 . . . . . 94 . . . . . .1,3 . . . 122
ავსტრალია . . . . . . . . . . . 40 . . . . 20 . . . . . .- . . . . . . 60 . . . . . .1,1 . . . . 66
სამხრეთ კორეა . . . . . . . .30 . . . . . 2 . . . . . . .6 . . . . . 38 . . . . . .1,4 . . . . 53
მექსიკა . . . . . . . . . . . . . . . 70 . . . . . 4 . . . . . * . . . . . . .74 . . . . . .0,6 . . . . 44
ისრაელი . . . . . . . . . . . . . * . . . . . . .1 . . . . . . 21 . . . . .22 . . . . . . 1,7 . . . . 37
ტაივანი . . . . . . . . . . . . . . .10 . . . . .2 . . . . . . 11 . . . . .23 . . . . . . 1,6 . . . . 37
ახალი ზელანდია . . . . . .10 . . . . . 1 . . . . . - . . . . . . .11 . . . . . . .1,0 . . . . 11
ჩინეთი . . . . . . . . . . . . . .100 . . . . 50 . . . . . .41 . . . .172 . . . . . . 0,7 . . . .120

საბჭოთა ავტორების სიტყვით, საერთაშორისო იმპერიალიზმი, და უწინარეს ყოვლისა ამერიკული, აკეთებდა რა მთავარ ფსონს საბჭოთა კავშირსა და სოციალისტური თანამეგობრობის სხვა ქვეყნებზე სამხედრო უპირატესობის მიღწევაზე, თავისი პოლიტიკური და სამხედრო მიზნების მიღწევაში იძულებული იყო გაეთვალისწინებია სოფლიოში იმ ხანად ჩამოყალიბებული ძალთა დაახლოებითი თანასწორობა. ამიტომ აგრძელებდა რა უზარმაზარი სახსრების ხარჯვას იარაღის არსებული სისტემების სრულყოფასა და ახლების შექმნაზე სამხედრო ძლიერების ზრდისა და ძალთა მიახლოებითი პარიტეტის ლიკვიდაციის მიზნით, აშშ გეგავდა კაპიტალიზმის შემოტევის ფართო ფრონტის გაშლას ეკონომიკურ სფეროშიც. ამისთვის იგი ისწრაფვოდა, რომ “საკუთარ ხელში მოექცია” («прибрать к рукам») განვითარებული სამხედრო-ეკონომიკური პოტენციალის მქონე ქვეყნები და აეძულებინა ისინი მიჰყოლოდნენ მისი აგრესიული, ავანტიურისტული პოლიტიკის ფარვატერს. ამისთვის აშშ-ის სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობა, საბჭოთა ავტორების შეფასებით, იყენებდა სხვადასხვა დარგის სპეციალისტებისა და პოლიტოლოგების სამსახურს, რომლებიც მისი შეკვეთებით შეიმუშავებდნენ ყველანაირ შესაძლო თეორიებსა და მეთოდიკებს, ზემოთ გადმოცემულის მსგავსებს, იმპერიალიზმის აგრესიული ჩანაფიქრების გამართლებისთვის.

XX. აშშ სამხედრო ხელოვნება მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ და 1970-იანი წლების ჩათვლით

1970-იანი წლების შუახანებში საბჭოთა სამხედრო სპეციალისტები წერდნენ, რომ მსოფლიოში დაძაბულობის განმუხტვის სულ უფრო გაძლიერებადი პროცესის მიუხედავად, რომელიც მიდიოდა სსრკ-ისა და სოციალისტური თანამეგობრობის მშვიდობისმოყვარე მისწრაფებების გავლენით, სამხედრო მზადებები იმპერიალისტურ სახელმწიფოებში არა თუ არ სუსტდებოდა, არამედ მათი ფორსირებაც კი ხდებოდა: წლიდან წლამდე იზრდებოდა სამხედრო ხარჯები, იზრდებოდა სამხედრო ძლიერება, იქმნებოდა შეიარაღებისა და საბრძოლო ტექნიკის ახალი, უფრო სრულყოფილი ნიმუშები. იმპერიალისტური ქვეყნების, და უწინარეს ყოვლისა აშშ-ის, საომარი მზადებების სისტემაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა სამხედრო ხელოვნების აქტუალური საკითხების შემუშავებას. ამ თავში განვიხილავთ აშშ-ის სამხედრო ხელოვნების განვითარების ძირითად მიმართულებებსა და ტენდენციებს; ხოლო სამხედრო ხელოვნება კი განმსაზღვრელ გავლენას ახდენდა სამხედრო თეორიის ჩამოყალიბებაზე საზღვაგარეთის ქვეყნების უმეტესობის შეიარაღებულ ძალებში.

ცნობილია, რომ სამხედრო ხელოვნება წარმოადგენს როგორც მთლიანად ომის, ისე სხვადასხვა მასშტაბის საომარი მოქმედებების მომზადებისა და წარმოების თეორიასა და პრატიკას.

სამხედრო ხელოვნების განვითარება, 1970-იანი წლების საბჭოთა სამხედრო სპეციალისტების აზრით, დამოკიდებული იყო სახელმწიფოს პოლიტიკასა და საზოგადოებრივ წყობილებაზე, საწარმოო ძალების დონეზე, სამხედრო-ტექნიკურ მიღწევებსა და მოსალოდნელი ომის ხასიათზე.

სამხედრო ხელოვნებაზე უშუალო გავლენას ახდენს აგრეთვე ქვეყნის ისტორიული განვითარების თავისებურებები, ეროვნული ტრადიციები, ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობები და სხვა ფაქტორები.

1970-იან წლებში ამერიკული სამხედრო ხელოვნება იყოფოდა ორ ძირითად სახეობად: სტრატეგიად და ტაქტიკად. ამასთან თუკი სტრატეგია ან ”დიდი სტრატეგია”, ამერიკული შეხედულებებით, განისაზღვრებოდა როგორც ”სახელმწიფოს მთელი ძლიერების გამოყენების... ხელოვნება”, მაშინ ტაქტიკა აერთიანებდა არა მხოლოდ ბრძოლის თეორიასა და პრაქტიკას, არამედ ოპერაციისაც, რომელსაც ატარებდნენ შეიარაღებულ ძალთა ერთი ან რამდენიმე სახეობის ოპერატიული გაერთიანებები* (შენიშვნა: მოგვიანებით, 1980-იან წლებში, ამერიკულ სამხედრო ხელოვნებაში, საბჭოთა და დასავლეთგერმანული გამოცდილების გათვალისწინებით შეიტანეს ოპერატიული ხელოვნების ცნებაც, რომელსაც შუალედური ადგილი უჭირავს სტრატეგიასა და ტაქტიკას შორის და განაგებს ოპერატიული საჯარისო რგოლების /სახმელეთო ჯარებში _ საარმიო კორპუსი, საველე არმია/ საბრძოლო მოქმედებების /ოპერაციების/ სფეროს).

უცხოელი სამხედრო სპეციალისტების შეფასებით, აშშ-ის სამხედრო ხელოვნების განვითარებაში მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ წლებში დაიმზირებოდა რიგი ეტაპები.

პირველი ეტაპი (1945-1953 წლები). გერმანული ფაშიზმისა და იაპონური მილიტარიზმის განადგურების შედეგად, რომელშიც გადამწყვეტი როლი ითამაშა საბჭოთა შეიარაღებულმა ძალებმა, მსოფლიოში მოხდა ძირეული ცვლილებები. ჯერ ერთი, საბჭოთა კავშირმა მნიშვნელოვანწილად უარი თქვა მსოფლიო რევოლუციის ქარიშხლების გაჩაღებაზე, ან ამისთვის მზადებაზე, რასაც მისი ხელმძღვანელობა აქტიურად ახორციელებდა 1920-იან და 30-იან წლებში და, შესაბამისად, დაიწყო ისტორიული რუსული სახელმწიფოს (ძველი რუსული იმპერიის) გარკვეული გეოპოლიტიკური მიზნებისა და ამოცანების შეძენა. თუმცა კი სახელმწიფოებრივ წყობილებასა და იდეოლოგიაში აქტიურად ფიგურირებდა წმინდად დასავლურ-ევროპული წარმოშობის ლოზუნგები ”შრომის მსოფლიო ძმობის”, ”მთელი მსოფლიოს მშრომელების ექსპლუატაციისა და სოციალური ჩაგვრისგან განთავისუფლების”, ”სოციალისტური და კომუნისტური წყობილების უპირატესობისა და პროგრესულობის” შესახებ. ამ ლოზუნგებით სსრკ, მეფის დროინდელი ქრისტიანული რუსული იმპერიისგან განსხვავებით, ცდილობდა და ავრცელებდა თავის გავლენას აღმოსავლეთ ევროპის იმ ტერიტორიებზე _ აღმოსავლეთ გერმანია, პოლონეთის დასავლეთ ნაწილი, ჩეხოსლოვაკია, რუმინეთი, ბულგარეთი, ალბანეთი, ნაწილობრივ ტიტოს იუგოსლავიაც, რომლებიც მანამდე შედიოდა პრუსიის, ავსტრია-უნგრეთისა და ოსმალეთის შემადგენლობაში, ან მოგვიანებით, პროტექტორატის ქვეშ. ბრიტანული ისტორიული აზრის პატრიარქის არნოლდ ტოინბის შეფასებით, მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ დასავლეთმა 50 წლის განმავლობაში პირველად იგრძნო თავის თავზე ის ზეწოლა რუსეთისგან, რომელსაც თავად ახორციელებდა რუსეთზე საუკუნეების განმავლობაში _ დაწყებული თუნდაც 1240 და 1242 წლებში რომის პაპის კურთხევითა და მოწოდებით შვედებისა და გერმანელი რაინდების ლაშქრობებით ფსკოვისა და ნოვგოროდის სამთავროების დასაპყრობად, რომლებიც წმიდა კეთილმსახური მთავრის ალექსანდრე ნეველის სარდლობით დაამარცხეს რუსებმა მდ. ნევასა და ჩუდის ტბაზე. ისეთივე მოწოდებით შედარებით უფრო გვიან რუსულ სამთავროებს იერთებდნენ და ცეცხლითა და მახვილით აკათოლიკებდნენ ლიტვა-პოლონეთის გაერთიანებული ძალები. XVII საუკუნის პირველ ნახევარშიც კი ძველი რუსული ქალაქები _ კიევი, მინსკი და სმოლენსკი შედიოდა პოლონეთის სამეფოს (რჟეჩ პოსპოლიტას) შემადგენლობაში, ხოლო რუსეთის სამეფოს სახელმწიფო საზღვარი გადიოდა მოსკოვის მახლობლად (შესაძლოა ცნობილ ბოროდინოს ველზეც, სადაც XIX საუკუნის დასაწყისში რუსებმა სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლა გაუმართეს მთელი კონტინენტური ევროპის დამპყრობი ნაპოლეონ ბონაპარტეს ჯარებს).

მაგრამ 1970-იან წლებში საბჭოთა სამხედრო სპეციალისტები სულ სხვა _ მარქსისტულ-ლენინური კუთხით უყურებდნენ საკუთარ ისტორიასაც და მსოფლიო პოლიტიკურ პროცესებსაც და ამის გამო სულ სხვა აქცენტებს აკეთებდნენ. მათი სიტყვით, ცდილობდნენ რა მსოფლიოში მიმდინარე სოციალიზმის სასარგებლო რევოლუციური პროცესების დამურუჭებასა და დასუსტებას, დაკარგული პოზიციების დაბრუნებას, იმპერიალისტურმა ქვეყნებმა აშშ-ის მეთაურობით, დაიწყეს გაძლიერებული მზადება ახალი მსოფლიო ომისთვის, რომელიც მიმართული იყო უწინარეს ყოვლისა სარკ-ისა და მისი მოკავშირეების წინააღმეგ.

იმ წლებში მიღებული ”საჰაერო-ატომური ძლიერების” სამხედრო დოქტრინა ასახავდა ამერიკულ პოლიტიკას ”ძალის პოზიციიდან” სსრკ-სა და მის მოკავშირე ქვეყნებთან მიმართებით. სამხედრო დოქტრინამ თავისი ხორცშესხმა ჰპოვა სამხედრო სტრატეგიაში, რომელიც განისაზღვრებოდა როგორც ”...ქვეყნის შეიარაღებული ძალების გამოყენების ხელოვნება და მეცნიერება ეროვნული პოლიტიკის მიზნების უზრუნველყოფისთვის ძალის გამოყენების ან ძალით მუქარის გზით”. ეს დოქტრინა სამხედრო-საჰაერო ძალებს უთმობდა გადამწყბეტ როლს შეიარაღებული ძალების სისტემაში, რაც აიხსნებოდა სჰძ -ის სწრაფი ხარისხობრივი გაუმჯობესებით, და უმთავრესად იმით, რომ ავიაცია იმ დროს წარმოადგენდა ბირთვული იარაღის ერთადერთ მატარებელს. ამასთან ერთად ამერიკული სარდლობა თვლიდა, რომ სტრატეგიული მიზნებისთვის შესაძლებელი იყო მიეღწიათ მხოლოდ შეიარაღებულ ძალთა ყველა სახეობის ერთობლივი ძალისხმევით. ამიტომ სამხედრო დოქტრინა ითვალისწინებდა შეიარაღებულ ძალთა ყველა სახეობის პროპორციულ და დაბალანსებულ განვითარებას, რის შედეგადაც არმიის, სჰძ -ისა და სზძ -ის სამინისტროები შეიყვანეს თავდაცვის სამინისტროს შემადგენლობაში და დაუქვემდებარეს თავდაცვის მინისტრს, რაც არ გაუკეთებიათ თვით მეორე მსოფლიო ომის წლებშიც. 1950-იანი წლების დასაწყისში აშშ-ში შეიმუშავებდნენ ”გლობალური ომის” თეორიას, რომელშიც ვარაუდობდნენ ამერიკული შეიარაღებული ძალების მიერ უცხო ტერიტორიების ფართო გამოყენებას თავიანთი სამხედრო-პოლიტიკური მიზნების მიღწევის ინტერესებში.

ამ პერიოდის სამხედრო ხელოვნება ემყარებოდა ძირითადად მეორე მსოფლიო ომში შეძენილ გამოცდილებას. ნაწილების, შენაერთებისა და გაერთიანებების გაზრდილ შესაძლებლობებთან დაკავშირებით (საბრძოლო ტექნიკისა და იარაღის უფრო სრულყოფილი ნიმუშების, განსკუთრებით ატომური იარაღის შეიარაღებაში მიღების შედეგად) გაიზარდა სახმელეთო ჯარების ოპერაციების სივრცული გაქანება. ამასთან საბრძოლო მოქმედებების ძირითად სახეობად ითვლებოდა შეტევა. თავდაცვას განიხილავდნენ როგორც დროებით მოვლენას და იგი მოიცავდა ორ სახეობას: პოზიციურ თავდაცვასა და შემკავებელ მოქმედებებს.

მეორე ეტაპი (1950-იანი წლების პერიოდი). ამ პერიოდისთვის განსაკუთრებით დამახასიათებელი იყო პოლიტიკა ”ძალის პოზიციიდან”. ამას ხელს უწყობდა შეიარაღებული ბრძოლის საშუალებების სწრაფი განვითარება და უმთავრესად შეერთებულ შტატებში ბირთვული საბრძოლო მასალების, მათი მიტანის საშუალებების სერიული წარმოება და ამ საშუალებებით შეიარაღებულ ძალთა ყველა სახეობის აღჭურვა.

ამერიკული სარდლობა ამ პერიოდში ატომურ იარაღს თვლიდა ”ტოტალურ” იარაღად და ბირთვული საბრძოლო მასალების მარაგების დაგროვებასთან ერთად ვარაუდობდა ნებისმიერ შეიარაღებულ კონფლიქტში მსუბუქი გამარჯვების მოპოვებას. ამასთან დაკავშირებით 1953 წელს აშშ-ში ოფიციალურად გამოაცხადეს ე.წ. ”მასირებული ნაცვალგების (შურისძიების)” სტრატეგია.

ამერიკელმა სამხედრო თეორეტიკოსებმა, ამოდიოდნენ რა შესაძლო მოწინააღმდეგეზე ბირთვულ შეიარაღებასა და მისი მიტანის საშუალებებში არსებული უპირატესობიდან, ზემოდასახელებულ სტრატეგიას საფუძვლად დაუდეს პრევენციული (დამსწრები) დარტყმისთვის მზადება და ბირთვული იარაღის მოულოდნელი მასირებული გამოყენებით სსრკ-ისა და მისი მოკავშირეების განადგურება. ამის საფუძველზე შეიმუშავეს საყოველთაო ბირთვული ომის თეორია, რომლის ძირითადი დებულებებიც გადმოცემული იყო ამერიკულ წესდებებსა და დარიგებებში. ”მასირებული ნაცვალგების” სტრატეგიის გამოყენება არსებითად აისახა შეიარაღებული ძალების მშენებლობაზე. ძირითადი საყრდენი გააკეთეს ბირთვული პოტენციალის ზრდაზე.

მაგრამ თუკი სამხედრო ხელოვნების განვითარება შეიარაღებული ძალების მასშტაბში გამოიხატა ”მასირებული ნაცვალგების” სტრატეგიის მიღებაში, რომელმაც განსაზღვრა სტრატეგიული ოპერაციებისა და მთლიანობაში ბირთვული ომის წარმოების ფორმები და მეთოდები, ტაქტიკის სფეროში ბირთვული იარაღის შეიარაღებაში მიღებამ გამოიწვია ”თეთრი ლაქების” წარმოქმნა ახალ პირობებში ოპერაციისა და ბრძოლის წარმოების ფორმებსა და ხერხებში. ამერიკელი სამხედრო თეორეტიკოსები აღნიშნავდნენ, რომ ”წყვეტა ჯარების შეიარაღებასა და მისი გამოყენების მეთოდებს შორის არასოდეს არ ყოფილა ისე დიდი”, როგორც იმ დროს. ბირთვული იარაღის გამოყენებით საბრძოლო მოქმედებების წარმოების გამოცდილების არქონამ და პენტაგონის ხელმძღვანელობის მიერ მისი საბრძოლო შესაძლებლობების გადაფასებამ (გადამეტებამ) გამოიწვია მეტად წინააღმდეგობრივი შეხედულებების გაჩენა შეიარაღებულ ძალთა სახეობების _ სახმელეთო ჯარების, სჰძ -ისა და სზძ -ის (საზღვაო ქვეითი ჯარის კორპუსით) გამოყენებაზე.

ბრძოლისა და ოპერაციის მომზადებისა და წარმოების ძირითადი პრინციპების განხილვისას აშშ-ის სამხედრო თეორეტიკოსების უმეტესობა ამოდიოდა ბირთვული იარაღის ფართო გამოყენების შესაძლებლობიდან ე. წ. სოციალისტური თანამეგობრობის ქვეყნების წინააღმდეგ საბრძოლო მოქმედებების ყველა სახეობაში. საბრძლო მოქმედებების წარმოებას დაზიანების მხოლოდ ჩვეულებრივი საშუალებების გამოყენებით უშვებდნენ მხოლოდ ”დედამიწის ნაკლებად განვითარებულ რაიონებში ევროპის ფარგლებს გარეთ”. პირველ პლანზე გადმოტანილი ჰქონდათ სამხედრო ხელოვნების ისეთი პრინციპები, როგორებიცაა მოულოდნელობა და მობილურობა. სრულიად სხვაგვარად დაიწყეს ძირითადი ძალისხმევის თავმოყრის საკითხის განხილვა: გადაწყვიტეს უარი ეთქვათ მთავარ მიმართულებაზე სახმელეთო ჯარების ძალებისა და საშუალებების მასირებაზე (მასიურად თავმოყრაზე).

ოპერაციების შემუშავებისას მთავარ ყურადღებას უთმობდნენ პირისპირ მდგომი მოწინაამდეგის განადგურებას ბირთვული იარაღის მოულოდნელად გამოყენების გზით ომთ-ის სიღრმეში სწრაფი შეტევის შემდგომი ჩატარებით, რომლის მსვლელობისას ვარაუდობდნენ ჯარების ძირითადი დაჯგუფებების განადგურების დასრულებას, უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური და ეკონომიკური ცენტრების დაპყრობას, კაპიტულაციის მიღწევას.

ამასთან დაკავშირებით ზდმეტად თვლიდნენ შესაძლო ომთ-ებზე სახმელეთო ჯარების მსხვილი დაჯგუფებების შექმნას. ბირთვული იარაღის მოულოდნელი და მასირებული გამოყენების შემდეგ მტრის დაჯგუფებების განადგურების დასრულებას ვარაუდობდნენ ხუთგვაროვანი (пятиричная) ორგანიზაციის მქონე არც თუ დიდი ძალისა და მაღალი ძვრადობის დივიზიებით, რომლებიც სპეციალურად იყო მოწყობილი და გამიზნული საბრძოლო მოქმედებების წარმოებისთვის ბირთვული ომის პირობებში (მათ უწოდებდნენ ”პენტომიურ” დივიზიებს). დივიზიების შემადგენლობაში სარაკეტო-ბირთვული იარაღის ჩართვამ გამოიწვია მათში ჩვეულებრივი საველე და ტანკსაწინააღმდეგო არტილერიის რაოდენობის შემცირება. ითვლებოდა, რომ დივიზიის თითოეული საბრძოლო ჯგუფის ბაზაზე შესაძლო იყო ცალკელი მობილური ნაწილის შექმნა, რომელსაც ექნებოდა უფრო მეტი საცეცხლე ძალა მეორე მსოფლიო ომის დროინდელ ქვეით პოლკთან შედარებით, მაგრამ ეყოლებოდა იმავე პერიოდის ქვეით ასეულზე უფრო ნაკლები რიცხოვნების პირადი შემადგენლობა.

ყველა საჯარისო ინსტანციამ დივიზიის მეთაურიდან და ზემოთ თავის განკარგულებაში მიიღო ბირთვული იარაღის მიტანის საშუალებები და ბირთვული საბრძოლო მასალების განსაზღვრული რაოდენობა. ამასთან ბირთვული საშუალებების დაგროვებასთან ერთად მათთვის გამოყოფილი საბრძოლო მასალების რაოდენობა მუდმივად იზრდებოდა. თუკი 1953 წელს შეტევითი ოპერაციის ჩატარებაზე არმიების ჯგუფს გამოუყოფდნენ 50-60, ხოლო საველე არმიას _ 15-20 ბირთვულ საბრძოლო მასალას, 1959 წელს მათ უკვე უყოფდნენ შესაბამისად 200-300 და 120-130 საბრძოლო მასალას.

იმ წლებში აღიარება ჰპოვა განწერტვის პრინციპმა და იგი ფართოდ იქნა გავრცელებული. უცხოურ სამხედრო ლიტერატურაში ხაზს უსვამდნენ, რომ ბირთვული იარაღის გამოყენება მოითხოვს მეორე მსოფლიო ომთან შედარებით ოპერატიული მოწყობის (საბრძოლო რიგების) ელემენტების უფრო მეტ განწერტვას ფრონტსა და სიღრმეში. ამასთან დაკავშირებით სწავლებებში არმიების ჯგუფი შეტევაში ღებულობდა ზოლს 400-450 კმ-მდე, საველე არმია _ 150-200 კმ-მდე, მაშინ როდესაც ომის წლებში ისინი შეადგენდა შესაბამისად 100-200 და 40-60 კმ-ს.

განიხილავდა რა ბირთვული იარაღის კოლოსალურ დამანგრეველ ძლიერებას, ამერიკული სარდლობა მივიდა დასკვნამდე, რომ საკმარისია დარტყმები მიაყენო მოწინააღმდეგის ჯარების ძირითად დაჯგუფებას, რათა შეტევა სულ თავიდანვე გადაიზარდოს დევნაში. ამან არსებითი გავლენა იქონია შეტევის ამოცანების სიღრმესა და ტემპებზე. ასე, არმიების ჯგუფის ოპერაციის სიღრმე გაიზარდა 600-700 კმ-მდე, ხოლო საველე არმიისა _ 250-300 კმ-მდე. საშუალო დღეღამური ტემპები შეადგენდა: თავდაცვის გარღვევისას 25-30 კმ-ს, ოპერატიულ სიღრმეში _ 60-80 კმ-ს. ბირთვული იარაღის გამოყენების შედეგების უკერთესად გამოყენებისა და თავდაპირველი დარტყმის ძლიერების გაზრდისთვის შეტევით ოპერაციაში მიანშეწონილად მიაჩნდათ არმიების ჯგუფისა და საველე არმიის ერთეშელონიანი მოწყობა (სწავლება ”შავი ლომი” 1957 წელს და სხვები). ამრიგად, შეტევითი ოპერაციების ჩატარების წარმატებას საფუძვლად დაუდეს მოწინააღმდეგეზე ბირთვული უპირატესობის მიღწევა.

რაც შეეხება შეტევის წარმოების ხერხს, თვლიდნენ, რომ არმიების ჯგუფსა და საველე არმიას შეტევით ოპერაციაში შეუძლიათ დარტყმების მიყენება ერთ-ორ და სამ მიმართულებაზეც კი. ამასთან მთავარ მიმართულებას არ ნიშნავდნენ. ოპერატილი მანევრის ფორმებიდან უპირატესობას აძლევდნენ გარღვევასა და ოპერატიულ შემოვლას. ითვლებოდა, რომ გარღვევა შესაძლო იყო განეხორციელებიათ ნაკლები დანაკარგებით თუკი პირისპირ მდგომი ჯარების თავდაცვაში ბირთვული აფეთქებებით გააკეთებენ შუალედებს (бреши).

თავდაცვითი ოპერაციების ჩატარებას, ამ პერიოდის ამერიკული წესდებების თანახმად, გეგმავდნენ ისეთ ვითარებაში, როდესაც აუცილებელი იყო დროის მოგება შეტევაში გადასვლისთვის ხელსაყრელი პირობების შესაქმნელად, ან ერთ მიმართულებაზე ძალების ეკონომიისთვის, რათა გადამწყვეტი შეტევითი მოქმედებები დაეწყოთ მეორეზე. ამსთან თვლიდნენ, რომ თავაცვითი ოპერაციების მსვლელობისას ბირთვული იარაღის გამოყენებით შესაძლო იყო მიეღწიათ გადამჭრელი მიზნებისთვის თვით მოწინააღმეგის შემომტევი დაჯგუფების სრულ განადგურებამდეც კი. ამიტომ ასეთ ოპერაციებს საფუძვლად უდებდნენ მასობრივი დაზიანების იარაღის უნარიან გამოყენებასა და ჯარების მაღალ მობილურობას.

ითვალისწინებდა რა, რომ ჯარების ყველანაირი სტაბილური განლაგება თავდაცვაში დაკავშირებულია შემომტევის ბირთვული იარაღით მათი განადგურების დიდ რისკთან, აშშ-ის სარდლობა ამ დროს გეგმავდა პოზიციურთან ერთად მობილური თავდაცვის გამოყენებასაც. თავდაცვაში ძალების განწერტვის პრინციპი ასევე პოულობდა იმ წლებში ფართო გამოყენებას. ბირთვული იარაღით დაზიანებისგან ძალების შენარჩუნების მიზნით გართიანებებისა და შენაერთების თავდაცვის სიგანე და სიღრმე მნივნელოვნად იქნა გაზრდილი. ასე, არმიების ჯგუფისა და საველე არმიის ზოლის სიგანე თავდაცვაში გაზარდეს ორჯერ, ხოლო სიღრმე _ 2-2,5-ჯერ. 1950-იანი წლების შუახანებიდან ჯარების განლაგება თავდაცვაში დაიწყეს ისეთი ანგარიშით, რომ გამოერიცხათ საშუალო სიმძლავრის ერთი ბირთვული საბრძოლო მასალით ერთ ასეულზე (ბატარეაზე) მეტი საჯარისო ერთეულის დაზიანების შესაძლებლობა.

იმ პერიოდში გეგმავდნენ შემკავებელი მოქმედებების, როგორც თავდაცვის ერთერთი სახესხვაობის ფართო გამოყენებასაც. მათი არსი მდგომარეობდა შემომტევი მოწინააღმდეგისთვის რიგ თავდაცვით მიჯნებზე წინააღმდეგობის გაწევაში, ტერიტორიის ნაწილის დაკარგვის ხარჯზე დროის მოგების მიზნით რეზერვების მოსვლის უზრუნველსაყოფად. ასე, ევროპაში ჩატარებულ მსხვილ სწავლებებში (”დათვის ბრჭყალი” 1956 წელს, ”შავი ლომი” 1957-ში და სხვები) ომის საწყისი პერიოდის ფონზე დამუშავებული თავდაცვითი ოპერაციები ითვალისწინებდა ჯარების უკანდახევას შემკავებელი მოქმედებების წარმოებით 150-200 კმ სიღრმეში. ასეთი მოქმედებების მსვლელობისას ითვალისწინებდნენ მოწინააღმდეგის იძულებას შემოეტია მისთვის არახელსაყრელ მიმართულებაზე, შეემჭიდროვებიათ მისი საბრძოლო რიგები და ამით შეექმნათ პირობები მისთვის მსხვილი დანაკარგების მისაყენებლად. ძირითად ძალისხმევას თავს უყრიდნენ საბოლოო თავდაცვითი მიჯნის შენარჩუნებაზე, რომლიდანაც გეგმავდნენ კონტრშეტევაში გადასვლას.

ბირთვული იარაღის შეიარაღებაში მიღება ძლიერ აისახა ბრძოლის წარმოების ტაქტიკაზეც. იმ პერიოდის შეტევითი და თავდაცვითი ბრძოლის დამახასიათებელ თავისებურებებად ამერიკელი სპეციალისტები თვლიდნენ: ბირთვული იარაღის მასირებულ გამოყენებას, საბრძოლო მოქმედებების წარმოების დაგეგმვისა და მისთვის მომზადების ვადების შემცირებასა და წესის შეცვლას, ჯარების საცეცხლე ძლიერებისა და ძვრადობის გაზრდას, საბრძოლო მოქმედებების გაქანების გაზრდას, ბრძოლის სწრაფმდინარებასა და ვითარების მკვეთრ ცვლილებებს, ბრძოლის ერთი სახეობის მეორეში გადაზრდას, ინიციატივისა და დროის მოგებისთვის ბრძოლას.

ბირთვული იარაღის გამოყენება დომინირებული გახდა საბრძოლო მოქმედებების დაგეგმვისას. თუკი წარსულში თავიდან შეიმუშავებდნენ ჯარების მოქმედების ხოლო შემდეგ საცეცხლე მხარდაჭერის გეგმას, ახლა თავიდან წყვეტდნენ საკითხს ბირთვული იარაღის გამოყენების წესის შესახებ, ხოლო შემდეგ კი ჯარების იმ მანევრის შესახებაც, რომელიც ყველაზე უფრო მოსახერხებელი იქნებოდა ბირთვული დარტყმების შედეგების გამოსაყენებლად.

გარღვევა იქცა შეტევით ბრძოლაში მანევრის ძირითად ფორმად. ამასთან ხაზს უსვამდნენ, რომ მას უნდა ჰქონოდა არა მოწინააღმდეგის თავდაცვის გეგმაზომიერი გადალახვის, არამედ მაღალ ტემპში სწრაფი შეტევის ხასიათი. აქედან გამომდინარე ამერიკელმა სპეციალისტებმა დაიწყეს მობილურობის მიჩნევა ბრძოლაში ჯარების მნივნელოვან თვისებად.

დივიზიას იმ პერიოდში შეტევაში გამოუყოფდნენ ხუთ-შვიდ ბირთვულ საბრძოლო მასალას, რაც არსებითად ამაღლებდა მის შეტევით შესაძლებლობებს. ამის ძალით დაახლოებით ორ-სამჯერ გაიზარდა მისი ზოლის სიგანე და საბრძოლო ამოცანების სიღრმე.

თავდაცვითი ბრძოლის ძირითად პრინციპებად იქცა განწერტვა და მანევრი, ამასთან უკანასკნელის შეხამებას გეგმავდნენ შემომტევ ან შემოტევისთვის მზადების პროცესში მყოფ მოწინააღმდეგეზე ძლიერი ბირთვული დარტყმების მიყენებასთან ერთად.

წესდების დებულებების თანახმად ნაწილებსა და ქვედანაყოფებს თავდაცვა უნდა მოეწყოთ ფართო ფრონტზე და მნიშვნელოვან სიღრმეში, რომლებსაც აღწევდნენ ჯარების საბრძოლო რიგების შესაბამისი განლაგებით, სათადარიგო და ცრუ საყრდენი პუნქტებისა და თავდაცვის კვანძების მოწყობით, აგრეთვე მაბლოკირებელი, შემკავებელი და მომკვეთი პოზიციების შექმნით. საბრძოლო რიგების განწერტვამ გამოიწვია ასეულებისა და ოცეულების საყრდენ პუნქტებს შორის დიდი შუალედების წარმოქმნა. განსაკუთრებული ყურადღების მიქცევა დაუწყეს თითოეული ქვედანაყოფისა და ნაწილის მიერ კეროვანი და წრიული თავდაცვის ორგანიზებას.

მესამე ეტაპი (1960-იანი წლები). მისი დასაწყისი დაკავშირებული იყო ”მასირებული ნაცვალგების” ამერიკული სტრატეგიის ჩავარდნასა და აშშ-ის სამხედრო ხელმძღვანელობის მიერ 1961 წელს ”მოქნილი რეაგირების” სტრატეგიის მიღებასთან. წინამორბედისგან განსხვავებით ”მოქნილი რეაგირების” სტრატეგია ითვალისწინებდა სსრკ-ისა და მისი მოკაშირეების წინააღმდეგ არა მხოლოდ საყოველთაო ბირთვული ომის წარმოებას, არამედ შეზღუდული ომებისაც, მათ შორის ევროპულ ომის თეატრზე.

ითვალისწინებდა რა, რომ მხარეების მიერ ბირთვული იარაღის შეუზღუდავ გამოყენებას შეეძლო თავად აშშ-თვის გამოუსწორებელი შედეგების მოტანა, ამერიკული პოლიტიკური და სამხედრო ხელმძღვანელობა ეძიებდა მისი გამოყენების შეზღუდვის გზებს, რათა თავიდან აეცილებია საპასუხო ბირთვული დარტყმები თავის ტერიტორიაზე. ამიტომ საყოველთაო ბირთვული ომის ალტერნატივის სახით წამოაყენეს შეზღუდული ომების კონცეფცია.

ამერიკელი სამხედრო სპეციალისტების შეხედულებებით, შეზღუდული ომი ხასიათდებოდა მიზნების, შეიარაღებული ბრძოლის საშუალებების გამოყენების მასშტაბებისა და საბრძოლო მოქმედებების რაიონების შეგნებული შევიწროვებით ანუ კონფლიქტში ჩათრეული ქვეყნების რაოდენობის შემცირებით. სხვა სიტყვებით, ასეთი ომები უნდა ყოფილიყო ის შეიარაღებული კონფლიქტები, რომლებიც ვერ მიაღწევდა საყოველთაო ბირთვული ომის მასშტაბებს. მათ მიაკუთვნებდნენ: ლოკალურ ომებს, ომებს დაზიანების მხოლოდ ჩვეულებრივი საშუალებების გამოყენებით და შეზღუდულ ბირთვულ ომებს. ამასთან გულისხმობდნენ, რომ ასეთი შეიარაღებული კონფლიქტები არ უნდა მისულიყო უკიდურეს ზღვრებამდე, ხოლო მათში მონაწილე ქვეყნები შესაძლოა მისულიყვნენ შეთანხმებამდე მანამდე, სანამ საომარი მოქმედებები გასცდებოდა განსაზღვრულ ფარგლებს და გამოიწვევდა საყოველთაო ბირთვულ ომს.

მონაწილე ქვეყნების შემადგენლობისა და ხანგრძლივობის მიხედვით შეზღუდული ომი შესაძლოა ყოფილიყო სრულიად სხვადასხვანაირი. მათ მაგალითებს იმ წელში წარმოადგენდა: აშშ-ისა და მისი მოკავშირეების მიერ განხორციელებული აგრესია ინდოჩინეთის ხალხების წინააღმდეგ, ასევე ისრაელის ომები ახლო აღმოსავლეთში. მიუხედავად ამისა ითვალისწინებდნენ, რომ შეზღუდული შეიარაღებული კონფლიქტი შესაძლოა გადაზრდილიყო საყოველთაო ბირთვულ ომში. ასეთი მდგომარეობა ეხებოდა ისეთ შეზღუდულ ომებს, რომლებშიც მონაწილეობას მიიღებდნენ დიდი სახელმწიფოები ან რომელთა მსვლელობისას შეეხებოდნენ მათ ინტერესებს. ამასთან ამერიკელი სპეციალისტები ხაზს უსვამდნენ, რომ ძალზედ ძნელია წინასწარ განსაზღვრო შეზღუდული ომის საყოველთაოში გადაზრდის მომენტი. მათი აზრით, ეს შესაძლოა მომხდარიყო ისეთ ვითარებაში, როდესაც ერთერთი მოწინააღმდეგეთაგანი მივიდოდა იმ დასკვნამდე, რომ მისი სახელმწიფოს ბედი სასწორზეა დადებული.

ამერიკულ სამხედრო ბეჭდურ გამოცემებში განსაკუთრებით ფართოდ განიხილადნენ საკითხს ვროპაში შეზღუდული ომის წარმოების შესაძლებლობის შესახებ. ბევრი სპეციალისტი ვარაუდობდა, რომ ევროპაში შესაძლოა წარმოქმნილიყო შეზღუდული ომი ნატო-ს ბლოკის ქვეყნებსა და ვარშავის ხელშეკრულების სახელმწიფოებს შორის მხოლოდ ტაქტიკური ბირთვული იარაღის გამოყენებით. ამასთან თვლიდნენ, რომ რამდენადაც ტაქტიკური ბირთვული საშუალებების გამოყენება ბირთვულ ომში დაკავშირებული იყო საყოველთაო ბირთვულ ომში მისი გადაზრდის საშიშროებასთან, ამიტომ დაპირისპიებული მხარეები შეეცდებოდნენ შესაბამისი შეთანხმებების დადებას მასობრივი დაზიანების საშუალებების გამოყენებაზე. ასეთი შეთანხმებები შესაძლო იყო შეხებოდა: იმ ტერიტორიის ფართის განსაზღვრას, რომლის ფარგლებშიც შესაძლო იყო გამოეყენებიათ ბირთვული იარაღი; ბირთვული საბრძოლო მასალების სიმძლავრის ზღვრის დადგენას; საჰაერო აფეთქებების გამორიცხვას, რომლებსაც თან ახავს ძლიერი რადიოაქტიური დასნებოვნება; მხლოდ განსაზღვრული მიზნების დაზიანებასა და ა. შ. მაგრამ ამ ზომების დაცვა, როგორც აღნიშნავდნენ უცხოურ ბეჭდურ გამოცემებში, წარმოაგენდა რთულ პრობლემას როგორც ტექნიკური, ისე სხვა თვალსაზრისითაც, რაც განაპირობებდა ვითარების არასტაბილურობას შეზღუდულ ომში და მისი ესკალაციის მუდმივ საშიშროებას.

მიღებული სტრატეგის შესაბამისად 1960-იანი წლების პერიოდს ახასიათბდნენ ასევე იმით, რომ აშშ-ის სარდლობა, აგრძელებდა რა ყურადღების მიქცევას სტრატეგიული ბირთვული ძალების შემგომ სრულყოფაზე, მკვეთრად გადაიხარა ზოგადი დანიშნულების ძალების განვითარებისკენაც და წამოაყენა მოთხოვნა შეიარაღებულ ძალთა ყველა სახეობის დაბალანსებული, ჰარმონიული განვითარების თაობაზე.

შექმნილ პირობებში ამერიკული სარდლობა მივიდა დასკვნამდე სახმელეთო ჯარების შენაერთების რეორგანიზების აუცილებლობის შესახებ საბრძოლო მოქმედებების წარმოებისთვის მათი შეგუების მიზნით, როგორც ბირთვული ომის პირობებში, ისე დაზიანების მხოლოდ ჩვეულებრივი საშულებების გამოყენებით წარმოებულ შეიარაღებულ კონფლიქტშიც. აუცილებლად აღიარეს პენტომიური ორგანიზაციის დივიზიებიდან დაბრუნებოდნენ ტრადიციული სამბრიგადიანი შემადგენლობის დივიზიებს.

სახმელეთო ჯარების განვითარებაში ძირითადი ძალისხმევა მიმართული იყო საცეცხლე და დამრტყმელი ძლიერებისა ოპერატიულ-ტაქტიკური მობილურობის ამაღლებაზე. ბირთვული საბრძოლო მასალების მარაგების შემდომმა დაგროვებამ მცირე სიმძლავრის ბირთვული იარაღის მიტანის საშუალებების შემუშავებამა და შეიარაღებაში მიღებამ საშუალება მისცათ სახმელეთო ჯარების გაერთიანებებისა და შენაერთებისთვის ოპერაციაზე გამოეყოთ გაცილებით უფრო მეტი რაოდენობის ბირთვული საბრძოლო მასალა, ვიდრე ეს იყო 1950-იან წლებში.

ოპერატიული ხელოვნება აშშ-ის არმიაში ამ პერიოდში ვითარდებოდა ოპერაციების წარმოების ფორმებისა და ხერხების შემდგომი სრულყოფის მიმართულებით როგორც უბირთვო, ისევე ბირთვულ ომშიც. ამასთან დიდ ყურადღებას უთმობდნენ პირველიდან მეორეში გადასვლასთან დაკავშირებულ საკითხებს. შეიმუშავებდნენ დასახულ ან დაწყებულ კონფლიქტში ესკალაციის თანამიმდვრულად ზრდასა და შეიარაღებული ბრძოლის სხვადასხვანაირი საშუალებების ამოქმედებას თვით ბირთვული იარაღის შეუზღუდველ გამოყენებამდეც.

ამ დროს ჩატარებული სწავლებების მსვლელობაში (განსაკუთრებით ევროპულ ომთ-ებზე) ომის საწყისი პერიოდის ფონზე საბრძოლო მოქმედებების გათამაშებას იწყებდნენ დაზიანების მხოლოდ ჩვეულებრივი საშუალებების გამოყენებით. ამასთან უბირთვო პერიოდი იყო, როგორც წესი, მცირე ხანგრძლივობისა (რამოდენიმე საათიდან რამოდენიმე დღეღამემდე), რის შემდეგაც ახორციელებდნენ გადასვლას ბირთვული იარაღის გამოყენებაზე (სწავლებები ”ფოლექს-64” და ”ფოლექს-66”).

ამ წლებში დიდ მნიშვნელობას იძენდა აგრეთვე სამხედრო სპეციალისტებისა და ხელმძღვანელობის მიერ ბირთვულ-სანაღმო ღობურების (ბირთვული ფუგასების) შექმნასა და გამოყენებაში თეორიის შემუშავება და პრაქტიკული ღონისძიებების ჩატარება. უმნიშვნელოვანესი ომთ-ების ძირითად მიმათულებებზე მოამზადეს ასეთი ღობურების მთელი სისტემა ბირთვული ”სანაღმო სარტყელის” სახით, რომელიც მიემართებოდა ვარშავის ხელშეკრულების ქვეყნებთან სახელმწიფო საზღვრის გასწვრივ.

შემდგომ განვითარებას ჰპოვებდა სამხედრო ხელოვნების ძირითადი პრინციპებიც. მოულოდნელობასთან ერთად მთავარი ხდებოდა მობილურობის პრინციპი. ამასთან დაკავშირებით აშშ-ის არმიაში სულ უფრო მეტი რაოდენობით ღებულობნენ შეიარაღებაში ბრძოლის ველზე ჯარების მანევრულობის ამამაღლებელ საშუალებებს. შექმნეს სპეციალური აერომობილური შენაერთები, რომლებმაც გაიარეს საბრძოლო გამოცდები ვიეტნამში აგრესიული ომის პირობებში.

სამხედრო ხელოვნების ერთერთ უმნიშვნელოვანეს პრინციპად უწინდებურად რჩებოდა განწერტვა, რომლიდანაც გამომდინარე გაერთიანებებისა და შენაერთების მოქმედებების ზოლები შეტევასა და თავდაცვაში რჩებოდა უცვლელი როგორც ბირთვულ, ისე უბირთვო ომშიც. ასე, არმიების ჯგუფის ზოლის სიგანე იმ პერიოდში შეადგენდა 300-400 კმ, საველე არმიისა _ 250 კმ-მდე, საარმიო კორპუსის _ 70-90 კმ, დივიზიისა კი _ 20-30 კმ.

მაგრამ ბირთვული იარაღის გამოყენების გარეშე ამოცანების სიღრმისა და შეტევის ტემპის დაგეგმვა დაიწყეს გაცილებით ნაკლებ ზომებში ბირთვულ ომთან შედარებით. ასე, სწავლებების გამოცდილებით არმიების ჯგუფის ოპერაციების სიღრმეს გეგმავნენ 250-300 კმ-მდე, ხოლო საველე არმიისა _ 150-180 კმ; შეტევის საშუალო დღეღამური ტემპი ამ დროს შეაგენდა: თავაცვის გარღვევისას 20-25 კმ, ხოლო ოპერატიულ სიღრმეში 30-40 კმ.

დაზიანების მხოლოდ ჩვეულებრივი საშუალებების გამოყენებით საბრძოლო მოქმედებების პირობებში კვლავ დიდ მნიშვნელობას იძენდა მთავარ მიმართულებაზე ძალებისა და საშუალებების მასირების პრინციპი. ასე, შეტევის წარმატების უმნიშვნელოვანეს პირობად გამოდიოდა შემტევის თავდაცვაში მყოფთან შედარებით რიცხობრივი უპირატესობის მოთხოვნა ძალთა თანაფარდობით 2 : 1 ან 3 : 1.

შემდგომი განვითარება ჰპოვეს თავაცვის საკითხებმა. მობილური თავდაცვა მყარად შევიდა ამერიკული სახმელეთო ჯარების მომზადების პრაქტიკაში და იქცა თავდაცვის ძირითად სახეობად ბირთვული იარაღის გამოყენებით საბრძოლო მოქმედებების წამოებისას. მობილურობის ელემენტებს რთავდნენ პოზიციურ თავდაცვაშიც, რისი წყალობითაც 1960-იანი წლების დასაწყისში მას მისცეს რაიონის თავდაცვის სახელწოდება. იგი პოზიციური თავდაცვისგან განსხვავებით, რომელიც ეფუძნებოდა განსაზღვრული პოზიციის (მიჯნის) ხისტ შენარჩუნებას, ითვალისწინებდა მოძრავი თავდაცვით-შეტევითი მოქმედებების ფართო ჩატარებას, რათა არ დაშვათ მოწინააღმდეგე განსაზღვრულ რაიონში. რაიონის თავდაცვა ემყარებოდა საცეცხლე საშუალებებისა და საინჟინრო ღობურების მაქსიმალურ გამოყენებას, აგრეთვე ადგილის საკვანძო უბნების შენარჩუნებას.

თუმცა მობილური თავდაცვა, რიონის თავდაცვა და შემკავებელი მოქმედებები საბრძოლო რიგების მოწყობისა და წარმოების ხასიათის მიხედვით განხავდება ერთმანეთისგან, მათ (განსკუთრებით პირველ ორს) აწარმოებდნენ ერთმანეთთან მჭიდრო შეხამებით. მაგალითად, მსხვილი ძალებით (კორპუსი და ზევით) თავდაცვის ორგანიზებისას ერთი შენაერთები შესაძლოა აწარმოებდნენ მობილურ თავდაცვას, მეორეები _ რაიონის თავდაცვას, მესამეები კი _ შემკავებელ მოქმედებებს. მთლიანობაში შენაერთებსა და გაერთიანებებს შესაძლო იყო ეწარმოებიათ როგორც მობილური თავაცვა, ისე რაიონის თავდაცვაც. დივიზიების პირველი ეშელონის ბრიგადებსა და ბატალიონებს შესაძლოა ეწარმოებიათ მხოლოდ რაიონის თავდაცვა და შემკავებელი მოქმედებები.

მეოთხე ეტაპი (1970-იანი წლების დასაწყისი). ეს პერიოდი ხასიათდებოდა პენტაგონში ახალი _ ”რეალისტური დაშინების” სტრატეგიის მიღებით. მისი გამოცხადების ძირითად მიზეზად იქცა ის, რომ ”მოქნილი რეაგირების” სტრატეგია უკვე ვეღარ პასუხობდა აშშ-ის ინტერესებსა და საეთაშორისო არენაზე ძალთა რეალურ თანაფარდობას. ამერიკულმა ხელმძღვანელობამ არაორაზროვნად განაცხადა, რომ მისი ძირითადი მიზანი მდგომარეობს არა იმაში, რათა უარი თქვას გლობალურ როლზე და აღარ ღებულობდეს მონაწილეობას საერთაშორისო ორგანიზაციებში წამყვანი სახელმწიფოს სახით, არმედ იმაში, რათა ახალი ვითარების გათვალისწინებით შექმნას ისეთი პირობები, რომლებიც უზრუნველყოფდა აშშ-ის პოზიციებისა და გავლენის განმტკიცებას მსოფლიოში. სამხედრო-პოლიტიკური მიზნების მიღწევა ახალი სტრატეგიის თანახმად გეგმავდნენ განეხორციელებიათ აშშ-ის სამხედრო პოტენციალის შემდგომი ზრდის გზით, აგრეთვე ამერიკის მოკავშირეთა სამხედრო, ეკონომიკური და სხვა რესურსების მნიშვნელოვნად უფრო მეტი ზომით გამოყენების ხარჯზე.

საბჭოთა სამხედრო სპეციალისტების აზრით, მიღებული ამერიკული სტრატეგიის პოლიტიკური და კლასობრივი არსი არ შეცვლილა, ისევე როგორც შეხედულებები მომავალი ომის ხასიათზე. მისი მახვილი უწინდებურად მომართული იყო სსრკ-ისა და მისი მოკავშირეების წინააღმდეგ. ამასთან პენაგონის ხელმძღვანელობა ყველანაირად ისწრაფვოდა თავის ინტერესებში მოკავშირეთა სამხედრო პოტენციალის გამოყენებისა და ომის გაჩაღების შემთხვევაში შესაძლო შედეგებისგან საკუთარი ქვეყნის მოზღუდვისკენ. ამიტომ ამ სტრატეგიის ძირითადი არსი დაიყვანებოდა იმაზე, რათა დაშინებისა და შეზღუდული ომების წარმოების გზით მიეღწიათ ამერიკული იმპერიალიზმის მიზნების მიღწევისთვის, გნებავთ აშშ-ის საგარეოპოლიტიკური მიზნების მიღწევისთვის.

”რეალისტური დაშინების” სტრატეგიის მიღებასთან ერთად დააზუსტეს შესაძლო შეიარაღებული კონფლიქტების სახეობები, ხასიათი და შინაარსი, რომლებშიც შესაძლოა მონაწილეობა მიეღო აშშ-ს. ამერიკული სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობა ახლა ომებს ყოფდა ოთხ ძირითად სახეობად: სტრატეგიულ ბირთვულად; ბირთვულად ომის თეატრზე; ჩვეულებივად ომის თეატრზე; ჩვეულებრივად ომთ-ზე ან ომთ-ის შეზღუდულ რაიონში (ლოკალური ომი).

სტრატეგიული ბირთვული, ანუ საყოველთაო ბირთვული ომი, მათი შეხედულებებით, _ ეს იყო ომი ნატო-სა და ვარშავის ხელშეკრულების სახელმწიფოებს შორის, რომლის მსვლელობისას ორივე მეომარი მხარე (კოალიცია) თავიდანვე გამოიყენებდა მთელ ძალებსა და საშუალებებს, და უწინარეს ყოვლისა სტრატეგიულ ბირთვულს.

ომის თეატრზე ბირთვული ომის ქვეშ ესმოდათ შეიარაღებული კონფლიქტი, რომლის მსვლელობისას მეომარი მხარეები ჩვეულებრივთან ერთად გამოიყენებდნენ ოპერატიულ-ტაქტიკურ და ტაქტიკურ ბირთვულ იარაღს. ითვლებოდა, რომ ასეთი ომი არ უნდა გასულიყო ომის ერთი თეატრის, მაგალითად ევროპულის, ფარგლებს გარეთ, ხოლო ბირთვული დარტყმებით გაცვლა არ უნდა შეხებოდა აშშ-ის ტერიტორიას. ბირთვული დარტყმების მიყენებაში ნაწილობრივ შესაძლო იყო გამოეყენებიათ სტრატეგიული ბირთვული ძალებიც.

ჩვეულებრივი ომი ომის თეატრზე _ ეს იყო შეიარაღებული კონფლიქტი დაზიანების მხოლოდ ჩვეულებრივი საშუალებების გამოყენებით, რომელშიც უშუალოდ შესაძლოა ყოფილიყვნენ ჩართული აშშ, სსრკ და მათი მოკავშირეები. ითვლებოდა, რომ იგი შესაძლოა წარმოქმნილიყო როგორც სახმელეთო, ისე საზღვაო ომის თეატრზეც, ხოლო მოქმედებებში მონაწილეობა მიეღო ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების ყველა სახეობას.

ომთ-ზე ან მის შეზღუდულ რაიონში ჩვეულებრივი ომის ქვეშ გულისხმობდნენ შეიარაღებულ კონფლიქტს, რომელიც უშუალოდ არ იქნებოდნენ ჩართული ისეთი სახელმწიფოები, როგორებიც იყვნენ აშშ და სსრკ ან მონაწილეობას მიიღებდნენ მხოლოდ შეზღუდული ძალებით. ითვლებოდა, რომ ასეთი ომი უნდა ეწარმოებიათ, როგორც წესი, აშშ-ის მოკავშირეებს დაზიანების მხოლოდ ჩვეულებრივი საშუალებების გამოყენებით. როგორც ომთ-ის შეზღუდულ რაიონში ომის სახესხვაობას, ისე განიხილავდნენ ე. წ. ლოკალურ ომებსაც, რომელთა ქვეშაც გულისხმობდნენ ერთი-ორი არცთუ დიდი სახელმწიფოს ტერიტორიაზე გაშლილ მცირე მასშტაბის საბძოლო მოქმედებებს, აგრეთვე ერთერთი მხარის მიერ გაჩაღებულ და ადგილობრივი ხასიათის მტრული მოქმედებების ფორმით განვითარებულ შეიარაღებულ კონფლიქტებს. ითვლებოდა, რომ ლოკალური ომები დამახასიათებელია ძირითადად ახლო, შუა და შორეული აღმოსავლეთის, აფრიკისა და ლათინური ამერიკის რაიონებისთვის.

უცხოელი სპეციალისტების აზრით, ”რეალისტური დაშინების” სტრატეგიის მიღებამ მოხსნა ”მოქნილი რეაგირების” სტრატეგიის რიგი სუსტი ადგილები, კერძოდ მისი დამოკიდებულება მოწინააღმდეგის შესაძლო მოქმედებებზე. იგი ითვალისწინებდა აქტიურ დამსწრებ მოქმედებებს, საშუალებას იძლეოდა მუდმივად ჰყლოდათ მოწინააღმდეგე იმ მთელი ძალებისა და საშუალებების გამოყენების მუქარის ქვეშ, რომლებიც გააჩნდათ აშშ-სა და მის მოკავშირეებს.

ამერიკელი სამხედრო თეორეტიკოსები ხაზს უსვამდნენ, რომ თანამედროვე პირობებში, ანუ 1970-იან წლებსა და 80-იანების დასაწყისში, საბრძოლო მოქმედებების მანევრული და სწრაფმდინარე ხასიათი ჯარებისგან მოითხოვდა: ყოველთვის მზად ყოფილიყვნენ აქტიური საბრძოლო მოქმედებების წარმოებისთვის როგორც დაზიანების ჩვეულებრივი საშუალებების გამოყენებით მიმდინარე ომებში, ისე ბირთვულებშიც; მოკლე ვადებში გადასულიყვნენ ერთი სახეობის საბრძოლო მოქმდებების წარმოებიდან მეორეში (თავდაცვიდან შეტევაში, უბირთვო მოქმედებებიდან მოქმედებებში ბირთვული იარაღის გამოყენებით); ჰქონოდათ დიდ მანძილებზე სწრაფი გადაჯგუფებების შესრულების უნარი სრულიად ხვადასხვანაირი სატრანსპორტო საშუალებების გამოყენებით, და ამავე დროს, სრულად შეენაჩუნებიათ საკუთარი ბრძოლისუნარიანობა და ასევე მზადყოფნა დაუყოვნებლივ მოქმედებებისთვის.

”რეალისტრი დაშინების” ამერიკული სტრატეგიის დებულებებს აზუსტებდა და გარკვეულ ხარისხად ავსებდა რიგი კონცეფციებისა, მათ შორის ”ტოტალური ძალების”, ”სტრატეგიული საკმარისობის”, ”მიზნების არჩევის”, ”ერთნახევარი ომებისა” და ”სტრატეგიული მობილურობის”.

აშშ-ის სამხედრო ხელოვნების განვითარება მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მიდიოდა ომისა და საბრძოლო მოქმედებების წარმოების ფორმისა და ხერხების სრულყოფის გზით შეიარაღებული ბრძოლის მთელი თანამედროვე საშუალებების გამოყენებით.

საბჭოთა ავტორები ასკვნიდნენ, რომ ამერიკელი სამხედრო თეორეტიკოსები არ აქცევდნენ ყურადღებას ხალხების მოთხოვნებს გამოერიცხათ ომები კაცობრიობის ცხოვრებიდან, პოლიტიკური განმუხტვა შეევსოთ სამხედრო განმუხტვით, აგრძელებდნენ ომის მომზადებისა და წარმოების თეორიისა და პრაქტიკის სრულყოფას. ამიტომ, სანამ საბოლოოდ არ იქნებოდნენ გაუვნებელყოფილი მილიტარისტული ძალები, რომელთაც შეეძლოთ მსოფლიო ომის გაჩაღება, აუცილებელი იყო დაუნდობლად ემხილებინათ და გადაჭრით აღეკვეთათ ახალი ომის გამჩაღებელთა მთელი აგრესიული აქტები, აემაღლებინათ საბჭოთა კავშირისა და სოციალისტური თანამეგობრობის სხვა ქვეყნების შეიარაღებული ძალების სიფხიზლე და საბრძოლო მზადყოფნა.

დასკვნის მაგიერ

ასეთია II მსოფლიო ომის შემდეგ და, განსაკუთრებით, 1970–იან წლებში აშშ–ის სტრატეგიისა და სამხედრო დოქტრინის განვითარების ძირითადი მიმართულებები და ეტაპები. ყოველივე ზემოთ გადმოცემული ალბათ სერიოზული დაფიქრების მიზეზს მისცემდა ქართველ მკითხველს, და უწინარეს ყოვლისა იმის თაობაზე, რომ ჩრდილოატლანტიკური კავშირი (ნატო) რაღაც დემოკრატიული და კეთილდღეობის კლუბი კი არ არის, სადაც ფოჩიან კამფეტებსა და კრემ–სოდას იძლევიან, არამედ სამხედრო–პოლიტიკური ორგანიზაციაა თავისი სამხედრო და პოლიტიკური მიზნებითა და ამოცანებით. თავის დროზე ეს ორგანიზაცია ოფიციალურად შეიქმნა საბჭოთა კავშირის აგრესიისგან დასავლეთ ევროპის დაცვის საბაბით, მაგრამ 1990–იანი წლების დასაწყისში საბჭოთა კავშირი დაიშალა, ჩრდილოატლანტიკური კავშირი კი განაგრძობს არსებობასა და საქმიანობას. ანუ მასში შემავალი სახელმწიფოები თავიანთი ნებით იზღუდავენ საკუთარ სუვერენიტეტს ნატო–ს ბლოკის წესდებითა და მისი ხელმძღვანელობის გეგმებით, რაღაც ინტერესებიდან გამომდინარე; ხოლო თუკი ეს ინტერესები შეიცავს მსოფლიოზე ბატონობის ანუ აშშ–თან ერთად მსოფლიოზე თანამფლობელობის გეგმებსაც, მაშინ ხომ ეს პირდაპირი გზაა დიდი ომისკენ _ ახალი მსოფლიო ომისკენ, რომელსაც უთუოდ უდიდესი მსხვერპლი და ნგრევა–გაჩანაგება მოჰყვება?

მაგრამ განა ამის შესახებ არ იყო ზევით ლაპარაკი? განა ჯერ კიდევ მაშინ არ გვაფრთხილებდნენ საბჭოთა სამხედრო პერიოდიკაში გამოქვეყნებული წერილების ავტორები აშშ–ისა და ნატო–ს ბლოკის მმართველი წრეების „გლობალისტური“ გეგმების შესახებ? რატომ ეკონომიკურად არ ითვისებს რუსეთის მთავრობა ჩვენგან წართმეულ აფხაზეთსა და შიდა ქართლს მათი ნაყოფიერი ნიადაგისა და უხვი მოსავლიანობის მიუხედავად, რატომ აშენებს იქ დაჩქარებით თავის სამხედრო ბაზებს? იქნებ ჩვენზე უფრო უკეთესად და სარწმუნოდ იცის დღევანდელი დასავლეთის მმართველი წრეების გეგმებისა და მიზნების შესახებ? ამ და უამრავ სხვა კითხვაზე საჭიროა პასუხების გაცემა, თან სწორი პასუხებისა, თორემ სხვა შემთხვევაში შესაძლოა დიდ უბედურებებს გადავეყაროთ, რაც არაერთხელ ყოფილა როგოც საქართველოს, ისე მსოფლიო ისტორიაშიც.

ირაკლი ხართიშვილი

გამოყენებული ლიტერატურა

1. С. Сергеев – Основные положения воздушно-космической «доктрины» США, Зарубежное военное обозрение, 1974 № 1;

2. И. Дементьев – Содержание некоторых понятий военной теории США, Зарубежное военное обозрение, 1974 № 6;

3. Р. Симонян – «Базовая стратегия» империализма, Зарубежное военное обозрение, 1975 № 1;

4. П. Сергеев, В. Трусенков – Военная доктрина США, Зарубежное военное обозрение, 1975, № 9.

5. Н. Петров – Американская военная концепция «выбора целей», Зарубежное военное обозрение, 1975 № 12;

6. Р. Симонян, Н. Калачев – Военное искусство США после Второй мировой войны, Зарубежное военное обозрение, 1976 № 2;

7. Н. Петров, «Большая стратегия» Джона Колинза, Зарубежное военное обозрение, 1976, № 5.

8. Н. Алексеев – Американская концепция «полутора войн», Зарубежное военное обозрение, 1976 № 9;

9. Н. Петров – Эволюция стратегии США (по взглядам американских военных специалистов), Зарубежное военное обозрение, 1976 № 10;

10. Р. Симонян, Н. Калачев, Концепция «стратегической мобильности» вооружённых сил США, Зарубежное военное обозрение, 1976, № 11.

11. И.Хозин – Стратегия «гибкого реагирования» (по взглядам военных специалистов НАТО), Зарубежное военное обозрение, 1977 № 4;

12. Н. Петров, Американская теория «короткой войны» (По взглядам американских военных специалистов), Зарубежное военное обозрение, 1977 г., № 6.

13. П. Сергеев, В. Трусенков – Американская стратегия «реалистического устрашения», Зарубежное военное обозрение, 1977 № 11;

14. В. Трусенков – Американская концепция «тотальных сил», Зарубежное военное обозрение, 1978 № 1;

15. Б. Гонтаренко – «Океанская стратегия» США, Зарубежное военное обозрение, 1978 № 2;

16. В. Пестров, «Ядерные силы США», Зарубежное военное обозрение, 1979, № 7.

17. Н. Петров, «Большая стратегия» США на 80-е годы, Зарубежное военное обозрение,
1980 № 5.

18. Р. Симонян – «Ядерная стратегия» США и НАТО, Зарубежное военное обозрение, 1980 № 6;

19. Н. Быстров, Методика оценки могущества государства, Зарубежное военное обозрение, 1981, № 9.

20. И. Белов – «Евростратегия» и евростратегические ядерные силы НАТО, Зарубежное военное обозрение, 1981, № 10.